PDE - Η κοινότητα των εκπαιδευτικών

......

Να προσθέσω σε όσα λέει ο Sali και τα εξής, για να γίνει κατανοητή και η λογική των κανόνων:

Στην υπόθεση του μη πραγματικού, η υποτακτική παρατατικού/υπερσυντελίκου παραμένει στον πλάγιο λόγο ανεξαρτήτως χρόνου του λεκτικού ρήματος εξάρτησης. Αυτό δεν υπαγορεύεται μόνο από την ακολουθία χρόνων, αφού εξαρτώνται από απαρέμφατο ΙΧ (απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας), αλλά και γιατί ακριβώς εκφράζουν το μη πραγματικό.
Η ιδέα του μη πραγματικού στα λατινικά -και όχι μόνο- προκύπτει από την αναφορά στο παρελθόν, γιατί το παρελθόν ως χρονικό επίπεδο απέχει από την πραγματικότητα του παρόντος, άρα λογίζεται ως μη πραγματικό στο παρόν.

Στην απόδοση του μη πραγματικού έχεις στον ευθύ λόγο υποτακτική, η οποία γενικά ως έγκλιση στις κύριες προτάσεις εκφράζει κάτι που είναι όχι μόνο πιθανό αλλά και επιθυμητό μαζί, άρα, προσανατολισμένο στο μέλλον. Γι' αυτό βλέπεις ότι η υποτακτική παρατατικού/υπερσυντελίκου της κύριας πρότασης κατά τη μεταφορά της στον πλάγιο λόγο δεν μετατρέπεται σε απαρέμφατο παρακειμένου όπως η οριστική, αλλά σε απαρέμφατο παρακειμένου της περιφραστικής συζυγίας που αναφέρεται σε πράξη που θα γινόταν υστερόχρονα στο παρελθόν.

Το ίδιο συμβαίνει και με την απόδοση στο είδος του δυνατού/πιθανού, όπου πάλι η υποτακτική ενεστώτα της κύριας πρότασης μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο σε απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας, που έχει μελλοντική χροιά.


YΓ. Αν θες και μια βιβλιογραφική παραπομπή για τις εν λόγω μετατροπές στους υποθετικούς λόγους, ενδεικτικά δες εδώ στη Γραμματική των Allen and Greenough. Τα ίδια λέει και ο Woodcock στη γραμματική του.
https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0001%3Apart%3D2%3Asection%3D12%3Asubsection%3D1%3Asmythp%3D589

Η μετατροπή των υποτακτικών αυτών σε απαρέμφατο ενεστώτα της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας υπακούει στη λογική που εφαρμόζεται στα α.ε., κατά την οποία μετατρέπεται η οριστική παρατατικού σε απαρέμφατο ενεστώτα.

Sali, εννοείς ότι αυτή είναι η συλλογιστική των γραμματικών που κάνουν λανθασμένα τη μετατροπή. Έτσι;
Γιατί οι υποτακτικές ΠΑΡΑΤ/ΥΠΕΡΣ μετατρέπονται σε απαρέμφατο παρακειμένου της περιφραστικής συζυγίας, όπως ακριβώς λες πιο πάνω.

Κοίτα, το equidem, αν δεις στα λεξικά (https://logeion.uchicago.edu/equidem), προέρχεται από το πρόθεμα e- , που έχει τη σημασία του εκ- .
Δεν έχει σχέση με το ego. Γι' αυτό και το χρησιμοποιούσαν και με άλλα πρόσωπα.

Είναι ωστόσο πιθανό να έκαναν παρετυμολογία και οι ίδιοι οι Ρωμαίοι και γι' αυτό να το χρησιμοποιούσαν πιο συχνά για το α' πρόσωπο. Ή πολύ πιθανότερα, μπορεί απλά το επίρρημα να τους χρησίμευε περισσότερο όταν μιλούσαν για τον εαυτό τους στο α' πρόσωπο.

