Νεοελληνική Γλώσσα: Λεξιλόγιο

[Dwrina]

@Dwrina
Το ρήμα εγγράφω σημαίνει γενικά "καταχωρώ επίσημα" σε έναν θεσμικό ή νομικό κατάλογο ή απλά ένα επίσημο έγγραφο (πχ. συμβόλαιο). Αυτό ισχύει και στον αθλητισμό, όπου ένας ποδοσφαιριστής, για παράδειγμα, εγγράφεται στα μητρώα μιας ομάδας, μιας λίγκας, μιας ομοσπονδίας. Δεν γίνεται με προφορική δήλωση. Όταν μεταβαίνει σε άλλη ομάδα, η εγγραφή του μεταφέρεται, άρα έχουμε πράγματι μετεγγραφή.

Δεν μεταφέρονται απλώς. Εγγράφονται σε άλλη ομάδα, εντάσσονται κάπου αλλού.

Βλέπεις, όμως, ότι επειδή δεν έχει στιγματιστεί η λέξη "μεταγραφή" σε αθλητικά συμφραζόμενα, δεν σε ενοχλεί.

Όχι, δεν είναι αυτό, αλλά απορώ πώς η "μεταγραφή" είναι λάθος για αθλητές και επαγγελματίες, τη στιγμή που το γράφει ξεκάθαρα ο Μπαμπινιώτης. Εμένα η αρχική μου ερώτηση είχε να κάνει με το αν οι δύο λέξεις έχουν καταλήξει πλέον να χρησιμοποιούνται ως συνώνυμες και απλώς ο Μπαμπινιώτης εκφράζει μια παρωχημένη διάκριση μεταξύ των δύο. 

Εσείς όμως μου λέτε ότι η λέξη "μεταγραφή" δεν ήταν ποτέ σωστή ούτε για αθλητές και επαγγελματίες, που σημαίνει ότι ο Μπαμπινιώτης κάνει λάθος!

Και εντάξει, σε θέματα ορθογραφίας με βάση την ετυμολογία μιας λέξης, μπορεί ο Μπαμπινιώτης να εκφράζει και προσωπικές τους ερμηνείες, αλλά να κάνει τέτοιο λάθος, δηλαδή λάθος που αφορά τη σημασία / χρήση μιας λέξης; 

[PDE ads]

[Έσπερος]

Δεν θα έλεγα ότι είναι λάθος του Μπαμπινιωτη. Απλώς εκείνος αποδίδει μια χρήση καθιερωμένη τη δεδομένη στιγμή για τα συγκεκριμένα συμφραζόμενα. Γιατί ο στόχος του είναι να τονισει την ανάγκη της διατήρησης του όρου «μετεγγραφή» αντί «μεταγραφή»  για τους μαθητές και τους φοιτητές. Να δείξει ότι ο «προσεκτικός» ομιλητής (όρος δικής τπυ επινόησης και φυσικά καθολου επιστημονικός) πρέπει να εμμείνει σε αυτήν τη διάκριση. Οπότε δεν τον αφορά το πώς καταλήξαμε να μιλάμε για μεταγραφές ποδοσφαιριστών. Εκφράζει μια δική του ερμηνεία για το γιατί θα μπορούσε να θεωρηθεί σωστό το μεταγραφή στους αθλητές, για να τονισει ότι είναι λάθος η χρήση της μεταγραφής στους φοιτητές.

[apri]

Συμφωνώ. Αναφέρει την καθιερωμένη χρήση της λέξης σ' αυτό το περιβάλλον.

Λάθος είναι μόνο ότι στιγματίζει την αθλητική "μετεγγραφή", γιατί τη βλέπει μόνο ως μεταφορά αθλητή. Δεν είναι όμως μόνο μεταφορά. Είναι και ένταξη, εγγραφή σε νέα ομάδα. Γι' αυτό και το Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρει τη χρήση αυτή στο λήμμα της μετεγγραφής.

[ppil]

Είναι. Αλλά η ορολογία της φιλολογίας δεν είναι η ίδια η γλώσσα, αλλά η ορολογία για τη γλώσσα.

