ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

[MATH]

Δίνω στα μέλη του φόρουμ το σχετικό άρθρο που μας γνωστοποίησε στο

  http://clubs.pathfinder.gr/MATHEMATICA/17063?forum=2552&read=2527

 ο συνάδελφος Bil1961

 Αυτό το κείμενο αντανακλά με σαφήνεια τον προβληματισμό που υπάρχει σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες για τη βαθύτερη ανάγκη της σύγχρονης κοινωνίας να δώσει αξία και νέο όραμα στην εκπαίδευση.Σπεύδω να τονίσω όμως ότι  το θέμα δεν αντιμετωπίζεται τόσο ως θέμα Παιδείας , όπως το θεωρητικοποιούμε εμείς στην Ελλάδα , αλλά  στα πλαίσια του ανταγωνισμού και της παραπάνω εξέλιξης της τεχνολογίας .Αυτό όμως είναι άλλο ζήτημα. Απολαύστε το άρθρο αυτό:

 Ημερμομηνία καταχώρησης: Jul 8 2007 at 04:40:48 PM

'' Αιώνας των επιστημών ΧΩΡΙΣ... ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Οσο οι επιστήμες κατακλύζουν τη ζωή μας, άλλο τόσο οι νέοι της Δύσης στρέφονται μακριά τους. Ευρώπη και Αμερική συντάσσουν εναγωνίως τις προτάσεις τους για να βγει η εκπαίδευση από το τέλμα και όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Διαδίκτυο και στον... Σωκράτη!

ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ


«Αν μάθαινε κανείς μόνο με την παρακολούθηση, ο κάθε σκύλος θα είχε γίνει... χασάπης» λέει μια παροιμία της Ανατολής. Ισως γι' αυτό στη Δύση οι μαθητές τώρα μαθαίνουν με «ό,τι περνάει απ' το χέρι τους»

«Το περιστέρι είχε μόλις περάσει - έστω και με μαδημένη την ουρά - όταν ο Οδυσσέας φώναξε στο πλήρωμα "τώρα!". Χτυπώντας με όλη τους τη δύναμη τα κουπιά, "πέταξαν" την Αργώ πάνω από τα κύματα και την έστειλαν να περάσει ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη. Οι δύο κινούμενοι βράχοι έκλεισαν με πάταγο, κατορθώνοντας να αρπάξουν μόνο μερικές σκλήθρες από την πρύμνη του σκάφους των ηρώων». Κάπως έτσι μας διηγήθηκε ο Ομηρος το τότε... Αλλά τι θα είχε συμβεί αν η Αργώ είχε λειψούς Αργοναύτες; Πώς θα περνούσε τις Συμπληγάδες αν είχε περισσότερους επιβάτες «τουρίστες» από ό,τι κωπηλάτες;

Κάτι τέτοιο συμβαίνει στον κόσμο μας σήμερα. Ο επιστημονικός οργασμός του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα έφερε μεταπολεμικά την «εκλαΐκευση της τεχνολογίας». Συσκευές οι οποίες φάνταζαν απρόσιτες μπήκαν στο σαλόνι του σπιτιού μας, στην κουζίνα, στην κρεβατοκάμαρα και τελικά στην τσέπη μας. Επειτα ήλθε η τεχνολογική επανάσταση του δεύτερου μισού του - η ψηφιακή - για να καταλύσει και το τελευταίο τεχνόφοβο οχυρό. Τώρα, όλα έχουν αποκτήσει «ψηφιακές φλέβες», ενώ την έννοια του «ηλεκτρικού ρεύματος» έχει αντικαταστήσει εκείνη της «δικτυωμένης πληροφορίας». Ολοι, ακόμη και ο παππούς ο οποίος γεννήθηκε σε σπίτι χωρίς «ρεύμα», έχουν από ένα κινητό γκάτζετ στην τσέπη τους και σπεύδουν να πλοηγηθούν στο ευρυζωνικό Διαδίκτυο. Λογικά, αυτό που πριν από 30 χρόνια λεγόταν «επάγγελμα του μέλλοντος», το να γίνεις δηλαδή προγραμματιστής υπολογιστών ή μηχανικός πληροφορικής, θα έπρεπε τώρα να δρέπει δάφνες. Οποία πλάνη!

