Μουσικά αφιερώματα

[apri]

Και μια και βρισκόμαστε στη Μεγάλη Εβδομάδα,
να φύγουμε από τα "χαροπά" μάτια του Χάρου του προηγούμενου αφιέρωματος
και να πάμε στο "ιλαρό φως" του ήλιου και της Ανάστασης.
Καλό Πάσχα σε όλους.





Φως ιλαρόν
Свете тихий



https://www.youtube.com/watch?v=2CE5SXTNBLw



 


«Γιατί άραγε μου φέρνουνε βαθιά συγκίνηση
και φυλάγω κρυφά μέσα στην καρδιά μου κάποια πράγματα,
που δεν τα παρατηρεί κανένας;
Κι αν βρεθεί κανείς να τα προσέξει και να νοιώσει κάτι απ' αυτά ,
ωστόσο δεν το φανερώνει,
για να μην τον λογαριάζουν για άνθρωπο που χάνει τον καιρό
με κάποια πράγματα που δεν είναι σοβαρά,
προπάντων στην εποχή μας,
που θέλει να είναι οι άνθρωποι δραστήριοι σε χειροπιαστά πράγματα ,
προ πάντων σε ό, τι βγάζει χρήματα:
"λεφτά, πολλά λεφτά!" ακούω συχνά να λένε δίπλα μου
κι ανατριχιάζω, αν τύχει να καθίσω σε καμία καρέκλα,
κι ας βρίσκουμαι και μίλια μακριά από την Αθήνα.

…Μέσα σε τέτοιον κόσμο, λοιπόν, σε βλέπουν όλοι σαν χασομέρη,
αν τύχει να μιλήσεις για κάποια αισθήματα και για κάποιες συγκινήσεις
που βρίσκουνται μακριά από τη μόνη και μοναδική κι αδιάκοπη συγκίνηση των λεφτών,
που τη νοιώθει όλος ο κόσμος.

Ωστόσο, εμένα δεν με φοβερίζουνε αυτές οι προσβλητικές ονομασίες,
γιατί τις συνήθισα και γιατί τις ακούσανε κι άλλοι πιο σπουδαίοι από μένα,
αλλά και γιατί δεν έχω πολλή εκτίμηση σε όσα εκτιμούν οι σημερινοί άνθρωποι!
Και γι’ αυτό, όπως πάντα, φανερώνω τι έχω μέσα στην καρδιά μου,
κι όποιος θέλει ας τ’ ακούσει!


….Απ' εκείνο το παραθύρι, που είναι βορινό,
δεν μπαίνει ολότελα ο ήλιος όλον τον χειμώνα.
Μονάχα κατά την αρχή του καλοκαιριού
αρχίζουν και τρυπώνουν λοξά χρυσές αχτίνες από τον ήλιο, την ώρα που βασιλεύει.
Τρυπώνει δειλά-δειλά αυτό το φως, το «φως ιλαρόν», όπως το λέγω…
…Από μικρό παιδί το 'βλεπα το βράδυ που βασίλευε ο ήλιος,
εξωτικό, χρυσοκόκκινο,
να χρυσώνει τα σπίτια, τα μικρά τα βουνά, τα βράχια, τα πανιά των καραβιών,
σαν να ήτανε χρυσοκαπνισμένα.
Το θέαμα ήτανε πανηγυρικό, κι έπεφτα σε έκσταση,
σαν να ερχότανε εκείνο το φως από έναν άλλον κόσμο,
από τη βασιλεία των ουρανών, κατά κει που βασιλεύει ο ήλιος.


Πόσο ποιητικά εκφράζει ο λαός μας τη μεγαλοπρέπεια που έχει εκείνη η ιερή ώρα,
λέγοντας πως ο ήλιος «βασιλεύει»…
…Έχω την ιδέα μάλιστα πως ο ευλαβής λαός μας,
λέγοντας «ο ήλιος εβασίλεψε»,
επήρε τα λόγια, γυρίζοντάς τα, από το «Προκείμενον»
που λέγει ο ψάλτης το Σαββατόβραδο στον εσπερινό:
«ο Κύριος εβασίλευσεν, ευπρέπειαν ενεδύσατο»
ίσα-ίσα την ίδια ώρα που βασιλεύει ο ήλιος.
Εκείνη την ώρα το χρυσορρόδινο φως
μπαίνει από το παράθυρο της εκκλησίας, που είναι κατά το δυτικό μέρος,
και χτυπά απάνω στο σκαλιστό τέμπλο,
κάνοντας το να λαμποκοπά σαν «χρυσοπλοκώτατος πύργος».

Λίγο πριν το «Προκείμενον»
λέγει ο ψάλτης ή κανένας καλόγερος ή κανένας ταπεινός αναγνώστης
το «Φως ιλαρόν», εκείνον τον θεσπέσιον εσπερινόν ύμνον.
Έχω γράψει πολλές φορές γι' αυτή την αγιασμένη και κατανυκτική ώρα:
Σ' ένα τέτοιο γράψιμο μου λέγω τα παρακάτω:
«Προς το βράδυ, ένα χρυσαφένιο γλυκό φως
μπαίνει μέσα στον αγιασμένο πύργο της εκκλησιάς (στον τρούλο),
 σαν να τον γεμίζει με θυμίαμα.
Τούτη την ιερή ώρα βουίζει ο τελευταίος φτερωτός προσκυνητής,
ένας αθώος καντηλοσβήστης...»
[=νυχτόβιο έντομο που έλκεται από το φως]
….Δάκρυα έρχουνται στα μάτια του ανθρώπου, ακούγοντας αυτά τ' αρχαία λόγια,
που είναι απλά και αιώνια σαν το βασίλεμα του ήλιου.


