Προβληματισμοί για το συνεχώς φθίνον επίπεδο των μαθητών

[ppil]

Θυμάμαι που έχετε αναφέρει σε ανύποπτο χρόνο ότι βλέπετε κάποια, ελάχιστα, παιδιά στο σχολείο, τα οποία δείχνουν να ασφυκτιούν μέσα στο γενικότερα χαμηλό πολιτισμικό και αξιακό επίπεδο του περίγυρού τους. Μολονότι κατανοώ και φυσικά αποδέχομαι ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει, δεν το θεωρώ θαρραλέα αντιμετώπιση της ζωής. Τα παιδιά αυτά μάλλον δεν έχουν ενδυναμωθεί επαρκώς από τις οικογένειές τους ώστε να μη ντρέπονται για τις επιλογές τους, αλλά ούτε και καθοδηγηθεί προς μια πιο προσαρμοστική κατεύθυνση συνύπαρξης.

Η πρόταση περί "πιο προσαρμοστικής κατεύθυνσης συνύπαρξης" ενέχει τον κίνδυνο να εκληφθεί ως παρότρυνση για συμμόρφωση δηλ για συμβιβασμό σε επίπεδο αξιών, κάτι που δεν είναι επιθυμητό ή υγιές. Το να σέβεσαι τη διαφορετικότητα δεν σημαίνει ότι θέλεις και να ανήκεις σ’ αυτήν. Δεν χρωστάς οικειότητα σε όποιον αποδέχεσαι. Η φιλία δεν είναι πράξη ευγένειας, είναι συνειδητή επιλογή. Κι όταν ένα παιδί κρατά αποστάσεις δεν σημαίνει ότι φοβάται. Μπορεί απλά να βλέπει καθαρά και να μη δέχεται να χαθεί μέσα στο πλήθος. Η συνύπαρξη δεν απαιτεί ούτε ταύτιση, ούτε υποχώρηση.

[PDE ads]

[Έσπερος]

Η αίσθηση του "ανήκειν" είναι ακατανίκητη σε αυτές τις ηλικίες, είμαι σίγουρος πως το γνωρίζετε. Οι έφηβοι, ακόμα και όσοι δέχονται -ή και προτιμούν να έχουν- διαφορετικά ερεθίσματα από τα οικογενειακά τους περιβάλλοντα, προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί ή "δημοφιλείς" θα ψάξουν να βρουν τους "ελάχιστους κοινούς τόπους" για να αλληλεπιδράσουν με τις παρέες τους και θα προτιμήσουν να μη συζητήσουν αυτό που στην ομήγυρη θα θεωρηθεί "βαρετό" ή "σπασικλακίστικο", έστω κι αν ενδιαφέρει ή αν συνάρπασε τους ίδιους. Και πρόκειται για μια σχεδόν "αυτόματη" διαδικασία φιλτραρίσματος, αν δεν θέλουν να καταλήξουν απομονωμένοι.

Θυμάμαι που έχετε αναφέρει σε ανύποπτο χρόνο ότι βλέπετε κάποια, ελάχιστα, παιδιά στο σχολείο, τα οποία δείχνουν να ασφυκτιούν μέσα στο γενικότερα χαμηλό πολιτισμικό και αξιακό επίπεδο του περίγυρού τους. Μολονότι κατανοώ και φυσικά αποδέχομαι ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει, δεν το θεωρώ θαρραλέα αντιμετώπιση της ζωής. Τα παιδιά αυτά μάλλον δεν έχουν ενδυναμωθεί επαρκώς από τις οικογένειές τους ώστε να μη ντρέπονται για τις επιλογές τους, αλλά ούτε και καθοδηγηθεί προς μια πιο προσαρμοστική κατεύθυνση συνύπαρξης. Γι' αυτό σας λέω ότι το να βάζουμε τα παιδιά μας από την έκτη δημοτικού στο τρόκολο των ανταγωνιστικών εξετάσεων για εισαγωγή σε ένα πρότυπο σχολείο, μόνο και μόνο επειδή εκεί θεωρούμε ότι "θα βρουν παιδιά του επιπέδου τους" -ή, ακόμα χειρότερα, "του επιπέδου μας"-, μάλλον κακό τους κάνουμε παρά καλό. Θα γίνουν μόνο "του σαλονιού" και όχι και "του λιμανιού".

