PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

Apri, είναι αυτονόητο ότι ο καταχρηστικώς χρησιμοποιούμενος όρος "κατά συστοιχίαν υποκείμενα" έχει βάση πριν από την ανάλυση για την οποία συμφωνήσαμε. Από πού και ως πού θα λέγαμε το ἔνδεια σύστοιχο υποκείμενο του ἐστί; Εξἀλλου, δεν το έχω δει γραμμένο και κάπου για να είμαι ακριβής. Θεωρώ ότι όλοι συμφωνούμε στο εξής μοτίβο: ἔμελεν αὐτῷ τῶν γονέων ---> δεν συντάσσεται κατευθείαν. Εξάγουμε το σύστοιχη αφηρημένη έννοια μέλησις ή μέλημα (που τονίζω δεν είναι υποκείμενο του ἔμελεν ακόμη και σε πρώτο στάδιο) και αναλύουμε ---> Μέλησις/ μέλημα ἦν αὐτῷ τῶν γονέων (ἦν: ρήμα, μέλησις: Υρ, τῶν γονέων: γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στο μέλησις, αὐτῷ: δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου στο μέλησις ἦν).

Καλά κάνεις και είσαι υπαινικτική στα όσα αναφέρεις για το απαρέμφατο καθώς όσα πιστεύεις τα είχες εκθέσει σε άλλο νήμα σε παλαιότερη στιγμή. Ωστόσο, δεν μπορώ να θυμηθώ τι έλεγες (αν έχεις χρόνο παράθεσε σε παρακαλώ τον σύνδεσμο) και δεν μπορώ να τα σχολιάσω ad hoc. To μόνο που μπορώ αυτή τη στιγμή να θυμηθώ (και αρχίζει και μου ανεβαίνει ο πυρετός) είναι κάτι σχόλια στο οἵας συνεῖναι τῷ πείθοντι, στο κείμενο τής Θεοδότης, που ανέκαθεν με είλκυε γι' αυτό έχω ψάξει όλες τις ξένες σχολιασμένες εκδόσεις πάνω σε αυτό. Η πρόταση κατά κοινήν ομολογία είναι αναφορικοσυμπερασματική. Το μόνο ψεγάδι που υπάρχει και προκαλεί προβληματισμό είναι το καὶ πριν από το οἵας. Από τα Συντακτικά μας, ξέρουμε ότι κατά συντριπτικήν πλειονοψηφίαν προηγείται μιας συμπερασματικής ή αναφορικοσυμπερασματικής πρότασης μια δεικτική αντωνυμία. Γνωρίζοντας ότι ο Ξενοφών είναι ο ολιγότερον εγγράμματος εκ των αττικών μας πεζογράφων, θεωρείται αυτονόητη η απουσία του τοιαύτης πριν το οἵας. Πραγματολογικά, γνωρίζουμε ότι σε όλο το συγκεκριμένο κομμάτι ο Ξενοφών είναι υπαινικτικός για το ήθος της Θεοδότης χωρίς να της επιτίθεται λεκτικά ή ειρωνικά. Άρα έχει βάση η μετάφραση: "καθώς υπήρχε κάποτε στην πόλη μια γυναίκα όμορφη [...] και τέτοιας ποιότητας ώστε να συνευρίσκεται ερωτικά με αυτόν που την έπειθε [?]". Η μόνη δεκτή διαφωνία είναι το οἵας να ληφθεί με την σημασία κατάλληλος, ικανός, οπότε το συνεῖναι είναι απαρέμφατο της αναφοράς και όχι του σκοπού, όπως υπαινίχθηκες. Και αυτό γιατί ο οἷος έχει την ίδια συμπεριφορά με ανάλογα επίθετα, π.χ. ἡδύς, θρασύς, ἱκανός, ταχύς κ.ά. που θέλουν δίπλα τους απαρέμφατο της αναφοράς. Ωστόσο, και αυτό απορρίπτεται για τον λόγο ότι ο Ξ. δεν θέλει να δείξει την ικανότητα της να συνευρίσκεται ερωτικά αλλά την ποιότητά της και το ήθος της. Εξάλλου, ως εταίρα ήταν αυτονόητο ότι θα είχε έντονη προθυμία και ικανότητα για ερωτική συνεύρεση εφόσον πληρωνόταν. Η εκδοχή του απαρεμφάτου του σκοπού/ αποτελέσματος δεν έχει καμία βάση εκεί και απορρίπτεται μετά βδελυγμίας.