Η φτήνια τρώει τον επιστήμονα

Τα κακά μαντάτα άρχισαν να συσσωρεύονται από την προηγούμενη δεκαετία. Από το 1995, πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια άρχισαν να αναφέρουν ότι οι αιτήσεις υποψηφίων φοιτητών για τα τμήματα Φυσικομαθηματικών έπεσαν στο μισό σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Επειτα, ήλθε η «φούσκα του χρηματιστηρίου» - αμέσως μετά το μιλένιουμ - με κύριο θύμα τις επιχειρήσεις ηλεκτρονικού εμπορίου και τους χιλιάδες απολυμένους προγραμματιστές τους. Ακολούθησε το ρεύμα «υπεργολαβίας υπηρεσιών» (outsourcing), το οποίο μετέφερε μύριες τηλεματικά διεκπεραιούμενες υπηρεσίες - όπως ο έλεγχος φορολογικών δηλώσεων των Αμερικανών - σε χώρες όπως η Ινδία. Ολα αυτά έφεραν τους κάποτε «αριστούχους με λαμπρό μέλλον» στο ταμείο ανεργίας. Η κατάσταση απεικονίστηκε με τον πιο δραματικό και επίσημο τρόπο την άνοιξη του 2006, στην έκθεση του ΟΟΣΑ για την «Εξέλιξη του Ενδιαφέροντος των Φοιτητών στις Σπουδές Επιστήμης και Τεχνολογίας» (Evolution of Student Interest in Science and Technology Studies - Policy Report; Global Science Forum, OECD, May 2006).

Τότε, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας και μέλος της σοσιαλιστικής ομάδας ευρωβουλευτών Μισέλ Ροκάρ (Michel Rocard) χτύπησε ανήσυχος την πόρτα του επιτρόπου Ερευνας και Τεχνολογίας της ΕΕ Γιάνες Ποτότσνικ (Janez Pototchnick). Του ανέπτυξε τις σκέψεις του για το θέμα και έφυγε αναλαμβάνοντας μία αποστολή: να ηγηθεί «επιτροπής σοφών» οι οποίοι θα ανέλυαν την κατάσταση και θα χάραζαν μια νέα εκπαιδευτική πολιτική για την Ευρώπη, εν όψει του νέου Προγράμματος-Πλαισίου για την Ερευνα (7ο Π-Π).

Επιστροφή στον Σωκράτη

Ο Ροκάρ ανταποκρίθηκε με ζήλο στην αποστολή και ήδη το πόρισμα της επιτροπής του βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα του τομέα έρευνας της ΕΕ (http://tinyurl.com/2mjrd7 ). Με τίτλο «Επιστημονική Εκπαίδευση Τώρα: Μια ανανεωμένη παιδαγωγική για το μέλλον της Ευρώπης» προτείνει την εγκατάλειψη της δασκαλο-βιβλιο-κεντρικής διδασκαλίας και την... επιστροφή στον Σωκράτη: Η «ρίζα του κακού», λέει, βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο διδάσκονται οι επιστήμες στα σχολεία μας. Η λύση υπάρχει και είναι η διερευνητική διδασκαλία των επιστημών (inquiry-based science education - IBSE), η οποία μέσω των ερωταποκρίσεων αυξάνει το ενδιαφέρον των παιδιών και το κίνητρο των δασκάλων. Η παιδαγωγική αυτή μέθοδος έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για όλα τα επίπεδα μαθητών, από τον πιο αδύναμο ως τον ικανότερο και είναι συμβατή με τη φιλοδοξία της αριστείας. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η αποτελεσματικότητά της στη διεύρυνση της συμμετοχής των κοριτσιών στα επιστημονικά μαθήματα. Ακόμη, «ανοίγει την πόρτα της εκπαίδευσης» στη συνεργασία με φορείς γνώσης της τοπικής κοινωνίας, όπως η βιομηχανία, τα επαγγέλματα, αλλά και οι γονείς. Επιπλέον, μπορεί να συνυπάρξει με την κλασική παιδαγωγική προσέγγιση ώστε ο συνδυασμός τους να αποφέρει τα βέλτιστα στις κατά περίπτωση νοοτροπίες και ηλικίες των εκπαιδευομένων.

