Μουσικά αφιερώματα

[apri]

Από την προηγούμενη Κυριακή και μέχρι την τελευταία του Μαΐου, όπως είπα, θα σας βάζω αποσπάσματα από το βιβλίο του K. Γουσίδη «Ο καλός χριστιανός» που είχε ως θέμα του τα γεγονότα προ και κατά τη διάρκεια της Άλωσης,
και λόγω επετείου, αλλά και γιατί οι καταστάσεις και τα διλήμματα που αντιμετώπισαν εκείνη την εποχή θυμίζουν πολύ το σήμερα.

Την προηγούμενη Κυριακή το απόσπασμα αναφερόταν στην οικονομική εξαθλίωση της Κωνσταντινούπολης πριν από την Άλωση και την επίπτωση που είχε στην ψυχολογία των κατοίκων της.
(http://www.pde.gr/index.php?topic=4963.22005 )

Σήμερα σειρά έχει ο μεγάλος πρωταγωνιστής από τη μεριά των Ρωμιών, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ανέλαβε την ηγεσία μιας αυτοκρατορίας οικονομικά καθημαγμένης, εδαφικά περιορισμένης και σοβαρά απειλούμενης από εξωτερικό εχθρό. Και έμεινε στην ιστορία και στην καρδιά των Ρωμιών, όχι τόσο γιατί ήταν ο τελευταίος και μοιραίος βασιλιάς, αλλά γιατί σε αντίθεση με πολλούς πριν και μετά από αυτόν,
ποτέ δεν πρόταξε το ατομικό του συμφέρον και ποτέ δεν πρόδωσε την εμπιστοσύνη των υπηκόων του.

Δεν είναι τυχαίο ότι χρόνια αργότερα, όταν ο Άγγλος ναύαρχος Χάμιλτον ζητούσε από τον Κολοκοτρώνη να δεχθούν οι Έλληνες συμβιβασμό με τους Τούρκους, εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά παραπέμποντας στη στάση του Κωνσταντίνου:
«Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμία συνθήκη δεν έκαμε.
Η φρουρά του είχε παντοτινόν πόλεμον με τους Τούρκους
και δύο φρούρια ήταν πάντοτε ανυπότακτα.
Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι κλέφτες,
τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά.»




Κωνσταντίνος
ο εν Χριστώ τω Θεώ πιστός και ευσεβής βασιλεύς αυτοκράτωρ Ρωμαίων
ο Παλαιολόγος



«Ο σουλτάνος υποσχόταν για ακόμα μια φορά στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο
πως, αν του παρέδιδε την Πόλη,
θα τον αναγνώριζε αυτόν και τους απογόνους του «εις τους αιώνες των αιώνων» δεσπότες του Μοριά
και ότι δεν θα είχε να φοβηθεί τίποτα ξανά από τον ίδιο και τους Τούρκους.
Θα του έδινε μάλιστα και αρκετό χρυσάφι, αν του παρέδιδε την Πόλη.

Επίσης, επανέλαβε για ακόμα μια φορά τον όρκο του ότι σε αυτή την περίπτωση
ο καθένας που επιθυμούσε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη
θα μπορούσε να το πράξει χωρίς κίνδυνο
και θα μπορούσε να πάρει μαζί του όλα τα κινητά υπάρχοντα.

Η τελευταία πρόταση που έκανε ο Μωάμεθ στον Κωνσταντίνο ήταν να λύσει την πολιορκία,
 εφόσον ο αυτοκράτορας αναλάμβανε να του καταβάλλει σε ετήσια βάση
ένα φόρο εκατό χιλιάδων χρυσών νομισμάτων.
Αν συνέβαινε αυτό, ποτέ ξανά δεν θα πολιορκούσε την Πόλη, υποσχέθηκε.

«Ζητάει κάθε χρόνο εκατό χιλιάδες χρυσά νομίσματα» γέλασε ο αυτοκράτορας.
«Μα εγώ δεν έχω να του δώσω αυτήν τη στιγμή ούτε δέκα χιλιάδες».
……………………………………………………………
«Αν επιτάξουμε όλον το χρυσό που υπάρχει στις εκκλησίες και στα μοναστήρια
και όλον το χρυσό που έχουν οι άρχοντες,
δεν θα καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε αυτό το ποσό;»
ρώτησε γεμάτος απορία ο μέγας δομέστιχος Ανδρόνικος Καντακουζηνός.

«Αποκλείεται» αποκρίθηκε αμέσως ο Σφραντζής.
«Και ακόμα και αν καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε για φέτος το ποσό που ζητάει,
τι θα δώσουμε του χρόνου στον σουλτάνο και πώς θα επιβιώσουμε τη χρονιά που θα έρθει;»

«Όχι, όχι, όχι» τους έκοψε όλους το λόγο ο αυτοκράτορας.
«Δεν χρειάζεται τίποτα να συζητήσουμε. Η απάντησή μου είναι όχι.»
………………………………………………………………….
Αμέσως μετά κάλεσε ξανά κοντά του τους Τούρκους πρέσβεις και τους έδωσε την οριστική απάντησή του προς τον σουλτάνο Μωάμεθ.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος του μήνυε:

«Αν θέλεις να ζήσεις και εσύ ειρηνικά μαζί μας, όπως έκανε ο πατέρας σου Μουράτ και οι άλλοι πρόγονοί σου,
τότε είθε να είναι για πάντα μαζί σου τη χάρη του Θεού.
Κράτα λοιπόν όλα τα εδάφη που αδίκως έχεις αρπάξει από μας,
κράτα τη γη σα να δικαιούσαι να την έχεις,
δέξου τόσους φόρους, όσους μπορούμε να σου προσφέρουμε
και αποχώρησε ειρηνικά από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης.

Αν όμως επιλέξεις τελικά να μας πολεμήσεις, όπως φαίνεται πως είναι η πρόθεσή σου,
τότε συλλογίσου πως κανένας εχθρός της Πόλης δεν έχει ζήσει για πολύ.
Και να σκεφτείς ότι, ενώ ελπίζεις να μας νικήσεις, τελικά μπορείς να ηττηθείς.

