PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

Με το είδος της αόριστης επανάληψης στο παρόν/μέλλον δηλώνεται μια κατάσταση που παίρνει τη μορφή κανόνα λόγω της επαναληπτικότητας.
Η γενική αλήθεια, δηλαδή μια κατάσταση που ισχύει διαχρονικά με βάση τη λογική ή την πραγματικότητα, εκφράζεται με το είδος του πραγματικού.

Με το είδος της αόριστης επανάληψης στο παρόν και το μέλλον ξέρουμε ότι συχνότατα εκφράζεται ένα γνωμικό, ένα απόφθεγμα· αυτό εγώ αποκαλώ καθολική-διαχρονική αλήθεια: Δημοσθ. Ὀλυνθ. Β΄, 12 ἅπας ... λόγος, ἂν ἀπῇ τὰ πράγματα, μάταιόν τι φαίνεται καὶ κενόν· Ευρ. Ἄλκ. 671/72 ἢν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται/θνῄσκειν. Πρόθεση των συγγραφέων στα δύο αυτά παραδείγματα (ιδιαίτερα στο δεύτερο) είναι να εκφράσει ένα γνωμικό, όχι να τονίσει την ιδέα της επανάληψης, που σίγουρα υπάρχει. Η διαφορά από το επόμενο παράδειγμα, στο οποίο εκφράζεται μόνο η ιδέα της επανάληψης, είναι φανερή: Ξενοφ. Ἀπομν. 1.2.62 κατὰ γὰρ τοὺς νόμους, ἐάν τις φανερὸς γένηται κλέπτων ἢ λωποδυτῶν ... τούτοις θάνατός ἐστιν ἡ ζημία.

Πράγματι όμως η ιδέα της καθολικής-διαχρονικής αλήθειας εκφράζεται και με το πραγματικό, αλλά τότε στην υπόθεση πρέπει να έχουμε, αν δεν απατώμαι, μόνο οριστική ενεστώτα ή γνωμικού παρακειμένου (η οριστική ιστορικού χρόνου αποκλείεται, καθώς περιορίζεται στο παρελθόν, ενώ η οριστική μέλλοντα - με απόδοση πάλι οριστική μέλλοντα - έχει άλλες σημασίες και συγγενεύει με το προσδοκώμενο), δηλαδή αναφέρεται σε κάτι που όντως ισχύει ως αλήθεια στο παρόν, ενώ η μελλοντική ιδέα συνάγεται εκ των συμφραζομένων. Όμως με την υποτακτική της αόριστης επανάληψης πρόθεση του συγγραφέα-ομιλητή είναι να δώσει μόνο τη γενική ιδέα μιας πράξης που επαναλαμβάνεται ή ισχύει ως γενική αλήθεια στο (παρόν και κυρίως στο) μέλλον. Η διαφορά δηλαδή έγκειτο στο ότι με την υποτακτική η αναφορά στο μέλλον είναι εμφανής, ενώ με την οριστική ενεστώτα όχι.

Το θέμα, κατά τη γνώμη μου, είναι τι ισχύει, αν η υπόθεση λανθάνει σε μετοχή, όπως στο παράδειγμα της Dwrina. Πρέπει δηλαδή να διακρίνουμε αν ο συγγραφέας-ομιλητής προτίθεται να αποδώσει την ιδέα του πραγματικού στο παρόν (/μέλλον) ή απλώς να εκφραστεί γενικά και αφηρημένα για το (παρόν και το) μέλλον. Στην περίπτωση του παραδείγματος της Dwrina δεν μπορώ να είμαι απόλυτα βέβαιος για την πρόθεση του συγγραφέα, μου δίνεται όμως η εντύπωση ότι ισχύει το δεύτερο.

Η ποιητική επιστολή του Ορατίου (Epistulae),  η πλαστή ποιητική μυθολογική επιστολή του Οβιδίου και οι Επιστολές της εξορίας ανήκουν στο είδος της επιστολογραφίας;

Οι επιστολές, όπως μας είναι ευρέως γνωστές, είναι πεζά κείμενα, ιδιωτικού κυρίως ενδιαφέροντος (ενίοτε και δημοσίου), με συγκεκριμένο τυπικό (π.χ. οι επιστολές του Κικέρωνα και του Πλίνιου). Αλλά και οι επιστολές που αναφέρεις ανήκουν στο επιστολογραφικό είδος με ποιητική όμως μορφή: ο Οράτιος γράφει σε εξαμέτρους και ο Οβίδιος σε στίχους ελεγειακούς. Αλλά οι ποιητικές επιστολές είναι πιο χαλαρές στο περιεχόμενό τους· οι επιστολές π.χ. του Ορατίου άλλοτε θυμίζουν τις σάτιρές του, άλλοτε έχουν διδακτικό περιεχόμενο και άλλοτε ιδιωτικό· από την άλλη, στις ελεγειακές Heroides του Οβιδίου δεν υπάρχει διάθεση ούτε για πληροφορία ούτε για διδαχή, αλλά απλώς για ένα καθρέφτισμα της γυναικείας ψυχής.