….Πόσο χαίρουμαι σαν το βλέπω να μπαίνει μέσα στο καταφύγιό μου!
Η χαρά που νιώθω είναι μια κρυφή χαρά, που τη φυλάγω στην καρδιά μου,
σαν ένα φως ανέσπερο, που θα την ζεσταίνει τον χειμώνα.
Αυτό το υπερκόσμιο φως είναι μια ελπίδα
που έρχεται «εξ ετοίμου κατοικητηρίου του Κυρίου»,
είναι μια θεϊκή επίσκεψη που μου δίνει παρηγοριά.

….ω φως ιλαρόν, ω φως εσπερινόν, ω φως ανέσπερον!»



Αποσπάσματα από το κεφάλαιο «Το βασίλεμα του ήλιου»
του βιβλίου του Φώτη Κόντογλου «Ευλογημένο Καταφύγιο»






ΥΓ1. Ο ύμνος «Φως ιλαρόν» τον οποίο αναφέρει ο Κόντογλου,
είναι ένας από τους αρχαιότερους ύμνους της Εκκλησίας (πριν από τον 4ο αιώνα μ.Χ),
που ψάλλεται κατά τον εσπερινό και είναι γνωστός και ως «επιλύχνιος ευχαριστία»
(επειδή ψαλλόταν το απόγευμα με το άναμμα των λυχναριών):
«Φως ιλαρόν άγίας δόξης αθανάτου Πατρός, ουρανίου, άγίου, μάκαρος, Ιησού Χριστέ,
ελθόντες επί την ήλίου δύσιν, ίδόντες φως εσπερινόν
υμνούμεν Πατέρα, Υίόν και ’γιον Πνεύμα, Θεόν.
’ξιον σε εν πάσι καιροίς υμνείσΘαι φωναίς αισίαις, Υιέ Θεού,
ζωήν ο διδούς διό ο κόσμος σε δοξάζει.»

Η σύνθεση του ύμνου αποδίδεται στον επίσκοπο Αθηνογένη,
ο οποίος λέγεται πως τον έψαλε,
την ώρα που τον οδηγούσαν στο μαρτύριο στη Σεβαστία την εποχή του Διοκλητιανού.
Αναφέρεται δε, στο «άκτιστο» θείο φως το οποίο οι πιστοί θυμούνται,
όταν αντικρίζουν το εσπερινό φως του ήλιου,
δηλ. στο φως εκείνο που κατά την πατερική παράδοση
αφήνει την αίσθηση της ουράνιας μακαριότητας
και του άυλου, καθώς δεν είναι προσιτό με τις ανθρώπινες αισθήσεις.


YΓ2. Ο ρωσικός ύμνος “Свете тихий” (=Φως ιλαρόν) που ακούσατε,
προέρχεται από το έργο «Ολονύχτια Αγρυπνία» ή «Εσπερινός» (1915)
του σπουδαίου Ρώσου συνθέτη Sergey Rachmaninoff.

[PDE ads]

[apri]

Eternity and a day






“When you are oriented to abundance,
you care less about being in control and you take more risks.
You may give away short-term profits in pursuit of a bigger dream.
You may take a long view without being able to predict the outcome.

In the measurement world, you set the goal and strive for it.
In the universe of possibility, you set the context and let life unfold”.


Benjamin Zender “The art of possibility” (p.21)




https://www.youtube.com/watch?v=ukA-kcN3ryI



Παιώνιος «Νίκη», περ. 421 π.Χ, Ολυμπία
Το καλύτερα σωζόμενο έργο του γλύπτη Παιωνίου και χαρακτηριστικό δείγμα «πλούσιου ρυθμού»
[:τα ενδύματα κολλάνε αισθησιακά στο σώμα σαν να είναι βρεγμένα].





Ήταν μια σημαντική μέρα που κανείς δεν ήθελε να ξεχάσει.
Και δεν ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου.
Από τότε που πάτησε στα δυο του πόδια,
αναζητούσε τρόπους, για να μην ξεχάσει και να μην ξεχαστεί.
Ακόμα και μέσα στις σπηλιές άφηνε τα αποτυπώματα των χεριών του στους τοίχους
για να καταγράψει την ύπαρξή του πέρα από τον κύκλο ζωής του
[βλ. αφιέρωμα #306: «Τα παιδιά ζωγραφίζουν στους τοίχους»
http://www.pde.gr/index.php?topic=27420.294 ].


Η τέχνη στάθηκε η πρώτη μεγάλη οδός,
για να περάσουν στην αθανασία οι σκέψεις και τα συναισθήματά του,
συνειδητά ή ασυνείδητα, μα πάντα μαγευτικά,
αφήνοντας στη φαντασία του καθενός ένα ευρύ πεδίο ερμηνειών.

Και μέσα από την τέχνη, άνοιξε σταδιακά το «στενότερο» και «οικονομικότερο» μονοπάτι της γραφής,
από την απόδοση εννοιών με εικόνες και σχέδια (εικονογράμματα, ιδεογράμματα)
μέχρι την απόδοση φθόγγων με σύμβολα (συλλαβογράμματα, γράμματα).
Πλέον, μπορούσε κανείς να διαβάζει επακριβώς τη σκέψη κάποιου,
να ζει ξανά και ξανά την πορεία διαμόρφωσης της σκέψης μέσα στο κεφάλι του,
να μαθαίνει λέξη-λέξη τον καρπό του πνευματικών διεργασιών του,
σαν να βρίσκεται απέναντί του ζωντανός για άλλη μια φορά, για άλλη μια φορά...

Από τη στιγμή που υπήρχε τέχνη και γραφή
τίποτα και κανείς δεν θα μπορούσε πια να ξεχαστεί,
τίποτα και κανείς δεν θα μπορούσε να «πεθάνει» εξαφανιζόμενος από τη λήθη.
Μια στιγμή, μια μέρα μπορούσε να περάσει στην αιωνιότητα.