Ωστόσο, ενώ έχει ήδη προταθεί και υιοθετηθεί θεωρητικά σε πολλά σχολεία της Ευρώπης, η πρακτική ενσωμάτωση της διερευνητικής μάθησης στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των τάξεων σκοντάφτει, ελλείψει δικτύου υποστήριξης. Οι δάσκαλοι δεν ενισχύονται με την απαραίτητη σχετική επιμόρφωση, οι φορείς δεν βρίσκουν ένα θεσμοθετημένο πλαίσιο συνεργασίας, οι γονείς δεν έχουν βοήθεια στο να συμβάλλουν αντίστοιχα... Τώρα, η Επιτροπή Ροκάρ προτείνει την ενδυνάμωση μιας τέτοιας στρατηγικής μέσω των χρηματοδοτικών κονδυλίων του 7ου Π-Π και τη διάνοιξη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών.

Υπάρχουν ήδη εν δράσει δύο τέτοιες πρωτοβουλίες, η «Pollen» και η «Sinus-Transfer», οι οποίες έχουν χρηματοδοτηθεί από το 6ο Π-Π. Η «Pollen» εστίασε τη δράση της στη δημιουργία 12 ευρωπαϊκών πόλεων-«θερμοκοιτίδων επιστήμης» (Αμστερνταμ Ολλανδίας, Βακ Ουγγαρίας, Βερολίνο Γερμανίας, Βρυξέλλες Βελγίου, Λέστερ Βρετανίας, Λιουμπλιάνα Σλοβενίας, Λούρες-Σατσαβέμ Πορτογαλίας, Ταρτού Εσθονίας, Χιρόνα Ισπανίας, Περούτζια Ιταλίας, Σεντ-Ετιέν Γαλλίας, Στοκχόλμη Σουηδίας... καμία Ελλάδας!) Το «Sinus-Transfer» είναι μια αντίστοιχη «γερμανική ιστορία», που από το 2003 προωθεί την παραγωγικότερη διδασκαλία των μαθηματικών στα γερμανικά σχολεία. Ο Ροκάρ επιμένει ότι το φάσμα αυτών των πρωτοβουλιών πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί, αγκαλιάζοντας όλη την Ευρώπη.

Η παγωμένη λίμνη της εκπαίδευσης

Η ανησυχία για τις προοπτικές της εκπαίδευσης και των επιστημών δεν είναι, βεβαίως, μόνον ευρωπαϊκή. Ανάλογα δημοσιεύματα βρίσκει κάποιος όλο και πιο συχνά στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία. Ιδιαίτερα η αντιπαράθεση της συρρίκνωσης του εγχώριου επιστημονικού δυναμικού με το «αβγάτισμα» εκείνων των αναπτυσσόμενων ασιατικών γιγάντων - μόνον η Κίνα προσθέτει στην τεχνολογική στρατιά της 150.000 νέους μηχανικούς κάθε χρόνο! - τους κάνει να μπαίνουν σε συναγερμό.

