PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

Aυτό το "δήθεν" στη μετάφραση της τελικής μετοχής ὡς βοηθήσων δεν μπορώ να το απορρίψω ασυζητητί. Παραθέτω δύο ακόμη μεταφράσεις: (α) του Ρ. Ρούφου από την Πύλη: "Εκείνος επάνδρωσε αμέσως πολεμικά, τάχα πως θα πήγαινε σ' ενίσχυσή τους από τη θάλασσα"· (β) του Brownson από το Perseus: "And Jason immediately proceeded to man triremes, as though he intended to go to their assistance by sea".

Ο Ιάσονας επικαλέστηκε ψευδώς αυτόν τον σκοπό, για να παραπλανήσει τους άσπονδους εχθρούς του, τους Φωκείς, οι οποίοι έτσι χαλάρωσαν την κατά ξηρά άμυνά τους και έδωσαν στον Ιάσονα την ευκαιρία να περάσει ταχύτατα μέσα από τη χώρα τους (διεπορεύθη) χωρίς να συναντήσει αντίσταση. Ο σκοπός που εκφράζει αυτή η μετοχή δεν είναι απλώς υποκειμενικός, είναι ψευδής και παραπλανητικός.

Η δυνητική υποτακτική του ευθέος λόγου γνώριζα ότι στον πλάγιο γίνεται απαρέμφατο μέλλοντα. Βλέπω όμως σημειώσεις στο διαδίκτυο ότι τρέπεται σε posse + απαρέμφατο ενεστώτα. Ισχύει;

Δεν ισχύει· ή μάλλον ισχύει, όταν στον ε.λ. έχουμε οριστική possum + απαρ. Αυτό συμβαίνει ενίοτε στους υποθετικούς λόγους του δυνατού, όπου στην απόδοση βρίσκουμε αντί δυνητικής υποτακτικής οριστική ρημάτων που σημαίνουν το δυνατόν ή το δέον (possum, debeo, oportet κ.τ.ό.)· εξυπακούεται ότι αυτές οι οριστικές στον π.λ. θα τραπούν σε ειδικά απαρέμφατα. Ἁλλά η δυνητική υποτακτική του ε.λ. τρέπεται μόνο σε απαρέμφατο μέλλοντα στον π.λ.

Μα, αν ισχύει αυτό, το απαρέμφατο συντελεσμένου μέλλοντα σε ποιον χρόνο του ευθέος λόγου αντιστοιχεί; Εγώ νόμιζα ότι η οριστική συντ. μέλλοντα τρέπεται σε απαρέμφατο συντ. μέλλοντα με μετατροπή, όταν χρειάζεται, της σύνταξης σε παθητική.

Ισχύει αυτό που λες, όταν μιλάμε για οριστική ενεργητικού συντελεσμένου μέλλοντα, οπότε τρέπεται κατ' ανάγκη η ενεργητική σύνταξη σε παθητική, ώστε να έχουμε απαρέμφατο παθητικού συντελεσμένου μέλλοντα στον π.λ.: ε.λ.: patriam amavero = patria a me amata erit· π.λ.: dicit (dicebat, dicet...) patriam a se amatam fore. Όταν όμως στον ε.λ. έχουμε εξ αρχής οριστική παθητικού συντελεσμένου μέλλοντα, δεν χρειάζεται να γίνει μετατροπή της σύνταξης: ε.λ.: patria a me amata erit· π.λ.: dicit (dicebat, dicet...) patriam a se amatam fore. 

Επίσης, γράφει ότι για τη μεταφορά της σπάνιας οριστικής συντ. μέλλοντα μιας ανεξάρτητης πρότασης στον πλάγιο λόγο κάποιοι γραμματικοί έχουν επινοήσει την περίφραση  futurum esse /  fore ut + υποτακτική, αλλά ότι η περίφραση αυτή απαντά ελάχιστες φορές και δεν αντιστοιχεί επιβεβαιωμένα στη χρήση που της έχει αποδοθεί. Εγώ πάλι γνώριζα ότι η περίφραση αυτή χρησιμοποιείται αντί απαρεμφάτου μέλλοντα, όχι συντ. μέλλοντα, όταν το ρήμα δεν έχει σουπίνο ή είναι παθητικό. Τι ισχύει από όλα;

Ισχύει αυτό που ξέρεις εσύ. Συγκεκριμένα οι περιφράσεις αυτές χρησιμοποιούνται, αντί απαρεμφάτου απλού μέλλοντα, σε δύο περιπτώσεις: (α) υποχρεωτικά όταν το ρήμα δεν έχει σουπίνο ή μετοχή ενεργητικού μέλλοντα· (β) κατά προτίμηση (στη θέση του παθητικού απαρ. μέλλοντα σε -um iri), όταν το ρήμα είναι παθητικό. Η σύνταξη αυτή δεν είναι καθόλου συχνή, αλλά επιβεβαιωμένες χρήσει υπάρχουν. Ένα παράδειγμα: Sall. Iug. 112.3 nuntiat … fore uti foedus fieret (= ανακoινώνει ότι θα γίνει συνθήκη). Ε.λ. foedus fiet.