Δεν τη στρέφω ρητορικά προς τα εκεί. Τη στρέφω, για να καταλάβεις ότι κι εσύ και όλοι μας έχουμε υιοθετήσει γλωσσικές αλλαγές που κάποτε προγενέστεροι λόγιοι στιγμάτιζαν.
Μου λες ότι ο Καβάφης λέει ποιητική αδεία το "επέστρεφε", ενώ είναι λάθος. Εσύ δηλαδή θα έλεγες "επίστρεφε", που ξέρεις το σωστό; Λες "κατάβα" ή "κατέβα";

Η "μετεγγραφή" με τη "μεταγραφή" είναι λέξεις σημασιολογικά συγγενείς. Καλό είναι που υπάρχουν δύο διαφορετικοί μορφολογικοί τύποι. Αλλά κι αν κάποτε προτιμηθεί ο ένας από τους δύο, για να δηλώνει όλες τις σημασίες, τι σημασιολογικό πρόβλημα θα υπάρξει; Δηλαδή, όταν ο Όμηρος χρησιμοποιούσε τη λέξη "θυμός" και μπορεί να εννοούσε "ψυχή", μπορεί "κουράγιο", μπορεί και "οργή" , δεν καταλάβαιναν οι ακροατές του τη σωστή σημασία από τα συμφραζόμενα;

Αφήνω στην άκρη το κατά πόσο όσοι ακούν τη λέξη "μετεγγραφή" ξέρουν και την ακριβή διαφορά της από τη "μεταγραφή" και αυτό τους βοηθά στην κατανόηση της πρότασης, γιατί αυτό ανήκει στους ευσεβείς πόθους κάθε φιλολόγου.

Η διδασκαλία και η παιδεία χρειάζεται ακριβώς για να περιορίζει τις ατομικές προτιμήσεις που θα δυσχεράνουν την επικοινωνία, για να μη λέει κάποιος τύπους κυριολεκτικά ανύπαρκτους ή ασύμβατους με την επικοινωνιακή περίσταση. Υπάρχει, για να μάθει πώς κλίνεται ο "ασφαλής", ώστε να μην προτιμά να πει "safe". Δεν υπάρχει, για να σταματήσει την πλειοψηφία να αλλάξει στο μέλλον την κλίση του, αν νιώσει την ανάγκη να την αλλάξει.

Και μη σκέφτεσαι πάντα τη γλωσσική αλλαγή ως μια τάση απλοποίησης και απώλειας. Μπορεί κάτι να απλοποιείται και κάτι άλλο να γίνεται πιο σύνθετο.
Όταν το "αυτός" έγινε δεικτική αντωνυμία τον Μεσαίωνα,  το επίθετο "ίδιος" πήρε τη θέση του ως οριστική αντωνυμία και η κτητική σημασία του επιθέτου παρέμεινε στον τύπο "ιδικός/δικός" που με τη γενική προσωπικής αντωνυμίας λειτούργησε ως έκφραση κτήσης, δηλ ως η γνωστή μας πλέον κτητική αντωνυμία "ο δικός μου/σου/του".
Ήταν διαδικασία απλοποίησης και απώλειας;
Όταν η δοτική αντικαταστάθηκε με ένα σωρό εμπρόθετους προσδιορισμούς, έγιναν πιο απλά τα πράγματα ή λιγότερο σαφή; Μάλλον το αντίθετο.

Δεν είναι η αλλαγή που μας ενοχλεί τους κλασικιστές αν θες, είναι η αδιαφορία για το κόστος της. Όταν λες πως δεν πειράζει να χαθεί η διάκριση μετεγγραφή – μεταγραφή, γιατί θα καταλάβουμε από τα συμφραζόμενα, παραβλέπεις το αυτονόητο: όταν χάνεται η λέξη, χάνεται και η σκέψη που στήριζε. Δεν μιλάμε για λεκτικές λεπτομέρειες, μιλάμε για έννοιες.
Η επίκληση της αρχαίας πολυσημίας δεν σώζει το επιχείρημα. Οι ακροατές του Ομήρου δεν ήταν μπερδεμένο, λειτουργούσαν εντός ενός άλλου, συνεκτικού συστήματος. Εδώ όμως μιλάμε για σύγχυση μέσα σε ένα εν ενεργεία σύστημα.
Είναι φυσιολογικό να δέχεσαι τη γλωσσική αλλαγή, αλλά είναι μεγάλη ευκολία να μην ορίζεις κανένα κριτήριο. Και αυτό πάλι είναι κίνδυνος, το να κρύβεις πίσω από τον σεβασμό στη χρήση την άρνηση της ευθύνης. Γιατί αν όλα είναι "σαφή" μόνο επειδή κάπως βγάζουν νόημα, τότε τι διδάσκουμε; Και κυρίως γιατί; Εγώ ποτέ δεν δίδασκα γλώσσα για να μην προτιμήσουν οι Έλληνες τα αγγλικά, το βρίσκω την απόλυτη σαχλαμάρα.
Η αλήθεια είναι πως δεν υπερασπίζομαι απλώς κάποιες λέξεις. Υπερασπίζομαι τη σκέψη που κουβαλούν. Αν αυτή χαθεί, δεν θα την αντικαταστήσει κανένα "κατέβα" από μόνο του.