Το να σου παραδώσω την Πόλη όμως
δεν είναι δικαίωμα δικό μου ούτε και κανενός άλλου απ’ όσους κατοικούν σε αυτήν.
Γιατί να ξέρεις με κοινή μας απόφαση όλοι μας θα πεθάνουμε οικειοθελώς για να την υπερασπιστούμε
και δεν θα νοιαστούμε καθόλου για τη ζωή μας.» 

Κωνσταντίνος Γουσίδης «Ο καλός χριστιανός» (2009)



 

Το παρακάτω τραγούδι βασίζεται σε έναν από τους πιο γνωστούς θρύλους που διαδόθηκαν μετά την Άλωση
για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, το θρύλο για τον Μαρμαρωμένο

[PDE ads]

[apri]

Ένα παραδοσιακό τραγούδι που ακουγόταν στο "Νησί" τη Δευτέρα που μας πέρασε. Το τραγουδούσε ο Γιώργης μεθυσμένος για το γάμο της κόρης του.
Αφιερωμένο στη soul, που της άρεσε το επεισόδιο και μου θύμισε το τραγούδι.
Επίσης, στον Παράξενο και τα κρασιά του.

H κούπα η μονοβασιά

"Η κούπα η μονοβασιά" δεν είναι απλό τραγούδι, αλλά ολόκληρο δρώμενο που το συναντάμε
στις ανατολικές επαρχίες της Κρήτης (αλλά και στην Κάρπαθο και στην Κάσο).

Η παρέα τραγουδά και κάθε φορά προτρέπει έναν να αδειάσει μονομιάς ένα ποτήρι κρασί, το οποίο στη συνέχεια φιλάει από κάτω. Κατόπιν, αυτό περνάει στο διπλανό, στον παραδιπλανό και ούτω καθ' εξής.

Το σήκωμα του ποτηριού ψηλά είναι για την ζωή και το κατέβασμα χαμηλά είναι για τον θάνατο. Κάτι σαν σπονδή δηλαδή.




http://www.youtube.com/watch?v=hRwNcR8mAuo


Τίνος  είν’  η  κούπα  η  μονοβασιά (ή μονεμβασιά)
μην είναι  (του Μιχάλη)   του  μπέη  του  πασά,
πιες  τη   πιες  τη  και  ξαναγέμωσέ τη
και  βρες  τον διπλανό σου που είναι στο πλευρό  σου.

Ας  την  ανεβάσουμε  στα  επουράνια
κι  ας  την  κατεβάσουμε  στα  καταχθόνια.

Δώσ’  της  μια  να  πάει  κάτω
για  να  βρει  η  κορφή  το  πάτο
πάτο  πάτο  πάτο  πάτο
φίλησέ την  κι  από  κάτω,
άδειασε  μας  το  ποτήρι
και  δεν  κάνομε  χατίρι.

ΥΓ.  Μονοβασιά: Είτε αναφέρεται στην ομώνυμη ποικιλία κρασιού είτε έχει την έννοια «μονορούφι».

[apri]

Mετά τις μονοβασιές και τις ρακιές, να πάμε και στα πιο σοβαρά.

H αυριανή ημέρα, η 19η Μαΐου είναι μια σημαντική μέρα: η ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων.
Σας έχω ετοιμάσει ένα μικρό αφιέρωμα πάνω σ' αυτό το θέμα, το οποίο θα αναρτήσω αύριο.

Σήμερα θα σας βάλω κάποια ακούσματα από τον Πόντο την περιόδο που ακόμα η ζωή τους κυλούσε ειρηνικά.

Ξεκινώ με το αρχαιότερο.

Της Τρίχας το γεφύρι


Είναι το θρυλικό γεφύρι του Πόντου που σύμφωνα με το τραγούδι χτίστηκε με ανθρωποθυσία.

[apri]

Η Χαμαιλέτε



"Η χαμαιλέτε, ήταν ο νερόμυλος των χωρικών του Πόντου,
όπου άλεθαν το σιτάρι και τα καλαμπόκι για να κάνουν το αλεύρι για ψωμιά, τις πίτες και τα νόστιμα φαγητά:
«Χαβίτσι», «τρίμμαν», «τσιριχτά», «γιοχάδες», «πισία», «δεμέσια», «λαβάσια» και «μακαρίναν».

Ο μυλωνάς ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει αλάτι, για να κάνουν «ανανίβ πίταν», στο όμορφο τζάκι του μύλου.

Αρχές Σεπτεμβρίου ετοίμαζαν και το «πλιγούρι».
Έπλεναν το σιτάρι, το έβραζαν και το άφηναν στον ήλιο να στεγνώσει.

Το «κοπάνεμαν» γινόταν με τα γουδόμορφα «κοπάλε»,
αργά και ρυθμικά μέσα σην «εγδήν», το μαρμάρινο δηλαδή γουδί που χωρούσε 15-20 οκάδες σιτάρι.
Μερικοί νέοι που ήθελαν να κάνουν τον δυνατό στις γυναίκες,
κοπάνιζαν και αυτοί δυνατά και ρυθμικά.

Το «κορκότον» γινόταν με τις ίδιες διαδικασίες, αλλά εδώ το σιτάρι ήταν άβραστο.

Θυμάμαι, που στρώνανε ολόγυρα πολύχρωμα κιλίμια
για να μαζεύεται το στάρι που εκτιναζότανε, γιατί ήταν ευλογία Κυρίου,
και κάποιες ζωηρές κότες, που «κουδούκιζαν» ανενόχλητες πάνω από τα στρωσίδια
και στο τέλος ξεκινούσε ο χορός με το ακορδεόν και την λύρα.

Η «χαμαιλέτε τη Φουντούκ’» στο χωριό,
στέναζε κι αυτός από τα γλυκά φράουλα (χαμούφτας), τα μποστάνια και τα φρούτα
και τα παράξενα τα σκιάχτρα που τα βάζανε για να φοβούνται τα πουλιά και τα αγρίμια.


