PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

Πού πας, βρε Dwrina, και τα βρίσκεις αυτά τα βιβλία;
Είναι παλιά σχόλια που έχει μαζέψει ένας αρχιεπίσκοπος του 16ου αιώνα για επτά τραγωδίες του Ευριπίδη.

Στη συγκεκριμένη σελίδα που παραπέμπεις δεν γράφει "ω άπαις". Προσεξε καλύτερα πώς γράφεται το "ω" σε άλλες σειρές. Αυτό πριν το "άπαις" είναι μάλλον συντομογραφία. Αναφέρεται στον στίχο "νῦν δὲ γραῦς ἄπαις θ᾽ ἅμα".

Γενικώς, θα σου έλεγα να μην ασχολείσαι τόσο με λέξεις τόσο σπάνιες, όπως το "αγήρως" ή το "πολύχρως", γιατί είναι δύσκολο να βρεθούν σε κείμενα (το "πολύχρως" σκέψου ότι υπάρχει μόνο μία φορά στον Αριστοτέλη). Τζάμπα θα ταλαιπωρήσεις τα παιδιά να θυμούνται περίεργους τύπους και στο τέλος μπορεί να ξεχάσουν πώς κλίνονται συχνότερες λέξεις.

Το "άπαις" πιθανόν και να το βρουν σε κείμενο και να τους ζητηθεί. Η πιθανότητα να γνωρίζει κάποιος τη Γραμματική που βρήκες θεωρώ πως είναι μηδαμινή. Άρα, πιστεύω ότι βάσει της σχολικής γραμματικής που λέει ότι κλίνεται όπως το "παις", οι διορθωτές θα περιμένουν να βρουν τον αναλογικό τύπο "άπαι". Μικρό το κακό, γιατί θεωρητικά έτσι θα σχηματιζόταν αναλογικά. Άλλο τώρα ότι μάλλον δεν χρησιμοποιήθηκε στην πράξη τελικά.

Εντελώς αυθαίρετο είναι για εμένα να αναφέρει κάποιος σε άσκηση αποκλίνοντα τύπο που δεν μαρτυρείται ή μαρτυρείται άπαξ (άρα, είναι αβέβαιος). Το να αναφέρεις, όμως, έναν αναλογικά σχηματισμένο τύπο που δεν μαρτυρείται είναι μια εύλογη εικασία. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί -όχι με μεγάλη βεβαιότητα όμως- ότι πιθανώς να χρησιμοποιούνταν, αλλά δεν είναι καταγεγραμμένος σε κάποιο σωζόμενο κείμενο (δεν διασώθηκε και όλη η αρχαία γραμματεία).

Για παράδειγμα, στο "εκπλεως" θα δεις ότι ο Ξενοφώντας  -κι όχι μόνο αυτός- χρησιμοποιεί για την ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου τον αναλογικό τύπο "έκπλεα" (ὅσῳ ἂν ἔκπλεα τὰ δέοντα ἔχωσι,), αλλά σε αλλο έργο "τα έκπλεω" (κατασκευάσας ἐν τῷ χωρίῳ ἔκπλεω πάντα τὰ ἐπιτήδεια ).
Τον πρώτο τύπο νομιμοποιείσαι να τον γράψεις γιατί είναι αναλογικά σχηματισμένος και μαρτυρείται κιόλας. Τον δεύτερο προσωπικά δεν θα τον έγραφα σε άσκηση ως δεύτερο τύπο, γιατί είναι αποκλίνων τύπος που αναφέρεται από έναν συγγραφέα. Και πού ξέρω εγώ αν δεν το έγραψε λάθος κάποιος αντιγραφέας του κειμένου του ή αν ο ίδιος ο Ξενοφώντας δεν μπερδευόταν με την κλίση του, έχοντας στο μυαλό τον συγκριτικό "πλείω"; Το πολύ-πολύ να τον έγραφα σε μια υποσημείωση ως ιδιορρυθμία του συγγραφέα.

Με τη λογική αυτή, αν κάποιος μου  ζητούσε ντε και καλά τον πληθυντικό στο "αγήρων", θα έγραφα "αγήρα", όχι "αγήρω". Τουλάχιστον το πρώτο θα ήταν πιο κοντά μορφολογικά σε άλλα της ίδιας κατηγορίας.

Εσείς γνωρίζετε κάτι για την κλητική του ἄπαις; Αναφέρεται κάτι κάπου αλλού;

Δεν γνωρίζω αν αναφέρεται κάτι. Δεν μου φαίνεται όμως πιθανό να είχε ξεχωριστό μορφολογικό τύπο για την κλητική, γιατί δεν πρέπει να χρησιμοποιούνταν συχνά σε κλητικές προσφωνήσεις. Πόσο συχνά θα προσφωνούσε κάποιος κάποιον άλλον άτεκνο;
Συνήθως, σε περιπτώσεις που η κλητική ήταν σπάνια, επιστρατευόταν ο τύπος της ονομαστικής. Με αυτήν τη λογική πιο πιθανό μου φαίνεται το "άπαις" για κλητική πάρα το "άπαι".

