Συλλογισμοί

[θάνος73]

Συνάδελφοι, διαβάστε παρακαλώ την παράγραφο:
Πρώτα απ' όλα, ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το internet και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό με μια αναλογία. Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μιας τεράστια έκθεση. Ο κάθε "εκθέτης" δημιουργεί το δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μία διεύθυνση. Ο χρήστης του διαδικτύου, μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η σύζευξη τηλεφώνου υπολογιστή, επισκέπτεται αυτήν την άυλη, διαρκή και παγκόσμια ψηφιακή έκθεση. Περνά από διάφορα sites, επικοινωνεί με τον "εκθέτη" και, βεβαίως, μπορεί να πάρει ("κατεβάσει") πληροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του μέσω ενός προμηθευτή (provider) σύνδεσης στο internet

ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας; 1. επαγωγική με αναλογία ή 2. αναλογική συλλογιστική πορεία;
κάποιος να με βοηθήσει;

(άποψή μου είναι πως οποιαδήποτε από τις δύο απαντήσεις υποστηρίξει ο μαθητής, αν τεκμηριώσει τη θέση του επισημαίνοντας τις αναλογίες που υπάρχουν, πρέπει αυτή να γίνει δεκτή)

[PDE ads]

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

-Θα σας φανεί ίσως περίεργο, αλλά θα πω ότι το μικροκείμενο αυτό είναι περιγραφικό, υπάγεται στην περιγραφή και όχι στον αποδεικτικό λόγο, (ή στον λόγο πειθούς, ή στον στοχαστικό). Ο συντάκτης του στην πρώτη πα-ράγραφο παρομοιάζει το ίντερνετ σα μια τεράστια έκθεση όπου ο καθένας δημιουργεί το δικό του περίπτερο. Στη δεύτερη παράγραφο παραθέτει τη διαδικασία του πώς ο χρήστης επισκέπτεται αυτή την έκθεση και πώς α-γοράζει πληροφοριακό υλικό, και τονίζει την προϋπόθεση που πρέπει να έχει εξασφαλίσει για την είσοδό του στην έκθεση.// (Εδώ δηλαδή έχουμε αναλογία, αλλά θα πω ρητορική, που δεν γίνεται δηλαδή για να ελεγχθεί η αλήθεια ή το ψεύδος της, ούτε εμείς ως αναγνώστες ενδιαφερόμαστε να ελέγξουμε την αλήθεια ή το ψεύδος της- βλέπε Λογική Παπανούτσου, σελ. 71. Όλοι, πομπός και δέκτες του λόγου του ενδιαφερόμαστε για την περι-γραφή κάποιων από τις διαδικασίες του ίντερνετ, εδώ για το πώς θα εισέλ-θουμε και θα προμηθευτούμε πληροφοριακό υλικό. Ο πομπός περιγράφο-ντας, οι δέκτες δεχόμενοι τον λόγο του πομπού ως αληθή, υπό αίρεση μέ-χρι να τον πιστοποιήσουν και από κάποιον άλλον λόγο ή από την πράξη). Ας θυμηθούμε την περιγραφή που κάνουμε για τον κήπο μας «είναι γεμά-τος από κόκκινα τριαντάφυλλα», όπου δεν αποδεικνύουμε ότι τα τριαντά-φυλλα είναι κόκκινα, απλώς το λέμε και όποιος θέλει το δέχεται για να α-κούσει τι παραπέρα θέλουμε να περιγράψουμε από τον κήπο μας.// Ότι, τέλος, έχουμε στο μικροκείμενο αυτό περιγραφή συμπεραίνεται και από το ότι δεν βγάζει ο πομπός στο τέλος κάποιο καινούργιο συμπέρασμα, γιατί ο σκοπός του είναι να μας περιγράψει και να μας εισάγει σε μια ή περισσό-τερες διαδικασίες του ίντερνετ.
-Η θεωρία για την περιγραφή μιλάει για επαναλαμβανόμενα φαινόμενα (εφ.). Τα εφ προέρχονται από επαναλαμβανόμενες διαδικασίες. Αντικαθι-στώντας τον όρο εφ με τον όρο διαδικασίες, πιστεύω ότι θα συμφωνήσετε ότι στην παραπάνω 2η παράγραφο έχουμε περιγραφή διαδικασίας.

