PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

Αντιλαμβάνομαι πως αρκετοί ενδεχομένως να θεωρούν ότι η κείμενη νομοθεσία δεν τους δεσμεύει, και το σέβομαι ως άποψη. Επιμένω όμως ότι πανεπιστημιακή έρευνα και αντιδεοντολογική συμπεριφορά είναι έννοιες ασύμβατες.

Το βασικό δεοντολογικό ζήτημα που τίθεται στην περίπτωση αυτή είναι, τι θα συμβεί αν έστω κι ένας μαθητής ή οι γονείς του δεν επιθυμούν την ηχογράφηση. Ο νόμος, αλλά και οι κοινώς αποδεκτοί κανόνες ερευνητικής δεοντολογίας, τους δίνουν το δικαίωμα να μη συμμετάσχουν στην έρευνα αν δεν το επιθυμούν και χωρίς να χρειάζεται να προβάλλουν σοβαρό λόγο. Γεννάται λοιπόν μια σειρά ερωτημάτων, όπως (α) δίνουμε το δικαίωμα στους μαθητές να μην ηχογραφηθούν; (β) προβλέπουμε για την εναλλακτική απασχόληση όσων επιλέξουν να μην συμμετάσχουν στην εργασία μας; (γ) ενημερώνουμε τους κηδεμόνες έγκαιρα ώστε να προβάλλουν τις ενδεχόμενες αντιρρήσεις τους; (δ) με ποιον τρόπο διασφαλίζουμε ότι η απόφαση των μαθητών δεν θα επηρεασθεί από την εξουσία που ασκούμε πάνω τους ή το φόβο ενδεχόμενης δυσμενούς βαθμολογικής αντιμετώπισης; (ε) πως προστατεύουμε την ανωνυμία των μαθητών κατά τη διεξαγωγή της έρευνας; καί άλλα.

Και επειδή τα παραπάνω είναι ίσως πολύ θεωρητικά, ας εξετάσουμε κι ένα πρακτικό παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι η διευθύντρια ενός σχολείου, ή ο προιστάμενος κάποιας διεύθυνσης, στα πλαίσια των δικών τους σπουδών στην εθνογραφία ή την κοινωνιολογία αποφασίσουν να εγκαταστήσουν μικρόφωνα σε ορισμένες τάξεις ή γραφεία καθηγητών. Ας υποθέσουμε και πως τα κίνητρά τους είναι καθαρά επιστημονικά, και ότι δεν υπάρχει πρόθεση διοικητικού ελέγχου. Μπορούν να το κάνουν αυτό αυθαίρετα με το σκεπτικό πως "δεν είναι ΝΑΣΑ το σχολείο" για να προστατεύεται από απόρρητο; Αν αιτηθούν την άδεια των υφισταμένων τους, τίθεται θέμα ασυμβίβαστου μεταξύ του διοικητικού τους ρόλου και της εξυπηρέτησης που ζητούν; Η επίκληση αναγκών της 'πανεπιστημιακης εργασίας' αρκεί από μόνη της για να δώσουμε το ελεύθερο;

Στα περισσότερα πανεπιστήμια υπάρχουν κώδικες δεοντολογικής συμπεριφοράς που ρυθμίζουν τα θέματα αυτά. 'Oπως δείχνει αυτό το σχεδιάγραμμα, οι φοιτητές του Καίμπριτζ, που είναι οι περισσότεροι τουλάχιστον εξ ίσου καλοί επιστήμονες με τους φοιτητές του ΕΑΠ, για να διεξάγουν έρευνα με τη συμμετοχή ανηλίκων πρέπει να λάβουν έγκριση από την πανεπιστημιακή επιτροπή δεοντολογίας (δεν αρκεί η άδεια από τον πρόεδρο του τμήματος). Στο ΕΑΠ τι προβλέπεται; Και αν δεν υπάρχουν επαρκείς μηχανισμοί εποπτείας, δεν έχει δικαίωμα (και υποχρέωση) η υπηρεσία να ελέγξει τη σοβαρότητα όσων αυτοχαρακτηρίζονται ερευνητές;