Και πράγματι, εκείνη ήταν μια σημαντική μέρα που κανείς δεν θα ξέχναγε ποτέ.
Χρόνια πριν, οι Μεσσήνιοι είλωτες μετά την αποτυχημένη εξέγερσή τους
είχαν εκδιωχθεί από τη σπαρτιατική επικράτεια και ζούσαν στη Ναύπακτο.
Όμως, την άνοιξη του 425 π.Χ, μαζί με τους Αθηναίους
ακολούθησαν μια παράτολμη, αλλά ιδιοφυή στρατηγική με απρόβλεπτη πιθανότητα επιτυχίας,
με την οποία κατάφεραν τελικά
να νικήσουν τους πανίσχυρους Σπαρτιάτες μέσα στην επικράτειά τους!

Αλλά και ο γλύπτης Παιώνιος είχε μια μεγάλη νίκη
ακολουθώντας ένα παράτολμο και ιδιοφυές σχέδιο, τέλεια όμως υπολογισμένο:
Κατάφερε να ισορροπήσει το άγαλμα της «Νίκης», που του παραγγέλθηκε από τους Μεσσήνιους,
πάνω σε μια τριγωνική (!!!) στήλη ύψους 9 μέτρων,
την οποία έβαψε γαλάζια, ώστε να συγχέεται με τον ουρανό και η μορφή να φαίνεται αιωρούμενη (!!!).



Αναπαράσταση της πλήρους μορφής του αγάλματος,
τμήμα της σωζόμενης βάσης του και σχέδιο της αρχικής κατασκευής




Το αριστουργηματικό αυτό άγαλμα,
το αφιέρωσαν οι Μεσσήνιοι στο ναό του Δία στην Ολυμπία με την ακόλουθη επιγραφή,
ώστε να καταγραφούν ξεκάθαρα οι δυο νίκες,
αποφεύγοντας ωστόσο –κατά τον Παυσανία- να αναφέρουν το όνομα των εχθρών
από φόβο προς τους Λακεδαιμονίους:

«Μεσσάνιοι καὶ Ναυπάκτιοι ἀνέθεν Διὶ Ὀλυμπίωι
δεκάταν ἀπὸ τῶν πολεμίων.
Παιώνιος ἐποίησε Μενδαῖος
καὶ τἀκρωτήρια ποιῶν ἐπὶ τὸν ναὸν ἐνίκα.»

(= Οι Μεσσήνιοι και οι Ναυπάκτιοι το αφιέρωσαν στον Ολύμπιο Δία
ως δέκατο από τα λάφυρα που έλαβαν από τους εχθρούς.
Το έφτιαξε ο Παιώνιος από τη Μένδη,
που έφτιαξε και τα ακρωτήρια του ναού για τα οποία κέρδισε σε διαγωνισμό)




Διαβάζει κανείς την επιγραφή αιώνες μετά
και είναι σαν να βρίσκεται μπροστά στον τεχνίτη τη μέρα που τέλειωσε τη δημιουργία του,
σαν να τον βλέπει ξανά να αναρωτιέται για την κατάλληλη διατύπωση της επιγραφής,
να ψιθυρίζει τελικά τις επιθυμητές λέξεις σκαλίζοντας ένα-ένα τα γράμματα:

Μ Ε Σ Σ Α Ν Ι Ο Ι   Κ Α Ι   Ν Α Υ Π Α Κ Τ Ι Ο Ι…
Π Α Ι Ω Ν Ι Ο Σ….

Σκέψεις που θα ζούσαν στο εξής όχι μόνο για εκείνη την ημέρα, αλλά και για μια αιωνιότητα…










ΥΓ. Την άνοιξη του 425 π.Χ ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης
στο πλαίσιο ενός παράτολμου, αλλά ιδιοφυούς σχεδίου
αρχικά ακύρωσε επικείμενη σπαρτιατική επίθεση στην Αθήνα
καταλαμβάνοντας και οχυρώνοντας τη στρατηγική περιοχή της Πύλου στη Μεσσηνία,
έχοντας στο πλευρό του Μεσσήνιους της Ναυπάκτου, που γνώριζαν καλά την περιοχή.

Στη συνέχεια και ενώ δέχθηκε σφοδρές επιθέσεις από ξηρά και θάλασσα,
κατάφερε να μην ηττηθεί -κερδίζοντας έτσι χρόνο μέχρι να έρθει ο αθηναϊκός στόλος-
και να αποβιβάσει στη Σφακτηρία φτωχούς Αθηναίους (θήτες),
οι οποίοι με ακόντια, πέτρες και τόξα έφθειραν από απόσταση ασφαλείας τους Σπαρτιάτες,
ενώ κάποιοι, περνώντας μέσα από δύσβατο μονοπάτι, τους περικύκλωσαν.

Για πρώτη φορά στην ιστορία, Σπαρτιάτες -και δη επιφανείς-
παραδόθηκαν σε μάχη αντί να πολεμήσουν μέχρι θανάτου,
προκαλώντας κατάπληξη στον ελληνικό κόσμο.

[Landau]

Απολαυστικό (και διδακτικό προσωπικά) και το τελευταίο αφιέρωμα! 

[apri]

 

[PDE ads]

[apri]

Ο Διγενής





“Κρυμμένη στην πολύπαθη τη Ρωμιοσύνη
σα να ξανοίγω τη βασίλισσα Ελλάδα.

Ακόμα το έλατο της λεβεντιάς φουντώνει,
κι' απ' των αιώνων τους καημούς κι' από τα πάθη
του Διγενή η πνοή παντού χυμένη πλάθει
Κανάρη, Καραϊσκάκη και Κολοκοτρώνη.”
   


Κωστής Παλαμάς (απόσπασμα από τις «Πατρίδες», 1895)   





Δημήτρης Σκουρτέλης «Διγενής Ακρίτας»
Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος ήρωας των ακριτικών τραγουδιών,
που αναφέρονται στα ηρωικά κατορθώματα των γενναίων ακριτών
(=φρουρών των ανατολικών βυζαντινών συνόρων στον Πόντο και στην Καππαδοκία κατά τον 8ο-9ο αιώνα)
έναντι των Σαρακηνών.