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

Θα διατυπώσω την ανάλυση του μικροκειμένου και διαφορετικά: Εκείνο που δυσκολεύει την ανάλυση είναι η ύπαρξη της λέξης αναλογία «. .να πε-ριγράψουμε το ίντερνετ με μια αναλογία». Παραλείπω την λέξη αναλογία και γράφω το κείμενο ως εξής: «ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε το ίντερνετ σαν μια τεράστια έκθεση. Ο κάθε εκθέτης δημιουργεί το δικό του περίπτερο/σάιτ που καταχωρείται σε μια διεύθυνση. Ο χρήστης μέσα από τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους επισκέπτεται την έκθεση. Περνά από διά-φορα σάιτ επικοινωνεί με  τον εκθέτη και μπορεί να πάρει/ κατεβάσει πλη-ροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του στην έκθεση, δηλαδή στο ίντερνετ».// Τώρα φαίνεται καθαρά ότι έχουμε περιγραφή.//
 >>Προχωρώντας θα πω τα εξής στα οποία μας οδηγεί η ανάλυση αυτού του μικροκειμένου: Όταν η αναλογία είναι παρομοίωση, ή μπορεί να μετα-τραπεί αμέσως σε παρομοίωση, τότε ανήκει στον περιγραφικό λόγο (πχ  ας φανταστούμε το ίντερνετ σαν έκθεση). Ενώ όταν δεν έχουμε παρομοί-ωση τότε έχουμε καθαυτό αναλογία, και ανήκει στον αποδεικτικό λόγο (ή τους συγγενικούς του λόγο πειθούς και στοχαστικό λόγο). Πχ «Στο χωριό μου υπάρχει βρύση στην πλατεία, πιθανόν να υπάρχει βρύση και στην πλατεία του χωριού που βρίσκομαι τώρα». Στη δεύτερη περίπτωση η ανα-λογία χρησιμοποιείται για την εξαγωγή συμπεράσματος που πιθανόν να ισχύει (= επαγωγικός συλλογισμός και επαγωγικό συμπέρασμα).
>> Παραπέρα: ότι και να πούμε είναι προϊόν συλλογισμού (λογικής), όπως και ο συνδυασμός των λέξεων και των φράσεων. Στην περιγραφή (όπως και στην αφήγηση) δεν αιτιολογούμε το γιατί της κάθε λέξης, φράσης, και του συνδυασμού τους. Πχ λέμε απλά «κόκκινο τριαντάφυλλο» χωρίς να παρουσιάζουμε αποδείξεις ότι αυτό είναι κόκκινο, ή λέμε: πήγα στην Αθή-να, χωρίς να παρουσιάσουμε αποδείξεις ότι πράγματι πήγα στην Αθήνα. Στον αποδεικτικό λόγο παρουσιάζουμε και αποδείξεις (και τα ίδια με κά-ποιες διαφορές αρκετά σημαντικές συμβαίνουν και στον λόγο πειθούς και στον στοχαστικό λόγο).// Το θέμα της περιγραφής, της αφήγησης, της α-πόδειξης και των μεταξύ τους διαφορών το έχω επεξεργαστεί και έχω εκ-δώσει το 2004 σχετικό βιβλίο.

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

-Στην προηγούμενη ανάρτηση είδαμε μια παράγραφο όπου η λέξη αναλογία που υ-πάρχει στην πρώτη της πρόταση μάς δυσκολεύει στην ανάλυσή της. Και είπαμε ότι αν παραλείψουμε τη λέξη αναλογία, τότε φαίνεται καθαρά ότι έχουμε παρομοίωση και ότι η παράγραφος υπάγεται στον περιγραφικό λόγο. Και συμπέρανα ότι η παρο-μοίωση μάς οδηγεί σε περιγραφικό λόγο.
-Αμέσως μετά διάβασα σε μπλοκ φιλόλογου, ας τον ονομάσω Π, κάτι αντίστρο-φο: μια παράγραφο που ξεκινάει με παρομοίωση και καταλήγει σε συμπέρασμα, πα-ράγραφο επομένως του αποδεικτικού λόγου (ή του συγγενικού του λόγου πειθούς). Μάλιστα ό φιλόλογος Π ονομάζει σωστά την παράγραφο με αναλογία, παρότι πουθε-νά δεν αναφέρεται η λέξη αναλογία.
-Η παράγραφος είναι η εξής:   «Όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο δημιουρ-γούν εθισμό στο χρήστη, έτσι και η τηλεόραση μπορεί να γίνει επικίνδυνη συνήθεια...». 
- Την ανέλυσα και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ναι μεν η παράγραφος φαινομενικά ξεκινάει με παρομοίωση, αλλά στην ουσία ξεκινάει από αναλογία που αποκρύπτεται. Δηλαδή κατά τη γνώμη μου η παράγραφος ουσιαστικά έχει ως εξής :
  "Η τηλεόραση μοιάζει με τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο. Όπως τα ναρκω-τικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο δημιουργούν εθισμό στον χρήστη, έτσι και η τηλεό-ραση μπορεί να γίνει επικίνδυνη συνήθεια".
ΣΧΟΛΙΑ: 1) Στην αρχή θα πω κάτι παρακινδυνευμένο: Η αναλογία παρουσιάζεται εδώ με ένα τρόπο που μοιάζει το ενθύμημα. Όπως στο ενθύμημα αποκρύπτεται η μεί-ζονα προκείμενη, έτσι και εδώ. 2) Δεν είναι όλα τα μικροκείμενα που αναφέρουν τη λέξη αναλογία, όπως είπαμε και στην προηγούμενη ανάρτηση, αναλογίες. Μπορεί να είναι όπως είδαμε εκεί με παρομοίωση που δεν οδηγεί σε συμπέρασμα, αλλά σε περι-γραφή. 3) Δεν είναι όλα τα μικροκείμενα που ξεκινάνε με παρομοίωση, με παρομοί-ωση αλλά πιθανόν να είναι με αναλογία που υπονοείται. Οπότε πιθανόν να έχουμε "αναλογικό" ενθύμημα. Όπως έχουμε κατηγορικό ενθύμημα, πχ : ο Σωκράτης ήταν θνητός, γιατί ήταν άνθρωπος (όπου αποκρύπτεται η μείζονα: όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί). 4) Το θέμα αναλογία και παρομοίωση, θέλει τελικά και άλλη επεξεργασία, γιατί μπορεί να υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που θέλουν διευκρίνιση.       