Το hic στον πλάγιο λόγο γίνεται ibi, όπως γράφει το ψηφιακό βοήθημα και άλλα, ή illic;

Στέκουν και τα δύο.

Όταν γράφεις παραπάνω ότι τύποι σε oriund- έχουν σχεδόν όλοι την κατάληξη -i (oriund-i) και είναι όλοι γερουνδιακά μαζί με τύπους του sum , τι ακριβώς εννοείς; Αν το oriundus χρησιμοποιείται μόνο ως επίθετο με σημασία μετοχής, προφανώς με τους τύπους του sum δεν αναφέρεσαι στην παθητική περιφραστική συζυγία. Το oriundi είναι γενική ενικού ή ονομαστική πληθυντικού; Σου είναι εύκολο να γράψεις κάποιο παράδειγμα;

Και βέβαια δεν αναφέρομαι στην παθητική περιφραστική συζυγία. Όλα τα oriundi που βρήκα είναι ονομαστική πληθυντικού. Αλλά, όπως ήδη έγραψα, βρήκα και oriundus, oriundos, oriundum. Ένα παράδειγμα: Liv. 1.49.9 is ... erat ... ab Ulixe deaque Circa oriundus· id 1.34.1 peregrina stirpe oriundus erat (= καταγόταν από ξένη ρίζα/ράτσα).

Να είσαι καλά!

Συμπληρωματικά, βρήκα, στον Λίβιο πάλι, 4 γερουνδιακά oriundus, 6 oriundos και 2 oriundum. Όπως γίνεται φανερό, τα γερουνδιακά αυτά απαντούν, στη συντριπτική τους πλειονότητα, στον Λίβιο. Στον Κικέρωνα ελάχιστες (2 ή 3) περιπτώσεις, και στους άλλους συγγραφείς τίποτε.

Είναι βέβαιο ότι τα τριτόκλιτα επίθετα και οι τριτόκλιτες μετοχές σχηματίζουν την αιτιατική πληθυντικού και σε -es και σε -is· άλλο τόσο βέβαιο όμως είναι ότι η εναλλακτική κατάληξη σε -is δεν αναφέρεται καθόλου, αν δεν κάνω λάθος, στην ισχύουσα σχολική Γραμματική του Τζαρτζάνου. Γι' αυτό και πολλοί συνάδελφοι αισθάνονται ότι τους δεσμεύει αυτή η πλήρης έλλειψη αναφοράς σ' αυτήν την κατάληξη. Νομίζω, ωστόσο, ότι η κατάληξη σε -is θα γινόταν αποδεκτή στις πανελλήνιες εξετάσεις.

Ναι. Στον πλάγιο λόγο όλες οι δευ/σες προτάσεις εκφέρονται με υποτακτική, όπως κι αν εκφέρονται στον ευθύ λόγο. Αυτός είναι ο κανόνας και πρέπει να τηρείται.

Κατ' εξαίρεση, η οριστική διατηρείται σε ειδικές περιπτώσεις, και κυρίως σε αναφορικές προτάσεις που εμφανίζονται μετά το ρήμα εξάρτησης, δεν ανήκουν όμως στον πλάγιο λόγο αλλά αποτελούν μια διευκρινιστική παρένθεση του συγγραφέα προς τους αναγνώστες του. Σπανίως διατηρείται η οριστική και σε δευ/σες προτάσεις που όντως ανήκουν στον πλάγιο λόγο, αλλά ο συγγραφέας επιθυμεί να παρουσιάσει το περιεχόμενό τους αντικειμενικά από τη δική του οπτική γωνία.

Η υποτακτική υπερσυντελίκου θα παραμείνει αμετάβλητη στον πλάγιο λόγο, χωρίς να ληφθεί υπόψη το ρήμα εξαρτήσεως (το ίδιο ισχύει και για την υποτακτική παρατατικού). Το θέμα έχει ξεκαθαριστεί από τις αυθεντίες στη λατινική σύνταξη. Αναφέρω ενδεικτικά:

1. E.C. Woodcock, Α Νew Latin Syntax, 272 (2) (σελ. 223): "An original historic tense of the subjunctive remains unchanged, whatever the tense of the governing verb".

2. Α.Θ. Γιαγκόπουλου, Συντακτικό της Λατινικής Γλώσσας, 394 ΙΙ (σελ. 375): "Η υποτακτική ιστορικού χρόνου (παρατατικού-υπερσυντελίκου) δευτερεύουσας πρότασης του ευθέος λόγου στον πλάγιο λόγο παραμένει αμετάβλητη, όποιος κι αν είναι ο χρόνος του κυρίου ρήματος".

Αυτές οι ρητές δηλώσεις αίρουν οριστικά τις όποιες αντικρουόμενες απόψεις.