Ποια πουλιά και ποια αγρίμια; Σήμερα ουρλιάζουν μονάχα οι άνθρωποι!
Από τον μυλαύλακα, το «χάρκ» και το σωλήνα, το «ολούχ»
το νερό έπεφτε στον τροχό του μύλου, την «τσάρχα» για να κινηθεί η μυλόπετρα,
«παλαγόγιζαν την χαμαιλέτεν» και από ένα υπόγειο αυλάκι, τον «αλεπόν», το νερό έπεφτε ξανά στο ποτάμι.
Η σειρά, η «λαχίδα» έφτασε, το καλαμπόκι αδειάζεται στο μελεθρείο
και μ’ έναν κρουνό, το «καλίν» οδεύει στον λαιμό, σην «γούλαν» της μυλόπετρας.
Τα σιδερένια ελάσματα, «κρανκανάκ» κανονίζουν την ποσότητα ροής,
100 κότια, περίπου 1000 οκάδες αλέθονται σε 24 ώρες.

 
Στο Ν. Δράμας, στο Κεφαλάρι, λειτουργεί καθημερινά η «χαμαιλέτε» του έμπειρου και καλοσυνάτου Κόντου,
το γεροντάκι που ξεναγεί με ευχαρίστηση τον κάθε επισκέπτη.

“Ρε παιδία ντο λέτεν, πάμεν σην χαμαίλετεν,
κλέφτωμεν έναν κορίτσ’, κάν’ναν τηδέν μη λέτεν”.


(Του Σπύρου Αμαραντίδη
στο site: http://clubs.pathfinder.gr/idonida_gi/1149380 )

Παραδοσιακός νερόμυλος

Το τραγούδι αναφέρεται σε έναν δεξιοτέχνη της ποντιακής λύρας (κεμεντζέ), που ευχαριστεί τον κόσμο με τις δοξαριές του,
όπως η χαμαιλέτε με τα κρύα της νερά τα κοριτσόπουλα.


Γουρπάν σο κεμεντζόπο σ’


http://www.youtube.com/watch?v=eu4zFQmYu1k


Ε! κεμέ..κεμεντζετζή
Το τσαλίμι σ’ πίσον α’
Σα κορτσόπα ανάμεσα
Το τοξάρι σ’ σύρον α’

Ω! γουρπάν σο κεμεντζόπο σ’
ευχαριστάς θεμέλια
οντές περς το τοξάρισ’
και ρουζ απάν σα τέλια μ’

Ώθεν κελαηδούν πουλία
Νε κεσ’ γύρω κλόσκουμε
Θερία πως παρχαρεύνε
Σ’ άρματα ‘κι ζώσκουμε

Ω! γουρπάν σο κεμεντζόπο σ’
ευχαριστάς θεμέλια
οντές περς το τοξάρισ’
και ρουζ απάν σα τέλια μ’

χαμαιλέτε σά φτεράς
κρύα νερά τσίγουνταν
τ’ έμορφα τα κόρτσοπα
ασ’ σην σεβντά λύγουνταν

Ω! γουρπάν σο κεμεντζόπο σ’
ευχαριστάς θεμέλια
οντές περς το τοξάρισ’
και ρουζ απάν σ’ τέλια μ’

[PDE ads]

[apri]

Και ένα τελευταίο για σήμερα.

Η γλώσσα των Ποντίων


Οι πρόσφυγες από τον Πόντο που ήρθαν στον ελληνικό χώρο τον προηγούμενο αιώνα
έφεραν μαζί τους και την ιδιαίτερη διάλεκτό τους, την ποντιακή.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η γλώσσα αυτή αντιμετωπίστηκε με περιφρόνηση
και υπήρξε σαφής κοινωνική πίεση, ειδικά προς στους νεότερους ομιλητές της που πήγαν στα σχολεία,
να την εγκαταλείψουν…


Τα ποντιακά με τις υποδιαλέκτους τους αποτελούν εξέλιξη της ιωνικής διαλέκτου
που μιλούσαν στην περιοχή της Μιλήτου.

Η απομόνωσή τους από τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο
μετά την κατάκτηση της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους
είχε ως αποτέλεσμα να διατηρήσουν αρκετά στοιχεία της αρχαίας διαλέκτου.
Π.χ  το "η" το προφέρουν ως "ε" («νύφε» αντί νύφη), δεν έχουν συνίζηση  ("φωλία" αντί φωλιά),
διατηρούν την ιωνική ψίλωση («σπίγγω» αντί σφίγγω), χρησιμοποιούν σποραδικά απαρέμφατο (μαθείναι),
την αρχαία προστακτική σε –ον (γράψον) κλπ.

Πέρα όμως από τις αρχαίες καταβολές τους, έχουν δεχθεί και ξένες επιδράσεις κυρίως στο λεξιλόγιο
και πιο συγκεκριμένα από την τουρκική, την αρμενική, τη γεωργιανή, την κουρδική κλπ




Νανούρισμα από τη Μαύρη Θάλασσα

http://www.youtube.com/watch?v=BseoHSldy3c

 

Tεύχος Νοεμβρίου 1925 του περιοδικού Νational Geographic

[apri]

(Σαν Σήμερα) 19 Μαίου 1919 : Αφιξη Ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στη Σμύρνη.

apri,  σου κάνω πάσα ....

Μοιραία ημερομηνία για όλη τη Μικρά Ασία...

19 ΜΑΪΟΥ
Ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων



«Οι πασάδες που διέπραξαν απερίγραπτα εγκλήματα,
τέτοια που δεν μπορεί να συλλάβει η φαντασία του ανθρώπου
και έφεραν τη χώρα σε αυτή την κατάντια ,
τώρα υποδαυλίζουν ταραχές
 για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους και μόνο συμφέροντα.

Εγκαθίδρυσαν ένα τυραννικό καθεστώς,
οργάνωσαν εκτοπίσεις και σφαγές,
έκαψαν βρέφη, που ακόμη θήλαζαν, με πετρέλαιο,
βίασαν γυναίκες και μικρά κορίτσια μπροστά στα μάτια των γονιών τους.
Εξόρισαν γυναικόπαιδα σε άθλια κατάσταση μέχρι τη Μοσούλη προβαίνοντας σε κάθε είδους ωμότητες,
επιβίβασαν σε πλοία χιλιάδες αθώους και τους πέταξαν στη θάλασσα.