ΥΓ. Εγώ δέχομαι την άποψη του Μπαμπινιώτη (των φοιτητών του δηλ) και όχι μόνο εγώ αλλά και το Υπουργείο και τα σχολικά βιβλία. Οπότε, μέχρι να αποδεχτούν τις αλλαγές και να μου πουν πως άλλαξε και αυτό, θα κάνω τη διάκριση και θα βαθμολογώ ως λάθος κάθε διαφορετική άποψη. Όταν θα αρχίσουμε να γράφουμε με γιώτα και όμικρον, επειδή δυσκολεύει τον κόσμο η άχρηστη ορθογραφία, ελπίζω να μη χρειάζεται να διδάσκω πια.

[PDE ads]

[apri]

Όταν λες πως δεν πειράζει να χαθεί η διάκριση μετεγγραφή – μεταγραφή, γιατί θα καταλάβουμε από τα συμφραζόμενα, παραβλέπεις το αυτονόητο: όταν χάνεται η λέξη, χάνεται και η σκέψη που στήριζε. Δεν μιλάμε για λεκτικές λεπτομέρειες, μιλάμε για έννοιες.

Πώς θα χαθεί η σκέψη, αφού η έννοια θα έχει ενσωματωθεί σε άλλον μορφολογικό τύπο;

Ο μορφολογικός τύπος θα χαθεί, αν χαθεί.
Δεν είμαι υπέρ του να χαθεί, γιατί είμαι υπέρ της ποικιλομορφίας. Λέω μόνο ότι δεν θα είναι γλωσσική καταστροφή, αν συμβεί.
Η πολυσημία υπάρχει και στα νέα ελληνικά και στα αρχαία. Κι εκεί που χάνεται ένας μορφολογικός τύπος, μπορεί να εμφανίζεται ένας άλλος.
Γι' αυτό και η ελληνική δεν έπαψε να υπάρχει, όσες αλλαγές κι αν έγιναν διαχρονικά.

Μια γλώσσα χάνεται για δύο λόγους: όταν δεν υπάρχουν πια ομιλητές της ή όταν δεν ενδιαφέρονται πια να τη μιλάνε, γιατί προτιμούν κάποια άλλη.
Ποτέ δεν εξαφανίζεται μέσω της αλλαγής.

Είναι φυσιολογικό να δέχεσαι τη γλωσσική αλλαγή, αλλά είναι μεγάλη ευκολία να μην ορίζεις κανένα κριτήριο. Και αυτό πάλι είναι κίνδυνος, το να κρύβεις πίσω από τον σεβασμό στη χρήση την άρνηση της ευθύνης.

Μα, ορίζω κριτήρια.
Να χρησιμοποιείται από την πλειοψηφία και να καλύπτει κάποιο επικοινωνιακό κενό ή κάποιο πρόβλημα σαν αυτά που ανέφερα.

Αυτό είναι το στάδιο όπου μια γλωσσική αλλαγή περνάει στα λεξικά και τις γραμματικές. Πιο πριν είναι απλώς μια υποψήφια αλλαγή.

 
Γιατί αν όλα είναι "σαφή" μόνο επειδή κάπως βγάζουν νόημα, τότε τι διδάσκουμε; Και κυρίως γιατί; Εγώ ποτέ δεν δίδασκα γλώσσα για να μην προτιμήσουν οι Έλληνες τα αγγλικά, το βρίσκω την απόλυτη σαχλαμάρα.

Διδάσκεις, για να βοηθήσεις τους μαθητές να χρησιμοποιούν τον λόγο ακριβέστερα και σαφέστερα, αλλά και δευτερευόντως για να τους πείθεις ότι η ελληνική ως εκφραστικό όργανο μπορεί να καλύπτει τις επικοινωνιακές ανάγκες τους και δεν χρειάζεται για ψύλλου πήδημα να προτιμούν ξένες λέξεις.

 
 Όταν θα αρχίσουμε να γράφουμε με γιώτα και όμικρον, επειδή δυσκολεύει τον κόσμο η άχρηστη ορθογραφία, ελπίζω να μη χρειάζεται να διδάσκω πια.

Ε, τώρα υπερβάλλεις.
Και δεν είναι και τόσο καλό ότι στο μυαλό σου η προστασία και η φροντίδα της γλώσσας έχει ταυτιστεί με την έννοια της διόρθωσης λαθών. Είναι κάτι πολύ πέρα από αυτό και πιστεύω ότι κατά βάθος το ξέρεις, γιατί αλλιώς δεν θα γινόσουν φιλόλογος.

[leon.]