Κρατήστε στην άκρη του μυαλού σας τον Διγενή
κι ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.


Συγκρούσεις, αναταραχές, δύσκολη πρόσβαση, αντίξοες κλιματικές συνθήκες.
Με μια φράση: συνθήκες ανασφαλούς διαβίωσης.
Τέτοιο είναι το περιβάλλον, στο οποίο σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους
αναπτύσσονται οι πολιτισμοί της ντροπής (shame culture),
όπου η εκτίμηση του ατόμου από την κοινότητα και το υπερφυσικό στοιχείο
καταλήγει να είναι ζήτημα ζωής και θανάτου,
μια και επαφίεται στη δική τους συνδρομή, για να επιβιώσει.
Γι’ αυτό και καίρια σημασία αποκτά
η προβολή και προστασία της προσωπικής του τιμής,
αλλά και της τιμής όλων των συγγενικών και συντροφικών του προσώπων,
που αποτελούν κατά κάποιον τρόπο την προέκτασή του,
αλλά και το πολύτιμο αποκούμπι του.

Ως μέσα απόκτησης αλλά και απόδοσης προσωπικής τιμής λογίζονται:
η απόλυτη συμμόρφωση στους ηθικούς κανόνες (ακόμα κι αν είναι παράλογοι),
η πιστή τήρηση των αρχών, των όρκων και των συμφωνιών (βλ. μπέσα <αλβαν. besa),
η φιλοξενία, το φιλότιμο, η έμπρακτη συγγενική και συντροφική αλληλεγγύη,
η γενναιότητα και η γενναιοδωρία,
η κατοχή σημαντικής πνευματικής και υλικής προγονικής κληρονομιάς
και ο σεβασμός στα ηλικιωμένα και καταξιωμένα μέλη της κοινότητας.

Οποιαδήποτε παρέκκλιση κάποιου από τις παραπάνω αρχές θίγει την τιμή του
και λειτουργεί ως στίγμα-μίασμα που πέφτει όχι μόνο πάνω του,
αλλά και σε όλα τα συνδεόμενα μ’ αυτό άτομα (συλλογική και κληρονομική ευθύνη).
Γι’ αυτό και ο θιγόμενος, αν δεν μπορεί να αποκρύψει την πράξη,
πρέπει με κάποιον τρόπο να «καθαρίσει» το στίγμα και την τιμή του:
είτε με μετάθεση της ευθύνης σε κάποιο φθονερό ή δυσμενές υπερφυσικό στοιχείο,
το οποίο θα πρέπει να εξευμενίσει,
είτε με αναζήτηση της ευθύνης σε κάποιο άλλο πρόσωπο, από το οποίο θα πάρει εκδίκηση
(βλ. και βεντέτες)
είτε, σε περίπτωση αδιεξόδου, με την αυτοκαταστροφή του (βλ. αυτοκτονία).

Τέτοια χαρακτηριστικά έχουν όλοι οι παλιοί πολιτισμοί
της Μεσογείου, της Βαλκανικής και ακόμα πιο έντονα, ολόκληρης της Ανατολής.




Βέβαια, στον ελληνικό χώρο,
ήδη από την ύστερη αρχαϊκή εποχή (6ος αι. π.Χ) και στη συνέχεια, στην κλασική εποχή,
η ανάπτυξη του ορθολογισμού
και η αναγνώριση μεγαλύτερης ελευθερίας ανθρώπινης βούλησης
είχαν ως αποτέλεσμα να εμφανιστεί δίπλα στον πολιτισμό της ντροπής
ένα πιο ορθολογικό πρότυπο ζωής, ο πολιτισμός της ενοχής (guilt culture).
Σ’ αυτόν θεωρείται πως κάθε άτομο έχει την ελευθερία και την αποκλειστική ευθύνη
να επιλέξει συνειδητά ανάμεσα στο σωστό και το λάθος,
το δίκαιο και το άδικο, τη μετριοφροσύνη και την αλαζονεία,
αναγνωρίζοντας ότι, αν τελικά διαπράξει το κακό,
θα τιμωρηθεί δικαίως από τη θεϊκή ή την ανθρώπινη δικαιοσύνη
και αφού προηγουμένως ο ίδιος μέσα του θα νιώθει ήδη απέραντες τύψεις…


Αυτοί οι δυο διαφορετικοί κόσμοι, αποδεκτοί από διαφορετικά άτομα της ίδιας κοινωνίας,
αλλά ενίοτε και από το ίδιο άτομο ταυτόχρονα (!),
αποτυπώνονται λ.χ στα έργα του Σοφοκλή:

Η Αντιγόνη, ως εκπρόσωπος του παραδοσιακού πολιτισμού της ντροπής,
θεωρεί πιο σημαντική την οικογενειακή αλληλεγγύη
και την απόλυτη συμμόρφωση στους θεϊκούς νόμους.
Ο Κρέων, από την άλλη, ως εκφραστής του πολιτισμού της ενοχής
 θεωρεί ως σωστό το δίκαιο και νόμιμο (και όχι το έντιμο)
και επιλέγει με δική του ευθύνη να τιμωρήσει την Αντιγόνη ως ένοχη για παρανομία.

Ομοίως, ο Οιδίποδας βγάζει τα μάτια του γιατί ντρέπεται για τα κρίματά του,
μεταθέτοντας την ευθύνη στον Απόλλωνα και τον άνθρωπο που τον έσωσε παιδί
(βλ. και νεοελληνική έκφραση: «κάλλιο να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα»).
Από την άλλη, o χορός τονίζει ότι
«η αλαζονεία γεννά τυράννους και όταν φτάσει σε μεγάλα ύψη, γκρεμοτσακίζεται»,
αποδίδοντας πλήρη ευθύνη των πράξεων στον ίδιο τον άνθρωπο.