Ανακοίνωναν με τελάληδες ότι οι πιστοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία χριστιανοί
οφείλουν να παραιτηθούν από την θρησκεία τους και να αποδεχθούν το Ισλάμ.
Επέβαλαν σε γέροντες να βαδίζουν μήνες ολόκληρους νηστικοί
και τους εξανάγκαζαν σε διαρκή καταναγκαστική εργασία.
Οδήγησαν γυναίκες σε οίκους ανοχής που λειτουργούσαν κάτω από ανυπόφορες συνθήκες.
Αυτά είναι γεγονότα που δεν έχουν προηγούμενο 
στην ιστορία οποιουδήποτε λαού.» 

Αυτή ήταν η κατάθεση του Κεμάλ Ατατούρκ, ως μάρτυρα κατηγορίας στο έκτακτο στρατοδικείο
που συγκλήθηκε το 1918, για να δικάσει τους ηγέτες των Νεότουρκων για τα εγκλήματα κατά των χριστιανών.


Και όμως ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ, που λίγους μήνες πριν περιέγραφε με τόσο ανατριχιαστικό τρόπο
τους διωγμούς των συμπατριωτών του εναντίον των χριστιανικών πληθυσμών του Πόντου,
όταν έφθασε στη Σαμψούντα στις 19 Μαΐου 1919
με εντολή του Σουλτάνου και των Άγγλων να αποκαταστήσει την τάξη, 
συνέχισε πιο συστηματικά την εξόντωση.


Και τελικά τα κατάφερε.
Στο χρονικό διάστημα 1916-23
από τους 750.000 Έλληνες που κατοικούσαν στον Πόντο
οι Νεότουρκοι κατόρθωσαν να εξαφανίσουν
με τη μέθοδο των σφαγών 350.000 Έλληνες
και με τη μέθοδο των διώξεων και των εκτοπίσεων τους υπόλοιπους …

 Ο ξεριζωμός των Ελλήνων του Πόντου
είναι από τα πρωτοφανή εγκλήματα στην ανθρώπινη ιστορία.
 Ύστερα από 27 αιώνες ζωής ένας λαός ξεριζώθηκε από τη γη του
εν καιρώ ειρήνης
αφήνοντας πατρογονικές εστίες, σπίτια, εκκλησίες,
τάφους προγόνων…


Ο Κεμάλ στις 13 Αυγούστου του 1923 εκφωνώντας μακροσκελή λόγο
στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας είπε:
"Επιτέλους, τους ξεριζώσαμε τους Έλληνες από τον Πόντο !".

Δείτε ένα σχετικό εξάλεπτο αφιέρωμα από την εκπομπή
«Οι Φάκελοι»
http://www.youtube.com/watch?v=76zWeNAYv4U&feature=related



Και ένα τραγούδι-θρήνος από τον διασημότερο ποντιακής καταγωγής τραγουδιστή,
τον Στέλιο Καζαντζίδη:

Αναφέρεται στο κάψιμο από τους Τούρκους το 1913 του Τσάμπασιν
(τουρκ.= κορυφή των πεύκων), μιας μικρής παραθεριστικής πόλης,
 που βρισκόταν σε ένα οροπέδιο ύψους 2.000 μέτρων σε απόσταση 57 χλμ νοτίως της παραθαλάσσιας πόλης Ορντού.
Ανάμεσα στα πεύκα του Τσάμπασιν στο βουνό Καρακόλ (τουρκ.= φυλάκιο)
συνήθιζαν να παραθερίζουν οι κάτοικοι της Ορντού,
γιατί ο τόπος τους ήταν νοσηρός και επικίνδυνος το καλοκαίρι, λόγω των ορυζώνων.

Στην αρχαιότητα  η Ορντού ήταν γνωστή με το όνομα Κοτύωρα και ήταν αποικία των Μιλησίων από τον 8ο αιώνα π.Χ.
 Ήταν αυτή ακριβώς η αρχαία πόλη, όπου στρατοπέδευσε ο Ξενοφώντας με τους Μυρίους του το 401 π.Χ
και είδε να χορεύουν οι ντόπιοι τον περίφημο χορό των σπαθιών,
γνωστό ακόμα και σήμερα μεταξύ των Ποντίων με το όνομα πιτσακ’.

Η ονομασία της πόλης άλλαξε σε Ορντού (τουρκ.=στρατός) τον 15ο αιώνα,
 όταν δημιουργήθηκε στην πόλη στρατιωτικό κέντρο.
Κατοικούνταν κυρίως από Πόντιους μέχρι τον 18ο αιώνα,
που με διαταγή του σουλτάνου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή διάφορες τούρκικες ομάδες νομάδων.
Οι τελευταίοι ορθόδοξοι Έλληνες έφυγαν από την περιοχή το 1924 με την ανταλλαγή πληθυσμών....


Το Çambaşi σήμερα


http://www.youtube.com/watch?v=o2EuWHE0Sfo&feature=related


Εκάεν και το Τσάμπασιν                             (=Κάηκε καί τό Τσάμπασιν)
Και επέμναν τα τουβάρε, γιαρ γιαρ αμάν                  (=και μείνανε οι τοίχοι)
Και έρουξαν σο γουρτάρεμαν                             (=και πέσανε να το σώσουν)
Το Ορντούς τα παλληκάρε, οϊ οϊ αμάν                  (=τα παλικάρια της  Ορντού)

Κεν έκαεν κ εμανίεν                                    (=και κάηκε και ζεματίστηκε)
Τ’ Ορντούς το παρχάρ                                 (=το λιβάδι  της Ορντού)
Κεν εκεί τιδέν και επέμνεν                         ( =και εκεί τίποτε δεν απέμεινε)
Μονάχον σαχτάρ!                                         (=παρά μονάχα αποκαΐδια)

Εκάεν και το Τσάμπασιν                                 (=κάηκε και το Τσάμπασιν)
Γιαβρούμ τιδέν και επέμνεν                         (=παλικαράκι μου, τίποτε δεν έμεινε)
Ράσα και λιβαδότοπα                                   (=πλαγιές και λιβαδοτόπια)
Άλλο χορτάρ κι φέρνε                                  (=άλλο χορτάρι δεν φέρνουν)