Αυτό το κείμενο πάντα με είλκυε γιατί ενέχει τρία τουλάχιστον σκοτεινά σημεία:
α) ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη --> θεωρείται πια έθος να λαμβάνεται ο μαυρισμένος όρος ως επεξήγηση και όχι ως κατηγορούμενο καθώς το ρήμα είναι υπαρκτικό. Νομίζω η apri, σε κάποιο άλλο νήμα το είχε σχολιάσει αν και διαφωνούσε με την θεωρία της επεξήγησης. Είναι επεξήγηση όχι γιατί υπάρχει δοτική προσωπική κτητική αλλά γιατί ο Ξενοφών αρέσκεται ένεκα του ότι είναι ο ολιγότερον εγγράμματος να βάζει το συνδετικό ρήμα μεταξύ υποκειμένου και επεξήγησης. Είναι εξάλλου μετρημένες στα δάχτυλα της μιας χειρός οι περιπτώσεις που έχουμε συνδετικό ρήμα με δοτική προσωπική κτητική.
β) τῷ πείθοντι --> Έχει χυθεί πολύ μελάνι. Ο οιονεί εραστής της Θ. δεν θεωρώ ότι την έπειθε με κάποιον άλλον τρόπο εκτός των χρημάτων. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ο Ξενοφών γίνεται βωμολόχος υπονοώντας άλλον τρόπο πειθούς. Συνεπώς θεωρείται λάθος η μετάφραση ...με όποιον την έπειθε αλλά σωστότερα θα χρησιμοποιούσαμε την τελευταία εκδοχή του LSJ "δωροδοκώ, δελεάζω οικονομικά".
γ) ὅσα καλῶς ἔχοι ---> Με το επίρρημα καλῶς παλιά ήταν αυτονόητο ότι η Θ. εξέθετε στους ζωγράφους όσα όμορφα είχε. Ωστόσο, οι ζωγράφοι πήγαιναν εκεί για να την ζωγραφίσουν και όχι για να συνευρεθούν μαζί της. [Δεν παίρνω και όρκο....] Άρα μάλλον ο Ξενοφών θέλει να πει ότι εξέθετε όσα μέλη του σώματος ήταν έντιμο/ πρέπον να δείχνει. Προσπαθεί έστω και την ύστατη στιγμή να ανασκευάσει περιπαιχτικά το ίματζ της Θ.

Υ.Γ: Θέλω ποσοστά Μαρκο από την καταχώρηση όσων εκθέτω στο βιβλίο που θα γράψεις 

Σε επίπεδο Πανελληνίων Εξετάσεων καλύτερα να αποφευχθεί ένας τέτοιος πειραματισμός καθώς ο Αχ. Τζάρτζανος στην § 147. 3. σημ. 2 (σ. 160) αναφέρει ξεκάθαρα ότι η αντωνυμία ipse και το επίθετο totus είναι πάντα επιθετικοί προσδιορισμοί.

Η αντωνυμία ipse, ipsa, ipsum δηλώνει ταυτότητα ενώ η αντωνυμία idem, eadem, idem δηλώνει επανάληψη. Π.χ. Me ipsum amo (υπάρχει ο τύπος me τον οποίο προσδιορίζει ομοιόπτωτα η αντωνυμία ipsum). Αλλά: Paulus scribit; Idem facit Tertia (δεν υπάρχει κάποιος τύπος για να προσδιοριστεί από την αντωνυμία idem αλλά χρησιμοποιείται για να επαναλάβει το περιεχόμενο της προηγούμενης πρότασης). Επανάληψη αντίθετη με την ταυτότητα!

Θεωρώ ότι τα πράγματα είναι πιο απλά απ' ό,τι τα εμφανίζεις. Κατ' αρχάς, έχω τονίσει πολλές φορές ότι είναι λανθασμένη η τακτική παράλληλης χρήσης αρχαιοελληνικών και νεοελληνικών παραδειγμάτων. Είναι φανερό ότι η Αρχαία Ελληνική είναι αρκετά υπαινικτική, συγχωνευτική, ενέχει ένα πλήθος μορίων, επιρρημάτων, συνδέσμων που δεν διανοούμαστε ότι είναι δυνατόν να τα χρησιμοποιήσουμε σε ένα γραπτό νεοελληνικό κείμενο (πόσῳ μάλλον στον προφορικό λόγο). Αυτά τα συνεχόμενα μέν...δέ, τα δή, τα γέ ακόμη και η χρήση της Ευκτικής Πλαγίου Λόγου αντικατοπτρίζουν πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που επιφανειακά αποδίδουμε. Γι' αυτό λέμε ότι η πιστή Ν.Ε. απόδοση δεν είναι όμορφη  Πλήθος παραδειγμάτων! Ως εκ τούτου, θεωρώ παραπλανητική την παράλληλη χρήση Ν.Ε. παραδειγμάτων γιατί μόνο επιδερμικά τις περισσότερες φορές προσπαθούμε απεγνωσμένα να εντοπίσουμε ομοιότητες. Χωρίς να συνεπάγεται κάτι τέτοιο το τελείως αντίθετο. Ότι δηλαδή δεν υπάρχει συνέχεια στην γλώσσα μας. Αλίμονο...