Ο πολιτισμός της ενοχής ενισχύθηκε προϊόντος του χρόνου από το ρωμαϊκό δίκαιο
και την έλευση του χριστιανισμού που εξατομίκευε την ευθύνη,
επιτρέποντας όμως ταυτόχρονα τη συγχώρεση μετά από ειλικρινή μετάνοια.
Δεδομένου όμως ότι στον ελληνικό χώρο οι αντίξοες συνθήκες δεν έλειψαν ποτέ,
ο πολιτισμός της ντροπής δεν έχασε ποτέ τα ισχυρά του ερείσματα.
Ίσα-ίσα, που όπου και όσο περισσότερο τα πράγματα δυσκόλευαν,
τόσο ισχυροποιούνταν στη συνείδηση του λαού.


Δ. Σκουρτέλης «Στο έμπα χίλιους έκοψε»




Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι στη χριστιανική –άρα, ενοχική- βυζαντινή αυτοκρατορία
ήταν σύνηθες φαινόμενο οι δημόσιες διαπομπεύσεις
στις οποίες μεταξύ άλλων γινόταν και μουτζούρωμα του προσώπου,
απ’ όπου και η σημερινή συμβολική χειρονομία της μούτζας
[βλ.«Η φιλολογία της μούτζας», απάντηση #213: http://www.pde.gr/index.php?topic=27420.210 ],
που δεν φαίνεται να ξεχνάνε οι Έλληνες,
όπως δεν ξεχνάνε να επιπλήξουν κάποιον λέγοντας «Σα δε ντρέπεσαι!»
ακριβώς όπως και οι ομηρικοί ήρωες έλεγαν «Αιδώς Αργείοι!».

Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι κορυφαίος ήρωας αυτής της περιόδου
είναι ο περίφημος Διγενής Ακρίτας,
απόλυτα σύμφωνος με τα πρότυπα του πολιτισμού ντροπής,
δηλ. με υψηλό αίσθημα τιμής, σωματώδης και τόσο γενναίος,
που δεν διστάζει να τα βάλει ακόμα και με τον Χάρο,
από τον οποίο νικιέται μόνο με «χωσιά» (=ενέδρα).
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι, όπως πολύ σωστά παρατηρεί και ο Παλαμάς στις «Πατρίδες»,
ο Διγενής δεν είναι παρά ένας στη χορεία θρυλικών ηρώων με παρόμοια χαρακτηριστικά,
από τον Αχιλλέα και τον Μέγα Αλέξανδρο μέχρι τον Κανάρη, τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη
και πολλούς άλλους, που αποτελούν ακόμη και σήμερα πρότυπα αναφοράς.




Αντιθέτως, οι μεσαιωνικές κοινωνίες ντροπής της Βορειοδυτικής Ευρώπης,
στην πορεία του χρόνου μεταβλήθηκαν σταδιακά σε κοινωνίες κατά βάση ενοχικές,
κάτω από την επίδραση αρχικά του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού
και στη συνέχεια, του προτεσταντικού χριστιανισμού,
που προωθεί την εξατομίκευση της ευθύνης για οποιαδήποτε ενέργεια
(βλ. ατομική ερμηνεία Βίβλου, αδιαμεσολάβητη σχέση ατόμου με Θεό)
και εντείνει το αίσθημα ενοχής,
καθώς με την αδιαμεσολάβητη  -δηλ. χωρίς την παρουσία ιερέα- εξομολόγηση
δεν προσφέρει στον μετανοημένο την ανακούφιση της άμεσης συγχώρεσης
(ο καλβινικός προτεσταντισμός θεωρεί ως ένδειξη συγχώρεσης και απονομής της θείας χάρης
την οικονομική επιτυχία μέσα από τη σκληρή δουλειά).



Και όλα αυτά, τη στιγμή που ο αμοραλισμός, ο ακραίος ατομικισμός
και ο κυνισμός (=αδιαφορία για τις κοινωνικές συμβάσεις)
δεν σταμάτησαν ποτέ να χτυπάνε την πόρτα όλων των πολιτισμών
προκαλώντας ρήγματα και ενεργοποιώντας τα αντανακλαστικά του καθενός.

Αλλά κάπως έτσι δεν γράφεται η ανθρώπινη ιστορία;


https://www.youtube.com/watch?v=cIOufzUmP4Y




ΥΓ. Προσέξτε στο βίντεο του τραγουδιού την πρώτη σκηνή, από την ταινία “El Greco” (2007),
στην οποία ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος μαζί με τους Κρητικούς συναγωνιστές του
αδειάζουν κούπες με κρασί στο έδαφος προς τιμήν των νεκρών μαχητών,
όπως ακριβώς έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες με τις χοές,
για να εξευμενίσουν τις χθόνιες θεότητες που θα υποδέχονταν το νεκρό,
αλλά και όπως περίπου έκαναν με τις σπονδές,
κατά τις οποίες έριχναν λίγο κρασί στη γη, για να επικυρώσουν τις συμφωνίες,
με τη λογική πως «ό,τι χύνεται, δεν γυρίζει πίσω».  