Μα ο Βηλαράς (και τόσοι άλλοι) που ήθελαν τη φωνητική γραφή το έκαμαν για να πάψει ο λαός να σκέφτεται; Το αντίθετο μάλιστα! Για να στοχάζεται το πρότειναν, να τους απασχολεί η έννοια οι ιδέες το περιεχόμενο κι όχι η ορθογραφία ο τύπος η μορφή!

[ppil]

Πώς θα χαθεί η σκέψη, αφού η έννοια θα έχει ενσωματωθεί σε άλλον μορφολογικό τύπο;

Ο μορφολογικός τύπος θα χαθεί, αν χαθεί.
Δεν είμαι υπέρ του να χαθεί, γιατί είμαι υπέρ της ποικιλομορφίας. Λέω μόνο ότι δεν θα είναι γλωσσική καταστροφή, αν συμβεί.
Η πολυσημία υπάρχει και στα νέα ελληνικά και στα αρχαία. Κι εκεί που χάνεται ένας μορφολογικός τύπος, μπορεί να εμφανίζεται ένας άλλος.
Γι' αυτό και η ελληνική δεν έπαψε να υπάρχει, όσες αλλαγές κι αν έγιναν διαχρονικά.

Μια γλώσσα χάνεται για δύο λόγους: όταν δεν υπάρχουν πια ομιλητές της ή όταν δεν ενδιαφέρονται πια να τη μιλάνε, γιατί προτιμούν κάποια άλλη.
Ποτέ δεν εξαφανίζεται μέσω της αλλαγής.

Μα, ορίζω κριτήρια.
Να χρησιμοποιείται από την πλειοψηφία και να καλύπτει κάποιο επικοινωνιακό κενό ή κάποιο πρόβλημα σαν αυτά που ανέφερα.

Αυτό είναι το στάδιο όπου μια γλωσσική αλλαγή περνάει στα λεξικά και τις γραμματικές. Πιο πριν είναι απλώς μια υποψήφια αλλαγή.

Διδάσκεις, για να βοηθήσεις τους μαθητές να χρησιμοποιούν τον λόγο ακριβέστερα και σαφέστερα, αλλά και δευτερευόντως για να τους πείθεις ότι η ελληνική ως εκφραστικό όργανο μπορεί να καλύπτει τις επικοινωνιακές ανάγκες τους και δεν χρειάζεται για ψύλλου πήδημα να προτιμούν ξένες λέξεις.


Ε, τώρα υπερβάλλεις.
Και δεν είναι και τόσο καλό ότι στο μυαλό σου η προστασία και η φροντίδα της γλώσσας έχει ταυτιστεί με την έννοια της διόρθωσης λαθών. Είναι κάτι πολύ πέρα από αυτό και πιστεύω ότι κατά βάθος το ξέρεις, γιατί αλλιώς δεν θα γινόσουν φιλόλογος.

"Πώς θα χαθεί η σκέψη, αφού η έννοια θα ενσωματωθεί σε άλλον μορφολογικό τύπο;" λες. Η μορφή και η έννοια δεν είναι δύο ξεχωριστά ρούχα, αλλά ένα σώμα, από εκεί ξεκινάμε. Δεν "ενσωματώνεται" η έννοια, δεν κάνει απλώς μετακόμιση, χάνεται. Γιατί το πλαίσιο που τη συγκρατούσε, η διάκριση που της έδινε σχήμα, καταργείται. Η γλώσσα δεν είναι σύνολο συνώνυμων κιβωτίων, είναι χάρτης εννοιών. Και όταν τον σβήνεις, δεν χάνεται απλώς ένα μονοπάτι, χάνεται η κατεύθυνση.

Λες ότι δεν είσαι υπέρ να χαθεί η διάκριση, αλλά ότι δεν θα είναι "γλωσσική καταστροφή". Δηλαδή σου είναι αδιάφορο. Μάλλον σου αρκεί να φαίνεται λειτουργικό, όχι να είναι. Σ’ ενδιαφέρει να αντέξει το σύστημα, όχι τι σημαίνει πια αυτό το σύστημα. Πάλι πατάς σε δύο βάρκες: από τη μια λες πως ενδιαφέρεσαι για την ποικιλομορφία, κι από την άλλη δεν σε ενοχλεί καθόλου η ομογενοποίηση. Το να ονομάζεις φυσική αλλαγή κάθε τάση που απλώς επικρατεί από αδράνεια, δεν είναι ρεαλιστική περιγραφή όμως, είναι εγκατάλειψη.