Η ποίηση της εξορίας (Tristia), οι Επιστολές από τον Πόντο και οι Μεταμορφώσεις ξέρετε τι είδους ποίηση είναι;

Τα Tristia και οι Epistulae ex Ponto είναι γραμμένα σε ελεγειακό δίστιχο, διαφέρουν όμως ως προς το περιεχόμενο από την κατεξοχήν ερωτική ελεγεία του Κάτουλλου, του Προπέρτιου, του Τίβουλλου και του ίδιου του Οβίδιου αλλού (π.χ. στο Amores). Οι Metamorphoses είναι γραμμένες σε δακτυλικό εξάμετρο και κατατάσσονται στην επική ποίηση· γενικά θεωρούνται ένα μυθολογικό αφηγηματικό έπος.

Τα είδος των απομνημονευμάτων του Καίσαρα ανήκει στη ιστοριογραφία, άρα στο με τι ασχολήθηκε ο Καίσαρας σημειώνω και "ιστοριογραφία" και "απομνημονεύματα", σωστά;

Σωστά.

Όχι. Ο γνήσιος υποθετ. λόγος της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν παραμένει ίδιος και στον ευθύ λόγο. Εδώ πρόκειται για υποθετ. λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρόν και το μέλλον, όπως φαίνεται από τον ευθύ λόγο, αλλά επειδή παρουσιάζεται σε (υπονοούμενο) πλάγιο λόγο από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου, η χρονικοϋποθετική πρόταση εκφέρεται με ευκτική του πλάγιου λόγου αντί υποτακτικής + ἄν.

Ένα ωραίο παρόμοιο παράδειγμα γνήσιου πλάγιου λόγου με υποθετικές προτάσεις και αποδόσεις κατηγορηματικές μετοχές είναι αυτό: Ξενοφ. Ἑλλ. 5.2.2 ἔτι δὲ γιγνώσκειν ἔφασαν φθονοῦντας μὲν αὐτούς, εἴ τι σφίσιν ἀγαθὸν γίγνοιτο, ἐφηδομένους δ', εἴ τις συμφορὰ προσπίπτοι, και είχαν αντιληφθεί επίσης, είπαν (οι Λακεδαιμόνιοι), ότι αυτοί (= οι Μαντινείς) τούς φθονούν, αν τους συμβαίνει κάποιο καλό, επιχαίρουν όμως, αν τους βρίσκει κάποια συμφορά. Στον ευθύ λόγο έχουμε (οι Λακεδαιμόνιοι απευθύνονται στους Μαντινείς): φθονεῖτε μέν, ἐάν τι ἡμῖν ἀγαθὸν γίγνηται, ἐφήδεσθε δ' ἐάν τις συμφορὰ προσπίπτῃ. Επομένως, έχουμε κι εδώ αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον, ανεξάρτητα από το πώς ο υποθετ. λόγος παρουσιάζεται στον πλάγιο λόγο. Δες το παράδειγμα στον Goodwin, 689, 2.

Νομίζω ότι ο αρχαίος συγγραφέας θα προτιμούσε να διατηρήσει την υποτακτική, ώστε να μην υπάρχει πιθανότητα σύγχυσης όχι μόνο με την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν αλλά και με το πραγματικό, δεδομένου ότι ενίοτε και με την εκφορά του πραγματικού εκφράζεται επανάληψη.

Με την ίδια λογική, θεωρώ πως ίσως είναι πιθανό να βρεις και στα Λατινικά μια πρόταση του τύπου "volo te respondere et non tacere". Ίσως κάτι τέτοιο να έχει στο μυαλό του ο Pinkster.

Φαίνεται λογικό αυτό που λες, αλλά θέλω απεγνωσμένα μια επιβεβαίωση μέσα από κείμενο. Ψάχνω, ψάχνω, αλλά μέχρι τώρα τίποτε!

Cato admonet illum non spectare... Λάθος, έτσι;

Πρέπει να είναι λάθος. Εγώ τουλάχιστον δεν έχω ποτέ συναντήσει τελικό απαρέμφατο με άρνηση, με εξαίρεση τη φόρμουλα non possum non + απαρ., η οποία ισοδυναμεί με έντονη κατάφαση (= δεν μπορώ να μή..., πρέπει οπωσδήποτε να...). Γι' αυτήν τη φόρμουλα δες και τον Pinkster, I, σελ. 724, όπως και μια πολύ καλή αναφορά εδώ (https://journals.openedition.org/pallas/3618). Πιο πριν (σελ. 211) ο Pinkster, κάνοντας λόγο για το τελικό απαρ. από auxiliary verbs, γράφει: "The clausal negator non usually precedes the auxiliary and not the infinitive". Αλλά τι σημαίνει το usually; Μπορούμε δηλαδή να έχουμε βοηθητ. ρήμα + non + απαρ.; Δεν μου φαίνεται πιθανό. Ο ίδιος πάλι (ΙΙ, σελ. 204) γράφει: "Unlike ut clauses, prolative infinitive clauses are negated by non"· αλλά σε κανένα από τα πάμπολλα παραδείγματα που δίνει από εκεί και κάτω (με όλες τις κατηγορίες ρημάτων) δεν είδα τελικό απαρέμφατο με άρνηση (εκτός αν μου διέφυγε κάτι). Όπως καταλαβαίνεις, διατηρώ επιφυλάξεις.

