Αρχαία Ελληνικά: Γραμματική

[tihea]

Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος έχουν ως εξής:

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ                  ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

Εν.   ίστημι                                        Εν.   ίσταμαι
Πρτ. ίστην                                         Πρτ. ιστάμην
Μέλλ.στήσω                                       Μελλ. στήσομαι & σταθήσομαι (παθ.)
Αόρ. έστησα                                      Αορ.  εστησάμην &  εστάθην(παθ) &  έστην(β' αορ ενεργ. με παθητ.διάθεση)
Πρκ. στήσας έχω                                Πρκ. έστηκα (ενεργ. με παθητ. διάθεση)
Υπερ.στήσας ειχον                              Υπερ.ε(ι)στήκειν (ενεργητ. με παθητ. διάθεση).

Η σχολική γραμματική δε διακρίνει με σαφήνεια τους χρόνους. Οι παρατηρήσεις όλων των άλλων (Πατάκη, Πασχαλίδη κλπ) είναι σωστές όπως τις καταγράφεις.                       

[PDE ads]

[apri]

Συμφωνώ απόλυτα με την tihea. Δράττομαι απλώς της ευκαιρίας, για να κάνω ένα σχόλιο πάνω σ’ αυτήν την «μπερδεμένη» κατάσταση.

Το πρόβλημα ξεκινά από το γεγονός ότι κάποια ρήματα με βάση τη μορφολογία τους (την κατάληξή τους) ανήκουν σε μια φωνή, ενώ με βάση τη σημασία τους σε κάποια άλλη. Στα νέα ελληνικά το έχουμε λύσει το πρόβλημα κάνοντας διάκριση μεταξύ φωνής (που αναφέρεται στη μορφολογία του ρήματος) και στη διάθεση (που αναφέρεται στη σημασία του ρήματος). Έτσι λ.χ το «παθαίνω» θεωρείται ενεργητικής φωνής (λήγει σε –ω), αλλά παθητικής διάθεσης, το «υπερασπίζομαι» παθητικής φωνής (λήγει σε –μαι), αλλά ενεργητικής διάθεσης κλπ.


Δυστυχώς, οι παλιοί γραμματικοί, στα πονήματά των οποίων βασίζονται οι περισσότερες γραμματικές των αρχαίων που κυκλοφορούσαν επί αιώνες, δεν έκαναν τέτοια διάκριση. Με τον όρο «φωνή» αναφέρονταν κατά κύριο λόγο στη σημασία του ρήματος (αυτό φαίνεται από τους όρους «ενεργητική», «μέση» και «παθητική» που επέλεξαν ως κατηγορίες), η οποία θεωρούσαν ότι εκφράζεται πάντα με τις ίδιες καταλήξεις (δηλ. η ενεργητική πάντα με –ω, η μέση/παθητική σημασία πάντα με  –μαι). Φαίνεται ότι οι εξαιρέσεις στον κανόνα δεν τους απασχόλησαν. Αλλιώς,  υποθέτω ότι θα χρησιμοποιούσαν κάποιο ιδιαίτερο όρο, για να διασαφηνίσουν τέτοιες περιπτώσεις.

Έτσι,  είθισται στους αρχικούς χρόνους των αρχαίων ρημάτων (σεβόμενοι ίσως την έμφαση που έδιναν οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί στη σημασία του ρήματος) να λαμβάνουμε υπ’ όψιν πρώτα τη σημασία και δευτερευόντως την κατάληξη. Γι’ αυτό και βλέπεις στους αρχικούς χρόνους λ.χ του «ίστημι» το «έστην» και το «έστηκα» να αναφέρονται ως τύποι της μέσης φωνής (παρότι με βάση την κατάληξη είναι ενεργητικοί) ή ακόμα να θεωρείται παθητικός τύπος του «αιρώ»  το «αλίσκομαι»  και όχι το «αιρούμαι» λόγω διαφοράς στη σημασία.

[anneta]

Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος έχουν ως εξής:

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ                  ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

Εν.   ίστημι                                        Εν.   ίσταμαι
Πρτ. ίστην                                         Πρτ. ιστάμην
Μέλλ.στήσω                                       Μελλ. στήσομαι & σταθήσομαι (παθ.)
Αόρ. έστησα                                      Αορ.  εστησάμην &  εστάθην(παθ) &  έστην(β' αορ ενεργ. με παθητ.διάθεση)
Πρκ. στήσας έχω                                Πρκ. έστηκα (ενεργ. με παθητ. διάθεση)
Υπερ.στήσας ειχον                              Υπερ.ε(ι)στήκειν (ενεργητ. με παθητ. διάθεση).

Αν και όχι της ειδικότητάς σας μου επιτρέπεται να προσθέσω και τον Συντ. Μέλλ. : εστήξομαι    

[apri]

Βεβαίως και επιτρέπεται.