[PDE ads]

[θάνος73]

-Θα σας φανεί ίσως περίεργο, αλλά θα πω ότι το μικροκείμενο αυτό είναι περιγραφικό, υπάγεται στην περιγραφή και όχι στον αποδεικτικό λόγο, (ή στον λόγο πειθούς, ή στον στοχαστικό). Ο συντάκτης του στην πρώτη πα-ράγραφο παρομοιάζει το ίντερνετ σα μια τεράστια έκθεση όπου ο καθένας δημιουργεί το δικό του περίπτερο. Στη δεύτερη παράγραφο παραθέτει τη διαδικασία του πώς ο χρήστης επισκέπτεται αυτή την έκθεση και πώς α-γοράζει πληροφοριακό υλικό, και τονίζει την προϋπόθεση που πρέπει να έχει εξασφαλίσει για την είσοδό του στην έκθεση.// (Εδώ δηλαδή έχουμε αναλογία, αλλά θα πω ρητορική, που δεν γίνεται δηλαδή για να ελεγχθεί η αλήθεια ή το ψεύδος της, ούτε εμείς ως αναγνώστες ενδιαφερόμαστε να ελέγξουμε την αλήθεια ή το ψεύδος της- βλέπε Λογική Παπανούτσου, σελ. 71. Όλοι, πομπός και δέκτες του λόγου του ενδιαφερόμαστε για την περι-γραφή κάποιων από τις διαδικασίες του ίντερνετ, εδώ για το πώς θα εισέλ-θουμε και θα προμηθευτούμε πληροφοριακό υλικό. Ο πομπός περιγράφο-ντας, οι δέκτες δεχόμενοι τον λόγο του πομπού ως αληθή, υπό αίρεση μέ-χρι να τον πιστοποιήσουν και από κάποιον άλλον λόγο ή από την πράξη). Ας θυμηθούμε την περιγραφή που κάνουμε για τον κήπο μας «είναι γεμά-τος από κόκκινα τριαντάφυλλα», όπου δεν αποδεικνύουμε ότι τα τριαντά-φυλλα είναι κόκκινα, απλώς το λέμε και όποιος θέλει το δέχεται για να α-κούσει τι παραπέρα θέλουμε να περιγράψουμε από τον κήπο μας.// Ότι, τέλος, έχουμε στο μικροκείμενο αυτό περιγραφή συμπεραίνεται και από το ότι δεν βγάζει ο πομπός στο τέλος κάποιο καινούργιο συμπέρασμα, γιατί ο σκοπός του είναι να μας περιγράψει και να μας εισάγει σε μια ή περισσό-τερες διαδικασίες του ίντερνετ.
-Η θεωρία για την περιγραφή μιλάει για επαναλαμβανόμενα φαινόμενα (εφ.). Τα εφ προέρχονται από επαναλαμβανόμενες διαδικασίες. Αντικαθι-στώντας τον όρο εφ με τον όρο διαδικασίες, πιστεύω ότι θα συμφωνήσετε ότι στην παραπάνω 2η παράγραφο έχουμε περιγραφή διαδικασίας.