Στις ΗΠΑ, η συζήτηση των θεωρητικών της εκπαίδευσης έχει αρχίσει από νωρίτερα. Συγκεκριμένα, από την εποχή του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού για την «κατάκτηση του Διαστήματος». Διαπιστώνοντας ότι η τότε ΕΣΣΔ έκανε άλματα στις επιστήμες, όχι μόνον τροφοδότησαν το εκπαιδευτικό τους σύστημα με τεράστια κονδύλια, αλλά και άρχισαν να εφαρμόζουν τη διερευνητική παιδαγωγική μέθοδο. Τα αποτελέσματα τα είδαμε, με το κάρφωμα της σημαίας στο φεγγάρι, αλλά έπειτα από αυτό η εξέλιξη «κόλλησε». Προσπαθώντας να κατανοήσουν το γιατί, οι καθηγητές C. S. Smith του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ, 1981) και R. Κ. Branson, του Πανεπιστημίου της Φλόριδας (1987, 1988), χάραξαν τους κύκλους ζωής των διαφόρων τεχνολογιών και τους συνέκριναν με εκείνους των σχολικών προγραμμάτων. Η όλη άσκηση οδήγησε τον Μπράνσον στο συμπέρασμα ότι το δασκαλο-βιβλιο-κεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης είχε φθάσει στο όριό του. Από όλα τα χρόνια σκληρής δουλειάς των εκπαιδευτικών είχε αντληθεί ό,τι ήταν να αντληθεί.

Την υπόθεση αυτή ήλθαν να επιβεβαιώσουν το 1995 τα στοιχεία που παρέθεσαν δύο αναγνωρισμένοι ειδήμονες της εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, οι Berliner και Bild. Σύμφωνα με αυτά, η επίδοση των φοιτητών είχε παραμείνει η ίδια τα τελευταία 20 χρόνια, παρά την αύξηση των σχετικών κονδυλίων. Αντίστοιχη επιβεβαίωση ήλθε από τον μελετητή Bracey (1991, 1997), o οποίος προέβη στην ακόλουθη παραστατική δήλωση: «Η καμπύλη του γραφήματος επίδοσης του μέσου φοιτητή είναι (πια) τόσο επίπεδη όσο και η επιφάνεια μιας παγωμένης λίμνης»! Η αμερικανική εκπαίδευση έφτασε στο απόγειο της ανόδου της τη δεκαετία του 1960 και μετά «πλανάρισε», επαφιέμενη στην εισαγωγή εγκεφάλων από το εξωτερικό.

Από την Αναγέννηση στο Διαδίκτυο

Αναζητώντας λύση στο πρόβλημα, ο Μπράνσον κατέληξε σε τρεις μοχλούς αναδόμησης: (α) Ολοκληρωτικό πέρασμα από το δασκαλο-βιβλιο-κεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης στο διερευνητικό. (β) Σημαντική επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη προϊόντων και διαδικασιών που θα μετατρέψουν τον εργαστηριακό εξοπλισμό των σχολείων σε αποδοτική υποδομή διερευνητικής μάθησης. (γ) Πολιτιστική αλλαγή στο πνεύμα των σχολείων, που θα δημιουργήσει ζήτηση για τα νέα προϊόντα και διαδικασίες.

Προχωρώντας τη σκέψη του ακόμη περισσότερο, ο Μπράνσον παρουσίασε στη Διεθνή Συνδιάσκεψη για την Τεχνολογία και την Εκπαίδευση (http://tinyurl.com/349x64) τη θεώρηση ότι από το 2004 περάσαμε οριστικά στη νέα εποχή της εκπαίδευσης, αυτή του Διαδικτύου! Θεωρεί ότι τώρα κλείσαμε πλέον το κεφάλαιο που άνοιξε η Αναγέννηση και ο δάσκαλος πρέπει να μάθει να διδάσκει χωρίς να ακολουθεί τη συνταγή του όποιου βιβλίου. Αλλωστε, ο όγκος των πληροφοριών που εισχωρούν από το Διαδίκτυο στα κεφάλια των παιδιών και του ιδίου δεν του το επιτρέπει. Η διαδικασία διύλισης των πληροφοριών και η μεταστάλλαξή τους σε γνώση είναι τόσο επίπονη και τόσο μακριά από το «κατεψυγμένο περιεχόμενο» των βιβλίων, που η διδασκαλία με τον κλασικό τρόπο απαξιώνεται γρήγορα στα μάτια των παιδιών. Τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν και γρήγορα, προτού τα παιδιά αποστασιοποιηθούν ακόμη περισσότερο από τον «κόπο να μάθουν».