Τα εν λόγω απρόσωπα δεν έχουν πάντοτε αντικείμενο. Π.χ. το μεταμέλει έχει δίπλα του γενική τής αιτίας. Το παρεσκεύασται δεν έχει αντικείμενο ούτε άλλον προσδιορισμό. Παρόμοια συμπεριφορά εντοπίζεται και σε άλλα ρήματα. Δεν θα προσθέσω πολλά γιατί δεν έχω σημαντικές ενστάσεις. Γι' αυτό και όλα τα Συντακτικά αναλύουν πάντοτε το ρήμα και κατόπιν της ανάλυσης γίνεται η Σύνταξη, όπως συμβαίνει και με τα ρηματικά επίθετα στην ιδιάζουσα μορφή τους και κυρίως στην απρόσωπη σύνταξή τους (δεῖ ή ἄξιόν ἐστι/ ἔξεστι αντιστοίχως). Δηλαδή: δεῖ δὴ χρημάτων ---> πρέπει υποχρεωτικά να αναλυθεί σε ἔνδειά ἐστι χρημάτων πριν προχωρήσουμε στην επιμέρους σύνταξη των όρων. Βέβαια, δεν είναι λάθος πιο επιφανειακά να επιχειρήσουμε σύνταξη στην πρόταση ως έχει, αλλά ενέχει κινδύνους κάτι τέτοιο. Πάντως και το δικό μας "βρέχει" δεν στέκεται μόνο του. Εννοείται κάποιο υποκείμενο. Ίσως διαφορετικό βέβαια λόγω διαφορετικών κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων σήμερα από το Ζεύς/ θεός που εννοείτο τότε (στο ρήμα ὕει).

Υ.Γ.1: Αντικείμενο θα το έλεγα με πλήρη νηφαλιότητα! Διαφωνώ με τον Τζάρτζανο ότι δεν πρέπει να εννοήσουμε κάτι. Π.χ. στο "με στεναχωρεί" υπάρχει αναμφισβήτητα εννοούμενο υποκείμενο π.χ. το μίσος, ότι δεν γράφω καλά στις εξετάσεις κ.ο.κ. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι δεν θα εννοήσω κάτι.
Υ.Γ.2: Κι όμως και οι δύο όροι είναι σωστοί. Ο ένας δεν αναιρεί τον άλλο. Δεν μπορεί κανείς να αποδείξει ότι η σύμπτυξη δεν είναι μορφή λανθάνουσας υπόθεσης. Η ένστασή μου είναι διαφορετική αλλά ο Μάρκος φωνάζει οπότε θα του κάνω το χατήρι να μην επεκταθώ 

Όσον αφορά στην Ανάλυση των μετοχών, apri, θεωρείται επιφανειακή η πραγμάτευση μιας υποθετικής μετοχής, όπως ακριβώς είθισται να συμβαίνει κατά την ανάλυση μιας οιασδήποτε άλλης μετοχής. Από την στιγμή που η υποθετική μετοχή ξεκάθαρα συμπτύσσει μια εκπεφρασμένη υπόθεση ενός Υποθετικού Λόγου το σωστό είναι να προσδιορίζεται από τον μαθητή και το είδος του εν λόγῳ Υποθετικού Λόγου. Δεν πρέπει να μιλώ αποκομμένα από το κλίμα των Πανελληνίων Εξετάσεων, όπερ και σημαίνει ότι τις δύο τελευταίες φορές που ετέθη θέμα ανάλυσης της υποθετικής μετοχής στην ισοδύναμη δευτερεύουσα πρόταση ήταν το 2007 και 2010 (Πλάτωνος Ἀλκιβιάδης Α' 133b-c & Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα IV, 8, 8-9 αντιστοίχως). Τότε το θέμα όπως εδόθη από την ΚΕΓΕ είχε ως εξής: "Να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο του κειμένου και να τον αναλύσετε". Σύμφωνα με το παραπάνω, ανάλυση υποθετικής μετοχής και προσδιορισμός του είδους είναι απολύτως στενά συνδεδεμένες διαδικασίες και η μία δεν νοείται χωρίς την άλλη, θεσμοποιημένα και επισήμως. Στο ερώτημά σου αν πρέπει να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι κατά την ανάλυση των υπολοίπων μετοχών (όσες από αυτές δύνανται να αναλυθούν) η απάντησή μου είναι όχι καθώς κάτι τέτοιο είναι περιττό ένεκα του ότι δημιουργώντας μια φερ' ειπείν χρονική ή αιτιολογική πρόταση έχουμε στην φαρέτρα μας μια ευρύτερη γκάμα επιλογών ως προς την εισαγωγή και την εκφορά που θα χρησιμοποιήσουμε ενώ στις υποθετικές μετοχές η επιλογή μας είναι μία και συγκεκριμένη και σχετίζεται με την απόδοση.