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

1) Πάντα υπάρχει συλλογιστική πορεία (ή όπως λέμε πιο απλά: πάντα υ-πάρχει λογική) σε ό,τι πούμε ή γράψουμε. Η «ειδοποιός διαφορά» είναι αν γι’ αυτό που θα πούμε/γράψουμε, που θα εκφέρουμε, θα βάλουμε προκεί-μενες που να αποδεικνύουν την κατά τη γνώμη μας σωστότητά του. Στην περιγραφή και στην αφήγηση δεν βάζουμε προκείμενες, λέμε απλώς το συμπέρασμα του συλλογισμού. Στην απόδειξη, στην πειθώ, στον στοχα-σμό βάζουμε και προκείμενες. Στην απόδειξη αυστηρά ορθολογικές προ-κείμενες, στην πειθώ και άλλου είδους προκείμενες πχ «συναισθηματικές», στον στοχασμό «προκείμενες- ενατενίσεις». Σε άλλους λόγους, πχ στην παραδοξολογία, στο χιούμορ κτλ οι προκείμενες θα είναι άλλου τύπου, λό-γου χάρη παιχνιδιάρικα σοφίσματα.// 2) Όσον αφορά τη διαφορά αναλογι-κού συλλογισμού από έναν επαγωγικό που βασίζεται σε αναλογία, θα σου πω τη γνώμη μου με μιαν αναλογία: Η διαφορά είναι αυτή που υπάρχει ανάμεσα στη φράση «πλατεία Ομόνοιας στην Αθήνα» και στη φράση «Ο-μόνοια των Αθηνών». Υπάρχει καμιά διαφορά; όχι βέβαια. Η «γνώμη μου» προέρχεται από όσα λένε οι ειδικοί.// Και νομίζω και θεωρώ απαραίτητο στις βιβλιοθήκες των γυμνασίων και λυκείων να υπάρχουν «και δυο βιβλία, βρε αδελφέ», πχ η Λογική του Ε. Παπανούτσου, έκδοση Δωδώνης, προς υποβοήθηση των φιλόλογων. Η Τράπεζα που δούλευα είχε το βιβλίο « κωδικοποίηση των εγκυκλίων της από το 1947», όπου εύρισκα τα θέματα της δουλειάς μου και τα μελετούσα. Φιλικά, και ευελπιστώ να σε κατατόπι-σα.// ΥΓ : Εκείνο που σε μπερδεύει είναι ότι τα σχολικά βιβλία αλλού μιλάν για αναλογία και αλλού για επαγωγικό συλλογισμό με αναλογία. Απλά, κά-νουν λάθος και θέλουν διόρθωση. Γιατί και αυτοί που τα σύνταξαν, που εί-ναι οπωσδήποτε καλοί φιλόλογοι, δεν είναι και παντογνώστες. Έχω επι-σημάνει και άλλα λάθη λογικής σ’ αυτά τα βιβλία και έστειλα πριν από χρόνια επιστολή στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με την παράκληση να διορ-θώσουν τα βιβλία, αλλά φυσικά με έγραψαν στα παλιά τους υποδήματα. Να διορθώσουν τα βιβλία, γιατί τα λάθη παιδεύουν τους καθηγητές και κα-τά επέκταση τους μαθητές.       

[θάνος73]

1) Πάντα υπάρχει συλλογιστική πορεία (ή όπως λέμε πιο απλά: πάντα υ-πάρχει λογική) σε ό,τι πούμε ή γράψουμε. Η «ειδοποιός διαφορά» είναι αν γι’ αυτό που θα πούμε/γράψουμε, που θα εκφέρουμε, θα βάλουμε προκεί-μενες που να αποδεικνύουν την κατά τη γνώμη μας σωστότητά του. Στην περιγραφή και στην αφήγηση δεν βάζουμε προκείμενες, λέμε απλώς το συμπέρασμα του συλλογισμού. Στην απόδειξη, στην πειθώ, στον στοχα-σμό βάζουμε και προκείμενες. Στην απόδειξη αυστηρά ορθολογικές προ-κείμενες, στην πειθώ και άλλου είδους προκείμενες πχ «συναισθηματικές», στον στοχασμό «προκείμενες- ενατενίσεις». Σε άλλους λόγους, πχ στην παραδοξολογία, στο χιούμορ κτλ οι προκείμενες θα είναι άλλου τύπου, λό-γου χάρη παιχνιδιάρικα σοφίσματα.// 2) Όσον αφορά τη διαφορά αναλογι-κού συλλογισμού από έναν επαγωγικό που βασίζεται σε αναλογία, θα σου πω τη γνώμη μου με μιαν αναλογία: Η διαφορά είναι αυτή που υπάρχει ανάμεσα στη φράση «πλατεία Ομόνοιας στην Αθήνα» και στη φράση «Ο-μόνοια των Αθηνών». Υπάρχει καμιά διαφορά; όχι βέβαια. Η «γνώμη μου» προέρχεται από όσα λένε οι ειδικοί.// Και νομίζω και θεωρώ απαραίτητο στις βιβλιοθήκες των γυμνασίων και λυκείων να υπάρχουν «και δυο βιβλία, βρε αδελφέ», πχ η Λογική του Ε. Παπανούτσου, έκδοση Δωδώνης, προς υποβοήθηση των φιλόλογων. Η Τράπεζα που δούλευα είχε το βιβλίο « κωδικοποίηση των εγκυκλίων της από το 1947», όπου εύρισκα τα θέματα της δουλειάς μου και τα μελετούσα. Φιλικά, και ευελπιστώ να σε κατατόπι-σα.// ΥΓ : Εκείνο που σε μπερδεύει είναι ότι τα σχολικά βιβλία αλλού μιλάν για αναλογία και αλλού για επαγωγικό συλλογισμό με αναλογία. Απλά, κά-νουν λάθος και θέλουν διόρθωση. Γιατί και αυτοί που τα σύνταξαν, που εί-ναι οπωσδήποτε καλοί φιλόλογοι, δεν είναι και παντογνώστες. Έχω επι-σημάνει και άλλα λάθη λογικής σ’ αυτά τα βιβλία και έστειλα πριν από χρόνια επιστολή στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με την παράκληση να διορ-θώσουν τα βιβλία, αλλά φυσικά με έγραψαν στα παλιά τους υποδήματα. Να διορθώσουν τα βιβλία, γιατί τα λάθη παιδεύουν τους καθηγητές και κα-τά επέκταση τους μαθητές.     

