Αρχαία Ελληνικά: Αδίδακτο κείμενο

[apri]

Τα σημερινά θέματα των Αρχαίων Ελληνικών
https://www.minedu.gov.gr/publications/docs2024/panelladikes_2024_iounios/them_arxaia_gel_240604.pdf


Το αδίδακτο σε γενικές γραμμές συντακτικά βατό για κείμενο του Θουκυδίδη, με κάποιες δυσκολίες στη μετάφραση.

Ωστόσο, θα στεκόμουν στη δοτική "τῷ Τισσαφέρνει", επειδή ζητούν τη συντακτική της αναγνώριση και έχει δυσκολία κατά τη γνώμη μου.
Παρά το ότι εκ πρώτης όψεως μοιάζει να συνδέεται με το "οι πολέμιοι", το πιθανότερο είναι ότι συνδέεται με το "διαβάλλοιντο".
Λίγο πιο κάτω (8.83) υπάρχει η ίδια σύνταξη του ρήματος (καὶ πρότερον τῷ Τισσαφέρνει ἀπιστοῦντες πολλῷ δὴ μᾶλλον ἔτι διεβέβληντο).

Το LSJ δίνει ως σημασία "Pass., to be at variance with, τινί Id. Phd. 67e; to be filled with suspicion and resentment against another, Hdt. 5.35, 6.64, Th. 8.81, 83" παραπέμποντας σε αυτά τα χωρία.

Πρόκειται για τους εχθρούς των Αθηναίων (Πελοποννησίους) που είχαν μέχρι τότε με το μέρος τους τον Τισσαφέρνη χωρίς όμως να τον επιστεύονται, πιθανότατα επειδή ήταν Πέρσης, άρα πρώην εχθρός.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης, κατά τη γνώμη μου, φαίνεται και στο "τῶν ὑπαρχουσῶν (αυτοίς) ἐλπίδων", όπου η εννοούμενη δοτ.πρ.κτητική δείχνει πάντα προσωρινή και υπό αίρεση κτήση. Οι ελπίδες που είχαν για τον Τισσαφέρνη ήταν υπό αίρεση, γιατί εξ αρχής δεν τον επιστεύονταν, και τώρα που με τη μεταστροφή του θα αποκτούσαν διάθεση διαβολής απέναντί του, αυτές θα εξανεμίζονταν.

Μια μετάφραση που βρήκα για το χωρίο:

ἵνα οἵ τε οἴκοι τὴν ὀλιγαρχίαν ἔχοντες φοβοῖντο αὐτὸν καὶ μᾶλλον αἱ ξυνωμοσίαι διαλυθεῖεν καὶ
οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τιμιώτερόν τε αὐτὸν ἄγοιεν καὶ αὐτοὶ ἐπὶ πλέον θαρσοῖεν, οἵ τε πολέμιοι τῷ
Τισσαφέρνει ὡς μάλιστα διαβάλλοιντο καὶ [ἀπὸ] τῶν ὑπαρχουσῶν ἐλπίδων ἐκπίπτοιεν.

=(Alcibiades did this) in order that the men at home handling the oligarchy would fear him, and the
sworn associations would fall apart; also, in order that the men on Samos would both hold him
more honorable and be more courageous; finally, in order the enemies be prejudiced as strongly
as possible against Tissaphernes and that he could dash their existing hopes.
Thucydides 8.81.2


Και οι δυο μεταφράσεις του perseus:

His object in this was to make the oligarchical government at Athens afraid of him, to hasten the dissolution of the clubs, to increase his credit with the army at Samos and heighten their own confidence, and lastly to prejudice the enemy as strongly as possible against Tissaphernes, and blast the hopes which they entertained.

to the end that both they which held the oligarchy at home might the more fear him, and so the conspiracies dissolve, and also those at Samos the more honour him and take better heart unto themselves; and withal, that the enemy might object the same to the utmost to Tissaphernes and fall from their present hopes.

[PDE ads]

[Sali]

Δυστυχώς, στις μέχρι τώρα απαντήσεις που έχω δει, τη δοτική τῷ Τισσαφέρνει την λαμβάνουν ως αντικειμενική από το οἰ πολέμιοι. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι και οι εισηγητές έτσι θα την εξέλαβαν, αλλιώς δεν θα την έδιναν ως συντακτική παρατήρηση· πώς να πάει το μυαλό ενός μαθητή ότι η δοτική συνάπτεται με το παθητικό διαβάλλοιντο; Ας ζητούσαν άλλη λέξη για συντακτική αναγνώριση (π.χ. το τῶν ἐλπίδων).

