Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Sali]

Η δοτική προσωπική αναφοράς και η δοτική αναφοράς; Θεωρώ πως διαφέρουν.

Σαφώς και διαφέρουν. Η πρώτη φανερώνει πρόσωπο, η δεύτερη όχι. Η δοτική της αναφοράς είναι επιρρηματικός προσδιορισμός και φανερώνει το πράγμα ως προς το οποίο ισχύει η έννοια του προσδιοριζόμενου ρήματος· με άλλα λόγια, η δοτική της αναφοράς περιορίζει την νοηματική ευρύτητα του ρήματος από το οποίο εξαρτάται. Προσδιορίζει κυρίω ρήματα που σημαίνουν "κρίνω", "μετρώ", "ισχύω" ή ρήματα σύγκρισης, διαφοράς και υπεροχής. Ενίοτε προσδιορίζει και επίθετα.
Π.χ. Δημοσθ. 9, 10 τίνι χρὴ κρίνεσθαι τὰ μέλλοντα καλῶς κριθήσεσθαι; ἆρ' οὐκ ἐμπειρίᾳ τε καὶ φρονήσει καὶ λόγῳ;
Ξενοφ. ΚΑ ΙΙ, 6, 9 ἦν τῇ φωνῇ τραχύς.

[PDE ads]

[Dwrina]

 Ὡς δ' εἰκότα ποιοῦμεν, καὶ τόδ' ἐννοήσατε: Τι είναι πιο σωστό να πούμε για την συντακτική θέση της ειδικής πρότασης, ότι είναι αντικείμενο σε ένα εννοούμενο "ίνα ειδητε" ή ότι έχει θέση αιτιατικής αναφοράς; Υπάρχει κάποια άλλη εξήγηση;


Και κάτι άλλο που ήθελα να ρωτήσω από καιρό: από ό,τι ξέρω η αντωνυμία πας είναι και ουσιαστική. Επομένως, όταν έχουμε π.χ. "εδίωκον πάντας" (είτε εννοείται "πάντας ανθρώπους" γενικά είτε κάτι πιο συγκεκριμένο, όπως "πάντας στρατηγούς") μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το πάντας αντικείμενο, έτσι δεν είναι; Γιατί έχω δει σε βοηθήματα να χαρακτηρίζεται το πάντας  σε ανάλογες περιπτώσεις κατηγορηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο αντικείμενο, υποκείμενο (ακόμη και όταν το υποκείμενο είναι γ προσώπου) κ.λπ., και αναρωτιέμαι ποιο είναι τελικά το σωστό.

[apri]

Και κάτι άλλο που ήθελα να ρωτήσω από καιρό: από ό,τι ξέρω η αντωνυμία πας είναι και ουσιαστική.

Δεν είναι πολύ ακριβής η περιγραφή σου. Το "πας" λειτουργεί άλλοτε ως αντωνυμία (αόριστη) και άλλοτε ως επίθετο.

Επομένως, όταν έχουμε π.χ. "εδίωκον πάντας" (είτε εννοείται "πάντας ανθρώπους" γενικά είτε κάτι πιο συγκεκριμένο, όπως "πάντας στρατηγούς") μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το πάντας αντικείμενο, έτσι δεν είναι;

Η αναφορά μιας αντωνυμίας μπορεί να είναι γενική (π.χ άνθρωποι), αλλά μπορεί να είναι πολύ συγκεκριμένη και να προκύπτει από τα συμφραζόμενα. Δεν χρειάζεται να εννοήσεις πάντως κάτι, για να τη συντάξεις.

Ὡς δ' εἰκότα ποιοῦμεν, καὶ τόδ' ἐννοήσατε: Τι είναι πιο σωστό να πούμε για την συντακτική θέση της ειδικής πρότασης, ότι είναι αντικείμενο σε ένα εννοούμενο "ίνα ειδητε" ή ότι έχει θέση αιτιατικής αναφοράς;

Φαίνεται πως εννοείται μια πρόταση του τύπου "ίνα ειδήτε", γιατί διασώζονται παρόμοια χωρία σε πλήρη μορφή που έχουν τέτοια τελική πρόταση.