Ευχαριστώ συνάδελφε. Προφανώς και υπάρχουν πολλές ασάφειες  στα σχολικά βιβλία οι οποίες είναι ικανές να μπερδέψουν καθηγητές και μαθητές.  Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να επισημαίνουμε αυτές τις ασάφειες, να ανταλλάσσουμε απόψεις ώστε διευκολύνουμε το έργο μας, με δεδομένο ότι έχουμε να κάνουμε με αγχωμένους μαθητές που θέλουν να ακούν ξεκάθαρες οδηγίες από εμάς.
 Μου προξενεί εντύπωση όμως που το συγκεκριμένο  ζήτημα με τον επαγωγικό συλλογισμό περνά απαρατήρητο ή αδιάφορο από την πλειοψηφία των διδασκόντων. Πρόσφατα είχα μια μικρή κόντρα με συναδέλφισσα που έκρινε ότι για τη συγκεκριομένη παράγραφο τα παιδιά έπρεπε να απαντήσουν ότι είναι επαγωγικός συλλογισμός με αναλογία, ενώ θεωρούσε λανθασμένη την αναλογική συλλογιστική πορεία. Εγώ πάλι υποστήριζα το προφανές, ότι δηλ. είναι το ίδιο πράγμα και ότι τσάμπα μπερδεύουμε τους μαθητές μας.
Υπάρχουν και άλλα θέματα, για παράδειγμα στους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, τα οποία ελπίζω να έχουμε τη δυνατότητα να συζητήσουμε στο άμεσο μέλλον

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

Η θεωρία για τους τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου πρέπει να είναι πολύ παλιά (λεγόταν τότε οι τρόποι «κοινοί τόποι»). Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει και δεν μπορούμε να την κάνουμε πιο απλή και κατανοητή. Τα βιβλία Έκφραση-Έκθεση ανα-φέρουν ότι η ανάπτυξη ή οργάνωση των παραγράφων γίνεται με «επεξήγηση, λεπτο-μέρειες, παραδείγματα, με αιτιολόγηση, με αίτια αποτελέσματα, με σύγκριση και αντί-θεση, με διαίρεση, ορισμό, με αναλογία, με επιχειρήματα, με συλλογισμό ή συλλογι-σμούς, με συνδυασμό αυτών των μεθόδων» =φράση Χ./ Σημείωση: Ό,τι θα αναφέρω δεν θα το αποδεικνύω, γιατί θέλει μια δυο σελίδες για τις αποδείξεις Όποιος θέλει θα του διευκρινίζω αυτό που θέλει.// Η φράση Χ, ιδίως με τον όρο «λεπτομέρειες» προ-σπαθεί να καλύψει όλους τους λόγους, και την περιγραφή και την αφήγηση και την απόδειξη και τους συγγενικούς με την απόδειξη λόγους πειθώ και στοχασμός./ Τα πε-ρισσότερα από τη φράση Χ αφορούν τον αποδεικτικό λόγο και τους συγγενικούς του. Α) γενικά, οι επεξηγήσεις πάντοτε μπορούν να λείψουν από μια παράγραφο, άρα δεν είναι τρόπος ανάπτυξης.