Τώρα, το se quidem δεν είμαι σίγουρη ότι είναι απολύτως σωστό από την άποψη ότι χάνεται η έννοια του "εκ" και υπάρχει μόνο το "βέβαια".
Είναι όμως μια εναλλακτική λύση, εφόσον οι περισσότεροι ταυτίζουν το equidem με το α' πρόσωπο.

Και στις τρεις προτάσεις έχεις στον ευθύ λόγο ρ. ΙΧ (Υπερσυντελικο στις δύο πρώτες, Παρατατικό στην τριτη) που εξαρτώνται από ρ. ΙΧ.
Άρα, ήδη για τον ομιλητή είναι όλες παρελθοντικές πράξεις.
Ακόμα κι αν στον πλάγιο λόγο λοιπόν τις εξαρτήσεις από λεκτικό ρ. ΑΧ, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει.
Δεν μπορείς να βάλεις υποτακτική παρακειμένου τη στιγμή που το απαρέμφατο από το οποίο θα εξαρτώνται θα είναι παρακειμένου με παρελθοντική αναφορά. Θα παραβιάσεις την ακολουθία των χρόνων και τη χρονική οπτική του αρχικού ομιλητή.
Ειδικά στον υποθετικό λόγο θα χαθεί η ιδέα του μη πραγματικού που εκφράζεται μόνο με παρελθοντικό χρόνο.
(αν θες βιβλιογραφικές παραπομπές για τα παραπάνω, μπορείς να δεις εδώ σε προηγούμενη συζήτηση στην ανάρτηση του Sali και στη δική μου
https://www.pde.gr/index.php?topic=753.2646)

Το equidem νομίζω ότι ως επίρρημα συνηθιζόταν και με τα υπόλοιπα πρόσωπα και άρα λογικά μπορεί να παραμείνει.
Το se θα το βάλεις ούτως ή άλλως αν έχεις ταυτοπροσωπία.

Όσο για το prostridie eius diei, δεν βλέπω γιατί να αλλάξει.

Μα, αυτοί δεν διακρίνουν μεταξύ των δύο.

Αν εννοείς το κεφάλαιο όπου ο Smyth μιλάει γενικά για τη θέση του άρθρου σε σχέση με το επίθετο σε κατηγορηματική χρήση, όχι εκεί δεν κάνει διάκριση.
Ούτε χρησιμοποιεί ξεχωριστούς όρους για τον κατηγ. προσδιορισμό και το επιρρηματικό κατηγορούμενο.

Έχει όμως ξεχωριστή αναφορά στο κατηγορούμενο αντικειμένου, όπου μιλάει για δύο αιτιατικές που η μία συμπληρώνει το ρήμα ως εξωτερικό αντικείμενο και η δεύτερη ως κατηγορούμενο.
(δες παρεμπιπτόντως ότι έχει και το "παρέχω" με κατ.αντικ)
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0007%3Apart%3D4%3Achapter%3D42%3Asection%3D97%3Asubsection%3D92

Δηλαδή, θέλεις να πεις ότι στο παράδειγμα του Goodwin ἀθάνατον τὴν μνήμην καταλείψουσιν =  καταλείψουσιν  τὴν μνήμην οὖσαν ἀθάνατον το οὖσαν ήταν το πραγματικό συμπλήρωμα του καταλείψουσιν, το οποίο παραλείφθηκε και τη θέση του πήρε το ἀθάνατον επίσης ως συμπλήρωμα του ρήματος, άρα κατηγορούμενο,  ενώ στο ἐλαύνων τῷ ἵππῳ (ὄντι) ἱδροῦντι η μετοχή ὄντι ήταν απλώς προσδιορισμός -πού όμως και τι προσδιορισμός; - και όχι συμπλήρωμα, για αυτό και το ἱδροῦντι που παίρνει τη θέση του είναι απλώς προσδιορισμός, κατηγορηματικός, και όχι συμπλήρωμα – κατηγορούμενο; 

Ναι. Με βάση αυτά που λένε, αυτό πρέπει να έχει συμβεί.