Δες στον Goodwin (http://perseus.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.28:9.NewPerseusMonographs) τη σημείωση:

Note return to page Weber (p. 174) quotes two passages of Demosthenes as examples of final ὡς with the future indicative, a construction otherwise unknown in Attic prose: ὡς δὲ σαφῶς γνώσεσθε ὅτι ἀληθῆ λέγω, ἐγὼ ὑμῖν ἐρῶ, xxiv. 146; and ὡς δὲ καταφανὲς ἔσται ὅτι πρότερον ἀναισχυντοῦντες περιεγένοντο, ἀναγίγνωσκε τὰς μαρτυρίας, xliii. 42.
But compare the common formula of the orators ὡς (or ὅτι) ἀληθῆ λέγω, λαβὲ τὴν μαρτυρίαν (or κάλει τοὺς μάρτυρας), e.g. in DEM. xxvii. 28, with the occasional full form, ἵνα εἰδῆτε ταῦτα ὅτι ἀληθῆ λέγω, λαβὲ τὴν μαρτυρίαν, DEM. xlv. 19; so xviii. 305. See also ὡς εἰκότα ποιοῦμεν, καὶ τάδ’ ἐννοήσατε (sc. ἵνα εἰδῆτε), XEN. Hell. ii. 3, 33.
This common ellipsis shows that in DEM. xliii. 42 we can easily supply a final clause like ἵνα εἰδῆτε before ὡς καταφανὲς ἔσται, that you may know how it is to be established, etc. In xxiv. 146 there is no need even of an ellipsis, as we can translate how you are to know that I speak the truth, I will explain to you.



Και δες και στον Kuhner ανάλογη σημείωση.
Εδώ σε παλιά μετάφραση του συντακτικού του στα ελληνικά (ναι, ο Ραφαήλ Κύννερος είναι η εξελληνισμένη μορφή του Raphael Kuhner!!!!) στη σελ. 1075, παρ. 551, σημείωση 4
https://books.google.gr/books?id=C0knCAAAQBAJ&pg=PA1076&lpg=PA1076&dq=%E1%BD%A9%CF%82+%CE%B4'+%CE%B5%E1%BC%B0%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B1+%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%E1%BF%A6%CE%BC%CE%B5%CE%BD&source=bl&ots=e3KtaJhlQj&sig=ahH07RhChq8Quo4k0yYj2aJIkdE&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwj_tZeGsaPNAhUBBcAKHTNsC3EQ6AEIGjAA#v=onepage&q=%E1%BD%A9%CF%82%20%CE%B4'%20%CE%B5%E1%BC%B0%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B1%20%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%E1%BF%A6%CE%BC%CE%B5%CE%BD&f=false

[Dwrina]

Φαίνεται πως εννοείται μια πρόταση του τύπου "ίνα ειδήτε", γιατί διασώζονται παρόμοια χωρία σε πλήρη μορφή που έχουν τέτοια τελική πρόταση.

Μπορούμε να εννοήσουμε το "ίνα ειδητε" και στην περίπτωση "ως αληθη λέγω, μάρτυρας παρέξομαι" ή εδώ η ειδική πρόταση είναι συμπλήρωμα στο μάρτυρας (ή μήπως για είναι συμπλήρωμα πρέπει να βρίσκεται μετά από την πρόταση εξάρτησης;).

[PDE ads]

[apri]

Μπορούμε να εννοήσουμε το "ίνα ειδητε" και στην περίπτωση "ως αληθη λέγω, μάρτυρας παρέξομαι" ή εδώ η ειδική πρόταση είναι συμπλήρωμα στο μάρτυρας (ή μήπως για είναι συμπλήρωμα πρέπει να βρίσκεται μετά από την πρόταση εξάρτησης;).

