τα δίχρονα α, ι, υ

[irelenist]

Καλημέρα παιδιά,
καλά και κατανοητά τα διχρονάκια μας για την α' και β' κλίση ουσιαστικών, στη γ' κλίση ουσιαστικών, όμως, παρουσιάζεται μία δυσκολία κατανόησης από την πλευρά των μαθητών και ομολογώ ότι τα βασικά κανονάκια έχουν περιορισμένη ισχύ. Οι κανόνες μιλούν για τα -α- και -ι- όπου στο τέλος είναι βραχύχρονα, τι συμβαίνει, όμως ,όταν αυτά βρίσκονται στην παραλήγουσα; Μπορείτε να δώσετε τα φώτα σας;   
Ευχαριστώ πολύ!

[PDE ads]

[Sali]

Καλημέρα και καλώς ήλθες στο φόρουμ.
Όντως η Γραμματική δεν δίνει συγκεκριμένους κανόνες σχετικά με το δίχρονο της παραλήγουσας, αλλά δεν είναι δύσκολο να το καταλάβεις, αν μελετήσεις τους πίνακες των τριτόκλιτων ονομάτων. Π.χ. στην παράγραφο 113 έχουμε τον πίνακα των φωνηεντόληκτων σε -ις, -εως. Ξέροντας ότι το δίχρονο (ι) της λήγουσας είναι βραχύ, συμπεραίνεις την ποσότητα του διχρόνου της παραλήγουσας από τον τόνο της. Άρα: βά-σις (το δίχρ. της παραλ. βραχύ)· δρᾶ-σις (το δίχρ. της παραλ. μακρό). Το ίδιο και στην παράγραφο 124 Β΄για τα ουδέτερα σε -μα, ματος. Ξέροντας ότι το δίχρονο της λήγουσας είναι βραχύ, δεν δυσκολεύεσαι να διαπιστώσεις την ποσότητα του διχρόνου της παραλήγουσας: κλά-σμα (το δίχρ. της παραλ. βραχύ)· δρᾶ-μα (το δίχρ. της παραλ. μακρό).
Σε άλλες περιπτώσεις η Γραμματική (στους πίνακες) δίνει το δίχρονο της παραλήγουσας είτε στην ονομαστική ενικού είτε στις πλάγιες πτώσεις των ονομάτων (π.χ. τα σε -ις, -ιδος, παράγρ. 124 Α΄).
Βέβαια, δεν καλύπτονται όλες οι περιπτώσεις. Αν μπορέσεις να έχεις πρόσβαση στο Λεξικό της αρχαίας Ελληνικής του Ιω. Σταματάκου, θα βρεις πλήρεις και αναλυτικότατους τους κανόνες προσωδίας των διχρόνων.

[Έσπερος]

Για τα δίχρονα οι μόνοι κανόνες που χρειάζεται να γνωρίζουν οι μαθητές είναι οι περιπτώσεις των καταλήξεων. Τα υπόλοιπα, αν χρειάζονται κάπου, μπορούν να μάθουν να τα συμπεραίνουν από τον τύπο που τους δίνεται. Έτσι κι αλλιώς δεν είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν αν το ι στο πολίτης και το α στο πράξις είναι μακρό ή βραχύ.

Όσο για εμάς τους ταλαίπωρους, ας είναι καλά οι λίστες της γραμματικής του Οικονόμου!

[irelenist]

Σας ευχαριστώ πολύ για τις αποκρίσεις σας και πολύ χρήσιμες για όλους! Κι εγώ αυτό αναφέρω στα παιδιά, αλλά η δυσκολία παραμένει όταν το ουσιαστικό τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. η δύναμις. Να'ναι καλά οι ασκησούλες!

[PDE ads]

[Sali]

Σας ευχαριστώ πολύ για τις αποκρίσεις σας και πολύ χρήσιμες για όλους! Κι εγώ αυτό αναφέρω στα παιδιά, αλλά η δυσκολία παραμένει όταν το ουσιαστικό τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. η δύναμις. Να'ναι καλά οι ασκησούλες!

Για ποια δυσκολία μιλάς συγκεκριμένα; Η προπαραλήγουσα τονιζόμενη παίρνει πάντοτε οξεία, αδιάφορο αν το δίχρονο είναι μακρό ή βραχύ.

[irelenist]

Φυσικά και δεν μιλάω για την προπαραλήγουσα!    Αναφέρομαι στις πτώσεις όπου ο τόνος κατεβαίνει, δηλαδή στη γενική και δοτική ενικού και στη συνέχεια στον πληθυντικό ! (διορθώνω!)
Κατά το δύναμις κλίνονται τα προπαροξύτονα θηλυκά: αἴσθησις, ἀκρόπολις, βεβαίωσις, γένεσις, γέννησις, δήλωσις, δῄωσις, κράτησις, ποίησις κ.ά. και το αρσ. ὁ πρύτανις. --> κοινώς, όλα τα ουσιαστικά γ κλίσης σε -ις γενική -εως, που τονίζονται στην προπαραλήγουσα, οξύνονται σε όλες τις πτώσεις.
Η μόνη μου σκέψη είναι, εάν υπάρχει, κάτι πέρα από το παραπάνω, που πρέπει να αναφερθεί.Δεν το έθεσα με σαφήνεια προηγουμένως.