Νεοελληνική Γλώσσα: Γραμματική

[apri]

Το  "σύναψε /σύναψαν", χωρίς αύξηση, τελικά είναι σωστό;

Και βέβαια. Ο τόνος κατά κανόνα ανεβαίνει στην προπαραλήγουσα στους παρελθοντικούς χρόνους, για να δηλωθεί το παρελθόν. Σε κάποιες περιπτώσεις επιστρατεύεται και η συλλαβική αύξηση για να μπορεί να είναι εκεί ο τόνος (έλυσαν) ή επεκτείνεται η κατάληξη (λύσαν-ε).

Όμως, κάποιες φορές δεν χρησιμοποιείται αύξηση, για να ανέβει ο τόνος. Αυτό συμβαίνει σε δύο περιπτώσεις:

1. Σε κάποια σύνθετα όπου φορέας του τόνου στην προπαραλήγουσα γίνεται η πρόθεση (πχ κατάλαβα, σύναψα).

Υπάρχουν και οι λόγιοι τύποι βέβαια με αύξηση (πχ συνήψα, ανήκα, υπήρξα) που διατηρούν τον τόνο στην αύξηση παραδοσιακά.


2. Κατ' εξαίρεση, στον αόριστο απλών ρημάτων, όταν το συνοπτικό θέμα είναι αρκετά διαφορετικό από το μη συνοπτικό (πχ λέμε "έπαιρνα" αλλά "πήρα", "έβρισκα" αλλά "βρήκα").
Εδώ δηλ η δήλωση του παρελθόντος προκύπτει αποκλειστικά από τη διαφορετική μορφολογία του συνοπτικού θέματος.

[PDE ads]

[Dwrina]

Ευχαριστώ, apri! 

[Dwrina]

Ο παρατατικός του "επιτίθεμαι" πώς κλίνεται στη νέα Ελληνική; Ο τύπος "επιτίθονταν" είναι αποδεκτός; Το "επιτιθόμουν", που είδα κάπου στο διαδίκτυο;

Προσωπικά με αυτό το ρήμα, και με άλλα με τα οποία υπάρχει το ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα,  ή χρησιμοποιώ τους λόγιους τύπους, σύμφωνα με την κλίση αρχαίας Ελληνικής,  ή το διατυπώνω με άλλον τρόπο. Τύποι όπως οι παραπάνω ή όπως γ΄ενικό "θεωρούνταν",  είτε  αποδεκτοί στη νέα Ελληνική είτε όχι,  μου ακούγονται τόσο άσχημα, που αρνούμαι να τους χρησιμοποιήσω.

Το πρόβλημα είναι ότι ένας μαθητής μού γράφει "θα επιτίθονταν", και δεν ξέρω αν πρέπει να το αφήσω ή να το διορθώσω.

[erietta]

https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%B8%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CE%B9&dq=

Καίριο το ερώτημά σου. Το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών παραθέτει τους εξής τύπους: επιτίθεμαι - σαι - ται, μεθα - σθε- νται | επετίθετο-εντο | επιτέθηκα (λόγ. επετέ-θη, σπάν. μτχ. επιτεθείς, -θείσα - θέν), επιτε-θεί, επιτιθέμενος(+γεν./σε +αιτ.).

Τα επετίθετο, επετίθεντο, δεν το είχα υπόψη ότι το δίνει κάποιο λεξικό. Οπότε άνετα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και έχουμε και την σχετική παραπομπή σε λεξικό.

[PDE ads]

[apri]

Ο παρατατικός του "επιτίθεμαι" πώς κλίνεται στη νέα Ελληνική; Ο τύπος "επιτίθονταν" είναι αποδεκτός; Το "επιτιθόμουν", που είδα κάπου στο διαδίκτυο;

Προσωπικά με αυτό το ρήμα, και με άλλα με τα οποία υπάρχει το ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα,  ή χρησιμοποιώ τους λόγιους τύπους, σύμφωνα με την κλίση αρχαίας Ελληνικής,  ή το διατυπώνω με άλλον τρόπο. Τύποι όπως οι παραπάνω ή όπως γ΄ενικό "θεωρούνταν",  είτε  αποδεκτοί στη νέα Ελληνική είτε όχι,  μου ακούγονται τόσο άσχημα, που αρνούμαι να τους χρησιμοποιήσω.

Το πρόβλημα είναι ότι ένας μαθητής μού γράφει "θα επιτίθονταν", και δεν ξέρω αν πρέπει να το αφήσω ή να το διορθώσω.

Γενικά, ο παρατατικός παθητικής φωνής των παλιών ρημάτων εις-μι, δεν συνηθίζεται πολύ, με εξαίρεση ίσως το γ' πρόσωπο, όπου θα ακούσεις και τους λόγους τύπους, αλλά και τους πιο λαϊκούς (επιτίθονταν).

Στα υπόλοιπα πρόσωπα οι μεν λόγιοι τύποι ηχούν σχεδόν αρχαϊκοί (ποιος λέει "επετίθεσο"; ), οι δε λαϊκότεροι τύποι που μπορεί να σχηματιστούν δεν είναι και πολύ δόκιμοι.
Προσωπικά, προτιμώ περιφράσεις ή ενεργητική σύνταξη σε τέτοιες περιπτώσεις.

Στα ρήματα σε -ούμαι, αντιθέτως, οι λαϊκοί τύποι του παρατατικού νομίζω ότι συνηθίζονται. Λέμε και "θεωρούμασταν" και "θεωρούνταν" και όλα τα υπόλοιπα.

[Dwrina]

Γενικά, ο παρατατικός παθητικής φωνής των παλιών ρημάτων εις-μι, δεν συνηθίζεται πολύ, με εξαίρεση ίσως το γ' πρόσωπο, όπου θα ακούσεις και τους λόγους τύπους, αλλά και τους πιο λαϊκούς (επιτίθονταν).

Άρα, το "επιτίθονταν" του μαθητή μου δεν χρειάζεται να το διορθώσω, έτσι;

[apri]

Δεν είναι τόσο αποδεκτό όσο το "θεωρούνταν", αλλά λέγεται. Εγώ θα του το άφηνα.