Scout εδώ αντιφάσκεις. Αυτός που ντρέπεται για τις επιλογές του είναι θα έλεγα μάλλον αυτός που νιώθει την ανάγκη να αφομοιωθεί. Αυτός που δεν θέλει να ενταχθεί στη μάζα, μάλλον εχει πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση ώστε να αντισταθεί. Φυσικά, το υγιές είναι στις παιδικές και εφηβικές ηλικίες, να θες να αλληλεπιδράσεις και  μπορεί όντως να πιαστείς από το εκάστοτε μικρό ίχνος κοινής επαφής, ώστε να το κάνεις. Αυτό είναι φυσιολογικό. Το φυσιολογικό όμως επίσης είναι να αναζητάς και παρέες  στο δικό σου βεληνεκές, ακόμα και για πολύ πρακτικούς λόγους όπως το να βγαίνεις ίδιες ώρες και να πηγαίνεις στα ίδια μέρη και η οικογένειά σου να βάζει τα ίδια όρια.

Δεν κατανοώ γιατί αυτό θεωρείται εκλεκτικισμός και σνομπισμός.

Την κοινωνική και πολιτισμική ποικιλομορφία δεν τη θεωρώ κάτι αρνητικό και η αλήθεια είναι ότι είναι χρήσιμο ένα παιδί να έρχεται σε επαφή με διαφορετικές ομάδες και να μη ζει σε ένα απολυτα αποστειρωμένο περιβάλλον. Διαφορετικές ομάδες μπορει΄να είναι τα παιδιά από οικογένειες μεταναστών, τα παιδιά από οικογένειες πολύ χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, τα παιδιά από οικογένειες με πολύ σοβαρά προβλήματα κάθε είδους, από υγείας μέχρι άσχημες ενδοοικογενειακές σχέσεις, τα παιδια οικογενειών με πολύ υψηλότερο οικονομικό υπόβαθρο κλπ. Αυτό είναι κάτι διαφορετικό από το να θες το παιδί σου να έχει πολλούς συμμαθητές μεγαλωμένους με τις ίδιες αξίες, ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει. Για τον λόγο αυτό - και όχι μόνο- είμαι φανατικά κατά των ιδιωτικών σχολείων. Για τα πρότυπα κλπ, έχω σοβαρές επιφυλαξεις για το πόσο παιδαγωγικό είναι να βα΄ζεις παιδιά 6ης δημοτικού να συμμετέχουν σ έναν διαγωνισμό και να φορτώνονται το βάρος της αποτυχίας, δεν ξέρω δηλαδή αν θα έβαζα το παιδί μου σε αυτή τη διαδικασία, για να πάει σε γυμνάσιο. Καταλαβαίνω όμως τον γονέα που το κάνει αυτό.

[athanasiad]

Με βαση αυτα που ακουω απο τον ευρυτερο κοινωνικο μου περιγυρο (γνωστοι που εχουν μεγαλυτερα απο τα δικα μου παιδια), εχω σχηματισει την αισθηση οτι ενα σημαντικο προβλημα ειναι οτι εχει διαρραγει η εμπιστοσυνη πολλων ανθρωπων απεναντι στο δημοσιο σχολειο, με αποτελεσμα να θεωρει δεδομενο εξαρχης οτι "ειναι αχρηστο και χασιμο χρονου". Αυτες οι προσχηματισμενες αντιληψεις (στην ουσια ειναι στερεοτυπα), περνουν και στα παιδια φυσικα (χωρις να ειναι κιολας αναγκη να τους το πουν λεκτικα). Το αποτελεσμα, ειναι αναμενομενο. Οταν καποιος (ειδικα κιολας παιδι) εχει σχηματισει την εντυπωση οτι "χανει τον χρονο του", λογικο και αναμενομενο δεν ειναι να αδιαφορει στην καλυτερη των περιπτωσεων?
Βεβαια το θεμα στην πραγματικοτητα, ειναι πολυ πιο βαθυ και καποιες πτυχες του εχουν αναδειχθει εδω απο αρκετα μελη: ρολο παιζει η συγχρονη τεχνολογια, η γενικοτερη απαξιωση των σπουδων, και οι γενικοτερες αξιες που υιοθετουνται.
Αλλα νομιζω οτι ειναι καλο να εξετασει η εκπαιδευτικη κοινοτητα την σημαντικη (κατα τη γνωμη μου) πτυχη που προανεφερα.

