Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Sali]

Αυτό υποστηρίζεται από κάποιον άλλο εκτός από τον Γιαγκόπουλο;

Όχι δεν το είδα κάπου αλλού.

Μετά όμως κατάλαβα ότι η ύπαρξη παθητικής σύνταξης  οἱ στρατηγοὶ ἀπετμήθησαν τὰς κεφαλάς δεν επιτρέπει στην ενεργητική τη σύνταξη της γενικής ως ετερόπτωτου προσδιορισμού.

Βέβαια, υπάρχει και η άλλη σύνταξη, έστω σπανιότερα, όπως ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτησή μου: Ξενοφ. ΚΑ Ι, 10, 1 ἐνταῦθα Κύρου ἀποτέμνεται ἡ κεφαλή, αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη ότι η γενική είναι κτητική, παρόλο που, θεωρητικά, η σύνταξη το επιτρέπει. Κατά τη γνώμη μου, η ενική συνάπτεται με το ρήμα, θεωρώ δε ότι ουσιαστικά είναι (δυνάμει της πρόθεσης ἀπό) γενική αφαιρετική/του χωρισμού, η οποία παρ' ημίν χαρακτηρίζεται ως έμμεσο αντικείμενο.

Έτσι όπως το διατύπωσα, μάλλον. Εννοώ αν πρόκειται για κανόνα με τις (σπάνιες;) εξαιρέσεις του ή για δύο δυνατές εναλλακτικές συντάξεις από τις οποίες η μία εμφανίζεται κάπως πιο συχνά από την άλλη. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο.

Έτσι μάλιστα, και βέβαια δεν είναι το ίδιο. Νομίζω πως πρόκειται για κανόνα με τις εξαιρέσεις του.

[PDE ads]

[Dwrina]

ἔγνω ἐξακτέον εἶναι τὴν ταχίστην ἐκ τοῦ κόλπου: κατά την ανάλυση του ρηματικού επιθέτου σε δεῖν ἐξαγαγεῖν πρέπει το υποκείμενο του ἐξαγαγεῖν να δηλωθεί σε αιτιατική με επαναληπτική αντωνυμία ή εννοείται σε ονομαστική, όπως όταν το δεῖν εξαρτάται από λεκτικά και δοξαστικά ρήματα  (ἡγοῦμαι, φημί, οἴομαι κ.λπ.); Το πρόβλημα είναι ότι το γιγνώσκω δεν είναι δοξαστικό. Όταν όμως συντάσσεται με απαρέμφατο αποκτά την έννοια δοξαστικού ρήματος. Οπότε...;

[apri]

ἔγνω ἐξακτέον εἶναι τὴν ταχίστην ἐκ τοῦ κόλπου: κατά την ανάλυση του ρηματικού επιθέτου σε δεῖν ἐξαγαγεῖν πρέπει το υποκείμενο του ἐξαγαγεῖν να δηλωθεί σε αιτιατική με επαναληπτική αντωνυμία ή εννοείται σε ονομαστική, όπως όταν το δεῖν εξαρτάται από λεκτικά και δοξαστικά ρήματα  (ἡγοῦμαι, φημί, οἴομαι κ.λπ.); Το πρόβλημα είναι ότι το γιγνώσκω δεν είναι δοξαστικό. Όταν όμως συντάσσεται με απαρέμφατο αποκτά την έννοια δοξαστικού ρήματος. Οπότε...;

Η πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου δεν έχει σχέση με τη σημασία του ρήματος εξάρτησης, άμεσης (δηλ. ρήμα+απαρέμφατο) ή έμμεσης (δηλ. ρήμα+απρόσωπο ρήμα+απαρέμφατο).
Έχει να κάνει με το αν έχει κοινή αναφορά με το υποκείμενο του ρήματος, δηλ. αν μιλάμε για ταυτοπροσωπία.


Η άποψη των ξένων φιλολόγων*** είναι ότι η πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου είναι κανονικά η αιτιατική, αλλά όταν έχουμε ταυτοπροσωπία και αυτό παραλείπεται, τότε οι όροι (κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός) που ενδεχομένως το συνοδεύουν μπαίνουν κατά κανόνα σε ονομαστική ελκόμενοι από την πτώση του υποκειμένου του ρήματος (π.χ έφασκες είναι δεσπότης/ ενομίζοντο ουδ' αυτοί σωθήσεσθαι).