Και μετά βάζεις τα κριτήρια: πλειοψηφία και ανάγκη. Γλωσσική πρόοδος δεν είναι καθετί που ακούγεται πολύ και βολεύει. Δεν αναρωτιέσαι αν εξυπηρετεί κάτι σημαντικό, απλώς αν εξυπηρετεί γενικά. Κάτι. Οτιδήποτε. Πιο αόριστο, δεν γίνεται. Εγώ λέω το εξής: δεν είναι πρόοδος να καταργείται η διάκριση μεταξύ δύο διαφορετικών λέξεων που εκφράζουν διαφορετικές έννοιες. Είναι ήττα. Γιατί μόλις μια λέξη χαθεί, αυτό που χάνεται μαζί της είναι η ακρίβεια, η ευκρίνεια, η σκέψη που είχε λόγο να διατυπωθεί έτσι και όχι αλλιώς.

Και λες ότι η γλώσσα δεν εξαφανίζεται από την αλλαγή. Ναι, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως κάθε αλλαγή είναι αποδεκτή, ή πως δεν μπορούμε να κρίνουμε. Αν δεν μπορούμε, τότε παραιτούμαστε. Τι μένει να διδάξουμε;

Μου απαντάς τέλος πως "δεν είναι καλό να ταυτίζω την προστασία της γλώσσας με τη διόρθωση λαθών". Εδώ, επιτρέψέ μου: ή κάνεις πως δεν καταλαβαίνεις, ή δεν θέλεις να παραδεχτείς τι πραγματικά υπερασπίζομαι. Γιατί το να προσέχεις τον λόγο, να διασώζεις τις διακρίσεις, να αρνείσαι να παραδώσεις τη γλώσσα στην ευκολία, δεν είναι διόρθωση, είναι μέριμνα. Αν δεν διορθώσεις το λάθος, πώς θα φτάσεις στο ακριβές; Αν είναι όλα επιτρεπτά, τότε δεν υπάρχει λόγος να ξέρεις τίποτε βαθύτερο, απλώς μιλάς. Και τι είδους παιδεία είναι αυτή, που δεν ζητά να σκεφτείς ούτε καν για τον τρόπο που μιλάς;

Δεν θα συνεχίσω άλλο. Όχι γιατί δεν υπάρχουν πράγματα να ειπωθούν, αλλά γιατί πια η απόσταση μας δεν είναι απλώς ιδεολογική, είναι εννοιολογική. Μιλάς για γλώσσα σαν να είναι εργαλείο, εγώ μιλώ για γλώσσα ως τρόπο σκέψης. Αν η πρώτη επιβιώνει και χωρίς εμάς, η δεύτερη απαιτεί υπευθυνότητα. Εσύ συζητάς για τη χρήση μιας γλώσσας. Εγώ μιλώ για την υπεράσπισή της.
Αν καταφέραμε κάτι από όλο αυτό είναι ο leon. που ήξερε από την πρώτη στιγμή τι σημαίνει πραγματικά μεταγραφή να μην το αναγνωρίζει πια.

[apri]

"Πώς θα χαθεί η σκέψη, αφού η έννοια θα ενσωματωθεί σε άλλον μορφολογικό τύπο;" λες. Η μορφή και η έννοια δεν είναι δύο ξεχωριστά ρούχα, αλλά ένα σώμα, από εκεί ξεκινάμε. Δεν "ενσωματώνεται" η έννοια, δεν κάνει απλώς μετακόμιση, χάνεται. Γιατί το πλαίσιο που τη συγκρατούσε, η διάκριση που της έδινε σχήμα, καταργείται. Η γλώσσα δεν είναι σύνολο συνώνυμων κιβωτίων, είναι χάρτης εννοιών. Και όταν τον σβήνεις, δεν χάνεται απλώς ένα μονοπάτι, χάνεται η κατεύθυνση.

Σ' αυτό κάνεις λάθος. Η σημασία (σημαινόμενο) και η μορφή (σημαίνον) είναι δύο ξεχωριστά πράγματα που συνδυάζονται συμβατικά μεταξύ τους, γιατί έτσι αποφασίζουν οι ομιλητές.

Αν χαθεί ένας μορφολογικός τύπος, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χάνεται και η σημασία που δήλωνε.
Σου ανέφερα ως παράδειγμα το πώς το "αυτός" έγινε στον Μεσαίωνα δεικτική αντωνυμία, αλλά η παλιά σημασία της ως οριστικής αντωνυμίας καλύφθηκε από το επίθετο "ίδιος". Ομοίως, και οι αρχαίοι τύποι της κτητικής αντωνυμίας εγκαταλείφθηκαν (εμός, σος κλπ), αλλά η σημασία τους εκφράστηκε περιφραστικά με το ιδικός+γενική προσωπικής αντωνυμίας.

Είναι αμέτρητα τα παραδείγματα που λέξεις άλλαξαν σημασία ή απέκτησαν πρόσθετες σημασίες για διάφορους λόγους.