Και το admoneo (με τη σημασία "παρακινώ"), όταν πρέπει να έχει αρνητικό συμπλήρωμα, παρατήρησα, μέσα από πάρα πολλά παραδείγματα που είδα, ότι αυτό είναι αρνητική βουλητική πρόταση, όχι τελικό απαρέμφατο με άρνηση. Αλλά το ρήμα αυτό με τη σημασία "υπενθυμίζω" συντάσσεται με ειδικό απαρέμφατο, το οποίο έχει κανονική άρνηση non.

Το vincere victoriam δεν συνηθίζεται; Όταν το αντικείμενο είναι το victoriam, δηλαδή το "κέρδισε τη νίκη",  που δίνει για μετάφραση το βοήθημα  του Παπαθανασίου, ή σκέτο το "νίκησε", λέγεται μόνο με το adportare;

Το vincere victoriam όντως δεν συνηθίζεται, παρόλο που το ρ. vinco συντάσσεται με σύστοιχο αντικείμενο (συνήθως το ουδέτερο αντωνυμίας)· πάντως, θεωρητικά δεν αποκλείεται.

Όσο για το adportare, εννοείς ότι, κατά τον Παπαθανασίου, σημαίνει μόνο του "νικώ"; Δεν νομίζω· στο OLD τουλάχιστον δεν υπάρχει αυτή η σημασία.

Neminem credideritis patriae consultūrum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis: το βοήθημα του Πατάκη γράφει ότι στον πλάγιο λόγο σε εξάρτηση από Cato illos admonet θα έχουμε ne quem credant consultūrum esse και τονίζει ότι εδώ η αντωνυμία neminem δεν τρέπεται σε quemquam.  Είναι σωστό; Γιατί να μην γίνει quemquam;

Το βοήθημα έπρεπε να δώσει εξηγήσεις, αλλά δεν έχει άδικο: μετά το ne των βουλητικών, των τελικών και των ενδοιαστικών προτάσεων χρησιμοποιείται κανονικά το quis. Μπορείς να δεις σχετικά τα εξής: (α) Allen-Greenough 310a· (β) Bennett 91, 5· (γ) Pinkster 11.149 (σελ. 1164)· Ernout-Thomas 219α (σελ. 271-272). Στο τελευταίο ξέρω ότι δεν έχεις πρόσβαση, αλλά οι συγγραφείς λένε καθαρά ότι  η quis χρησιμοποιείται "μετά το τελικό ή βουλητικό ή ενδοιαστικό ne". Δες κι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα με αρνητική βουλητική πρόταση: Caes. BG 5.58.4 Labienus ... interdicit ... ne quis quem prius vulneret quam... (= ο Λαβιηνός απαγορεύει να τραυματίσει κανείς οποιονδήποτε προτού...).

Το ίδιο βοήθημα δίνει το Tu hominem investīga, quaeso, summāque diligentiā vel Rōmam mitte vel Epheso rediens tecum dedūc και ζητάει να εκφραστούν οι τρεις προτροπές με ισοδύναμους νοηματικά  τύπους ρημάτων. Και τρέπει με υποτακτική (με την παρατήρηση ότι ισοδύναμη νοηματικά με την προστακτική είναι η προτρεπτική υποτακτική). Αυτή η μετατροπή είναι σωστή; Γιατί βλέπω στον Woodcock (σελ. 96) ότι η χρήση της υποτακτικής στο β΄πρόσωπο αντί της προστακτικής δεν συνηθίζεται στην κλασική πεζογραφία.

Έχει δίκιο ο Woodcock. Δες και τον Pinkster 7.53 (σ. 498 κ.ε.). Εκτός κι αν οι συγγραφείς θεωρούν το επιστολογραφικό ύφος colloquial Latin (όπως λέει ο Woodcock).

Επίσης γράφει ότι, αν ζητηθεί να τραπεί το Noli spectāre σε τελικό απαρέμφατο, το απαρέμφατο θα συνοδεύεται από άρνηση  non. Αυτό είναι λάθος, γιατί το τελικό απαρέμφατο δεν έχει ποτέ άρνηση, σωστά;

Σωστά, αλλά μην ξεχνάς ότι έχουμε δει και τη φράση non possum non + απαρ., η οποία όμως είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Αλλά πώς κάνει τη μετατροπή το βοήθημα;