Κοίτα, αν μιλούσαμε για τα νέα ελληνικά, θα σου έλεγα ότι είναι μάλλον ασυνήθιστο να προηγείται η ονοματική πρόταση του ρήματος εξάρτησης.
Όμως, στα αρχαία ελληνικά η κατάσταση ήταν διαφορετική. Το ρήμα πήγαινε κατά κανόνα στο τέλος της πρότασης, αλλά όταν το συμπλήρωμά του ήταν μεγάλο, συνήθως το ρήμα προηγούνταν. Όμως, δεν ήταν αδύνατον να προηγηθεί η ονοματική πρόταση, αν ο ομιλητής ήθελε να δώσει έμφαση σ' αυτήν (π.χ ὅπως σὺ μὴ λέγεις ὀρθῶς τάδε, οὔτ᾽ ἂν δυναίμην μήτ᾽ ἐπισταίμην λέγειν).

Επομένως, έτσι όπως είναι η πρόταση που παραθέτεις, πιστεύω πως θα μπορούσες να θεωρήσεις την πρόταση με το "ως" και ως συμπλήρωμα στο "μάρτυρας". Τουλάχιστον, προσωπικά θα δεχόμουν και τις δυο συντάξεις.

Στο κείμενο όμως από το οποίο έχει εξαχθεί αυτή η πρόταση (Δημοσθένης "Κατά Κόνωνος"), το χωρίο έχει άλλη μορφή:
ὡς οὖν ταῦτ᾽ ἀληθῆ λέγω, τούτων ὑμῖν τοὺς μάρτυρας παρέξομαι

Εδώ δεν μπορούμε να μιλήσουμε για συμπλήρωμα στο "μάρτυρας", γιατί υπάρχει το "τούτων". Άρα, πρέπει να εννοήσουμε το "ίνα ειδήτε" ή κάτι παρεμφερές.

[Dwrina]

Ευχαριστώ πολύ, apri!

[Dwrina]

Ο Αναγνωστόπουλος γράφει για την σύνταξη του λανθάνω: «με αιτιατική και εξαρτημένη πρόταση, ειδική ή πλάγια ερωτηματική». Δεν διευκρινίζει όμως τι συντακτική θέση έχει αυτή η πρόταση και αν σε κάποιες περιπτώσεις είναι υποκείμενο (ενώ το λανθάνω ως απρόσωπο το δίνει παρακάτω χωρίς υποκείμενο με παράδειγμα   τὸ μὲν οὖν τὸ πλῆθος περὶ τούτου λεληθέναι, ὥσπερ εἶπον, οὐ θαυμάζω). Στο ένα παράδειγμα που δίνει    "ου λανθάνεις με ότι ταυτα λέγεις"  είναι φανερό ότι η ειδική  πρόταση είναι αντικείμενο, αλλά πώς εξηγείται; Το λανθάνω θεωρείται δίπτωτο εδώ ή η πρόταση είναι από εκείνες που δεν είναι καθαρά ειδικές και δεν είναι αντικείμενο, αλλά λειτουργεί ως προσδιορισμός της αναφοράς; Στο άλλο παράδειγμα όμως  ἢ οὕτως εἶ σοφὸς ὥστε λέληθέν σε ὅτι μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρὶς   το λέληθεν δεν πρέπει να θεωρηθεί απρόσωπο και η ειδική υποκείμενο, αφού δεν υπάρχει άλλο υποκείμενο; Δεν καταλαβαίνω γιατί ο Αναγνωστόπουλος κατατάσσει τις δύο αυτές περιπτώσεις στην ίδια κατηγορία.