Για το ότι η αιτιατική είναι όμως η κανονική πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου και οποιαδήποτε άλλη πτώση οφείλεται σε έλξη συνηγορούν τα εξής:

1. Ότι όταν αναφέρεται εμφατικά σε ταυτοπροσωπία, τότε κανονικά είναι σε αιτιατική.
(π.χ Ταύτα ουν πάν μεν ουκ οίομαι ούτως έχειν, αλλ' εμέ φαύλον είναι ζητητήν)

Ενδεικτικό είναι ότι και στα λατινικά, όταν αναφέρεται υποχρεωτικά (ειδικό απαρέμφατο), ακόμα και σε ταυτοπροσωπία, είναι πάντα σε αιτιατική.

Κατ' εξαίρεση, στα ελληνικά το βρίσκεις σε ονομαστική μόνο στη σπάνια περίπτωση κατά την οποία έχεις δυο απαρέμφατα εξαρτώμενα από το ρήμα, από τα οποία μόνο το δεύτερο έχει ταυτοπροσωπία.
π.χ  νομίζεις υμάς μεν αποψηφιείσθαι, σύ δε ού παύσεσθαι


2. Ότι  όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου έχει κοινή αναφορά με το αντικείμενο του ρήματος (ετεροπροσωπία), μπορεί να βρεις το κατηγορούμενο δίπλα του πάλι πότε στην πτώση του αντικειμένου λόγω έλξης (εδέοντο αυτού είναι προθύμου), πότε κανονικά σε αιτιατική (Ἐρετριέες Ἀθηναίων ἐδεήθησαν σφίσι βοηθοὺς γενέσθαι).


****Μπορείς να διαβάσεις γι' αυτά ενδεικτικά στη γραμματική του Buttman:
Philipp Buttman  (παρ. 141, 142)
https://books.google.gr/books?id=MFNJAAAAYAAJ&pg=PA394&dq=infinitive+attraction+greek+buttmann&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwiatrunn9riAhXzxcQBHX3nAwwQ6AEIKTAA#v=onepage&q=infinitive%20attraction%20greek%20buttmann&f=false

Και στον Smyth
http://perseus.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.9:6:136.NewPerseusMonographs


Στην πιο σύνθετη δομή όπου παρεμβάλλεται και απρόσωπο ρήμα (δηλ. ρήμα-απρόσωπο ρήμα-απαρέμφατο) και έχεις ταυτοπροσωπία, τότε πάλι μπορεί να βρεις το υποκείμενο του απαρεμφάτου σε ονομαστική (ει δε οίεσθε χρήναι, ους εκείνοι παρέλιπον, αδικούντες υμείς απολέσαι), μπορεί όμως και σε αιτιατική (φημι δεῖν ἐκείνους μὲν ἀπολέσθαι, ὅτι ἠσέβησαν, ἐμὲ δὲ σῴζεσθαι, ὅτι οὐδὲν ἡμάρτηκα), αν και προσωπικά δεν ξέρω εδώ ποιο από τα δυο είναι ο κανόνας ως προς τη συχνότητα εμφάνισης και ποιο η εξαίρεση.


Σε όλες τις περιπτώσεις ταυτοπροσωπίας τα ελληνικά συντακτικά είθισται να εννοούν υποκείμενο απαρεμφάτου σε ονομαστική, χωρίς να θέτουν θέμα έλξης. Δεν είμαι σίγουρη αν το κάνουν γιατί διαφωνούν με τη θεωρία της έλξης ή γιατί απλώς κάνουν ευκολότερα τα πράγματα σε σχολικό επίπεδο.

Τα λέω όλα αυτά, για να καταλάβεις ότι η πτώση του υποκειμένου που θα εννοήσεις στην πρόταση δεν εξαρτάται από την έννοια του "γιγνώσκω", αλλά σχετίζεται με όλα τα παραπάνω. Άρα, στην πράξη αν στις υπόλοιπες περιπτώσεις ταυτοπροσωπίας εννοείς υποκείμενο σε ονομαστική (και αυτό κάνεις, φαντάζομαι), τότε δεν βλέπω γιατί να μην το κάνεις και στο παράδειγμά σου.

[Dwrina]

Τα λέω όλα αυτά, για να καταλάβεις ότι η πτώση του υποκειμένου που θα εννοήσεις στην πρόταση δεν εξαρτάται από την έννοια του "γιγνώσκω", αλλά σχετίζεται με όλα τα παραπάνω. Άρα, στην πράξη αν στις υπόλοιπες περιπτώσεις ταυτοπροσωπίας εννοείς υποκείμενο σε ονομαστική (και αυτό κάνεις, φαντάζομαι), τότε δεν βλέπω γιατί να μην το κάνεις και στο παράδειγμά σου.