Σε κάποιες περιπτώσεις ξεχασμένοι μορφολογικοί τύποι επιστρατεύτηκαν για να μεταφράσουν ξένες λέξεις (σημασιολογικά δάνεια). Η "επιρροή" απέδωσε το influence, η "επίπτωση" το incidence, το "επ' ίσης (μοίρας)" το de même κλπ.
Σε άλλες περιπτώσεις λέξεις εν χρήσει διευρύνθηκαν σημασιολογικά, όπως ο "νονός" που απέδωσε και την έννοια του μαφιόζου godfather. Δεν πλάστηκε ξεχωριστός μορφολογικός τύπος.

Η γλώσσα λειτουργεί πιο σύνθετα από όσο φαντάζεσαι.

Εγώ λέω το εξής: δεν είναι πρόοδος να καταργείται η διάκριση μεταξύ δύο διαφορετικών λέξεων που εκφράζουν διαφορετικές έννοιες. Είναι ήττα. Γιατί μόλις μια λέξη χαθεί, αυτό που χάνεται μαζί της είναι η ακρίβεια, η ευκρίνεια, η σκέψη που είχε λόγο να διατυπωθεί έτσι και όχι αλλιώς.

Το πρόβλημα, ppil, δεν είναι ότι θες να διορθώσεις κάποιον που κάνει λάθος, για να μιλήσει ακριβέστερα,  αλλά ότι ακριβώς αντιμετωπίζεις την ιδέα της γλωσσικής αλλαγής ως πολιτισμική ήττα τη στιγμή που αυτό δεν επιβεβαιώνεται από την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής.

Δεν έχει νόημα να σου πω κάτι παραπάνω αυτήν τη στιγμή, γιατί το ερμηνεύεις ως αδιαφορία για τη γλωσσική παράδοση, ενώ λέω κάτι εντελώς διαφορετικό.
Αφού νοιάζεσαι για τη γλώσσα, θα σου πρότεινα μόνο να διαβάσεις και κάποια θεωρητικά βιβλία για τη γλώσσα, που δεν απευθύνονται αποκλειστικά σε γλωσσολόγους, για να εξετάσεις τους προβληματισμούς σου έχοντας περισσότερα στοιχεία υπ' όψιν σου και την οπτική κι άλλων ανθρώπων που έχουν ανάλογη αγάπη για τη γλώσσα.
Ας πούμε, θα πρότεινα μια ιστορία της ελληνικής γλώσσας (πχ του Robert Browning "Η ελληνική γλώσσα, μεσαιωνική και νέα") όπως και το βιβλίο της Aitchison για τη γλωσσική αλλαγή που ανέφερα σε προηγούμενο μήνυμα.

[ppil]

Βλέπω, τελικά δεν χρειάστηκε να υπερασπιστώ εγώ τη θέση μου. Φρόντισες να τη δικαιώσεις εσύ, φέρνοντάς τη στα όρια της καρικατούρας. Επικαλέστηκες πάλι παραδείγματα: "εμός", "ίδιος", "νονός", όχι για να απαντήσεις, αλλά για να παρακάμψεις το ερώτημα. Η αποδόμηση σίγουρα είναι ευκολότερη από την υπεράσπιση. Δεν εξηγείς αν η απώλεια διάκρισης είναι ζημιά, απλώς λες ότι έχει ξαναγίνει. Λες, δηλαδή, πως αφού έβρεξε κι άλλη φορά, δεν πειράζει να πλημμυρίσει και το σπίτι. Αυτή δεν είναι επιστημονική ψυχραιμία, όπως φαίνεται να νομίζεις.

Και έπειτα δεν απαντάς στην επιχειρηματολογία, προσκαλείς τον συνομιλητή να... διαβάσει περισσότερα. Το να απαντάς σε φιλολογική διαφωνία με βιβλιογραφικές υποδείξεις, υπονοώντας ανεπαρκή κατάρτιση, είναι απλό και ίσως χωρίς να το θες, είναι αλαζονεία μεταμφιεσμένη σε διάλογο. Όταν το έκανες αρχικά, δεν το είδα  άσχημα, σαν συγκαλυμμένα ειρωνικό τρόπο, σαν να προεξοφλείς την υπεροχή του δικού σου πλαισίου σκέψης. Η δεύτερη αυτή φορά μοιάζει πλέον έτσι: με κάτι άλλο ντυμένο με επιστημονική ευγένεια που υπονομεύει τη συμμετρικότητα του διαλόγου. Το ήθος είναι καθοδηγητικό αλλά και υπεροπτικό, σχεδόν διδακτικό με εφησυχαστική συγκατάβαση. Αποφεύγει την επίθεση, αλλά υπονοεί ότι ο συνομιλητής δεν κατέχει επαρκώς τη θεωρία, άρα δεν μπορεί να κρίνει. Μάλλον έχεις ξεχάσει ότι και οι μη γλωσσολόγοι είναι συνάδελφοι, καθόλου κατώτεροι μάλιστα. Και είναι ατυχές, ούτως ή άλλως, γιατί έτσι αντί για σκέψη, προτείνεις πειθαρχία.