Με αντιμεταχώρηση όμως έχουν σχηματισθεί και τα άλλα αττικόκλιτα επίθετα (εκτός από το ἀγήρως).  Γιατί να είναι μόνο στο πλέα το α μακρό;  Αν πάλι το α είναι μακρό και στα άλλα, γιατί τονίζονται στην προπαραλήγουσα, ἵλεα, ἀξιόχρεα;

Και στα άλλα αττικόκλιτα επίθετα σε -εως είναι μακρό, γιατί είναι προϊόν αντιμεταχώρησης. Ο τόνος δεν επηρεάστηκε, γιατί η αντιμεταχώρηση ήταν ένα νεότερο φαινόμενο που προέκυψε μετά τη σίγηση του F και οι ομιλητές είχαν συνηθίσει επί αιώνες να ακούν τον τόνο σε συγκεκριμένη συλλαβή. Το βλέπεις αυτό και στην ονομαστική ενικού που διατήρησε τον τόνο (πχ ίλεως, έμπλεως) αλλά και στο "πόλεως" που επίσης κράτησε τον αρχικό τόνο.

Όσο για το ἀγηρα, στο διαδίκτυο δίνεται αλλού με περισπωμένη και αλλού με οξεία. Και από ό,τι βλέπω στο Βικιλεξικό (https://el.wiktionary.org/wiki/%E1%BC%80%CE%B3%CE%AE%CF%81%CF%89%CF%82) υπάρχει και ο προβληματισμός αν  το ουδέτερο στον πληθυντικό πρέπει κάνει ἀγηρα ή ἀγήρω ή να μείνει ασυναίρετο.  Εμένα πιο λογικό μου φαίνεται το ἀγήρα, με οξεία. 

Να έμενε ασυναίρετο λίγο δύσκολο, γιατί ο τύπος *αγήραα θα είχε μια φωνηεντική ακολουθία (-αα) που δεν συνηθιζόταν στα ελληνικά.
Σε συνηρημένη εκδοχή θα ήταν *αγήρα. Αν, όμως, δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να σχηματίσουν την ασυναίρετη μορφή, πώς θα περνούσαν στη συνηρημένη;
Ίσως αυτός είναι ο λόγος που, όπως γράφει ο Sali, δεν υπάρχει τέτοιος τύπος στη γραμματεία.

Και από τη στιγμή που οι αρχαίοι ομιλητές δεν χρησιμοποιούσαν πληθυντικό ουδετέρου σε αυτό το επίθετο, εμείς γιατί πρέπει σώνει και καλά να σχηματίσουμε για λογαριασμό τους;

Στην επιδοτική συμπλοκή, όταν κάποιος όρος είναι κοινός και στα δύο μέρη, είθισται να προτάσσεται.
πχ Είπα ότι ο Γιώργος όχι μόνο πήγε στο χωριό του, αλλά και δεν έφυγε ποτέ πια από εκεί.
Εδώ ο Γιώργος είναι κοινό υποκείμενο και στα δύο ρήματα που συμπλέκονται, οπότε μπαίνει πριν από το "όχι μόνο".

Το ίδιο, όπως βλέπεις, συμβαίνει και στα αρχαία ελληνικά. Το "τουτον" είναι το κοινό υποκείμενο των δύο μετοχών και γι' αυτό μπαίνει πριν από τα συμπλεκόμενα μέρη. Και το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στην ανάλυση των μετοχών σε ειδικές προτάσεις.

Kακώς το λέει η Γραμματική της Φιλιππάκη. Τους ξέφυγε μάλλον.


Μπορεί γενικά να ισχύει ότι το "δεν" συντάσσεται με οριστική, επειδή αυτή είναι η έγκλιση που κατ' εξοχήν χρησιμοποιείται για την έκφραση κρίσης, ενώ το "μη" συντάσσεται με υποτακτική, που συνήθως -αλλά όχι πάντα- εκφράζει επιθυμία.

Όμως, στις ενδοιαστικές προτάσεις δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η άρνηση "μη" τη στιγμή που ο ενδοιαστικός σύνδεσμος ήταν πάλι "μη". Θα ήταν κακόηχο και ασαφές. Χώρια που ως προτάσεις οι ενδοιαστικές εκφράζουν κρίση, όχι επιθυμία. Γι' αυτό και στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν το "ου", ακόμα και με υποτακτική, σε αυτές τις προτάσεις.
πχ δέδιμεν μὴ οὐ βέβαιοι ἦτε
(=φοβόμαστε μήπως δεν είστε βέβαιοι).

Στις προτάσεις που παραθέτει, κάποιες έχουν υποτακτική (πχ Φοβάται μήπως δεν τη συναντήσει) και κάποιες οριστική (πχ Ανησυχούσε μήπως δεν πετύχαινε στις εξετάσεις του).
Κι αυτό φαίνεται και από τη μορφολογία του ρήματος και από τη συντακτική του χρήση (στη μία εκφράζει μελλοντικό ενδεχόμενο, στην άλλη πραγματικό γεγονός). Η χρήση του αρνητικού μορίου εδώ δεν λειτουργεί ως δείκτης έγκλισης.

Όχι, δεν είναι οριστική. Είναι συνοπτική υποτακτική (δηλ αυτό που στην παλιά γραμματική λέγαμε υποτακτική αορίστου). Η δευτερεύουσα εκφράζει ένα μελλοντικό ενδεχόμενο.

Οριστική έχουμε στην πρόταση "Φοβάται μήπως έκανε λάθος", η οποία αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός που φοβάται το υποκείμενο.