Και μια πρόταση την οποία ο Καρατσώλης θεωρεί αντικείμενο: καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με βούλεσθαι λαθεῖν, ὅτι τούτων ἔνια πέφρακα τὸν αὐτὸν τρόπον ὅν περ πρότερον : εδώ υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο η πρόταση πρέπει να θεωρηθεί αντικείμενο (οπότε ως υποκείμενο του  λαθεῖν λαμβάνεται το με)  ή είναι υποκειμενικό και θα μπορούσε να θεωρηθεί και υποκείμενο; Σε κάθε περίπτωση όμως, είτε  θεωρηθεί αντικείμενο είτε υποκείμενο, δεν πρέπει οπωσδήποτε να εννοηθεί και ένα αντικείμενο     υμας;

[apri]

(ενώ το λανθάνω ως απρόσωπο το δίνει παρακάτω χωρίς υποκείμενο με παράδειγμα  τὸ μὲν οὖν τὸ πλῆθος περὶ τούτου λεληθέναι, ὥσπερ εἶπον, οὐ θαυμάζω).

Το αναφέρει ως παράδειγμα απρόσωπης σύνταξης και το Liddell-Scott.
Προσωπικά, όμως, αμφιβάλλω αν το "λανθάνω" εδώ λειτουργεί απρόσωπα. Αντιθέτως, μου φαίνεται πιο πιθανό να έχει τη σημασία "τελώ εν αγνοία", που έχει και σε κάποιες περιπτώσεις που συντάσσεται με μετοχή (π.χ φονέα ἐλάνθανε βόσκων = έτρεφε τον φονιά εν αγνοία του).
Είναι μια σημασία που φαίνεται να έχει προκύψει από τη σύνταξη του "λανθάνω" με αυτοπαθή αντωνυμία (δηλ. "λανθάνω εμαυτόν" = διαφεύγω την προσοχή του εαυτού μου, κάνω κάτι ασυνείδητα, εν αγνοία μου) και που από κάποιο σημείο και μετά είχε και μόνο του το "λανθάνω" ως αμετάβατο.

Στο ένα παράδειγμα που δίνει    "ου λανθάνεις με ότι ταυτα λέγεις"  είναι φανερό ότι η ειδική  πρόταση είναι αντικείμενο, αλλά πώς εξηγείται; Το λανθάνω θεωρείται δίπτωτο εδώ ή η πρόταση είναι από εκείνες που δεν είναι καθαρά ειδικές και δεν είναι αντικείμενο, αλλά λειτουργεί ως προσδιορισμός της αναφοράς;

Πιστεύω ότι το "λανθάνω" εδώ είναι μεταβατικό (δίπτωτο) και έχει την έννοια "ξεγελώ" ή "κρύβω".

Στο άλλο παράδειγμα όμως  ἢ οὕτως εἶ σοφὸς ὥστε λέληθέν σε ὅτι μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρὶς   το λέληθεν δεν πρέπει να θεωρηθεί απρόσωπο και η ειδική υποκείμενο, αφού δεν υπάρχει άλλο υποκείμενο;

Συμφωνώ. Το "λανθάνει" εδώ σημαίνει "διαφεύγει την προσοχή κάποιου ότι..."

Και μια πρόταση την οποία ο Καρατσώλης θεωρεί αντικείμενο: καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με βούλεσθαι λαθεῖν, ὅτι τούτων ἔνια πέφρακα τὸν αὐτὸν τρόπον ὅν περ πρότερον : εδώ υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο η πρόταση πρέπει να θεωρηθεί αντικείμενο (οπότε ως υποκείμενο του  λαθεῖν λαμβάνεται το με)  ή είναι υποκειμενικό και θα μπορούσε να θεωρηθεί και υποκείμενο;

Συγκεκριμένο συντακτικό λόγο δεν βρίσκω. Ωστόσο, σε επικοινωνιακό επίπεδο, επειδή δίνει έμφαση στη βούληση του (με βούλεσθαι) να συμβεί η πράξη (λαθείν), είναι πιο πιθανό και το "λαθείν" να έχει αυτόν ως υποκείμενο.
Το λέω γιατί αν θεωρήσεις ως υποκείμενο του "λαθείν" την ειδική πρόταση, τότε η όλη πρόταση αποκτά έναν απρόσωπο χαρακτήρα, που "αδυνατίζει" τη δική του εμπλοκή.
(πρβλ. Θέλω να κρύψω ότι...  VS  Θέλω να διαφύγει της προσοχής ότι...)
Όμως, αυτό είναι μια υποκειμενική σημασιολογική προσέγγιση, που δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζεται μ' αυτό που είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας.