Και κάτι τελευταίο. Δεν υποτίθεται πως η επιστήμη υπηρετεί τη γλώσσα; Όχι το αντίστροφο. Αν πρέπει να ξεχάσουμε τη σκέψη για να τιμήσουμε τη φυσικότητα της αλλαγής, τότε μην μας προτείνεις άλλα εγχειρίδια, προτείνε μας σιωπή.

[leon.]

Αν καταφέραμε κάτι από όλο αυτό είναι ο leon. που ήξερε από την πρώτη στιγμή τι σημαίνει πραγματικά μεταγραφή να μην το αναγνωρίζει πια.

Θυμήθηκα, όταν είδα τη λέξη, το Σεφέρη. Αλλά η λέξη αναφέρεται και στο ποδόσφαιρο κι αλλού. Στο μυαλό μου την έχω εντυπωμένη να χρησιμοποιείται σε διάφορες περιστάσεις. Απ' την ποίηση μέχρι τ' αθλητικό δελτίο. Δε μ' ενοχλεί αυτό. Μ' αρέσει κιόλας. Εγώ δε θα 'χα πρόβλημα και να χρησιμοποιήσουμε το λατινικό αλφάβητο, όπως έκαμε ο Μουσταφά Κεμάλ. Γιατί όχι; Τότε θα μας διάβαζαν, τη λογοτεχνία μας εννοώ, κι οι ξένοι ευκολότερα. Όπως δεν έχω πρόβλημα να μείνουμε και με το ελληνικό αλφάβητο. Όπως και να περάσουμε σε φωνητική γραφή ή και να διατηρηθεί η ορθογραφία μας. Καθετί έχει τα καλά, έχει και τ' άσχημά του. Ο Ροΐδης έγραφε καθαρεύουσα κι ήτανε ταυτόχρονα κι υπερασπιστής της δημοτικής. Ο Σολωμός ήταν ανορθόγραφος. Ο Βηλαράς έγραφε τ' όνομά του Γιάνις Βιλαράς. Πού το κακό; Κι ο Ψυχάρης έλεγε να λέμε τον Αισχύλο Αισκύλο και τον Παρθενώνα Παρθενό. Όπως ο δρυμώνας έγινε δρυμός. Γιατί όχι; Εμένα όλες οι θέσεις απόψεις στάσεις μου θυμίζουν πινελιές που όλες μαζί φιλοτεχνούν έναν πανέμορφο πίνακα. Άμα αποπειραθούμε να λογοκρίνουμε να σβήσουμε ν' απαγορέψουμε ν' αναθεματίσουμε ως λάθος ό,τι δε μας αρέσει τότε σκίσαμε το ζωγραφιστό πίνακα της γλώσσας μας σε χίλια κομμάτια. Αυτό θέλουμε; Ή να φέρουμε κάθαρση στη γλώσσα πετάγοντας στη ζωγραφιά χλωρίνη;

[apri]

Επικαλέστηκες πάλι παραδείγματα: "εμός", "ίδιος", "νονός", όχι για να απαντήσεις, αλλά για να παρακάμψεις το ερώτημα. Η αποδόμηση σίγουρα είναι ευκολότερη από την υπεράσπιση. Δεν εξηγείς αν η απώλεια διάκρισης είναι ζημιά, απλώς λες ότι έχει ξαναγίνει. Λες, δηλαδή, πως αφού έβρεξε κι άλλη φορά, δεν πειράζει να πλημμυρίσει και το σπίτι. Αυτή δεν είναι επιστημονική ψυχραιμία, όπως φαίνεται να νομίζεις.

Μα, η λογική των παραδειγμάτων είχε ως σκοπό να φανεί ότι καμία απώλεια δεν προέκυψε στη γλώσσα, άρα καμία ζημιά. Και γι' αυτό πρότεινα να διαβάσεις κάποια ιστορία της ελληνικής γλώσσας, γιατί θα διαπίστωνες ότι αυτό που φοβάσαι δεν συνέβη ποτέ.
Επιστημονικά δεν επιβεβαιώνεται ζημία.

Δεν υποτιμώ καθόλου καμία ειδίκευση. Ο καθένας ξέρει κάτι παραπάνω στον τομέα του κι εσύ στον δικό σου. Το μόνο που σου λέω είναι ότι είσαι απόλυτη στις κρίσεις και στους φόβους σου παραβλέποντας γλωσσικά δεδομένα και βασικές γλωσσολογικές αρχές. Γιατί ακόμα και η άποψη περί μη ενσωμάτωσης εννοιών και ενός αδιαίρετου σώματος παραβλέπει τη βασική διάκριση σε σημαίνον και σημαινόμενο.