[IoannisDr]

@IoannisDr τα μαθήματα με πιο συμμετοχικό και βιωματικό τρόπο σίγουρα είναι αναγκαία, όμως από το Γυμνάσιο και μετά θα πρέπει να αναμένουμε και άλλες δεξιότητες. Αυτά είναι ωραία για να κρατήσουν τα παιδιά σε επαφή με το σχολείο στο δημοτικό, στην Α Γυμνασίου, ώς εκεί. Μετά πρέπει να δοθεί έμφαση και στην παραδοσιακή μελέτη, γραφή, ανάλυση, ώστε όποιος κινηθεί μετά σε πιο ακαδημαϊκο επίπεδο, να έχει τα απαιτούμενα εφόδια. Ειδικά οι μαθητες που είναι υψηλού επιπέδου πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι το 20 δεν είναι δεδομένο, ότι δεν αρκεί η παπαγαλία κλπ.

Την έλλειψη κινήτρων μπορώ να την κατανόηση στον βαθμό που κάποιος είναι ευχαριστημένος με αυτό που πετυχαίνει με υποτυπώδη πρισπαθεια και με αξιοπρεπή στάση. Δηλαδή, το να θυμάται την παράδοση και να μπορεί με μια ανάγνωση να γράψει 15 στην Ιστορία και 16 στα Κείμενα. Και δεν θέλει παραπάνω. Δεν κατανοώ όμως το να μην έχει ασκηθεί ένα ανήλικο παιδί στο να εινσι συνεπής σε κάποιες υποχρεώσεις. Δεν μπορεί να χρειάζεσαι κίνητρο για να φτιάχνεις την τσάντα σου και να κανεις έστω στο πόδι τις ασκήσεις. Είναι υποχρέωση σου, είσαι μαθητής, αυτόν τον καιρό αυτή είναι η δουλειά σου.

Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, η διαπίστωση μου δεν αποτελεί εναντίωση στην εμβάθυνση και την καλλιέργεια ανώτερων δεξιοτήτων. Απλά είναι δύσκολο να τα πετύχεις όταν συνήθως το προαπαιτούμενο είναι το κίνητρο και η διάθεση. Επιπλέον, στις θετικές επιστήμες η λέξη "παράδοση"  κάνει τζιζ.

Για το δεύτερο σκέλος, δεν διαφωνώ με το παράδειγμά σου αλλά κι εγώ αυτή την πραγματικότητα βλέπω και οι παραινέσεις όπως αυτή που διατυπώνεις, δεν έχουν αποτέλεσμα.

[PDE ads]

[filro]