Απλώς, ο συντελεσμένος μέλλοντας χρησιμοποιούνταν πολύ σπάνια στα αρχαία ελληνικά (προσωπικά δεν θυμάμαι να έχω δει τύπο συντελεσμένο μέλλοντα ούτε μια φορά σε κείμενο) και γι' αυτό ούτε διδάσκεται στα σχολεία ούτε τον αναφέρουμε ποτέ στους αρχικούς χρόνους.

[PDE ads]

[Κωνσταντίνα]

Μήπως μπορεί κάποιος να με βοηθήσει ; Ψάχνω τα παραθετικά των επιρρημάτων λίαν και άγαν .
Ευχαριστώ πολύ προκαταβολικά.

[olgalia]

Noμίζω δεν έχουν παραθετικά γιατί εκφράζουν ακρότατες έννοιες, και τα δύο σημαίνουν "πάρα πολύ". Επιπλέον ανήκουν στα ποσοτικά επιρρήματα και άρα δεν επιδέχονται σύγκριση αφού ήδη εκφράζουν ένα συγκεκριμένο "ποσό". Από τα ποσοτικά, απ' όσο θυμάμαι, μόνο τα "μάλα", "πολύ" και "ολίγον" έχουν παραθετικά.

[Faidra_]

Καλησπέρα σας,

Θα ήθελα να με ενημερώσετε για τον αν αναφέρεται σε κάποιο από τα σχολικά βιβλία και αν είναι εύκολο σε ποιο....κάποιος κανόνας για την μετατροπή του συν- και του εν- στα ρήματα κατά τη σύνθεση .....για παράδειγμα
συν+κρίνω συγκρίνω , συν +μαζευω συμμαζεύω, εν+γράφω εγγράφω κ.ο.κ

Προφανώς είναι στην παράγραφο 71της γραμματικής του Οικονόμου που δείχνει τις συνθέσεις του ν- με τα γράμματα... έτσι?

[syrrahm]

Λίγο πιο πάνω στην παρ. 70 στο 5 υπάρχει ο κανόνας με παραδείγματα.

[Faidra_]

Μπορεί κάποιος να μου εξηγήσει για το ρήμα τίθημι; Στα αρχαία ελληνικά γνωρίζω τους χρόνους του. Στα νέα ελληνικά το ''θέτω'' είναι η εξέλιξη του ρήματος; Τί χρόνους έχει;

Είναι:  θέτω, έθετα, θέσω, έθεσα , τέθηκα;;;;
Και μετά μέση φωνή τίθεμαι;;;;

 

[bikini]

Έτσι. 

[marion]

Μπορεί κάποιος να μου εξηγήσει για το ρήμα τίθημι; Στα αρχαία ελληνικά γνωρίζω τους χρόνους του. Στα νέα ελληνικά το ''θέτω'' είναι η εξέλιξη του ρήματος; Τί χρόνους έχει;

Είναι:  θέτω, έθετα, θέσω, έθεσα , τέθηκα;;;;
Και μετά μέση φωνή τίθεμαι;;;;

 

Στα νέα ελληνικά οι φωνές είναι δύο: Ενεργητική και Παθητική (αντί της μέσης φωνής της Α.Ε.).
Ενεργητική Φωνή: Χρόνοι: ενεστώτας: θέτω, παρατατικός: έθετα, αορ: έθεσα, εξακ. μελ.: θα θέτω, στιγμ. μέλ. θα θέσω, παρακ.: έχω θέσει, υπερσ: είχα θέσει, συντ. μελ: θα έχω θέσει.
Παθ. Φωνή: Ενεστ.  Τίθεμαι, Παρατατικός: τιθόμουν (δύσχρηστο), αορ. τέθηκα και ετέθην, Εξακ. μελ. θα τίθεμαι, στιγμ. μελ. θα τεθώ, παρακ. έχω τεθεί, υπερ. είχα τεθεί, συντελ. μελ. θα έχω τεθεί.
Χρησιμοποίησα στα παραπάνω έγκλιση οριστική.

[Faidra_]

Ευχαριστώ!!!

[popie]

Άλλη ερώτηση σχετικά με τις αναφορικές προτάσεις: τι κάνετε με όσες εισάγονται με εμπρόθετο;
"Τα δε πράγματα και (ταυτα) περί ων βουλεύεσθε εκφεύγειν υμας"; "

[bikini]

Άλλη ερώτηση σχετικά με τις αναφορικές προτάσεις: τι κάνετε με όσες εισάγονται με εμπρόθετο;
"Τα δε πράγματα και (ταυτα) περί ων βουλεύεσθε εκφεύγειν υμας"; "

Τι εννοείς "τι κάνετε";