Καμία πειθαρχία και σιωπή δεν ζητώ. Αν κάτι κάνω εδώ μέσα επί τόσα χρόνια είναι να συζητάω και να ανταλλάσσω απόψεις. Ζητώ να σκεφτείς και έξω από το κουτί,  να σκεφτείς την πιθανότητα να μην είναι αρνητική η γλωσσική αλλαγή, όχι γιατί είναι προσωπική μου πεποίθηση, αλλά ολόκληρου του επιστημονικού κλάδου της Γλωσσολογίας.
Ε, δεν μπορεί να βαφτίζονται αδιάφοροι για τη γλώσσα όσοι ασχολούνται με τη γλώσσα.

Τώρα, αν εσύ εκλαμβάνεις ως υποτίμηση να σου προτείνει κάποιος πηγή, για να διαβάσεις κάτι, τι να πω... Εγώ έχω μάθει πολλά από πηγές που μου έχουν πρότεινει κατά καιρούς εδώ μέσα κι ευγνωμονώ τα άτομα που το έκαναν, γιατί δεν τις είχα υπ' όψιν μου.
Γι' αυτό και το θεώρησα φυσικό να προτείνω και σε εσένα. Δεν θες, μην τις δεις.

[ppil]

apri,
προσπαθώντας να αποτιμήσω την πορεία της επικοινωνίας μας μέχρι τώρα, θα ήθελα να επισημάνω πως ήμουν από την αρχή ειλικρινής ως προς τη θέση μου, η οποία είναι μάλλον απόλυτη και συντηρητική. Αρχικά ίσως θεώρησα ότι η στάση σου ήταν πιο ελαστική, όμως στη συνέχεια κατάλαβα ότι το ψύχραιμο και συγκρατημένο ύφος σου ίσως δημιουργεί εντύπωση επιφανειακής ευελιξίας, χωρίς όμως να τη συνοδεύει πάντα η ανάλογη μετακίνηση στις απόψεις, κάτι που, λόγω του διαφορετικού τρόπου προσέγγισης που έχω εγώ, το αντιλαμβάνομαι με μεγαλύτερη ένταση.
Έκανα πολλές προσπάθειες να γεφυρώσω τις διαφορές μας, τονίζοντας ότι και η προσέγγιση του κλασικιστή και εκείνη του γλωσσολόγου είναι αναγκαίες και αξιόλογες. Σε ευχαρίστησα για τις προτάσεις βιβλιογραφίας, αναγνώρισα τη σημασία τους και μάλιστα πρότεινα να ανοίξει σχετική συζήτηση στο φόρουμ, πιστεύοντας στη χρησιμότητά τους. Επίσης εξέφρασα την ευχαρίστησή μου για τον διάλογο που έχουμε, αναγνωρίζοντας τη σαφήνεια και την ευπρέπεια των απόψεών σου.Δεν είχα καμία αξίωση να ανταποδώσεις την αναγνώριση. και ποτέ δεν υποτίμησα την επιστημονική σου κατάρτιση. Ωστόσο, με τον τρόπο που διατυπώθηκε κάποιες φορές η επιχειρηματολογία σου (χωρίς να σου προσάπτω κακοπροαίρετη στάση ή προσωπική επίθεση), αισθάνθηκα ότι το ύφος και η φρασεολογία σου περιείχαν υποδόριες υποτιμητικές αποχρώσεις,  ειδικά όταν απευθύνεσαι σε συνομιλητές που, όπως εγώ, έχουν επίσης επιστημονική και ακαδημαϊκή εμπλοκή με το αντικείμενο.

Χαίρομαι που διευκρίνισες ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν η πρόθεσή σου. Εκτιμώ πολύ κάθε βιβλιογραφική πηγή που προτείνεται και κάθε ευκαιρία διαλόγου, ακόμα κι αν η συζήτησή μας δεν οδηγεί σε ομοφωνία και αντιμετωπίζεται με τη φυσιολογική ένταση που φέρουν οι βαθιές επιστημονικές διαφωνίες, που γίνονται ωστόσο με τόσες διακοπές. Θέλω να πιστεύω ότι η όποια συζήτησή μας μπορεί να συνεχιστεί με  την καλή διάθεση και τον σεβασμό που αξίζει η κάθε πλευρά, χωρίς παρεξηγήσεις

[apri]

Χαίρομαι, ppil, γιατί εδώ κάνουμε μια απλή κουβέντα. Δεν έχουμε κάτι να χωρίσουμε.