Κι η δική μου εμπειρία είναι παρόμοια. Στο γυμνάσιο αλλά και στο λύκειο οι μαθητές/τριες είναι σχεδόν αναλφάβητοι. Διαβάζουν συλλαβίζοντας ένα κείμενο μισής σελίδας και στο τέλος δεν μπορούν να πουν αν ήταν αθλητικό ρεπορτάζ ή ερωτική επιστολή. Εμείς καλούμαστε να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη κριτικής σκέψης (θεωρώντας ότι όλοι/ες ξέρουμε τι είναι αυτό και το κατέχουμε) και αυτό μεταφράζεται σχεδόν αυτόματα σε ασκήσεις τύπου "συγκρίνετε το τάδε με το δείνα", δηλαδή σε μια καρικατούρα κριτικής σκέψης (το λέει και το επαναλαμβάνει το υπουργείο: "κριτική σκέψη", λες κι υπάρχει κι άλλο είδος σκέψης, μη κριτικό).
Και μου φαίνεται ότι κι εμείς κι οι μαθητές/τριές μας είμαστε θύματα μιας μίξης κακοχωνεμένων στοιχείων δανεισμένων από εδώ κι από κει. Νομίζω δηλαδή ότι έχουμε διαστρέψει την έννοια του μαθητοκεντρισμού (που έχει καταλήξει να σημαίνει ότι κουτσοί-στραβοί ένα 12αράκι θα το πάρουν, επειδή πχ μας κάνουν τη χάρη να κοιμούνται και δεν ενοχλούν τους υπόλοιπους - οι οποίοι υπόλοιποι, παρεμπιπτόντως, θα πάρουν 18, επειδή κατάφεραν κι έμειναν ξύπνιοι κι έκαναν και 5 ασκήσεις). Και να μην γίνεται το μάθημα, λέει, με διάλεξη, ωραία ως εδώ, αλλά με power point και smart board (ώστε να τους θυμίζει βιντεοπαιχνίδι και άρα να θέλουν να εμπλακούν στο μάθημα).
Δεν προτείνω να επιστρέψουμε στη γνωστή παράδοση (μετωπική, παπαγαλία, κανόνες κλπ) και καταλαβαίνω ότι ίσως είμαι υπερβολική, αλλά αυτή η παιχνιδοποίηση της εκπαίδευσης, την οποία καλλιεργεί συστηματικά το υπουργείο (αλλά νομίζω και σχεδόν παντού στον κόσμο), αφ' ενός δεν φέρνει αποτελέσματα αφ' ετέρου μας καθιστά τελικά διασκεδαστές. Είτε το ζητούμενο είναι η τριτοβάθμια είτε είναι το να μπορεί ο μαθητής/τρια να σκέφτεται και να καταλαβαίνει τι του συμβαίνει, φαίνεται ότι αυτό που κάνουμε (επειδή αυτό μας ζητάνε και, μερικές φορές επειδή αυτό μπορούμε) δεν βγαίνει. Προσωπικά, αυτό που επιχειρώ να κάνω (χωρίς κανένα θεαματικό αποτέλεσμα) είναι να ξεκινάω από τα αυτονόητα: δεν δουλεύω αποθηκάριος για να φυλάω δέματα, ούτε σε ρεσεψιόν για να υποδέχομαι νυσταγμένους: Το να είσαι στην τάξη σημαίνει αυτομάτως ότι (προσπαθείς να) συμμετέχεις (βεβαίως, είναι δικό μου ζήτημα να σε κάνω να προσέξεις και είμαι σχεδόν βέβαιη ότι αυτό δεν θα γίνει εάν απλώς χρησιμοποιήσω ΤΠΕ).
Από την άλλη, όχι, δεν μπορεί το μάθημα να είναι παιδική χαρά, δεν είναι πάντα απολαυστική η διαδικασία, ακριβώς επειδή δεν έχουμε όλοι/ες όλες τα ίδια ενδιαφέροντα/κλίσεις. Αλλά έχουμε κάνει μια συμφωνία, ότι δηλαδή όλοι/ες θα μάθουμε να διαβάζουμε, να γράφουμε και, στοιχειωδώς, να σκεφτόμαστε. Στην παρούσα φάση (αλλά και γενικά) οι εξετάσεις δεν χρησιμεύουν σε τίποτα: αυτοί κάνουν πως γράφουν κι εμείς κάνουμε πως διορθώνουμε. Σε αυτό φταίει το υπουργείο που θέλει ταυτοχρόνως κέφι και χορό στην τάξη και σύνδεση με τριτοβάθμια & αγορά (ώστε να μπορεί μετά να μας απαξιώνει επειδή δεν παράγουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα).
Για τα άλλα, όμως, φταίμε κι εμείς -που συγχέουμε το αίτημα για οριζόντια, λαϊκή εκπαίδευση για όλους/ες με το μπάτε-σκύλοι-αλέστε και "κρίμα είναι το παιδί"- λες και δεν καταλαβαίνουμε ότι αυτός που έχει λεφτά θα το στείλει το παιδί κάπου όπου θα μάθει, την ίδια στιγμή που το άλλο παιδί, το χωρίς λεφτά και άρα χωρίς πολιτισμικό κεφάλαιο, θα "διασκεδάζει" στην τάξη με τάχα μου διάδραση και βιωματικές (να τις κάνει ο πανάγαθος) δραστηριότητες, μένοντας δηλαδή ακαλλιέργητο/αμόρφωτο. Τα τελευταία χρόνια στο σχολείο φυτεύουμε λαχανόκηπους, φτιάχνουμε κολλάζ, συμμετέχουμε σε τουρνουά, καθαρίζουμε παραλίες, ζωγραφίζουμε τοπία στους τοίχους, εκδίδουμε εφημερίδες, επισκεπτόμαστε θέατρα/σινεμά/μουσεία χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τίποτα. Και την ίδια στιγμή, δεν μπορούμε όχι να γράψουμε, αλλά ούτε καν να διατυπώσουμε μια στοιχειώδη σκέψη που να έχει αρχή-μέση-τέλος (όχι και τόσο άσχετο: όσο εμείς ασχολούμαστε με αυτά, στη διπλανή γειτονιά/χωριό, η χρυσή αυγή οργανώνει ομάδες μαθητών και κάνει απογευματινά "μαθήματα")
Αυτά και συγγνώμη για το "σεντόνι" συνάδελφοι.