 

Πηγές:
•   “Honor and shame in a Middle Eastern setting”: http://nabataea.net/h%26s.html
•   “The origins of Northwest European guilt culture”:
http://evoandproud.blogspot.gr/2013/12/the-origins-of-northwest-european-guilt.html
•   E. R. Dodds, "Οι Έλληνες και το παράλογο", εκδ. Καρδαμίτσα, 1996
•   “Shame culture and guilt culture”: http://www.doceo.co.uk/background/shame_guilt.htm
•   “Heroes of the Middle Ages”:  http://www.luminarium.org/medlit/medheroes.htm
•   “Shame culture or guilt culture: The evidence of the medieval french fabliaux”:
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0CCQQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.collectionscanada.gc.ca%2Fobj%2Fs4%2Ff2%2Fdsk2%2Fftp02%2FNQ53813.pdf&ei=dtREVeP1CNPpaOWFgYAG&usg=AFQjCNGJlQjLPX9miWijSzHt-5gY9KL6Cw
•   Protestant work ethic: http://en.wikipedia.org/wiki/Protestant_work_ethic

[apri]

La canzone del mal di luna
(=To τραγούδι του φεγγαροχτυπήματος)





«Σ’ ακούω την ώρα που κοιτάζω τ’ άστρα που κρέμονται από πάνω μου,
τον Ιορδάνη Ποταμό (Γαλαξία), το πολυκάντηλο της Πούλιας,
τις Πήχες και τ’ άλλα τ’ αμέτρητα τ’ άστρα.

Η ματιά μου φτάνει κουρασμένη ως τα βάθη τ’ ουρανού,
ως τα φωτάκια που σβήνουνε πια μέσα στον άπατον ωκεανό του παντός,
και μου φαίνεται σα να φεύγω από τούτον τον κόσμο,
σαν να πηγαίνω στον άλλον.

Σ’ όλο τούτο το ταξίδι ακούγω το τρεμουλιαστό τραγούδι σου
και θαρρώ πως έρχεται από κείνες τις μυστηριώδεις άκρες της αιωνιότητας.»



 

«Αργοπερπατάς σα νυχτοβάτης
και περνάς απάνω απ’ άλλα μέρη, απάνω από πολιτείες, από χωριά,
από χώρες ευτυχισμένες και δυστυχισμένες.

Σε κοιτάζουνε καρδιές
που είναι μεθυσμένες από το ψεύτικο μεθύσι της ευτυχίας,
κι άλλες σε βλέπουνε με δακρυσμένο μάτι,
κειτάμενες απάνω στο κρεβάτι, πονεμένες κι αγρυπνισμένες,
ώσπου να ξημερώσει, να σε χάσουνε κι εσένα,
τη μονάχη συντροφιά τους
και παρηγοριά τους…»




Αποσπάσματα από τα κείμενα του Φώτη Κόντογλου
«Η χαρά του καλοκαιριού» και «Το φεγγάρι»



https://www.youtube.com/watch?v=1Nk1z4d1ReY





ΥΓ. Το τραγούδι που ακούσατε σε μουσική του Ν. Piovani,
προέρχεται από την τρίτη ιστορία (Dal mal di luna)
της σπονδυλωτής ταινίας «Χάος» (1987) των αδελφών Ταβιάνι,
που βασιζόταν σε διηγήματα του Λουίτζι Πιραντέλο.
Θέμα της ιστορίας ήταν ο έρωτας και η επίδραση του φεγγαριού στον ανθρώπινο νου.

[apri]

Για τους κύκλους που περιμένουν τον καθένα στη ζωή του...





Το μηδέν και ο κύκλος






«Η μεγαλύτερη δόξα της ζωής δεν είναι να μην πέφτεις ποτέ,
αλλά να σηκώνεσαι κάθε φορά που πέφτεις.»

Νέλσον Μαντέλα




 


“Στον κύκλο της φύσης δεν υπάρχει νίκη ούτε ήττα: υπάρχει κίνηση.

Ο χει΅ώνας ΅άχεται να επικρατήσει,
στο τέλος ό΅ως αναγκάζεται να παραχωρήσει τη νίκη στην άνοιξη,
που φέρνει ΅αζί της λουλούδια και χαρά.
Το καλοκαίρι θέλει να κρατήσουν οι ζεστές του ΅έρες για πάντα,
γιατί είναι πεπεισ΅ένο ότι η ζέστη είναι ευεργετική για τη γη.
Τελικά ό΅ως αποδέχεται την άφιξη του φθινοπώρου,
που θα επιτρέψει στη γη να ξεκουραστεί.

Η γαζέλα τρώει το χορτάρι και την καταβροχθίζει το λιοντάρι.
Το θέ΅α δεν είναι ποιος είναι ο πιο δυνατός,
αλλά πώς ΅ας δείχνει ο Θεός τον κύκλο του θανάτου και της ανάστασης.

Στον κύκλο αυτό δεν υπάρχουν νικητές και ηττη΅ένοι,
΅ονάχα στάδια που πρέπει να ολοκληρωθούν.
Όταν το καταλάβει αυτό η καρδιά του ανθρώπου, θα απελευθερωθεί.
Θα αποδέχεται χωρίς πόνο τις δύσκολες στιγ΅ές
και δε θα αφήνεται να ξεγελαστεί από τις στιγ΅ές της δόξας.
Και τα δύο θα περάσουν.



….Ό,τι ισχύει στον έρωτα ισχύει και στον πόλε΅ο.
Όταν χάνου΅ε ΅ια ΅άχη ή όλα όσα νο΅ίζα΅ε πως είχα΅ε, ζού΅ε στιγ΅ές δυστυχίας.
Όταν ό΅ως οι στιγ΅ές αυτές περνούν,
ανακαλύπτου΅ε ΅ια άγνωστη δύνα΅η που υπάρχει ΅έσα στον καθένα από ΅ας,
΅ια δύνα΅η που ΅ας εκπλήσσει και αυξάνει τον αυτοσεβασ΅ό ΅ας.
Κοιτάζου΅ε γύρω ΅ας και λέ΅ε στον εαυτό ΅ας: «Επέζησα»…
Μόνο όσοι δεν αναγνωρίζουν τη δύνα΅η αυτή, λένε: «Έχασα». Και νιώθουν λύπη.