Τρανόν γιαγκίν σο Τσάμπασιν                        (=Μεγάλη πυρκαγιά στο Τσάμπασιν)         
Σπίτε κι θα απόμενε, γιαρ γιαρ αμάν                  (= σπίτια δεν θα απομείνουν)
Μικροί, τρανοί, φτωχοί, ζεγκίν                        (=μικροί, τρανοί, φτωχοί, πλούσιοι)
Ουλ καθούνταν και κλαίνε, οϊ οϊ αμάν                  (=όλοι κάθονται και κλαίνε)

Κλαιν τη Θεού τα πουλόπα                                   (=κλαίνε τα πουλιά του Θεού)   
Κλαιν τα πεγαδομάτε, γιαρ γιαρ αμάν                  (=κλαίνε τα στόμια των πηγαδιών)
Κλαίει το Τσαμπλούκ, το Καρακιόλ                        (=κλαίει το Τσαμλίκ, το Καρακόλ)
Κλαιν τ' έμορφα τ' ελατε, οϊ οϊ αμάν                     (=κλαίνε τα όμορφα τα έλατα)

Πηγές:
http://pontiakilelapa.wordpress.com/2010/02/16/%CF%84%CE%BF-%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%85%CF%84%CF%89%CE%BC%CE%B1/
http://moscowtransfers.gr/~ioannis_konstantinidis/history.html   

[apri]

Eυχαριστώ Ποντίους και μη για τα καλά λόγια που έγραψαν για τα αφιερώματα.

Σήμερα Μάρκο δεν θα αναφερθώ στους

[apri]

Τραγουδάρα δεύτερη.

Nύχτωσε χωρίς φεγγάρι



Τραγούδι-σταθμός στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, που έγραψε ο Απόστολος Καλδάρας σε ηλικία 21 ετών, σε συνεργασία με τον έμπειρο δημιουργό Σπύρο Περιστέρη και αποτυπώνει τις σκληρές συνθήκες της εμφύλιας αντιπαράθεσης.

Χρησιμοποιεί τον κώδικα σκοταδιού - φωτός για να απεικονίσει παραστατικά τη νέα τυραννία που επικράτησε στη χώρα, αμέσως μετά τη γερμανική Κατοχή λόγω της αγγλοαμερικανικής επέμβασης που τελικά μας οδήγησε στον ολέθριο εμφύλιο πόλεμο.


Σε συνέντευξη του ίδιου του δημιουργού προς τον Παναγιώτη Κουνάδη, το φθινόπωρο του 1989, αναφέρονται όλες οι λεπτομέρειες σχετικά με την ιδέα της δημιουργίας του τραγουδιού. Λέει λοιπόν ο Καλδάρας:

«Αυτό το τραγούδι το 'χα εμπνευστεί από μια μικρή ιστοριούλα.

Τότε ήμουν στη Θεσσαλονίκη, με την πρώτη κυβέρνηση του Οκτώβρη του 1944.

Μετά το Δεκέμβρη αρχίσαν οι πρώτες συλλήψεις των αριστερών, των κομμουνιστών, που τους πιάναν και τους κλείναν στο Γεντί Κουλέ.

Εγώ τότε είχα ένα φίλο με τον οποίο συνεργαζόμαστε, στα διάφορα κουτούκια εκεί πέρα, ονόματι -καλή του ώρα κι αυτός πέθανε, Θεός σχωρέστον- τον Μίγκο. Τον Χρήστο τον Μίγκο. Αυτός καθόταν στην Ακρόπολη επάνω, κάτω από το Επταπύργιο -το Γεντί Κουλέ.
Και μ' έπαιρνε ταχτικά να πάμε να πιούμε κανένα ουζάκι στη γριά, έτσι την έλεγε τη μάνα του.
Πίναμε τα ουζάκια, τα λέγαμε. Διάφορα πράγματα για τη δουλειά από δω, από 'κει.

Λοιπόν μια φορά έφυγα, θυμάμαι ήταν σούρουπο κι εκεί που φεύγαμε το βλέπω -δεν ξέρω έτσι κι άλλες φορές το 'βλεπα.
Εκείνη τη φορά μου 'κανε εντύπωση πως ήταν σούρουπο, η βραδιά διαφορετική, ποιος ξέρει
και βλέπω τη σιλουέτα του Επταπυργίου, των τειχών εκεί πέρα που ήταν οι φυλακές και μου 'κανε εντύπωση.

Κοίτα, τώρα λέω, εκεί μέσα πίσω απ' τα τείχη αυτά είναι οι φυλακές. Και 'κει μαζεύουν αυτούς τους ανθρώπους και τους κλείνουν φυλακή. Κι έτσι αυτή η εικόνα μου 'δωσε την έμπνευση να γράψω το τραγούδι αυτό.

Το 'γραψα τότε στις αρχές του '45. Μετά τα Δεκεμβριανά, τότε που πιάναν τους αριστερούς θυμάμαι».



Το τραγούδι πριν "διαμορφωθεί" εξαιτίας της λογοκρισίας ήταν:

Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι, το σκοτάδι είναι βαθύ
κι όμως ένα παλικάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί

Άραγε τι περιμένει απ' το βράδυ ως το πρωί
στο στενό το παραθύρι που φωτίζει το κελί;

Πόρτα ανοίγει, πόρτα κλείνει, μα διπλό είναι το κλειδί
τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή;


(Οι πληροφορίες από το βιβλίο του Σάκη Πάπιστα "Το Αστικό Τραγούδι στα Πέτρινα Χρόνια 1940-1949")



 Στέλλα Χασκίλ
 

Το τραγούδι ερμήνευσε πρώτη το 1947 η  Στέλλα Χασκίλ, γνωστή και ως Σαλονικιά.

http://www.youtube.com/watch?v=mldi3_rwAM0


Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι
το σκοτάδι είναι βαθύ
κι όμως ένα παλικάρι
δεν μπορεί να κοιμηθεί

Άραγε τι περιμένει
απ' το βράδυ ως το πρωί
στο στενό το παραθύρι
που φωτίζει με κερί

Πόρτα ανοίγει πόρτα κλείνει
με βαρύ αναστεναγμό
ας μπορούσα να μαντέψω
της καρδιάς του τον καημό

[apri]

Kαλημέρα!
Χρόνια πολλά στον Κώστα της ΜΟΥΣΙΚΗΣ, στους υπόλοιπους Κωστήδες, στις Ελένες και στις Κωνσταντίνες.



ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΙΑ


Τα Αναστενάρια είναι ένα δρώμενο που τελείται κάθε χρόνο την ημέρα εορτασμού
του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης (21 Μαΐου)
και περιλαμβάνει πυροβασία, δηλ. το βάδισμα με γυμνά πόδια πάνω σε αναμμένα κάρβουνα.


Σύμφωνα με τον ερευνητή Α. Χουρμουζιάδη
(“Περί των Αναστεναρίων και άλλων τινών παραδόξων εθίμων και προλήψεων”, Κων/λη, 1873)
το έθιμο ξεκίνησε από το χωριό Κωστί της βορειοανατολικής Θράκης (Ανατολικής Ρωμυλίας) .





ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ

Όταν οι Έλληνες διώκονταν από την Ανατολική Θράκη, το χωριό τους είχε πυρποληθεί και ο ναός των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης είχε παραδοθεί στις φλόγες. Κάποιος τόλμησε να διακινδυνεύσει τη ζωή του και να εισέλθει στο ναό, για να πάρει την εικόνα των δυο αγίων. Τότε είδε τους δυο αγίους να τον σκεπάζουν με τους μανδύες τους, να τον καθοδηγούν μέσα από τους πυκνούς καπνούς στο σημείο που βρισκόταν η εικόνα τους και να τον οδηγούν και πάλι έξω. Έτσι, ο άνθρωπος αυτός πέρασε μέσα από τη φωτιά με ασφάλεια και έβγαλε έξω την εικόνα άθικτη. Σε ανάμνηση λοιπόν αυτού του θαύματος, κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου, τελούνται τα Αναστενάρια.


Το έθιμο σήμερα απαντάται σε περιοχές που εγκαταστάθηκαν, όπου είχαν φτάσει Κωστιανοί πρόσφυγες
μετά τους διωγμούς της περιόδου 1914-1922:
στην Αγία Ελένη Σερρών στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και στην Μελίκη Ημαθίας.


Οι περισσότεροι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα Ανεστενάρια Αναστεναρίων είναι επιβίωση
διονυσιακής τελετουργίας,  που γονιμοποιεί, εξαγνίζει και προστατεύει.

Την ώρα που οι Αναστενάρηδες πατούν πάνω στα κάρβουνα με γυμνά πόδια ψιθυρίζουν: “στάχτ’ να γέν’, στάχτ’ να γέν’”.

Μάλιστα την τρίτη ημέρα της τέλεσης του εθίμου οι Αναστενάρηδες “ζώνουν” με κυκλικό χορό το σταυροδρόμι,
“για φύλαξη από κακό πράμα...”

Οι Αναστενάρηδες άλλωστε ήταν στο Κωστί οι “καθάρται” και “τελεσταί”. Εξηγούσαν τα όνειρα, θεράπευαν τις αρρώστιες, ξόρκιζαν την επιζωοτοκία ή τους βρικόλακες με τις ιερές εικόνες και έφερναν τη βροχή.



ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Οι Αναστενάρηδες είχαν παλαιότερα μεγάλα υπαίθρια ιδιωτικά ιερά, τα Αγιάσματα (από τις πηγές αγιασμένου νερού που ανάβλυζαν μέσα εκεί). Τα Αγιάσματα αντιστοιχούν με τα Ιερά Άλση της Αρχαιότητας. Σήμερα τα Αγιάσματα είναι χώροι πολύ περιορισμένης έκτασης.

Μέσα εκεί υπάρχουν κλειστά Ιερά, τα Κονάκια, όπου φυλάγονται τα ιερά λατρευτικά αντικείμενα ολόκληρο το χρόνο.

Υπάρχουν λοιπόν οι “Χάρες”, τα ιδιότυπα εικονίσματα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με τα κουδουνάκια, που ο ήχος τους έχει αποτρεπτικό σκοπό.  Οι Χάρες έχουν και “ιερούς κόμπους”, που σχηματίζονται με μαντήλια, τα “αμανέτια”, για να “κομποδένεται το κακό”. Ακόμα καλύπτονται με “ποδιές”, όπως γινόταν και στις αρχαίες διονυσιακές μυσταγωγίες, κατά τις οποίες τα ιερά αντικείμενα και οι μυούμενοι καλύπτονταν με υφάσματα.

Μέσα στο Κονάκι φυλάγονται όλο το χρόνο και τα μουσικά όργανα:
 η λύρα, ο άσκαυλος (γκάϊντα) και το ιερό και μεγάλο τύμπανο των Παππούδων,
που όπως λένε οι Αναστενάρηδες, ηχεί μόνο του, “νοιώθοντας την αόρατη παρουσία του άγιου”.

Τέλος, μέσα στο Κονάκι φυλάγεται ο ιερός πέλεκυς, το μαχαίρι και η σανίδα για την τελετουργική ζωοθυσία.



Η ΤΕΛΕΤΗ

Οι προετοιμασίες των Αναστεναρίων αρχίζουν μήνες πριν.

Στις 27 Οκτωβρίου γίνονται οι αγερμοί για να συγκεντρωθούν τα χρήματα για την αγορά του ιερού θύματος. Η μέρα αυτή ονομάζεται “Μέρα του Σκλάβου”, μια ονομασία που προέρχεται από τα κατ’ Αγρούς Διονύσια της Αρχαιότητας.


Στις 18 Ιανουαρίου αγοράζουν το “μπικάδι”, το ζώο που θα θυσιαστεί. Προτιμούν τον ταύρο, που συνδέεται με τις αρχαίες ηλιακές λατρείες του Θεού Μίθρα και του Διόνυσου.

Την παραμονή της γιορτής του Κωνσταντίνου και Ελένης οι Αναστενάρηδες συγκεντρώνονται μέσα στο κονάκι, για να προετοιμαστούν με την Αγρυπνία.

Ανήμερα της γιορτής, μετά από το σχόλασμα της εκκλησίας γίνεται η δημόσια θυσία του ανθοστολισμένου ζώου (κουρμπάνι).