Σε κάθε περίπτωση όμως, είτε  θεωρηθεί αντικείμενο είτε υποκείμενο, δεν πρέπει οπωσδήποτε να εννοηθεί και ένα αντικείμενο     υμας;

Ο συγγραφέας έχει επιλέξει να αποσιωπήσει το αντικείμενο. Μπορεί να είναι το "υμάς", μπορεί και κάποιο άλλο.
Αν θέλουμε να είμαστε πολύ τυπικοί με τη σύνταξη του ρήματος, μπορούμε να εννοήσουμε κάποια αιτιατική.
Πάντως, δεν βρίσκω και πολύ σωστό να προσθέτουμε  στο στόμα του συγγραφέα λόγια που έχει επιλέξει να παραλείψει. Νομίζω ότι κάπου προδίδουμε το κείμενο. Αλλά αυτό θεώρησέ το δική μου προσέγγιση.

[Dwrina]

Έχω βρει κάποια εύκολα κείμενα για την καλοκαιρινή προετοιμασία της γ λυκείου, αλλά προβληματίζομαι με κάποιες λεπτομέρειες και η θεματογραφία από την οποία τα πήρα  έχει λάθη και δεν μπορώ να βασιστώ σε αυτήν. Μπορείτε να με βοηθήσετε να τα συντάξω σωστά; 

τοῦ δὲ μίσους τοῦ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς βασιλέα πάλιν ἀνακεκαινισμένης, ἃ τότε κατεπολέμησεν ἡμᾶς, μετάφραση «το δε μίσος των Ελλήνων και η έχθρα προς τον βασιλέα των Περσών, που μας επολέμησαν τον παλαιό καιρό, βρίσκονται πάλι σε ένταση»: σε τρεις μεταφράσεις που έχω δει το ἃ μεταφράζεται ως υποκείμενο (επίσης η θεματογραφία από την οποία πήρα το κείμενο το δίνει υποκείμενο, αλλά, όπως είπα, δεν βασίζομαι σε αυτήν). Πώς γίνεται νοηματικά να είναι υποκείμενο το ἃ; Μας καταπολέμησαν το μίσος και η έχθρα προς το βασιλιά; Στέκει αυτό; Δεν είναι πιο λογικό  «μας καταπολέμησε ο βασιλιάς εξ αιτίας του μίσους και της έχθρας προς αυτόν»;

Λακεδαιμόνιοί τε τὸ μὲν παλαιὸν ἐκ φαύλων καὶ ταπεινῶν πόλεων ὁρμηθέντες διὰ τὸ σωφρόνως ζῆν καὶ στρατιωτικῶς κατέσχον Πελοπόννησον, μετὰ δὲ ταῦτα μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος, καὶ λαβόντες καὶ τὴν κατὰ γῆν καὶ τὴν κατὰ θάλατταν ἀρχήν, εἰς τοὺς αὐτοὺς κινδύνουςκατέστησαν ἡμῖν: οι μετοχές φρονήσαντες και λαβόντες πρέπει οπωσδήποτε να είναι όμοιες; Γιατί η πρώτη μοιάζει αιτιολογική, αλλά η δεύτερη δεν μπορεί παρά να είναι χρονική. Μπορώ τουλάχιστον να πω ότι η πρώτη έχει και αιτιολογική χροιά;