Σημαντική διαφοροποίηση του αμερικανικού «πορίσματος Μπράνσον» από το ευρωπαϊκό «πόρισμα Ροκάρ» αποτελεί το ότι ο καθηγητής Μπράνσον θεωρεί λάθος τη στόχευση των αλλαγών μόνο στη διδασκαλία των επιστημών. «Για τη δυσκολία υλοποίησης του διερευνητικού μοντέλου στα σχολεία» λέει «ευθύνεται και η σχεδόν αποκλειστική εστίαση στα μαθηματικά και τις επιστήμες. Δεν μπορείς εύκολα να αλλάξεις τη σχέση σχολείου - κοινότητας όταν εστιάζεις μόνο σε δύο περιοχές του ωρολογίου προγράμματος». Αλλά υπάρχει και ένας δεύτερος παράγων δυσκολίας: «Πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν μικρή εμπειρία στην αξιολόγηση των συστημικών στοιχείων και την ευθυγράμμισή τους προς όφελος των μαθητών. Για παράδειγμα, όταν βλέπουν στα διαγωνίσματα πτωχές επιδόσεις, στρέφονται στο να πιέσουν τους μαθητές περισσότερο. Αλλά η έλλειψη κινήτρου των μαθητών είναι σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου συστημικού προβλήματος».

Προτείνει, λοιπόν, τη σταδιακή ενσωμάτωση του διερευνητικού μοντέλου στο σύνολο του σχολικού συστήματος, βαθμιαία, με ευαισθητοποίηση και προετοιμασία δασκάλων, γονιών και φορέων της κοινότητας, για τη μετάβαση στη μεταμοντέρνα εποχή της εκπαίδευσης. Είναι αισιόδοξος για μια τέτοια συνολική αλλαγή; Με την αξιοποίηση του Διαδικτύου, ναι: «Για πρώτη φορά στην ιστορία της εκπαίδευσης» δηλώνει ο Μπράνσον «μπορούμε να διδάξουμε ρεαλιστικά τους δασκάλους μας στο πώς θα γνωρίζουν και θα κατανοούν. Ακόμη περισσότερο, είμαστε τώρα σε θέση να αναγνωρίσουμε τη σοφία ως κρίσιμο στοιχείο της εκπαίδευσης».

Η γνώση του φτωχού

Οι απόψεις αυτές περί μοναδικότητας του Διαδικτύου ως εργαλείου εμπέδωσης και υλοποίησης της διερευνητικής μάθησης δικαιώνουν απόλυτα τον «δικό μας» Νίκολας Νεγκροπόντε (Nicholas Negroponte). Η σταυροφορία ανά την υφήλιο του 64χρονου γκουρού του ΜΙΤ Lab, για έναν φτηνό φορητό υπολογιστή των μαθητών που θα είναι πάντοτε και ασύρματα δικτυωμένος, έχει αυτήν ακριβώς την οπτική. Πάμπολλοι προγραμματιστές και εκπαιδευτικοί ανά τον κόσμο - και στη χώρα μας - εργάζονται τα τελευταία τρία χρόνια πυρετωδώς και εθελοντικά για να φτάσει στα χέρια των παιδιών το «βιβλίο του 21ου αιώνα». Ενα βιβλίο που μόνο στατικό δεν θα είναι: το κάθε θέμα, η κάθε άσκηση, το κάθε ερέθισμα από τον δάσκαλο θα γίνεται αμέσως σημείο εκκίνησης για ψάξιμο απαντήσεων στη συνεχώς ανανεούμενη δικτυακή βιβλιοθήκη. Η εκπαίδευση, μέσα και έξω από το σχολείο, θα είναι ένα διαρκές παιχνίδι «αναζήτησης θησαυρού». Η επίλυση προβλημάτων θα αποτελεί αντικείμενο «σωκρατικών συζητήσεων» και η ολοκλήρωση εργασιών θα γίνεται με τη χρήση δωρεάν «συνεργατικών εργαλείων» - που ως τώρα μόνον οι πάμπλουτες πολυεθνικές επιχειρήσεις παρείχαν στα στελέχη τους. Σε δεύτερο επίπεδο, η παρουσία αυτού του «καταλύτη εκπαίδευσης» στο σπίτι θα φέρει την εξοικείωση των γονιών με τη διερευνητική διαδικασία μάθησης και θα τους ωθήσει στη δικής τους «διά βίου επιμόρφωση μέσω Διαδικτύου».