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

Θα μου επιτρέψετε να απλοποιήσω λίγο τη διατύπωση για τους τρόπους ανάπτυξης των παραγράφων, λέγοντας αρχικά ότι κάθε είδος παραγράφου αναπτύσσεται διαφορετικά. Η περιγραφική παράγραφος αναπτύσσεται, σε γενικές γραμμές, με τα μέρη του αντικειμένου που περιγράφουμε και με παράθεση των χαρακτηριστικών τους. Η αφηγηματική παράγραφος αναπτύσσεται, γενικά, με την αναφορά της δράσης του πρωταγωνιστή και άλλων προσώπων που εμπλέκονται. Η αποδεικτική παράγραφος αναπτύσσεται με συλλογισμό. Ο συλλογισμός για να οδηγηθεί, για να φθάσει, σε συμπέρασμα έχει ανάγκη από προκείμενες, ή όπως μπορούμε να πούμε: αναπτύσσεται με προκείμενες. Το ερώτημα τώρα είναι ποιες είναι προκείμενες ή πού και πώς θα βρούμε προκείμενες. Προκείμενες, γνωστές και άμεσα ορατές, είναι οι αιτιολογήσεις και τα παραδείγματα – για τα οποία βλέπε ρητορική του Αριστοτέλη. Άλλες προκείμενες μπορούμε να σχηματίσουμε (και να χρησιμοποιήσουμε σε ένα συλλογισμό) από τη σύγκριση και αντίθεση, ή ερευνώντας τα αίτια και τα αποτελέσματα, ή από τη διαίρεση ενός «πράγματος». Έτσι, α) αφού πούμε ένα συμπέρασμα, μετά ως προκείμενες** γράφουμε παραδείγματα, β) λέμε ένα συμπέρασμα και γράφουμε μια ή περισσότερες αιτιολογήσεις, ή γράφουμε πρώτα αιτιολόγηση ή αιτιολογήσεις και λέμε μετά το συμπέρασμα ολοκληρώ-νοντας τον συλλογισμό, γ) συγκρίνει ο Παπανούτσος τους μαλακούς και τους σκληρούς χαρακτήρες, αντλεί από τη σύγκριση προκείμενες και βγάζει συμπέρασμα ότι μάλλον υπάρχουν δυο τύποι χαρακτήρων, δ) διαιρεί χοντρικά ο Ν. Γρηγοριάδης την ποίηση σε επική, λυρική και δραματική και συμπεραίνει ότι αδρομερώς υπάρχουν τρία είδη ποίησης, ε) ψάχνοντας τα αίτια γιατί συμβαίνει αυτό ή εκείνο τα εντοπίζουμε και κατασκευάζουμε το συλλογισμό: τα αίτια είναι αυτά και εκείνα, ή τα κυριότερα αίτια είναι τα τάδε, στ) και το ίδιο κάνουμε και με την έννοια αποτελέσματα, η οποία μας ωθεί να επισημάνουμε τα ευμενή ή τα δυσμενή και να κάνουμε συλλογισμό, πχ τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά και είναι αυτά και εκείνα.// Οι έννοιες δηλαδή σύγκριση και αντίθεση, διαίρεση, αίτια, αποτελέσματα ενεργούν ως εναύσματα, ως εφαλτήρια για να εντοπίσουμε προκείμενες και να σχηματίσουμε συλλογισμό αυτού ή εκείνου του είδους. Ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με την έννοια επεξήγηση, που σκοπό έχει να κάνουμε πιο κατανοητή σε έναν δέκτη του λόγου μας μια λέξη ή φράση που δεν γνωρίζει το νόημά της.// Την έννοια «λεπτομέρειες» την παραμερίζω ως ανεπιτυχή, πού ίσως μόνον στην αφηγηματική παράγραφο μπορεί να έχει θέση και να δηλώνει εκεί οτιδήποτε υπάγεται στο ρήμα.// Για τον ορισμό: Υπάρχουν διάφορα είδη ορισμού, πχ ο δεικτικός «να, αυτό είναι δέντρο». Στο λύκειο χρησιμοποιούμε ορισμό που είναι συμπέρασμα, ατελής δηλαδή συλλογισμός:  «κατανάλωση είναι αυτό και εκείνο», ενώ πολλές φορές μετά βάζουμε και παραδείγματα, οπότε έχουμε ολοκληρωμένο συλλογι-σμό, αφού τα παραδείγματα είναι σε τέτοιες περιπτώσεις οι προκείμενες του συλλογισμού.// Το επιχείρημα είναι συλλογισμός, είναι μια λέξη συνώνυμη με τον συλλογισμό. Η αναλογία είναι συλλογισμός, δηλώνει ένα από τα είδη του επαγωγικού συλλογισμού. Ο συλλογισμός, φυσικά, είναι συλλογισμός. Άρα, αναφέροντάς τα ταυτολογούμε και περιττολογούμε. // Σύμφωνα με την άποψη που εκφράζω εδώ, ακολουθώντας τον Αριστοτέλη,η σωστή διατύπωση για τον τρόπο ανάπτυξης, οργάνωσης, δόμησης, κατασκευής, σύνταξης της απο-δεικτικής παραγράφου είναι ότι αυτή η παράγραφος αναπτύσσεται με ένα και μόνον τρόπο: με συλλογισμό. Μετά πρέπει να εξηγήσουμε στο μαθητή ότι ο συλλογισμός αναπτύσσεται με προκείμενες και ποιες είναι προκείμενες και πώς και πού θα βρούμε προκείμενες// Μάλιστα κάτι που δεν αναφέρεται στη θεωρία ή δεν τονίζεται επαρκώς,  είναι ότι προκείμενες αποτελούν και συμπε-ράσματα προηγούμενων συλλογισμών μας// * Όσον αφορά τον όρο «προκεί-μενες», που πολλές φορές είναι μετά το συμπέρασμα, είναι δηλαδή «μετά-κείμενες» πχ «ο Χ είναι θνητός, γιατί είναι άνθρωπος», μπορούμε για να μην μπερδευόμαστε να τις λέμε «αποδεικτικές προτάσεις». Με τον όρο αποδεικτι-κές προτάσεις τονίζουμε τον κύριο ρόλο τους και δεν μπλέκουμε στο αν είναι πριν ή μετά το συμπέρασμα.// Παρεμφερή είναι και τα σχετικά με την ανάπτυ-ξη της παραγράφου του λόγου πειθούς όπως και του στοχαστικού λόγου, με κάποιες σημαντικές διαφορές, πχ στην πειθώ μπορεί να υπεισέρχεται και το συναίσθημα, μια προκείμενη δηλαδή που προέρχεται από συναισθηματική λογική, οπότε οδηγεί σε μη αυστηρά ορθολογικό συμπέρασμα.                             