ἡμεῖς τε γὰρ ἀναστάτου μὲν τῆς πόλεως ὑπὸ τῶν βαρβάρων γεγενημένης διὰ τὸ δεδιέναι καὶ προσέχειν τὸν νοῦν τοῖς πράγμασιν ἐπρωτεύσαμεν τῶν Ἑλλήνων:   την μετοχή  ἀναστάτου η θεματογραφία την μεταφράζει ως εναντιωματική, οι άλλες μεταφράσεις ως χρονική. Και εμένα εναντιωματική που πήγαινε, αλλά εμπιστεύομαι τις άλλες μεταφράσεις και ψάχνω να βρω γιατί δεν είναι εναντιωματική. Η εξήγηση ότι είναι χρονική, γιατί έχουμε διήγηση γεγονότων σε χρονολογική σειρά,  σας φαίνεται λογική;

μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος: το μεῖζον είναι σύστοιχο αντικείμενο ή επιρρηματικός του ποσού;
Ο Γρηγορόπουλος θεωρεί ότι σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει βραχυλογική εκφορά του β όρου σύγκρισης  (του δέοντος = ή δει ). Όπως και να’ χει, ο πρώτος όρος ποιος είναι;

Εκείνο που έχω να παρατηρήσω γενικά είναι ότι όσο εύκολο και να φαίνεται ένα κείμενο, μόλις πας να το αναλύσεις εμφανίζεται το ένα πρόβλημα  μετά το άλλο...

[Sali]

τοῦ δὲ μίσους τοῦ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς βασιλέα πάλιν ἀνακεκαινισμένης, ἃ τότε κατεπολέμησεν ἡμᾶς, μετάφραση «το δε μίσος των Ελλήνων και η έχθρα προς τον βασιλέα των Περσών, που μας επολέμησαν τον παλαιό καιρό, βρίσκονται πάλι σε ένταση»: σε τρεις μεταφράσεις που έχω δει το ἃ μεταφράζεται ως υποκείμενο (επίσης η θεματογραφία από την οποία πήρα το κείμενο το δίνει υποκείμενο, αλλά, όπως είπα, δεν βασίζομαι σε αυτήν). Πώς γίνεται νοηματικά να είναι υποκείμενο το ἃ; Μας καταπολέμησαν το μίσος και η έχθρα προς το βασιλιά; Στέκει αυτό; Δεν είναι πιο λογικό  «μας καταπολέμησε ο βασιλιάς εξ αιτίας του μίσους και της έχθρας προς αυτόν»;

Δεν βρίσκω πρόβλημα στο να είναι το ἃ υποκείμενο. Φαίνεται πως ο συγγραφέας θέλει να προσωποποιήσει τις αφηρημένες έννοιες. Προτείνω μια πιο ελεύθερη μετάφραση: "τα οποία τότε στάθηκαν η αιτία της ήττας μας". Βέβαια, η μετάφραση αυτή συμπίπτει με τη δική σου, αλλά η σύνταξη δεν έχει πρόβλημα.

Λακεδαιμόνιοί τε τὸ μὲν παλαιὸν ἐκ φαύλων καὶ ταπεινῶν πόλεων ὁρμηθέντες διὰ τὸ σωφρόνως ζῆν καὶ στρατιωτικῶς κατέσχον Πελοπόννησον, μετὰ δὲ ταῦτα μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος, καὶ λαβόντες καὶ τὴν κατὰ γῆν καὶ τὴν κατὰ θάλατταν ἀρχήν, εἰς τοὺς αὐτοὺς κινδύνουςκατέστησαν ἡμῖν: οι μετοχές φρονήσαντες και λαβόντες πρέπει οπωσδήποτε να είναι όμοιες; Γιατί η πρώτη μοιάζει αιτιολογική, αλλά η δεύτερη δεν μπορεί παρά να είναι χρονική. Μπορώ τουλάχιστον να πω ότι η πρώτη έχει και αιτιολογική χροιά;

H μετοχή φρονήσαντες φαίνεται να είναι αιτιολογική· η λαβόντες δεν με "χαλάει" ως αιτιολογική κι αυτή, αλλά και χρονική να την θεωρήσει κανείς, δεν αποτελεί εμπόδιο η σύνδεσή της με την προηγούμενη· κλασικό παράδειγμα σύνδεσης ανόμοιων μετοχών από το προοίμιο του Θουκυδίδη: "Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τὸν πόλεμον ... ἀρξάμενος εὐθὺς καθισταμένου καὶ ἐλπίσας μέγαν τε ἔσεσθαι..." (η πρώτη χρονική στο ρήμα, η δεύτερη αιτιολογική στην πρώτη).