Περνάμε όντως σε μια νέα εποχή. Και, όπως πάντοτε συμβαίνει, αυτή έρχεται έπειτα από μια περίοδο κρίσης. Ο καταναλωτισμός, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η εργασιακή αβεβαιότητα, η αποβιομηχάνιση, το τέλος του προστατευτισμού, η οικονομική μετανάστευση... όλα αυτά έχουν γονατίσει το πνεύμα γονιών και δασκάλων και έχουν στερήσει τη νέα γενιά από το όνειρο για «κάτι καλύτερο». Τώρα που αναρωτιούνται όλοι προς τι τα τόσα τεχνολογικά καλούδια όταν δεν δίνουν διέξοδο στα βασικά μας προβλήματα, έρχεται το μήνυμα της εύρεσης λύσης μέσα από αυτά. Τα ψηφιακά μας γκάτζετ και η ευρυζωνική σύνδεση στο Διαδίκτυο μπορούν να γίνουν το μέσο για τη «διερευνητική εύρεση λύσεων». Τόσο για την εκπαίδευση των παιδιών μας και την αναπροσήλωση της οικουμένης στις επιστήμες όσο και για τα μύρια καθημερινά μας προβλήματα.

Οι υποδομές υπάρχουν και χτίζονται συνεχώς - μόλις πριν από λίγο άκουγα στο ραδιόφωνο ότι το «ευρυζωνικό ποσοστό των Ελλήνων» έφθασε τρέχοντας το 7%. Το να φτιαχτεί δικτυακό περιεχόμενο είναι το θέμα, το να χαραχθούν στρατηγικές ενδυνάμωσης της αλλαγής είναι το ζητούμενο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, με το «πόρισμα Ροκάρ», το 7ο Π-Π και άλλους μηχανισμούς, θα στηρίξει αυτή την αλλαγή. Αλλά κανείς δεν θα μας «βγάλει απ' το πηγάδι» αν δεν το θελήσουμε. Και αυτό σημαίνει πολιτική βούληση της εξουσίας και θέληση για αυτογνωσία - που θα ' λεγε και ο Σωκράτης - των πολιτών, δασκάλων και γονιών. Μόνο αν το κάνουμε εθνικό στοίχημα θα δώσουμε απάντηση στο παράπονο του Ελύτη, που ψιθύρισε λίγο προτού φύγει από κοντά μας στον θεράποντα ιατρό του Γ. Καριαννάκη:

Τι έγινε η σοφία που χάσαμε

κυνηγώντας τη γνώση...

Τι έγινε η γνώση που χάσαμε

κυνηγώντας την πληροφορία;...

(στίχοι από ποίημα του Τ.S. Eliot, αμερικανού ποιητή και εκδότη)

Το ΒΗΜΑ, 08/07/2007 , Σελ.: H06
Κωδικός άρθρου: B15106H061 [/size]