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

Θα παρακαλέσω να μου επιτρέψετε να πω τη γνώμη μου για ένα συλλογισμό, που νομίζω απασχολεί τους φιλόλογους, για τον «ο Χ κλέβει στη μονόπολη/ ο Χ είναι αναξιόπιστο πρόσωπο». ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Από τον συλλογισμό λείπουν διαρθρωτικές λέξεις, αλλά αυτό είναι συνηθισμένο και κάπως δευτερεύον θέμα . ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Υπάρχει ένα είδος συλλογισμού που μπορούμε να τον ονομάσουμε "ελλειπτικό" (και την παράγραφο που τον περιέχει: "ελλειπτική παράγραφο"). Στον παραπάνω συλλογισμό λείπει η προκείμενη "όποιος κλέβει στη μονόπολη είναι αναξιόπιστο πρόσωπο, οπότε ο πλήρης συλλογισμός είναι "όποιος κλέβει στη μονόπολη είναι α-ναξιόπιστο πρόσωπο, ο Χ κλέβει στη μονόπολη, άρα είναι αναξιόπιστο πρόσωπο". Τώρα φαίνεται καθαρά ότι ο συλλογισμός είναι παραγωγικός.// {Τον ελλειπτικό συλλογισμό τον συναντάμε και τον έχουμε μάθει στη Λογική, αλλά εκεί τον ονομάζουμε "ενθύμημα".  Έτσι, ελλειπτικός συλλογισμός είναι το ενθύμημα "ο Σωκράτης είναι θνητός, γιατί είναι άνθρωπος" από όπου λείπει η μείζονα προκείμενη "όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί". Ελλειπτικός είναι και ο συλλογισμός "δευτέρα λυκείου είσαι- διάβασε" από όπου λείπουν πολλές προκείμενες- Γενικά με τον ελλειπτικό συλλογισμό πρέπει να είναι κανείς εξοικειωμένος για να  τον επισημαίνει και να λύνει το πρόβλημα που παρουσιάζει ένας τέτοιος συλλογισμός}.//  ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟΣ Ο ΠΑΡΑΠΑΝΩ  ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ; Νομίζω πως όχι. Είναι με υπερβολή: έναν που κλέβει στο παιχνίδι μονόπολη μάλλον δεν τον λέμε αναξιόπιστο αλλά ζαβολιάρη. Η σημασία του αναξιόπιστου είναι πολύ βαριά, εννοεί αυτόν πχ που δανείζεται χρήματα και δεν τα επιστρέφει. Ο ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΌΣ ΑΥΤΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΘΕΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