Ως προς τον προβληματισμό σου περί των Εναντιωματικών προτάσεων αναπόφευκτα η απάντησή μου εδράζεται σε δύο επίπεδα. Αφενός στο σχολικό και εξεταστικό επίπεδο και αφετέρου στο περισσότερο επιστημονικό και ευρύτερου προβληματισμού επίπεδο.
α) Ως προς το καθαρά σχολικό και εξεταστικό επίπεδο, που ενδιαφέρει και την πλειονοψηφία όσων μας παρακολουθούν, καθώς η Εκπαίδευση είναι δυστυχώς συνυφασμένη με τις εξετάσεις Πανελλήνιες και μη, ο ισχυρισμός σου όχι μόνο δεν έχει κανένα βιβλιογραφικό έρεισμα αλλά αν εχρησιμοποιείτο εν είδει απάντησης σε υποτιθέμενη ερώτηση θα καθίστατο λανθασμένος χωρίς δεύτερη ανάγνωση. Κι αυτό γιατί, όπως μπορείς να επαληθεύσεις, δεν υπάρχει κανένα Συντακτικό (πόσῳ μάλλον τα δύο σχολικά εγχειρίδια που είναι απόλυτα) που να μην επισημαίνει Υποθετικό Λόγο στις Εναντιωματικές προτάσεις. Συνεπώς, δεν νοείται σε επίπεδο Εξετάσεων να πραγματευτεί κάποιος μια Εναντιωματική/ Παραχωρητική πρόταση και να μην προσδιορίσει είδος Υποθετικού Λόγου.

β) Σε καθαρά επιστημονικό και ευρύτερου προβληματισμού πεδίο πάνω στο προαναφερθέν θέμα, φοβάμαι ότι ξεκινάς από λανθασμένη αφετηρία που δεν σου κρύβω ότι με ξενίζει. Ο όρος "Υποθετικός Λόγος" κατά τη γνώμη σου αποτελεί κεκτημένο πεδίο δράσης μόνο των Υποθετικών προτάσεων χωρίς να αναλογίζεσαι ότι στην Αρχαία Ελληνική χρησιμοποιούνται όροι καταχρηστικά για να συμπεριλάβουν μια ευρύτερη γκάμα παρεμφερών συντακτικών δομών, που έχουν κοινή αφετηρία. Δεν θα σε πάω μακριά. Π.χ. η Ευκτική Πλαγίου Λόγου χρησιμοποιείται καταχρηστικά ως ονομασία και σε δευτερεύουσες προτάσεις (Δ.Π.) π.χ. ενδοιαστικές, τελικές κ.λπ. οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν μορφή Πλαγίου Λόγου. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ. Είναι κάτι παραπάνω από αυτονόητο (το έκανα σαφές και σε προηγούμενη ανάρτησή μου) ότι η προϋπόθεση είναι μια επιρρηματική σχέση αποκλειστικά και μόνο των υποθετικών προτάσεων, όπως η εναντίωση των Εναντιωματικών κ.ο.κ.). Γι' αυτό και όταν σχολιάζουμε μια Δ.Π. αναπόφευκτα επισημαίνουμε και την συντακτική θέση αυτής για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι. Ως εκ τούτου, δεχόμενοι την κοινή αφετηρία και "καταγωγή" υποθετικών και εναντιωματικών και δεχόμενοι ότι το υποθετικό ἂν στις προτάσεις αυτές μας δίνει ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο σχολιασμού, που δεν είναι άλλο από αυτό των Υποθετικών προτάσεων, περιοριζόμαστε de facto στο να δεχτούμε ύπαρξη Υποθετικών Λόγων. Εξ' άλλου στην #401 ανάρτησή μου ξεκαθάρισα την διαφορά εναντίωσης, παραχώρησης και προϋπόθεσης μην αφήνοντας κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Ως συνέπεια αυτού, δέχομαι την υιοθέτηση της ορολογίας που χρησιμοποιούν πολλά ελληνικά και ξένα Συντακτικά "εναντιωματικοί Υποθετικοί Λόγοι" και "παραχωρητικοί Υποθετικοί Λόγοι" αντιδιαστέλλοντάς τους με τους κανονικούς ή απλούς Υποθετικούς Λόγους. Ο συσχετισμός των εγκλίσεων και απίστευτη ταύτιση των ειδών δεν μας αφήνει κανένα περιθώριο να μην εκλάβουμε τους εναντιωματικούς Υποθετικούς Λόγους ως υποθετικούς λόγους με ευρύτερες προεκτάσεις. Τουλάχιστον, ως προς τα είδη που προκύπτουν! Σίγουρα, οι εναντιωματικές "εναντιώνονται" σε ένα πραγματικό γεγονός (βλ. #401 ανάρτησή μου) αλλά σε καμία περίπτωση το π.χ. Τὰ δίκαια πάντες, ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, μέχρι τού γ' αἰσχύνονται μὴ πράττειν δεν παύει να εκφράζει ένα αορίστως επαναλαμβανόμενο γεγονός σε παρόν/ μέλλον (η απουσία θέλησης εναντιώνεται σε κάτι πραγματικό αλλά πάντα στην διάσταση μιας αόριστης επανάληψης ήτοι ---> αν και δεν θέλουν κάθε φορά) ή Εἰ καί τινα ὁρῴη Κριτόβουλος ἐχθρὸν ὄντα, εὖ ἐποίει (ευεργεσία σε έναν εχθρό, κάτι πραγματικό αλλά δεν παύει να είναι ιδωμένο σε μια διάσταση αόριστης επανάληψης στο παρελθόν ---> Αν και κάθε φορά έβλεπε κάποιον ότι κινείτο εχθρικά, τον ευεργετούσε). Τα παραδείγματα εντελώς ενδεικτικά και από μνήμης.