Το είχαμε ξανασυζητήσει το θέμα και μου είχες εξηγήσει, πιο συνοπτικά όμως, τα σχετικά με την πτώση του απαρεμφάτου. Για τη δομή όμως όπου παρεμβάλλεται απαρέμφατο απρόσωπου ρήματος και εσύ και ο Sali έτυχε να αναφερθείτε μόνο σε λεκτικά και δοξαστικά ρήματα εξάρτησης του απαρεμφάτου, για αυτό νόμιζα ότι παίζει ρόλο η έννοια του ρήματος εξάρτησης και δεν ήμουν σίγουρη τι γίνεται με το γιγνώσκω.  Τώρα, με την αναλυτικότατη απάντησή σου κατάλαβα καλύτερα ότι οι περιπτώσεις αυτές εντάσσονται στο ευρύτερο θέμα του υποκειμένου του απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία και ότι δεν πρόκειται για συγκεκριμένες εξαιρέσεις από τη λεγόμενη «αναγκαστική ετεροπροσωπία»  μεταξύ απρόσωπου ρήματος εξάρτησης και εξαρτωμένου από αυτό απαρεμφάτου, όπως γράφουν τα ελληνικά Συντακτικά.

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ!

[PDE ads]

[apri]

Για τη δομή όμως όπου παρεμβάλλεται απαρέμφατο απρόσωπου ρήματος και εσύ και ο Sali έτυχε να αναφερθείτε μόνο σε λεκτικά και δοξαστικά ρήματα εξάρτησης του απαρεμφάτου, για αυτό νόμιζα ότι παίζει ρόλο η έννοια του ρήματος εξάρτησης και δεν ήμουν σίγουρη τι γίνεται με το γιγνώσκω. 

Αυτά τα ρήματα αναφέρει πράγματι ο κανόνας. Αλλά αν το καλοσκεφτείς, και ποια άλλα ρήματα θα μπορούσες να βρεις ως ρήματα εξάρτησης στο σχήμα "ρήμα+απρόσωπο ρήμα+απαρέμφατο; Είναι απρόσωπη σύνταξη σε πλάγιο λόγο...

Στην απλή απρόσωπη σύνταξη (εκτός δηλαδή πλαγίου λόγου), επειδή ακριβώς το ρήμα είναι απρόσωπο, δεν υπάρχει υποκείμενο σε ονομαστική ή άλλη πτώση, ώστε να υπάρξει έλξη της πτώσης του υποκειμένου του απαρεμφάτου.
Το μόνο που μπορείς να βρεις είναι έλξη της πτώσης του κατηγορουμένου από τη δοτική προσωπική (έξεστί μοι γενέσθαι ευδαίμονι).
 

[Dwrina]

Αν δεχθούμε ότι το τιμωρῶ συντάσσεται με γενική στο τιμωρήσειν σοι τοῦ παιδός...ὑπισχνοῦμαι, η γενική τι μπορεί να είναι; Ο Αναγνωστόπουλος γράφει ότι η γραφή θεωρείται αμφίβολη και ίσως ήταν τὸν φόνον τοῦ παιδὸς και το LSJ γράφει dub.l, χωρίς όμως κάτι παραπάνω.

[apri]

Υπάρχει η άποψη ότι έχει εκπέσει η λέξη ''τον φονέα'', ίσως γιατί αν δεις λίγο πιο πάνω στο κείμενο, λέει '' εις τον τού εμού παιδός φονέα''.

[Dwrina]

Υπάρχει η άποψη ότι έχει εκπέσει η λέξη ''τον φονέα'', ίσως γιατί αν δεις λίγο πιο πάνω στο κείμενο, λέει '' εις τον τού εμού παιδός φονέα''.

Αυτό  όμως σημαίνει ότι η γενική από μόνη της δεν μπορεί να εξηγηθεί με κανέναν τρόπο;
Σκέφτηκα τη γενική της αιτίας (αλλά κανονικά αυτή είναι γενική πράγματος) με την έννοια «υπόσχομαι να εκδικηθώ για το παιδί για χάρη σου».