Τι προσδιορισμός; Ε, εκεί που είναι, μάλλον ήταν επιθετικός προσδιορισμός.
 

1. Το LSJ και το DGE δεν αναφέρουν τους κατηγορηματικούς προσδιορισμούς ούτε τις συνηθισμένες κατηγορηματικές μετοχές.
Στα ρήματα που κάνουν λόγο για predicate/predicado, το κάνουν ακριβώς επειδή δεν είναι συνηθισμένες περιπτώσεις κατηγορουμένων.

2. Η διαφορά του κατηγορηματικού προσδιορισμού από το κατηγορούμενο αντικειμένου είναι ότι ο πρώτος είναι πρόσθετη/μη απαραίτητη πληροφορία σε κάποιον όρο, ενώ το  δεύτερο συμπλήρωμα, δηλ απαραίτητη πληροφορία για να ολοκληρωθεί το νόημα του ρήματος.

Στο "ἐλαύνω ἱδροῦντι τῷ ἵππῳ"  η μετοχή δεν συμπληρώνει το νόημα του ρήματος, απλώς προσθέτει μια προσωρινή ιδιότητα στο ουσιαστικό.
Άρα, είναι λογικό να πεις ότι η μετοχή είναι επιθετική και λειτουργεί ως κατηγ. προσδιορισμός.

Αντίθετα, στο "τὴν κεφαλὴν ἔχω ψιλήν", αν πεις ότι το επίθετο είναι απλός προσδιορισμός μένει ένα ρήμα ελλιπές κατά τη γνώμη μου. Θα μπορούσε ποτέ κανείς να πει σκέτα "τὴν κεφαλὴν ἔχω"; Είναι τόσο αυτονόητο το νόημα, που δεν υπάρχει λόγος να εκφωνηθεί παρά μόνο αν συμπληρώνεται από ένα επίθετο ή μια μετοχή.
Ομοίως, και στο "φυλάσσω/έχω τινά δεδεμένον".
Η μετοχή είναι απαραίτητο συμπλήρωμα στο "εχω" (τι θα σήμαινε μόνο του "έχω κάποιον"; ), όπως και στο "φυλάσσω" που μόνο του με αιτιατική θα είχε άλλη έννοια (επιτηρώ και όχι διατηρώ).
Ειδικά το "έχω+παθ.μτχ" θα μπορούσες να το αντικαταστήσεις με ένα ενεργητικό ρήμα.
Δηλ αντί να πεις "έχω τινά δεδεμένον", να πεις "δέδεκα τινά". Αυτό δεν δείχνει πόσο συνδεδεμένη νοηματικά είναι η μετοχή με το ρήμα;

3. Η Πύλη θεωρεί τις μετοχές που λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί στο αντικείμενο του ρήματος κατηγορηματικές μετοχές. Γι' αυτό αναφέρει και τη μετοχή δίπλα στο "εχω" ως κατηγορηματική.
Κατά τη γνώμη μου, δίπλα στο συγκεκριμένο ρήμα είναι κατηγορούμενο αντικειμένου, αλλά και έτσι πάλι κατηγορηματική μετοχή βγαίνει.

4. Ο λόγος για τον οποίο τα ελληνικά συντακτικά θεωρούν ότι η κατηγορηματική μετοχή, όταν δεν λειτουργεί ως κατηγορούμενο στο Υ, είναι κατηγορηματικός προαδιορισμός είναι, πιστεύω, γιατί πρέπει κάπως να δικαιολογήσουν τον όρο "κατηγορηματική" και σε αυτές τις περιπτώσεις.
Αν όμως σκεφτεί κανείς και μόνο το ότι η μετοχή μεταφράζεται με τα "ότι, να, που", δηλ με συμπληρωματικές προτάσεις, κάνει μπαμ ότι η μετοχή λειτουργεί ως συμπλήρωμα και όχι ως προσδιορισμός.