ΥΓ. Ελπίζω πραγματικά να μην τολμήσουν ποτέ να ζητήσουν να βρεθούν οι υποθετικοί λόγοι χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση, γιατί θα γίνει του Κουτρούλη ο γάμος.

Ξεκινώ από την τελευταία τοποθέτηση αναφέροντας ότι θα ήταν αυτοκτονικό σε μια υποθετική ερώτηση του στυλ "να γράψετε τους υποθετικούς λόγους του κειμένου" να μην συμπεριλάβει κάποιος στην απάντησή του όλους του υποθετικούς λόγους με οποιονδήποτε επιθετικό προσδιορισμό κι αν δύνανται να λάβουν, π.χ. λανθάνοντες, πλαγίους, εναντιωματικούς ή παραχωρητικούς κ.ά. (βλ. προηγούμενη ανάρτηση). Εκτός κι αν βέβαια υπάρχει από μέρους του εξεταστή επιμέρους διευκρίνιση. Και αυτό γιατί από την στιγμή που σχηματίζονται είδη Υποθετικών Λόγων (αυτό είναι κάτι παραπάνω από πασιφανές) θα ήταν στροθοκαμηλισμός.

Ο μαθητής όταν καλείται να σχολιάσει μια εναντιωματική ή παραχωρητική/ ενδοτική πρόταση είναι υποχρεωμένος να σχολιάσει την εισαγωγή αυτής αλλά και την συντακτική της θέση. Και μόνο αναφέροντας ότι οι εναντιωματικές επέχουν Σ.Θ. επιρρ. προσδιορισμού της εναντίωσης και οι παραχωρητικές επιρρ. προσδ. της παραχώρησης καθιστά αυτονόητο ότι δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για να λάβει χώρα το περιεχόμενο της κύριας (απόδοσης) χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε υπόθεση, με την ευρεία έννοια του όρου. Οι εναντιωματικές προτάσεις προέρχονται από τις υποθετικές ως προς την εισαγωγή, εκφορά, περιεχόμενο και ως εκ τούτου συγγενεύουν με αυτές. Η ουσιαστική διαφορά τους με τις υποθετικές έγκειται στην αντιθετική σχέση. Πιο συγκεκριμένα, στις εναντιωματικές η δευτερεύουσα πρόταση είναι αντίθετη ως προς την κύρια ενώ στις παραχωρητικές η δευτερεύουσα μετριάζει απλώς την ισχύ της κύριας. Έτσι, ενώ στους κανονικούς υποθετικούς λόγους το αποτέλεσμα είναι αυτό που αναμένεται, στους εναντιωματικούς έχουμε να προκύπτει αποτέλεσμα αντίθετο του αναμενομένου. Την όλη "ζημιά" σε απόδοση αλλά και ευρύτερη στην επιρρηματική σχέση που εκφράζουν την κάνουν αναμφισβήτητα οι σύνδεσμοι καί, οὐδέ, μηδέ, που έχουν επιδοτική αξία και χροιά.
Η κοινή εισαγωγή σίγουρα δεν είναι ενδεικτικό κριτήριο. Ωστόσο, ο σχηματισμός Υποθετικών Λόγων στα τρία αυτά είδη προτάσεων καθιστούν την αφετηρία και συγγένεια τους εξαιρετικά στενή που δεν δίνει την εντύπωση ότι μοιάζει εξωτερικά με την συγγένεια άλλων προτάσεων όπως ειδικών ή αιτιολογικών με ίδια εισαγωγή. Εξάλλου τι συγγένεια να έχουν οι ειδικές και οι συμπερασματικές με το ὡς; Επαναλαμβάνω, το υποθετικό ἄν και εἰ και στις τρεις περιπτώσεις μας βάζει σε ξεκάθαρο μονοπάτι. Ακόμη και στις αναφορικοϋποθετικές προτάσεις, στις οποίες η έννοια της υπόθεσης είναι κάτι παραπάνω από αυτονόητη το ἂν είναι αοριστολογικό και όχι υποθετικό.
Καθαρούς υποθετικούς λόγους θα έχουμε μόνο με υποθετικές προτάσεις. Ωστόσο, η έννοια της υπόθεσης έχει αναμφισβήτητα ευρύτερες προεκτάσεις.