ἡμεῖς τε γὰρ ἀναστάτου μὲν τῆς πόλεως ὑπὸ τῶν βαρβάρων γεγενημένης διὰ τὸ δεδιέναι καὶ προσέχειν τὸν νοῦν τοῖς πράγμασιν ἐπρωτεύσαμεν τῶν Ἑλλήνων:   την μετοχή  ἀναστάτου η θεματογραφία την μεταφράζει ως εναντιωματική, οι άλλες μεταφράσεις ως χρονική. Και εμένα εναντιωματική που πήγαινε, αλλά εμπιστεύομαι τις άλλες μεταφράσεις και ψάχνω να βρω γιατί δεν είναι εναντιωματική. Η εξήγηση ότι είναι χρονική, γιατί έχουμε διήγηση γεγονότων σε χρονολογική σειρά,  σας φαίνεται λογική;

Η μτχ. γεγενημένης κι εμένα εναντιωματική μού φαίνεται, γιατί έρχεται σε εμφανή αντίθεση με το ἐπρωτεύσαμεν. Η χρονολογική αφήγηση ευνοεί, βέβαια, τις χρονικές μετοχές, δεν είναι όμως και απόλυτη δέσμευση.

μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος: το μεῖζον είναι σύστοιχο αντικείμενο ή επιρρηματικός του ποσού;
Ο Γρηγορόπουλος θεωρεί ότι σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει βραχυλογική εκφορά του β όρου σύγκρισης  (του δέοντος = ή δει ). Όπως και να’ χει, ο πρώτος όρος ποιος είναι;

Στην έκφραση μέγα φρονῶ το επίθετο λειτουργεί ως σύστοιχο αντικείμενο (φρονῶ μέγα φρόνημα), ανεξάρτητα από το αν δίνει την αίσθηση επιρρηματικού προσδιορισμού. Η δεύτερη εκδοχή (επιρρ. προσδιορ.) σαφώς προκύπτει από την πρώτη.
Σαφής εκφορά του α΄όρου δεν υπάρχει· μπορείς να υποθέσεις ότι εντάσσεται στην ίδια την έννοια του μεῖζον φρονήσαντες. Η σύγκριση αντιθέτει το εν μέτρω με το υπερβάλλον μέγα φρονεῖν.

[apri]

Δεν βρίσκω πρόβλημα στο να είναι το ἃ υποκείμενο. Φαίνεται πως ο συγγραφέας θέλει να προσωποποιήσει τις αφηρημένες έννοιες. Προτείνω μια πιο ελεύθερη μετάφραση: "τα οποία τότε στάθηκαν η αιτία της ήττας μας". Βέβαια, η μετάφραση αυτή συμπίπτει με τη δική σου, αλλά η σύνταξη δεν έχει πρόβλημα.

Να προσθέσω μόνο ένα ενδιαφέρον στοιχείο που βρήκα στο λεξικό μεσαιωνικής ελληνικής του Κριαρά, γιατί ταιριάζει στη χρήση του "καταπολεμώ" δίπλα στο "μίσος" και την "έχθρα". Αναφέρει ως μια από τις σημασίες του "καταπολεμώ" την εξής:
β) (προκ. για σφοδρό αίσθημα) κυριεύω ολοκληρωτικά, καταβάλλω: εξ έρωτος εκατεπολεμήθην (Καλλίμαχος και Χρυσορρόη, 933).