Γι' αυτό και έχουν δίκιο ο Smyth με τον Goodwin που ονομάζουν τη μετοχή συμπληρωματική (supplementary), αφού λειτουργεί ως συμπλήρωμα (κατηγορούμενο ή απλό συμπλήρωμα).
O ορισμός του Goodwin:
877. The supplementary participle completes the idea expressed by a verb, by stating that to which its action relates. It often approaches very near the use of the object infinitive. It may belong to either the subject or the object of the verb and agree with it in case.
E.g. Παύομέν σε λέγοντα, we stop you from speaking; παυόμεθα λέγοντες, we cease speaking.

Τώρα, εσύ λες ότι το "έχω" και το "διαφυλάσσω" δεν αναφέρονται από τα συντακτικά  αυτά ως συντάσσομενα με συμπληρωματική μετοχή. Ναι, αυτό ισχύει (ο Smyth βέβαια  αναφέρει το "παρασκευάζω" που κινείται στην ίδια λογική). Όμως, το κατηγορούμενο του αντικειμένου είναι κι αυτό συμπλήρωμα του ρήματος, άρα εμπίπτει στον ορισμό τους για τη συμπληρωματική μετοχή.
Γι' αυτό σου είπα εξ αρχής ότι αν τις θεωρήσεις κατηγορούμενα, δεν μπορεί παρά να είναι κατηγορηματικές μετοχές.

Το "έχω+κατηγορ.μτχ" το αναφέρει η Πύλη (βλ §5.11).


Στα λεξικά, όπως σου είπα, αναφέρουν ότι τα ρήματα αυτά παίρνουν κατηγορούμενο.
Πχ το LSJ για το "έχω"
with predicate, keep in a condition or place, εἶχον ἀτρέμας σφέας αὐτούς Hdt. 9.54, cf. 53, Ar. Th. 230; ἔ. ἑωυτοὺς κατʼ οἴκους Hdt. 3.79; σαυτὸν ἐκποδών A. Pr. 346, cf. X. Cyr. 6.1.37; σῖγα νάπη φύλλʼ εἶχε E. Ba. 1085; τοὺς στρατιώτας πολὺν χρόνον πειθομένους ἔχειν. X. Cyr. 7.2.11.


(Στο τελευταίο παράδειγμα η μετοχή είναι πολύ πιο κοντά στο ρήμα από ο,τι στο ουσιαστικό, για να το προσδιορίζει. Πιο λογικό είναι να το συμπληρώνει. )

Το ότι αυτά τα ρήματα μπορούν να πάρουν και επίθετο ως κατηγορούμενο δεν τα κάνει πολύ ξεχωριστή κατηγορία.
Και το "ευρίσκω" μπορεί να πάρει κατηγορούμενο αντικειμένου (πχ ὅταν τοὺς θεοὺς εὕρω κακούς).
Αλλά και τα συνδετικά ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή ως κατηγορούμενο στο υποκείμενο, συντάσσονται και με επίθετα.

Οι κατηγορηματικές μετοχές που αναφέρονται ως ξεχωριστή κατηγορία από τον Smyth είναι αυτές που εξαρτώνται από ρήματα γνωστικά, δηλωτικά, μάθησης, αισθητικά (όχι άμεσης αντίληψης), γιατί τις θεωρεί πλάγιο λόγο. Δηλ. στην ουσία είναι συμπληρώματα στο ρήμα, αλλά το υποκείμενο τους δεν είναι αντικείμενο σε αυτό. (πχ Οἱ Ἕλληνες ἔμαθον Κῦρον τεθνηκότα/Ἀλέξανδρος ἤκουσεν ἐν τῷ ὄπισθεν αὑτοῦ ὄντα Δαρεῖον.)
Εδώ, ας πούμε, δεν ταιριάζει ο χαρακτηρισμός "κατηγορηματική μετοχή" που δίνουν τα ελληνικά συντακτικά, γιατί η μετοχή δεν λειτουργεί κατηγορηματικά.