Άρη,
δηλαδή όταν βάζουμε άσκηση στα παιδιά να εντοπίσουν και να αναγνωρίσουν τους υποθετικούς λόγους του κειμένου, πρέπει να ζητάμε και τις παραχωρητικές προτάσεις;

Αγαπητέ Θάνο,
θέλω να είμαι σύντομος αλλά το θέμα που θίγεις θα με κάνει να πλατειάσω για ακόμη μία φορά. Για να σου απαντήσω με μία μόνο λέξη: ΝΑΙ. Αν θες, διαβάζεις και τα υπόλοιπα.
Ξεκινώ με τι ονομάζεται Λανθάνων Υποθετικός Λόγος (Λ.Υ.Λ.). Είναι ο Υποθετικός Λόγος του οποίου η υπόθεση δεν είναι καθαρή δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση αλλά κρύβεται (λανθάνω: κρύβομαι, δεν γίνομαι αντιληπτός). Όλα τα Συντακτικά (ενσωμάτωση 100%) δέχονται ότι Λ.Υ.Λ. έχουμε σε τρεις περιπτώσεις: α) όταν η υπόθεση είναι συνεπτυγμένη σε υποθετική μετοχή, β) όταν η υπόθεση του Λ.Υ.Λ. είναι δευτερεύουσα επιρρηματική χρονικοϋποθετική πρόταση, γ) όταν η υπόθεση είναι δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορικοϋποθετική (και αναφορικοϋποθετική- παραβολική) πρόταση. Τα περισσότερα Συντακτικά θεωρούν αυτονόητη (και εννοείται ότι το ενστερνίζομαι) και την αναπόφευκτη ενσωμάτωση στους Λ.Υ.Λ. των χρονικοϋποθετικών & αναφορικοϋποθετικών μετοχών. Όπως είπα και παραπάνω, και συμφώνησε και η apri, Λ.Υ.Λ. μπορούμε να έχουμε και σε αιτιολογική πρόταση υποθετικής αιτιολογίας μόνο εάν και εφόσον είναι ορατός ο απαραίτητος συσχετισμός των εγκλίσεων. Από το τελευταίο γίνεται ευκρινές, ότι δεν συμβαίνει πάντα στις αιτιολογικές υποθετικής αιτιολογίας να λανθάνει υπόθεση, μιας που συχνότερα υπερισχύει η επιρρηματική σχέση του αναγκαστικού αιτίου και σπανιότερα αναμειγνύεται η χροιά της υπόθεσης, πράγμα που καθιστά την δευτερεύουσα λανθάνουσα υπόθεση. Τώρα, υπάρχουν και τα Συντακτικά που ξεκάθαρα αναφέρουν ότι μπορούμε να έχουμε Λ.Υ.Λ. σε εμπρόθετο, σε επίρρημα, σε επίθετα κ.ο.κ. Ενδεικτικά αναφέρω το π.χ. Ἄνευ δὲ σεισμοῦ οὐκ ἄν μοι δοκεῖ τὸ τοιοῦτο ξυμβῆναι γενέσθαι (Θουκ. ΙΙΙ, 89) --> Εἰ μὴ σεισμὸς ἐγένετο, οὐκ ἂν ξυνέβη γενέσθαι τὸ τοιοῦτο. Εγώ είμαι σε αυτούς που ενστερνίζονται με θέρμη το τελευταίο. Υπάρχουν και λίγα Συντακτικά που επισημαίνουν Λ.Υ.Λ. σε εναντιωματικές/ παραχωρητικές προτάσεις. Σημειώνω, ότι οι Λ.Υ.Λ. σε υποθ. μετοχές, Χ.Υ. προτάσεις και Α.Υ. προτάσεις μπορεί να εκφράσουν και τα 6 γνωστά είδη των Υποθ. Λόγων. Και σημειώνω το τελευταίο, γιατί κάποιοι θεωρούν ότι μια Χ.Υ. πρόταση αποκλείεται να εκφράζει το Πραγματικό ή του Αντίθετο του Πραγματικού.

Οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις είναι οι δύο όψεις του ενός και του αυτού νομίσματος. Γι' αυτό και στα Αρχαία Ελληνικά, είθισται τα Συντακτικά να τις θεωρούν υποκατηγορίες του αυτού κεφαλαίου και όχι δύο ξεχωριστά είδη, όπως συμβαίνει στα Λατινικά. Πιο συγκεκριμένα, οι εναντιωματικές δηλώνουν ως προς την εισαγωγή καθαρή εναντίωση σε κάτι πραγματικό και αντικειμενικό ενώ αντίθετα οι παραχωρητικές παραχώρηση (είτε καταφατική είτε αποφατική) σε κάτι υποκειμενικό και αβέβαιο. Άλλο να πεις: αν και είσαι καλό παιδί, δεν θα πάμε στο πάρκο (είσαι σίγουρα καλό παιδί) και άλλο ακόμη κι αν είσαι καλό παιδί, δεν θα πάμε στο πάρκο (μπορεί να είναι αλλά μπορεί και να μην είναι καλό παιδί, υπάρχει κάποια επιφυλακτικότητα). Βλέπουμε σε αυτές τις προτάσεις ότι είναι φανερός ο συσχετισμός των εγκλίσεων καθώς έχουμε και τα 7 είδη (τα γερμανικά Συντακτικά δίνουν περισσότερα είδη) Υποθ. Λόγων. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι υπάρχει κάποιος που δεν βλέπει την τεράστια συνάφεια υποθετικών και εναντιωματικών/ παραχωρητικών προτάσεων. Σχεδόν ίδια εισαγωγή, ταυτόσημη εκφορά, άρνηση ως επί το πλείστον μή (ακόμη κι αν είναι κρίσεως), σχηματισμός των ίδιων ειδών, παρόμοια ανάλυση των αντίστοιχων επιρρηματικών μετοχών. Υποθ. Λόγοι, όπως το εννοείς δεν είναι. Αλλά αντικατοπτρίζουν κάποια μορφή υπόθεσης. Αυτό φαίνεται και από τους συνδέσμους εἰ και κυρίως ἄν τής εισαγωγής τους. Το ἄν των εναντιωματικών και παραχωρητικών προτάσεων είναι υποθετικό (σε Χ.Υ. και Α.Υ. προτάσεις το ἂν είναι αοριστολογικό). Δε νομίζω να αμφιβάλλει κανείς ότι από τα τέσσερα υφιστάμενα ἄν (δυνητικό, υποθετικό, αοριστολογικό, απορηματικό), το υποθετικό είναι αυτό που υπάρχει στην εν λόγῳ περίσταση. Επιπλέον, στον Πλ. Λόγο μετά από ιστορικό χρόνο και εφόσον επηρεάζεται η υπόθεση, το ἂν τρέπεται σε εἰ, όπως ακριβώς συμβαίνει πάντα στο υποθετικό. Ο επιδοτικός σύνδεσμος καὶ στις παραχωρητικές προτάσεις δεν επηρεάζει την χροιά και υφή του ἄν. Τέλος, ακόμη και στα Ν.Ε. στο παράδειγμα που έθεσα παραπάνω, βλέπουμε ότι η υπόθεση αλλοιώνεται λόγω του επιδοτικού καί ---> άλλο το αν άλλο το ακόμη κι αν. Παρ' όλα αυτά, η χροιά της υπόθεσης είναι εμφανής και στις δύο προτάσεις. Επαναλαμβάνω, δεν έχεις ακραιφνή υπόθεση αλλά ούτε και κρυμμένη. Η παραχώρηση και η εναντίωση ενέχουν έντονα την χροιά της υπόθεσης χωρίς να είναι κεκαλυμμένη υπό το μανδύα άλλης πρότασης.

Καταλήγω, ότι σε μια ερώτηση γενική "να βρείτε τους Υποθετικούς Λόγους" {δεν έχει πέσει ποτέ κάτι τέτοιο} και εφόσον η ερώτηση είναι υπαινικτική, οφείλουμε να γράψουμε όλες τις μορφές Υ.Λ. (απλούς, λανθάνοντες, πλάγιους/ εξηρτημένους, παρενθετικούς, μείζονες ή αλλεπάλληλους και φυσικά εναντιωματικούς ή παραχωρητικούς).

Καλησπέρα Θάνο!
Πολύ εύλογη η απορία σου πάνω στο κείμενο του Αισχίνη. Κατ' αρχάς, είναι πολύ καλό το πραγματολογικό πλαίσιο που έδωσε η apri. Ανέκαθεν, ο πραγματολογικός και ερμηνευτικός υπομνηματισμός ήταν πολύ σημαντικός, όχι μόνο σε επίπεδο εγκυκλοπαιδικών γνώσεων αλλά και για την σύνταξη (όσο παράξενο κι αν είναι αυτό που αναφέρω). Η γνώση του πλαισίου αυτού βοηθεί λύνοντας πολλά προβλήματα (δυστυχώς όχι πάντα) π.χ. σε χαρακτηρισμό μιας μετοχής ως υποθετικής ή χρονικοϋποθετικής, μιας δευτερεύουσας ως υποθετικής ή αιτιολογικής, ενός επηρεασμένου εξηρτημένου υποθετικού λόγου ως εκφράζοντα το Πραγματικό ή την Αόρ. Επ. στο παρόν/  μέλλον (αν και η Ν.Ε. απόδοση δεν μας βοηθεί ιδιαίτερα). Συμπληρώνω, ότι ο Αἰσχίνης ανήκει στην α' κλίση και όχι στην γ' κλίση, καθώς βλέπω σε αρκετά βιβλία το Αἰσχίνους και με πιάνουν τα νεύρα μου!! 
Θα συμφωνήσω ότι η πρώτη πρόταση είναι αιτιολογική υποθετικής ή υποτιθέμενης αιτιολογίας γιατί όντως φαινομενικά τουλάχιστον εξαρτάται από ρηματικό τύπο δικανικό (ενέχει και έντονη χροιά ψυχικού πάθους). Δεν με προβληματίζει το γεγονός ότι λόγῳ τού συσχετισμού των εγκλίσεων έχουμε λανθάνοντα υποθετικό λόγο της Απλής Σκέψης, εφόσον ξεκάθαρα το σύνολο των Συντακτικών μας αναφέρει ότι όταν η αιτιολογική πρόταση ενέχει έντονη την χροιά της υπόθεσης, πέρα από αυτήν της αιτιολογίας (έχουμε και άρνηση μή) λόγω του συσχετισμού των εγκλίσεων επισημαίνεται Λανθάνων Υποθετικός Λόγος π.χ. Γελοῖον ἂν εἴη εἴ τις οἰηθείη μὴ ἐκ τῶν ἰδιωτῶν ἐν ταῖς πόλεσιν γεγονέναι.