[Scout]

Για τα άλλα, όμως, φταίμε κι εμείς -που συγχέουμε το αίτημα για οριζόντια, λαϊκή εκπαίδευση για όλους/ες με το μπάτε-σκύλοι-αλέστε και "κρίμα είναι το παιδί"- λες και δεν καταλαβαίνουμε ότι αυτός που έχει λεφτά θα το στείλει το παιδί κάπου όπου θα μάθει, την ίδια στιγμή που το άλλο παιδί, το χωρίς λεφτά και άρα χωρίς πολιτισμικό κεφάλαιο, θα "διασκεδάζει" στην τάξη με τάχα μου διάδραση και βιωματικές (να τις κάνει ο πανάγαθος) δραστηριότητες, μένοντας δηλαδή ακαλλιέργητο/αμόρφωτο. Τα τελευταία χρόνια στο σχολείο φυτεύουμε λαχανόκηπους, φτιάχνουμε κολλάζ, συμμετέχουμε σε τουρνουά, καθαρίζουμε παραλίες, ζωγραφίζουμε τοπία στους τοίχους, εκδίδουμε εφημερίδες, επισκεπτόμαστε θέατρα/σινεμά/μουσεία χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τίποτα. Και την ίδια στιγμή, δεν μπορούμε όχι να γράψουμε, αλλά ούτε καν να διατυπώσουμε μια στοιχειώδη σκέψη που να έχει αρχή-μέση-τέλος (όχι και τόσο άσχετο: όσο εμείς ασχολούμαστε με αυτά, στη διπλανή γειτονιά/χωριό, η χρυσή αυγή οργανώνει ομάδες μαθητών και κάνει απογευματινά "μαθήματα")

Πόσο δίκιο έχετε στα παραπάνω... Μια μικρή ένσταση έχω μόνο και παρακαλώ για μια διευκρίνιση: όταν αντιδιαστέλλετε το ταξικό δίπολο "ο φτωχός μαθητής που δεν μαθαίνει αλλά διασκεδάζει στην τάξη με ανούσιες δραστηριότητες και ο πλούσιος μαθητής που τον στέλνει ο μπαμπάς κάπου όπου θα μάθει", εννοείτε ότι στα ιδιωτικά μαθαίνεις οπωσδήποτε; Μήπως δεν είναι έτσι; Αν δεν σου κόβει το νιονιό, δεν πρόκειται να σε μάθει τίποτα το ιδιωτικό σχολείο, απλώς ο μπαμπάς θα "αγοράσει" από εκεί τους βαθμούς που απαιτούνται για να πάρεις ένα "ευπαρουσίαστο" απολυτήριο.

Κατά τα λοιπά, και όσον αφορά στην υποκατάσταση της γνώσης από δραστηριότητες, δυστυχώς το γαϊτανάκι έχει πολλούς εμπλεκόμενους: υπουργείο, δημοσιοσχεσίτες διευθυντές, εκπαιδευτικούς που βολεύονται με το "τόσο, όσο", μαθητές (φυσικά), αλλά και γονείς: σκεφτείτε πόσοι γονείς έχουν πέσει θύματα της παιδαγωγικής "μόδας" που θέλει τα βιωματικά ερεθίσματα να είναι σημαντικότερα από τη γνώση, γιατί έτσι τούς "εκπαίδευσαν" κι αυτούς (ως γονείς) όσα βλέπουν και διαβάζουν στα σόσιαλ. Ξέρετε πόσοι αποθεώνουν ένα σχολείο μόνο και μόνο επειδή προσφέρει πολύ "φαίνεσθαι" και θα έχουν κι εκείνοι να κομπάζουν στις παρέες τους ότι "στέλνουμε το παιδί ένα δημόσιο σχολείο που είναι σαν ιδιωτικό";

[Έσπερος]