Το απόγευμα ανάβει η μεγάλη φωτιά από μύστες που έχουν αυτό το προνόμιο κληρονομικά και γίνεται η πρώτη πυροβασία, ενώ νωρίτερα οι Αναστενάρηδες περιφέρονται στα χωράφια με τις εικόνες για να τα ευλογήσουν.

Το πρωί της 23ης Μαΐου ομάδα Αναστενάρηδων, κρατώντας τις εικόνες κάνει αγερμούς στα σπίτια των Αναστενάρηδων. Οι νοικοκύρηδες τους κερνούν σταφίδα και κρασί.

Ακολουθεί η φάση της αποτροπής του κακού, που γίνεται με το “ζώσιμο του σταυροδρομιού” με κυκλικό χορό. Το “ζώσιμο” είναι γνωστή μαγική ιεροπραξία από την αρχαιότητα.

Μετά το “ζώσιμο του σταυροδρομιού” ξεκινά η τελευταία και κορυφαία πυροβασία.

Eδώ ένα μικρό σχετικό βιντέακι από το National Geographic
http://www.youtube.com/watch?v=aKhbjGKOSIA&feature=fvwrel


Στο τέλος χορεύουν τον τελευταίο ομαδικό χορό, τραγουδώντας κατανυκτικά τον
“Μικροκωνσταντίνο”,
 θρακική παραλλαγή του ακριτικού έπους:

http://www.youtube.com/watch?v=r235pLV8oJQ

Ο Κωνσταντίνος ο μικρός, ο Μικροκωνσταντίνος,
μικρόν τον είχ' η μάνα ντου, μικρόν τον ραβωνιάζει,
μικρόν τον γήρτε μήνυμα να πάγη στο σεφέρι.
Νύχτα σελώνει τ' άλογο, νύχτα το καλλιγώνει.

[apri]

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ


«Κι άμ’ είδαν, ως εσίμωνε στον πύργον, την Ελένην,
συνομιλούσαν σιγανά με λόγια φτερωμένα:

«Κρίμα δεν έχουν οι Αχαιοί, δεν έχουν κρίμα οι Τρώες
χάριν ομοίας γυναικός τόσον καιρόν να πάσχουν.
Τω όντι ομοιάζει ωσάν θεάς η τρομερή θωριά της.
Αλλά και ως είναι ασύγκριτη καλύτερα να φύγη
παρά να μείνη συμφορά σ’ εμάς και στα παιδιά μας.»

Ομήρου «Ιλιάδα», Γ 141-160 (μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά)
 


Evelyn de Morgan «Helen of Troy»  (1898),  London



Ένα τραγούδι που είχε γράψει ο Μάνος Χατζηδάκις για την Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ (τουλάχιστον κατά δήλωσή της).


http://www.youtube.com/watch?v=UrvzgpiSDws

[apri]

Τρίτο αφιέρωμα στην Άλωση.

Χαρακτηριστικό του διαστήματος που προηγήθηκε της Άλωσης ήταν, όπως διαβάσατε στα προηγούμενα αφιερώματα,
ο οικονομικός μαρασμός,
 που σε συνδυασμό με την τουρκική απειλή (αλλά και τις δυσοίωνες προφητείες)
είχε προκαλέσει στους κατοίκους κατάθλιψη, απογοήτευση και απάθεια.

Ένα δεύτερο στοιχείο –διαχρονικό μεν, που εντάθηκε όμως την τελευταία περίοδο- ήταν 
οι φιλονικίες και η διχόνοια.

Οι φτωχοί τα έβαζαν με τους πλούσιους που δεν συνεισέφεραν οικονομικά,
οι Έλληνες με τους ξένους που είχαν στα χέρια τους το εμπόριο και την αρχηγία της υπεράσπισης της Πόλης,
οι Γενοβέζοι με τους

[domenica]

ΤΟ ΝΗΣΙ - Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

Και τώρα τι θα γένουμε  χωρίς το νησί; Οι άνθρωποι της Σπιναλόγκα ήσαν μια κάποια λύση. Τα βράδια της Δευτέρας είχαμε λόγο να κλάψουμε , να πονέσουμε , αλλά και να ελπίσουμε. Και τώρα στα δικά μας πάλι. Στην δική μας “Σπιναλόγκα”. Θα χρεοκοπήσουμε; Ή θα  βρεθεί  το  “μαντζούνι” που θα μας απαλλάξει  μια και καλή  από τον κακό μας εαυτό, τους κακούς πολιτικούς, τους φοροφυγάδες, τους αργόμισθους υπαλλήλους, τους απατεωνίσκους και τους μεγαλοαπατεώνες κι όλους εκείνους που  οδήγησαν την χώρα στην καταστροφή. 

Είδα μόνο το πρώτο επεισόδιο από το “Νησί”  και το τελευταίο  ( είχα διαβάσει  το βιβλίο της

[apri]

«Μπάρμπα Γιάννη Μακρυγιάννη»

Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από την πρόχειρη Διαθήκη του Στρατηγού Μακρυγιάννη,
την οποία έγραψε το βράδυ της εξέγερσης της 3ης Σεπτέμβρη,
 λίγο πριν ξεκινήσει με τους άνδρες του για τα ανάκτορα να πολεμήσει για το Σύνταγμα,
βέβαιος ότι θα πεθάνει και κρατώντας στο ένα χέρι το κοντάρι με το άσπρο πανί που έγραφε «Εθνική Συνέλεψη - Σύνταγμα» και στο άλλο τον κονδυλοφόρο.



“Δεν μπορώ, πατρίδα, να σε βλέπω τοιούτως
και των σκοτωμένων τα παιδιά και οι γριγές να διακονεύουν
και τις νιες να τις βιάζουν διά κομμάτι ψωμί εις την τιμή τους οι απατεώνες της πατρίδος.
Γιομάτες οι φυλακές από αγωνιστές και στα σοκάκια σου διακονεύουν αυτείνοι οι αγωνισταί,
οπού χύσανε το αίμα τους διά να ξαναειπωθή «πατρίδα Eλλάς».
Eίτε ελευτερία κατά τους αγώνες μας και θυσίες μας, είτε θάνατος σ’ εμάς!
Πεθαίνω εγώ πρώτος απόψε.”