-Στο γ΄ τεύχος του σχολικού Έκφραση-Έκθεση δίνονται ασκήσεις προς λύση: Παραθέτω παρακάτω τις κατά την άποψή μου απαντήσεις:(Σημείωση: α-Εάν βέβαια νομίζουν σκόπιμο οι καθηγητές μπορούν να ενημερώσουν τους μαθητές ότι υπάρχει και η άποψη που αναφέρω, β-από κάθε άσκηση για την οικονομία του χώρου, παραθέτω την πρώτη φράση). @ 1, Με βάση την εμπειρία μου, έχω σχηματίσει τη γνώμη ότι οι γυναίκες πολιτικοί . . . Απάντηση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε αφανές δείγμα, δείγμα που αποτελείται από την πομπό του λόγου αυτού και από όσους άλλους νομίζει αυτός ότι έχουν την ίδια άποψη. Παρατηρήσεις: α) Πολλοί τέτοιοι συλλογισμοί μπορούν να εξηγηθούν και με αίτιο/αποτέλεσμα: Αίτιο= η εμπειρία μου είναι η τάδε, αποτέλεσμα= νομίζω ότι η υποψήφια που επέλεξα θα συμπεριφερθεί όπως προβλέπει η εμπειρία μου. β) Τους συλλογισμούς από δείγμα τους εξηγούμε πρώτα με τους κανόνες που ισχύουν για συμπεράσματα από δείγμα, και δευτερευόντως με τους κανόνες για αίτιο/αποτέλεσμα. @ 2)  Το σώμα α θερμαινόμενο διαστέλλεται. όπως και τα σώματα β, γ. . . Απάντηση: επαγωγικός συλλογισμός με δείγμα, που γίνηκε προτού ερευνηθούν όλα τα μέταλλα. Παρατηρήσεις: α) Η διατύπωση είναι λανθασμένη. Η σωστή είναι "άρα πιθανόν όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται", β) Καθώς οι έρευνες των επιστημόνων προχωρούσαν και διαπίστωναν ότι και τα νέα μέταλλα που ανακάλυπταν θερμαινόμενα διαστέλλονταν, οι πιθανότητες ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται αυξάνονταν. Σήμερα που εξιχνιάσθηκαν σχεδόν όλα τα μέταλλα, το συμπέρασμα ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται είναι βέβαιο κατά 99/100 ή ίσως κατά 100/100. γ) Το συμπέρασμα από ένα επαγωγικό συλλογισμό που στηρίζεται σε δείγματα που φθάνουν το 999/1000 των περιπτώσεων μετατρέπεται σε κοινή και αποδεκτή από όλους αλήθεια. Από εκεί και πέρα χρησιμοποιείται ως προκείμενη, ως αποδεικτική δηλαδή πρόταση, για παραπέρα π α ρ α γ ω γ ι κ ο υ ς  συλλογισμούς. Πχ το τάδε πράγμα είναι μέταλλο, άρα θερμαινόμενο διαστέλλεται. @ 3), Οι Γάλλοι είναι αγενείς. . .ένας τελωνειακός  . . .Ανάλυση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε δείγμα. Αλλά  πάρα πολύ μικρό γι' αυτό ο συλλογισμός αυτός στην ουσία είναι παραλογισμός. Δεν μπορείς να λες ότι επειδή ένας Γάλλος σου φέρθηκε αγενέστατα, εξήντα εκατομμύρια Γάλλοι είναι αγενής= παραλογίζεσαι. Παρατηρήσεις  : α), Ο συλλογισμός μπορεί να εξηγηθεί και με αίτιο/αποτέλεσμα. Αλλά και έτσι o συλλογισμ είναι παραλογισμός, γιατί η αιτία είναι τελείως ανεπαρκής. β), Εκτός από τους παραγωγικούς παραλογι-σμούς, για τους οποίους κάνει κάποιον ελάχιστο λόγο το βιβλίο Έκφραση-Έκθεση, υπάρχουν και ε π α γ ω γ ι κ ο ί  π α ρ α λ ο γ ι σ μ ο ί  για τους οποίους το βιβλίο νομίζω ότι δεν αναφέρει τίποτα. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΎΣ: Οι ειδικοί διακρίνουν τρία είδη: Ι-Ο παραλογισμός ανεπαρκών στατιστικών στοι-χείων: Είναι αυτός που στηρίζεται σε μικρό δείγμα. Σ’ αυτόν υπάγεται και η εσφαλμένη γενίκευση, όπου το δείγμα σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι ασή-μαντο. Το κριτήριο του μικρού δείγματος μπορεί όμως να ισχύει για θέματα φυσικής, πχ για μέταλλα. ΙΙ-Ο Παραλογισμός των βεβιασμένων στατιστικών στοιχείων: όπου το δείγμα δεν είναι επιλεγμένο στην τύχη. ΙΙΙ- Ο Παραλογι-σμός που είναι στον αντίποδα της αναφοράς στην αυθεντία. Σ’ αυτόν συμπε-ραίνουμε ότι μια πρόταση είναι ψευδής ή αληθής επειδή προέρχεται από κά-ποιο πρόσωπο για το οποίο ισχύουν ορισμένα στοιχεία. Επικίνδυνες περι-πτώσεις είναι όταν μια θεωρία απορρίπτεται με το αιτιολογικό ότι αυτός που την προτείνει είναι της τάδε ιδεολογίας, ή όταν την ηθική θεωρία που προτείνει κάποιος την απορρίπτουμε επειδή ο ίδιος είναι ανήθικος, κτλ. IV- Θα προσθέ-σω ότι παραλογισμό έχουμε και όταν η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρ-κής, και σαν παράδειγμα αναφέρω τον παραλογισμό " Η ημέρα μου δεν πήγε καλά, γιατί το πρωί συνάντησα μια μαύρη γάτα". @ 4), Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καλά, . . αφού το . . Ανάλυση: ‘’Συλλογισμός’’ με αίτιο/αποτέλεσμα, στην ουσία όμως παραλογισμός. Πρέπει να ψάξεις και να βρεις άλλη ή άλλες αιτίες που η μέρα σου δεν πήγε καλά. (ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΩ).

[Δημήτριος Τσαμαρδίνος]

(ΣΥΝΕΧΙΖΩ): 5), Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στην  τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί . . . Ανάλυση: Συλλογισμός με αίτιο/αποτέλεσμα, αλλά μη επαρκές αίτιο, άρα και μη τελείως προβλέψιμο αποτέλεσμα.  Για να μην χαρακτηρίσουμε εξάλλου τον συλλογισμό ως παραλογισμό, θα πούμε ό-τι το συμπέρασμά του είναι υπερβολή, κατά παράβαση δηλαδή της έννοιας του μέτρου. Το σωστό θα ήταν να πει ο μαθητής ότι: επειδή μελέτησα αρκετά και μεθοδικά, ελπίζω να πάρω ένα καλό βαθμό σ' αυτό το μάθη-μα. Παρατηρήσεις: Δεν μπορείς να ξέρεις πόσο μελέτησαν οι άλλοι συμμα-θητές σου. Εξάλλου υπάρχουν και άλλες αιτίες που επηρεάζουν την επίδοσή σου και τη βαθμολογία σου, όπως και την επίδοση και τη βαθμολογία των συμμαθητών σου: οι μαθησιακές ικανότητές σου σε σύγκριση με εκείνες των συμμαθητών σου, η ψυχραιμία την ώρα της εξέτασης, και λοιποί απρόβλεπτοι παράγοντες. @ 6), Για τη μικρασιατική καταστροφή "φταίνε . . . Ανάλυση: Επαγω-γικός συλλογισμός με αίτια/αποτέλεσμα. Τα αίτια είναι αρκετά αλλά όχι τελεί-ως επαρκή για να συμπεράνουμε 100 τοις 100  ότι φταίνε οι αντίπαλοι του

[moagniko]

Καλημέρα, παιδιά!! Θέλω, σας παρακαλώ, τα φώτα σας!!!
Σε ποιο βαθμό σχετίζεται ο αναλογικός συλλογισμός με την αναλογία ως τρόπο ανάπτυξης;