Και η δεύτερη είναι αιτιολογική γιατί και πάλι δίνεται περαιτέρω έμφαση στην αιτιολόγηση ενώ δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι ο ρήτορας δίνει μια προϋπόθεση.

Όσον αφορά στις δοτικές, το ἔτεσιν φαίνεται να είναι δοτική του χρόνου ως πλαγιόπτωτος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Και με βλέπεις σκεφτικό γιατί δεν παραθέτεις τα πλήρη συμφραζόμενα. Αν είχα το κείμενο του προηγείται θα έβλεπα αν το στρατείας απορροφά τους κραδασμούς τής σύγκρισης εν συνόλῳ ή έχει ως συνέπεια να δηλωθεί το ποσόν. Σε παρακαλώ, αν μπορείς γράψε τα συμφραζόμενα. Σε άλλο μήκος κύματος κινείται το παράδειγμα: Ἐπύαξα προτέρα Κύρου πέντε ἡμέραις ἀφίκετο ---> το ἡμέραις είναι δοτική του μέτρου ή διαφοράς γιατί αντικατοπτρίζει ποσόν και σε αυτό λειτουργεί επιρρωστικά το προτέρα (λέξη με συγκριτική σημασία).
Το δεύτερο παράδειγμα είναι δοτική του μέτρου ή της διαφοράς ως πλαγιόπτωτος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. Το αναφέρει πλειάδα Συντακτικών. Ενδεικτικά: Βολονάκης, σ. 93 / Μανιατέας- Ζύρμπα σ. 125/ Φερεντίνος σ. 50/ αναλυτικός ο Αναγνωστόπουλος με παραδείγματα σ. 119 και 121/ Μπαχαράκης σ. 83. Σε όλα τα παραπάνω βιβλία καθώς και σε άλλα που είναι πιο υπαινικτικά, αναφέρεται ότι η εν λόγῳ δοτική βρίσκεται δίπλα σε συγκριτικό ή υπερθετικό βαθμό επιθέτου ή επιρρήματος ή σε λέξη με συγκριτική σημασία (π.χ. πρότερος, ὕστερος κ.λπ) (εδώ έχουμε το ὕστερον) και πολλές φορές δηλώνει χρόνο, όχι με την καθεαυτήν χρονική διάσταση και επιρρηματική σχέση αλλά με την δήλωση της χρονικής ποσότητας π.χ. Ἀβροκόμας ὑστέρησε τῆς μάχης ἡμέραις πέντε (ἡμέραις ---> δ. μέτρου/ διαφοράς, επιρρωστικό στοιχείο το ὑστερῶ --> ρήμα με συγκριτική σημασία και χροιά). Βλ. και στα Λατινικά paucis post diebus (αφαιρετική μέτρου ή διαφοράς).
Εξάλλου, η καθαρή δοτική του χρόνου απαντάται στην Αττική Πεζογραφία με λέξεις όπως ἔτει, μηνί, ἡμέρᾳ κ.ά. ή με ονόματα εορτών π.χ. Θεσμοφορίοις, Παναθηναίοις κ.ά.τ.


Οι επιρρηματικές εναντιωματικές και οι επιρρηματικές παραχωρητικές προτάσεις δεν μάς δίνουν Λανθάνοντα Υποθετικό Λόγο αλλά Εναντιωματικό ή Παραχωρητικό Υποθετικό Λόγο. Είναι λάθος κάτι τέτοιο! Και εγώ το έχω διαβάσει σε κάποια Συντακτικά αλλά δεν ισχύει. Πρόκειται για κανονικούς Υποθετικούς Λόγους. Δεν κρύβεται πουθενά η υπόθεση!!!