 “Πατρίδα, σ’ αφήνω ανήλικα παιδιά και γυναίκα, αν τ’ αφήσουνε ζωντανά, τ’ αφήνω εις την προστασίαν σου.
Kοίταξε ότ’ είναι παιδιά του τίμιου αγωνιστή Mακρυγιάννη.
Ποτές αυτός δεν σε ψύχρανε εις τα δεινά σου και τώρα πρόθυμος να πεθάνη διά σένα
για να σε ιδούνε τα παιδιά του ελεύτερη Eλλάδα κι όχι παλιόψαθα της τυραγνίας και των κολάκων της.”


“Bιαστικός γράφω με τη σημαία μου στο χέρι.
Έχετε γεια όλοι και την τυραγνία να μην την αφήσετε να φωλιάση εις την πατρίδα,
να μην ντροπιάσετε τόσα αίματα οπού χύθηκαν”.




 

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Eρμηνεία: Νίκος Ξυλούρης


http://www.youtube.com/watch?v=SFY5-UcbsYQ


Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
δεν μας τά' γραψες καλά.
Δες ο Έλληνας τι κάνει
για ν' ανέβει πιο ψηλά.

Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
πάρε μαύρο γιαταγάνι
κι έλα στη ζωή μας πίσω
το στραβό να κάμεις ίσο.

Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
δεν μας τά' γραψες σωστά.
Το φιλότιμο δε φτάνει
για να πάει κανείς μπροστά.

Μπαρμπα-Γιάννη...

[apri]

Καλημέρα.


Σήμερα κλείνει ο κύκλος των αφιερωμάτων για την επέτειο της Άλωσης της Πόλης
που ξεκίνησα από τις αρχές Μαΐου σε μια προσπάθεια να διαπιστώσετε
παραλληλισμούς με τη σημερινή κατάσταση
και τις ολέθριες, ανεπανόρθωτες συνέπειες που μπορεί να έχουν
τα διαχρονικά και αλλεπάλληλα λάθη ...


Την προηγούμενη Κυριακή θα διαβάσατε πως
οι κάτοικοι εν μέσω οξύτατης οικονομικής κρίσης φιλονικούσαν μέχρι τελευταία στιγμή.
Όταν αποφάσισαν να ομονοήσουν ήταν πλέον πολύ αργά, γιατί οι Τούρκοι ήταν προ των πυλών.
Και τη μεν οικονομία στα χρόνια που κύλησαν, την ξανάφτιαξαν και την ξαναχάλασαν,
την Πόλη όμως την έχασαν δια παντός.

Γιατί κακά τα ψέματα, στην ουσία η άλωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας
είχε ήδη συντελεστεί το 1204 από τους σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας.
Τα ελάχιστα εδάφη, που ανακτήθηκαν στα επόμενα εξήντα χρόνια, χάθηκαν σταδιακά τα περισσότερα
και έτσι, το 15ο αιώνα, η βυζαντινή αυτοκρατορία αποτελούνταν
μόνο από τις εξής … δύο ευρείες περιοχές: την Κωνσταντινούπολη και τον Μυστρά
(η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας αποτελούσε από καιρό εντελώς ξεχωριστή πολιτική ενότητα).

Η 29η Μαΐου 1453 έμεινε στη μνήμη των Ρωμιών ως μια μέρα οδυνηρή,
γιατί τότε αλώθηκε από τους Τούρκους η ψυχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Και μπορεί, τέσσερις αιώνες μετά, να συγκροτήθηκε το νέο ελληνικό κράτος,
αλλά, όπως λέει και η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ,
η Ελλάδα ήταν η μοναδική βαλκανική χώρα
που συστήθηκε χωρίς να απελευθερώσει ποτέ την πρωτεύουσά της,
δηλ. την Κωνσταντινούπολη,
 την Πόλη.



Η Πόλις εάλω!



«….συνειδητοποίησαν ότι ορισμένοι Τούρκοι εισέρχονταν στην Πόλη
από την Κερκόπορτα...

…Όταν άρχισε να χαράζει, οι Τούρκοι που επετίθεντο,
διέκριναν μια τουρκική σημαία να κυματίζει πάνω σε έναν πύργο του τείχους
και συνειδητοποίησαν αμέσως ότι αυτό το τμήμα βρισκόταν στην κατοχή συμπολεμιστών τους.

…..η φωνή «Εάλω η Πόλις» , που ακούστηκε ξαφνικά από τα στόματα κάποιων έντρομων Ρωμαίων,
έκοψε τα πόδια των υπερασπιστών της Κωνσταντινούπολης.
Πολλοί άρχισαν να υποχωρούν και να το βάζουν στα πόδια,
παρά τις κραυγές και τις φωνές του Δούκα και ορισμένων άλλων πιο ψύχραιμων και ψυχωμένων.
Σύντομα οι περισσότεροι από τους αμυνομένους είχαν τραπεί σε φυγή,
αφήνοντας εκτεθειμένους εκείνους τους ελάχιστους άντρες,
 που παρέμεναν ακόμα στις θέσεις τους και συνέχιζαν να πολεμούν τους γενίτσαρους.

…. Φεύγοντας από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού
ο αυτοκράτορας και οι άντρες του έτρεξαν αμέσως στην Κερκόπορτα,
για να δουν αν μπορούσαν να αλλάξουν κάτι και να διώξουν τους Τούρκους από τα τείχη.

Φτάνοντας, όμως, συνειδητοποίησαν με την πρώτη ματιά
ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτα…»

Κωνσταντίνος Γουσίδης «Ο καλός χριστιανός» (2009)


 
Η άλωση της Πόλης, όπως αποτυπώθηκε στην τουρκική ταινία «Fetih» (=Ο Πορθητής)
με τη μουσική του Can Atilla.

http://www.youtube.com/watch?v=ESzDzfRLh4Q&feature=related



Θεόφιλος «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος εις μάχην 1453» (1932), Μουσείο Θεοφίλου, Μυτιλήνη.



Και ο θρήνος των Ποντίων για την Άλωση της Πόλης (ή τη Ρωμανία, όπως λεγόταν τότε η