[apri]

Η γενική της αιτίας είναι γενική πράγματος, όπως λες.
Νομίζω ότι, αν η γενική είχε στην πρόταση τη σημασία που λες, θα ήταν εμπρόθετη με το "υπέρ".

Άρα, σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως κάτι λείπει στην πρόταση.

[Dwrina]

Ναι, έτσι φαίνεται.

Ευχαριστώ, apri!

[Dwrina]

οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος οὐδὲ οἱ ἄλλοι οἱ προσήκοντες αὐτῷ, ὥστε τοῖσι σφετέροισι σώμασι καὶ τοῖσι τέκνοισι καὶ τῇ πόλι κινδυνεύειν ἐβούλοντο, ὅκως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικέῃ: οι δοτικές  τοῖσι σώμασι, τοῖσι τέκνοισι , τῇ πόλι είναι της αναφοράς στο κινδυνεύειν, έτσι δεν είναι; (Δεν γίνεται να είναι αντικείμενα, όπως δίνονται σε δύο συντακτικές αναλύσεις που βρήκα στο διαδίκτυο.)

Επίσης δεν νομίζω ότι η δοτική τοῖσι ἀνθρώποισι στο  ὅκως πανωλεθρίῃ ἀπολόμενοι καταφανὲς τοῦτο τοῖσι ἀνθρώποισι ποιήσωσι μπορεί να είναι αντικειμενική (όπως αναφέρεται στις ίδιες συντακτικές ανάλυσεις), αλλά προσωπική, μάλλον αναφοράς (όπως και η δοτική με το φανερός / δῆλός εἰμι).

Ούτε το απαρέμφατο στο  οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι είναι αντικείμενο, αλλά του αποτελέσματος.

Συμφωνείτε με τα παραπάνω;

καὶ εἴ τινά που ἄλλον ἴδοι Ἀθηναῖον, ἀπέπεμπεν εἰς τὰς Ἀθήνας, διδοὺς ἐκεῖσε μόνον πλέουσιν ἀσφάλειαν, ἄλλοθι δ᾽ οὔ: στην αγγλική μετάφραση η μετοχή πλέουσιν αποδίδεται ως υποθετική (giving them safe conduct if they sailed to that one place and not if they went to any other). Εμένα μου ταιριάζει καλά και ως επιθετική σε θέση έμμεσου αντικειμένου («παρέχοντας ασφάλεια μόνο σε όποιους έπλεαν...», δεδομένου ότι έχουμε ξαναδεί άναρθρη επιθετική μετοχή χωρίς προσδιοριζόμενο όρο. Άλλωστε, και ως επιθετική η μετοχή εμπεριέχει υπόθεση. Τι προτιμάτε; 

[Sali]

οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος οὐδὲ οἱ ἄλλοι οἱ προσήκοντες αὐτῷ, ὥστε τοῖσι σφετέροισι σώμασι καὶ τοῖσι τέκνοισι καὶ τῇ πόλι κινδυνεύειν ἐβούλοντο, ὅκως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικέῃ: οι δοτικές  τοῖσι σώμασι, τοῖσι τέκνοισι , τῇ πόλι είναι της αναφοράς στο κινδυνεύειν, έτσι δεν είναι; (Δεν γίνεται να είναι αντικείμενα, όπως δίνονται σε δύο συντακτικές αναλύσεις που βρήκα στο διαδίκτυο.)

Αντικείμενα σίγουρα δεν είναι οι δοτικές, αλλά δεν είναι εύκολο να είμαστε απολύτως σίγουροι ως προς τον συντακτικό τους χαρακτηρισμό. Νομίζω πάντως πως αν τη δεχτούμε ως δοτ. της αναφοράς, μας καλύπτει πλήρως, εφόσον μπορεί να εκφραστεί και εμπροθέτως η ίδια σχέση (με το περὶ + γεν. κυρίως αλλά και με άλλες προθέσεις). Διότι ο Ηρόδοτος λέει: τοῖσι σφετέροισι σώμασι κινδυνεύειν, αλλά και ο Ανδοκίδης (περὶ τῶν μυστ., 4) λέει: περὶ τοῦ σώματος τοῦ ἑαυτοῦ κινδυνεῦσαι.

Επίσης δεν νομίζω ότι η δοτική τοῖσι ἀνθρώποισι στο  ὅκως πανωλεθρίῃ ἀπολόμενοι καταφανὲς τοῦτο τοῖσι ἀνθρώποισι ποιήσωσι μπορεί να είναι αντικειμενική (όπως αναφέρεται στις ίδιες συντακτικές ανάλυσεις), αλλά προσωπική, μάλλον αναφοράς (όπως και η δοτική με το φανερός / δῆλός εἰμι).