’λλοι ό΅ως, ακό΅α κι αν υποφέρουν από την ήττα
και ταπεινώνονται από τις ιστορίες που διαδίδουν γι’ αυτούς οι νικητές,
επιτρέπουν στον εαυτό τους να δακρύσει, ΅α ποτέ δε νιώθουν αυτολύπηση.
Ξέρουν απλώς πως η ΅άχη διεκόπη
και πως τη συγκεκρι΅ένη στιγ΅ή οι ίδιοι βρίσκονται σε ΅ειονεκτική θέση.

Ακούν τους χτύπους της καρδιάς τους…
Κάνουν έναν απολογισ΅ό της ζωής τους και ανακαλύπτουν
πως, παρά τον τρό΅ο που αισθάνονται,
η πίστη καίει ακό΅α στην καρδιά τους και τους ωθεί προς τα ε΅πρός.
Προσπαθούν να ΅άθουν πού έκαναν λάθος και πού όχι.
Εκ΅εταλλεύονται τη στιγ΅ή που είναι πεσ΅ένοι κάτω για να ξεκουραστούν,
για να γιατρέψουν τις πληγές τους,
να ανακαλύψουν νέες στρατηγικές και να εξοπλιστούν καλύτερα.


….Και φτάνει ΅ια ΅έρα που τους χτυπά την πόρτα ΅ια καινούρια ΅άχη.
Ο φόβος υπάρχει ακό΅α, ό΅ως πρέπει να δράσουν
 – αλλιώς θα ΅είνουν πεσ΅ένοι για πάντα.
Σηκώνονται, αντικρίζουν τον αντίπαλο
και θυ΅ούνται τον πόνο που έζησαν και δε θέλουν να ξαναζήσουν.
Η προηγού΅ενη ήττα τούς αναγκάζει να νικήσουν τούτη τη φορά,
αφού δε θέλουν να ξαναζήσουν τον ίδιο πόνο.
Κι αν η νίκη δεν έρθει αυτή τη φορά, θα έρθει την επό΅ενη.
Κι αν όχι την επό΅ενη, τη ΅εθεπό΅ενη.

Το χειρότερο δεν είναι να πέφτεις, είναι να ΅η σηκώνεσαι…”



Aποσπάσματα από το «Χειρόγραφο της ’κρα» του Paulo Coelho (2012)
(Περισσότερα: http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=22242)





https://www.youtube.com/watch?v=jhyaZ8_Yjs8


ΥΓ. Το τραγούδι "Μηδέν" που ακούσατε, προέρχεται από τη θεατρική παράσταση "Η Κυριακή των παπουτσιών" (1997),
με στίχους του Λάκη Λαζόπουλου και μουσική του Θάνου Μικρούτσικου.

[δασκαλίτσα]

«Η μεγαλύτερη δόξα της ζωής δεν είναι να μην πέφτεις ποτέ,
αλλά να σηκώνεσαι κάθε φορά που πέφτεις.»[/b][/i][/size][/color]


“Στον κύκλο της φύσης δεν υπάρχει νίκη ούτε ήττα: υπάρχει κίνηση.

Ο χει΅ώνας ΅άχεται να επικρατήσει,
στο τέλος ό΅ως αναγκάζεται να παραχωρήσει τη νίκη στην άνοιξη,
που φέρνει ΅αζί της λουλούδια και χαρά.
Το καλοκαίρι θέλει να κρατήσουν οι ζεστές του ΅έρες για πάντα,
γιατί είναι πεπεισ΅ένο ότι η ζέστη είναι ευεργετική για τη γη.
Τελικά ό΅ως αποδέχεται την άφιξη του φθινοπώρου,
που θα επιτρέψει στη γη να ξεκουραστεί.

Η γαζέλα τρώει το χορτάρι και την καταβροχθίζει το λιοντάρι.
Το θέ΅α δεν είναι ποιος είναι ο πιο δυνατός,
αλλά πώς ΅ας δείχνει ο Θεός τον κύκλο του θανάτου και της ανάστασης.

Στον κύκλο αυτό δεν υπάρχουν νικητές και ηττη΅ένοι,
΅ονάχα στάδια που πρέπει να ολοκληρωθούν.
Όταν το καταλάβει αυτό η καρδιά του ανθρώπου, θα απελευθερωθεί.
Θα αποδέχεται χωρίς πόνο τις δύσκολες στιγ΅ές
και δε θα αφήνεται να ξεγελαστεί από τις στιγ΅ές της δόξας.
Και τα δύο θα περάσουν.


Ακούν τους χτύπους της καρδιάς τους…
Κάνουν έναν απολογισ΅ό της ζωής τους και ανακαλύπτουν
πως, παρά τον τρό΅ο που αισθάνονται,
η πίστη καίει ακό΅α στην καρδιά τους και τους ωθεί προς τα ε΅πρός.
Προσπαθούν να ΅άθουν πού έκαναν λάθος και πού όχι.


Το χειρότερο δεν είναι να πέφτεις, είναι να ΅η σηκώνεσαι[/size]…”[/b]

Δηλαδή όλα στη ζωή είναι προκαθορισμένοι κύκλοι που ανοίγουν και κλείνουν; Όπως περνούν και οι εποχές; Και αυτό που κάνουμε οι άνθρωποι είναι να μπαίνουμε σε αυτούς και να παλεύουμε;
 Η παρατήρησή μου είναι όμως ότι δεν παλεύω το ίδιο εγώ με το παιδί του Νιάρχου, άρα δεν είναι λίγο μοιρολατρικό όλο αυτό;

[apri]

Δηλαδή όλα στη ζωή είναι προκαθορισμένοι κύκλοι που ανοίγουν και κλείνουν; Όπως περνούν και οι εποχές; Και αυτό που κάνουμε οι άνθρωποι είναι να μπαίνουμε σε αυτούς και να παλεύουμε;
 Η παρατήρησή μου είναι όμως ότι δεν παλεύω το ίδιο εγώ με το παιδί του Νιάρχου, άρα δεν είναι λίγο μοιρολατρικό όλο αυτό;

Αυτό που είναι προκαθορισμένο είναι η εναλλαγή. Καμία νίκη δεν κρατά για πάντα και καμία ήττα δεν κρατά για πάντα (ειδικά, αν δεν τα βάζεις κάτω). Αλλά και τα δυο έχουν τη σημασία τους στη ζωή.