Η μάθηση μέσω βιωματικών δράσεων ή η ανάθεση στο μάθημα τέτοιων δραστηριοτήτων μπορεί να αποβεί επιζήμια σε σχέση με την εμβάθυνση, αν χαθεί το όριο. Εγώ προσωπικά έχω επιφύλαξη όταν στο μάθημα προτείνονται τέτοιες δραστηριότητες που για το Γυμνάσιο μοιάζουν παιδικές (δραματοποιήσεις κειμένων, ζωγραφιές κλπ). Είναι μια χαρά για να εμπλέξεις τους αδύναμους μαθητές και να κάνουν κάτι, αλλά δεν μπορούν να είναι όλο το μάθημα. Σε κάποια μαθήματα ωστόσο μπορεί να προσφέρουν περισσότερα από τη στεγνή διδασκαλία, αν γίνουν ως ένα οργανωμένο προτζετ πχ για πλευρές του πολιτισμού μιας χώρας στο μάθημα των ξένων γλωσσών. Το θέμα είναι πώς τις αξιοποιείς και τις εντάσεις στον σχολικό χρόνο, σε σχέση με την "κανονική" ύλη. Το ίδιο και για τις δράσεις ολόκληρου σχολείου. Γενικά είναι ωραίο να διανθίζεται η σχολική ζωή, γιατί το σχολείο δεν μπορεί να είναι 4 τοίχοι, και αν έχεις πάει σε σχολείο που κάνει προγράμματα, αυτά θυμάσαι μετά, όχι πόσα άγνωστα έκανες στην κατεύθυνση (εγώ τουλάχιστον που τελείωσα πειραματικό, έτσι το βλέπω, αλλά φυσικά το υψηλόυ επιπέδου μάθημα ήταν αυτονόητο, οπότε θα εκτιμούσα το εξτρα). Επίσης για μαθητές που δεν μπορούν την παραδοσιακή διδασκαλία, ή που βαριούνται, ειναι ένας τρόπος να νιώθουν ότι περνούν ωραία στο σχολείο. Αρκεί όλα αυτά να γίνονται με σχέδιο και όχι προσχματικά.

Πάντως εγώ δεν πιστεύω ότι για το χαμηλό επίπεδο ευθύνονται οι δράσεις, ή ότι οι δράσεις υποβαθμίζουν την παρεχόμενη εκπαίδευση. Η ποιότητα του μαθήματος πέφτει όταν έχεις αδιάφορους μαθητές που κάνουν φασαρία.

[filro]

Ναι, έχετε δίκιο, Scout, αναγκαία η διευκρίνιση: όχι, δεν εννοώ ότι όποιος πηγαίνει σε ιδιωτικό μαθαίνει. Τα περισσότερα, ή τουλάχιστον πολλά από αυτά, λειτουργούν απλώς ως πλυντήρια απουσιών. Αλλά λέω ότι άμα κάποιος θέλει να μάθει κι έχει λεφτά, θα πάει στο "καλό" το ιδιωτικό -όχι αυτά για τους νεόπλουτους που τους αρέσουν οι δήθεν βιωματικές δραστηριότητες- κι εκεί θα έχει αυξημένες ευκαιρίες να μάθει. Έχω περάσει από σχολείο -πολύ πρόσφατα- που όλη τη χρονιά φυτεύαμε λάχανα, φτιάχναμε -ομαδοσυνεργατικά βεβαίως βεβαίως- αφίσες, πανηγυρίζαμε κύπελα και στέλναμε μαθητές/καθηγητές στην αλλοδαπή για επιμόρφωση κι ανταλλαγή ιδεών (στα night clubs και στις τοπικές ταβέρνες). Οι γονείς χαίρονταν και μας έκαναν δωράκια (πχ air condition για το γραφείο της διεύθυνσης), ο διευθυντής έπαιρνε τα "μπράβο" του από γονείς και προϊσταμένους, μοιράζαμε 20άρια, δικαιολογούσαμε απουσίες και στο μεταξύ ο καλύτερος μαθητής πάσχιζε να γράψει σωστά το όνομά του... Σε καμία περίπτωση δεν είμαι υπέρ των ιδιωτικών: κάθε άλλο. Απλώς λέω ότι, στον αντίποδά τους, μας αναλογεί να ζητάμε κάτι καλύτερο, όχι κάτι ευκολότερο. Espere, ναι, εννοείται, ναι στις δραστηριότητες, αλλά βάσει σχεδίου ώστε να βγάζουν νόημα. Ακριβώς όπως γράφετε: ώστε να διανθίζουν τη σχολική διαδικασία και να την ενισχύουν, όχι να την υποκαθιστούν.