Θα την προτιμούσα έμμεσο αντικ. (άμεσο αντικ. το τοῦτο) στο καταφανὲς ποιήσωσι = δηλώσωσι (δηλῶ τινί τι).

Ούτε το απαρέμφατο στο  οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι είναι αντικείμενο, αλλά του αποτελέσματος.

Ναι, ασφαλώς.

καὶ εἴ τινά που ἄλλον ἴδοι Ἀθηναῖον, ἀπέπεμπεν εἰς τὰς Ἀθήνας, διδοὺς ἐκεῖσε μόνον πλέουσιν ἀσφάλειαν, ἄλλοθι δ᾽ οὔ: στην αγγλική μετάφραση η μετοχή πλέουσιν αποδίδεται ως υποθετική (giving them safe conduct if they sailed to that one place and not if they went to any other). Εμένα μου ταιριάζει καλά και ως επιθετική σε θέση έμμεσου αντικειμένου («παρέχοντας ασφάλεια μόνο σε όποιους έπλεαν...», δεδομένου ότι έχουμε ξαναδεί άναρθρη επιθετική μετοχή χωρίς προσδιοριζόμενο όρο. Άλλωστε, και ως επιθετική η μετοχή εμπεριέχει υπόθεση. Τι προτιμάτε;

Συμφωνώ απολύτως με την τοποθέτησή σου (έτσι και η μτφρ. στην Πύλη). Τέτοια χρήση αναφορικών μετοχών δεν είναι σπάνια. Ένα παράδειγμα ακόμη: Πλάτ. Λύσ., 212 b οὐκ ἔστι φιλοῦντα μὴ ἀντιφιλεῖσθαι ὑπὸ τούτου ὃν ἂν φιλῇ; Κι άλλο ένα: Ξενοφ. ΚΑ, ΙΙ, 3, 23 ἀδικοῦντα ... πειρασόμεθα σὺν τοῖς θεοῖς ἀμύνασθαι.

[Dwrina]

Ευχαριστώ πολύ!

[Dwrina]

Ἐνταῦθα δὴ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαὶ τῶν Ἀθηναίων͵ ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν καὶ ἃ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν͵ εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ͵ τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων͵ καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις͵ Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν͵ τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν:

 Όλο το χωρίο ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν... κατακρημνίσειαν νοηματικά φαίνεται ότι επεξηγεί το κατηγορίαι. Συντακτικά  μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τις δευτερεύουσες, ειδικά τις αναφορικές, επεξηγήσεις  στο κατηγορίαι (με την ὅτι πρόταση  βέβαια ειδική); Το μοναδικό παράδειγμα αναφορικής (εκτός των αναφορικοϋποθετικών με ὅσος) ως επεξήγησης σε ουσιαστικό είναι το ὦ Κλέαρχε, ἀπόφηναι γνώμην, ὅ,τι σοι δοκεῖ, η οποία όμως μπορεί να θεωρηθεί και πλάγια ερωτηματική.

Η άλλη σύνταξη που σκέφτηκα αρχικά είναι οι δύο αναφορικές σε θέση γενικής αιτίας ως επιρρηματικού προσδιορισμού στο κατηγορίαι ἐγίγνοντο (κατά παράλειψη μιας γενικής αιτίας τούτων) και η πρόταση με ὅτι αιτιολογική, ώστε να συνδέονται μεταξύ τους δύο επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας. Αυτό όμως δεν με ικανοποιεί νοηματικά, γιατί οι προτάσεις που ακολουθούν δεν βλέπω να εκφράζουν την αιτία των κατηγοριών, αλλά απλώς να διευκρινίζουν ποιες ήταν οι κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον των Αθηναίων.

Το κρατήσειαν είναι ε.π.λ. και ο υποθετικός λόγος δηλώνει προσδοκώμενο, σωστά;
Ως απόδοση πρέπει να θεωρηθεί το ποιεῖν ή η επεξήγηση στο αντικείμενο του ποιεῖν ἀποκόπτειν; Πάντως, κανονικά ο ευθύς λόγος θα ήταν ἐάν κρατήσωμεν…ἀποκόψομεν ή ἀποκόπτωμεν.