Εσύ, ανάλογα με τον στόχο που έχεις θέσει, μπορεί να χρειαστεί να παλέψεις περισσότερο από το παιδί του Νιάρχου, εφόσον έχεις να ξεπεράσεις μεγαλύτερα εμπόδια. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι είναι προκαθορισμένο να μην κερδίσεις ποτέ. Η ήττα ή οι ήττες που θα έχεις, θα σε κάνουν πιο δυνατή, μέχρι να πετύχεις αυτό που θέλεις.

Και ναι, ίσως τελικά, να μην πετύχεις ποτέ κάτι που θέλεις, όπως και το παιδί του Νιάρχου μπορεί να μην πετύχει κάτι που έχεις πετύχει εσύ, όχι γιατί δεν προσπαθήσατε αρκετά, αλλά γιατί η ελεύθερη βούληση των άλλων ανθρώπων γύρω σας είναι μεγαλύτερη από ό,τι στους άλλους ζωντανούς οργανισμούς και αυτό περιορίζει τις επιθυμίες του καθενός.
Μη νομίζεις ότι, επειδή κάποιος δεν κουβαλά στη ζωή του το δικό σου "σταυρό", δεν κουβαλά κανέναν. Καθένας μας σ' αυτήν τη ζωή ανεβαίνει τη δική του ανηφόρα, είτε το βλέπουν οι άλλοι είτε όχι.

[δασκαλίτσα]

Aλοίμονο αν πίστευα ότι δεν κουβαλάμε όλοι έναν σταυρό, όποιος κι αν είναι αυτός. Ενδιαφέρουσα η προσέγγιση σου πάντως, apri μου, θα την σκεφτώ!

[apri]

Aλοίμονο αν πίστευα ότι δεν κουβαλάμε όλοι έναν σταυρό, όποιος κι αν είναι αυτός.

Καμιά φορά παρασυρόμαστε ο καθένας από τα δικά του προβλήματα, γι' αυτό το λέω.
Είναι ευτύχημα αν τουλάχιστον το έχει συνειδητοποιήσει κάποιος και το έχει στην άκρη του μυαλού του.

Ενδιαφέρουσα η προσέγγιση σου πάντως, apri μου, θα την σκεφτώ!

Γι' αυτό την κατέθεσα στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για να έχεις χρόνο να τη φιλοσοφήσεις. 

Αν το καλοσκεφτείς, γενικώς στη ζωή της φύσης δεν υφίσταται το μηδέν. Τίποτα δεν ξεκινάει από το μηδέν και τίποτα δεν καταλήγει στο μηδέν. Είναι η βασική αρχή διατήρησης της υλοενέργειας (ρώτα τον Landau γι' αυτήν, αν έχεις απορίες...).
Κι εμείς είμαστε μέρος της φύσης που βαδίζει στη λογική του κύκλου, της εναλλαγής...

Αν σκεφτείς, λοιπόν, ότι μια ήττα ή ένα δυσάρεστο γεγονός δεν είναι το μηδέν, αλλά ένα σημείο σ' έναν κύκλο που περιλαμβάνει κι άλλες καταστάσεις, θα καταλήξεις ότι μάλλον ο Κοέλιο και ο Μαντέλα έχουν κάποιο δίκιο...
Εμείς μηδενίζουμε τη ζωή μας με τον τρόπο που τη βλέπουμε. Μας παρασέρνει το συναίσθημα ώρες-ώρες.

[dimitra68]

Καμιά φορά παρασυρόμαστε ο καθένας από τα δικά του προβλήματα, γι' αυτό το λέω.
Είναι ευτύχημα αν τουλάχιστον το έχει συνειδητοποιήσει κάποιος και το έχει στην άκρη του μυαλού του.


Γι' αυτό την κατέθεσα στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για να έχεις χρόνο να τη φιλοσοφήσεις. 

Αν το καλοσκεφτείς, γενικώς στη ζωή της φύσης δεν υφίσταται το μηδέν. Τίποτα δεν ξεκινάει από το μηδέν και τίποτα δεν καταλήγει στο μηδέν. Είναι η βασική αρχή διατήρησης της υλοενέργειας (ρώτα τον Landau γι' αυτήν, αν έχεις απορίες...).
Κι εμείς είμαστε μέρος της φύσης που βαδίζει στη λογική του κύκλου, της εναλλαγής...

Αν σκεφτείς, λοιπόν, ότι μια ήττα ή ένα δυσάρεστο γεγονός δεν είναι το μηδέν, αλλά ένα σημείο σ' έναν κύκλο που περιλαμβάνει κι άλλες καταστάσεις, θα καταλήξεις ότι μάλλον ο Κοέλιο και ο Μαντέλα έχουν κάποιο δίκιο...
Εμείς μηδενίζουμε τη ζωή μας με τον τρόπο που τη βλέπουμε. Μας παρασέρνει το συναίσθημα ώρες-ώρες.

μεγααααααααααλη αλήθεια apri μου! μονο αν αποστασιοποιηθούμε από τα πραγματα και τα αντιμετωπίσουμε σφαιρικα σαν να πρόκειται όχι για τη δικη μας αλλα για τη ζωη τριτου αγαπημενου ατομου- ξεφεύγοντας από το εγω μας- μπορούμε να δουμε πιο καθαρα και να αντιμετωπίσουμε και τις ηττες και τις νικες ως σταδια μιας εξέλιξης...

[MARKOS]

Και να προσθέσω πως μόνο αν συνειδητοποιήσουμε πραγματικά πως μια φορά μόνο ζούμε, θα δουμε την διαφορά

[dimitra68]

Markos