Στην έκφραση μέγα φρονῶ το επίθετο λειτουργεί ως σύστοιχο αντικείμενο (φρονῶ μέγα φρόνημα), ανεξάρτητα από το αν δίνει την αίσθηση επιρρηματικού προσδιορισμού. Η δεύτερη εκδοχή (επιρρ. προσδιορ.) σαφώς προκύπτει από την πρώτη.
Σαφής εκφορά του α΄όρου δεν υπάρχει· μπορείς να υποθέσεις ότι εντάσσεται στην ίδια την έννοια του μεῖζον φρονήσαντες. Η σύγκριση αντιθέτει το εν μέτρω με το υπερβάλλον μέγα φρονεῖν.

Ο α' όρος σύγκρισης είναι το εννοούμενο σύστοιχο αντικείμενο "φρόνημα" και ο δεύτερος το επίσης εννοούμενο "φρονήματος".
Ουσιαστικά συγκρίνεται το "μείζον φρόνημα" με το "δέον φρόνημα", όπως λες κι εσύ με άλλα λόγια.

[anemona]

τοῦ δὲ μίσους τοῦ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς βασιλέα πάλιν ἀνακεκαινισμένης, ἃ τότε κατεπολέμησεν ἡμᾶς.Αυτό το ἃ  θα μπορούσσε να σταθεί αιτιατική της αιτίας;Αν αναφέρεται στο έχθρα;

[apri]

τοῦ δὲ μίσους τοῦ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς βασιλέα πάλιν ἀνακεκαινισμένης, ἃ τότε κατεπολέμησεν ἡμᾶς.Αυτό το ἃ  θα μπορούσσε να σταθεί αιτιατική της αιτίας;Αν αναφέρεται στο έχθρα;

Αν αναφερόταν μόνο στο "έχθρα", η αναφορική αντωνυμία θα ήταν "ην" και όχι "α".
Εκτός αυτού, δεν νομίζω πως είναι πολύ λογικό ένας βασιλιάς να εξαπολύει πόλεμο σε έναν λαό, επειδή ο λαός τον μισεί.

Ο Ισοκράτης αναφέρει τις αιτίες της καταστροφής των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Για τους Λακεδαιμόνιους λέει ότι καταστράφηκαν από τη στιγμή που άρχισαν να μεγαλοπιάνονται (μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος) και για τους Αθηναίους λέει ότι τους "έφαγε" η διχόνοια και η έχθρα προς τον βασιλιά. Γι' αυτό στον λόγο του προτείνει ως λύση την επιστροφή στα παλιά ήθη.

[Sali]

Ο α' όρος σύγκρισης είναι το εννοούμενο σύστοιχο αντικείμενο "φρόνημα" και ο δεύτερος το επίσης εννοούμενο "φρονήματος".
Ουσιαστικά συγκρίνεται το "μείζον φρόνημα" με το "δέον φρόνημα", όπως λες κι εσύ με άλλα λόγια.

Αν και η άποψή σου έχει λογική, νομίζω πως εδώ θα συμφωνήσω με τον Γρηγορόπουλο. Η περίπτωση ανήκει σ' αυτό που πραγματεύεται ο Smyth, 1077, και ο Κύννερος, 543, 7, σελ. 1030 (Β΄τόμος), όπου η γενική συγκριτική (ουσιαστικού, επιθέτου, μετοχής) αποτελεί σύμπτυξη ολόκληρης πρότασης: τοῦ ὄντος, τοῦ δέοντος, τοῦ εἰωθότος, τοῦ προσήκοντος, τοῦ δικαίου, τοῦ καιροῦ, τῆς φύσεως κ.ά. Καλό παράδειγμα από τον Πλάτωνα (Πολιτ.410 d): οἱ γυμναστικῇ ἀκράτῳ χρώμενοι ἀγριώτεροι τοῦ δέοντος ἀποβαίνουσι.