[erietta]

Θεωρώ πως το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών θα τα κάνει σαλάτα στην μετάφραση καθώς αγνοούν και το ιστορικό πλαίσιο... Μπορείτε να σκεφτείτε μια ωραία απλή μετάφραση για το χωρίο; η μετάφραση

[apri]

Δυστυχώς, στις μέχρι τώρα απαντήσεις που έχω δει, τη δοτική τῷ Τισσαφέρνει την λαμβάνουν ως αντικειμενική από το οἰ πολέμιοι. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι και οι εισηγητές έτσι θα την εξέλαβαν, αλλιώς δεν θα την έδιναν ως συντακτική παρατήρηση· πώς να πάει το μυαλό ενός μαθητή ότι η δοτική συνάπτεται με το παθητικό διαβάλλοιντο; Ας ζητούσαν άλλη λέξη για συντακτική αναγνώριση (π.χ. το τῶν ἐλπίδων).

Τo φαντάστηκα. Οι εισηγητές οποιαδήποτε μετάφραση κι αν άνοιγαν, θα έβλεπαν ότι υπάρχει θέμα σε αυτό το σημείο και θα απέφευγαν να ζητήσουν συντακτικό προσδιορισμό, αλλά ποτέ δεν τσεκάρουν τις απαντήσεις που ζητούν κι έτσι προκύπτουν προβλήματα κάθε φορά.

Δεν έχω βρει μέχρι στιγμής ούτε μία μετάφραση, ελληνική ή ξένη, που να το συνδέει με το "πολέμιοι". Παρ' όλα αυτά, μεταξύ μας, εγώ δεν βρίσκω και απαράδεκτη την απάντηση της δοτικής αντικειμενικής. Πιθανώς, ο Θουκυδίδης να έβαλε και επίτηδες τη δοτική σε εκείνο το σημείο, μεταξύ του "πολέμιοι" και του "διαβάλλοιντο", αφού αυτοί που εξ αρχής δεν εμπιστεύονταν τον Τισσαφέρνη και θα κατέληγαν να τον διαβάλουν, είχαν κατά βάθος αρνητικά συναισθήματα εναντίον του ακόμα κι όταν έτρεφαν ελπίδες πως θα τους βοηθήσει.
Δηλαδή, νομίζω πως κάπου ταιριάζει νοηματικά και ως συμπλήρωμα στο "πολέμιοι" και ως συμπλήρωμα στο "διαβάλλοιντο".

[PDE ads]

[apri]

Θεωρώ πως το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών θα τα κάνει σαλάτα στην μετάφραση καθώς αγνοούν και το ιστορικό πλαίσιο... Μπορείτε να σκεφτείτε μια ωραία απλή μετάφραση για το χωρίο; η μετάφραση

[MD89]

Πέρα από το ότι αφορά ένα ζητούμενο στο θέμα του συντακτικού, η συγκεκριμένη πρόταση φαντάζομαι ότι, μη γινόμενη κατανοητή σωστά λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του ρήματος διαβάλλω/-ομαι, θα δημιουργήσει προβλήματα και στη συγγραφή μιας καθ' όλα ορθής απάντησης της ερώτησης κατανόησης.

Θα ενδιαφερόμουν να πληροφορηθώ τη γνώμη των υπολοίπων για τη συμπερασματική πρόταση στην αρχή του αποσπάσματος («Θρασύβουλος, αἰεί γε τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος, ἐπειδὴ μετέστησε τὰ πράγματα, ὥστε κατάγειν Ἀλκιβιάδην»). Στις προτεινόμενες λύσεις διαφόρων φροντιστηρίων βλέπω να μεταφράζεται στα νέα ελληνικά ως συμπερασματική («ώστε ...») ή τελική («για να...») και σε κάθε περίπτωση να λαμβάνεται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του «μετέστησε τὰ πράγματα». Ωστόσο, μου φαίνεται πως η πρόταση λειτουργεί μάλλον ως ονοματικός όρος και συνδέεται νοηματικά με το «τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος», δηλαδή ο σύνδεσμος ὥστε είναι, όπως λέει το συντακτικό του Γυμνασίου, «πλεοναστικός» και η σωστή μετάφραση μάλλον είναι «συνεχώς αφότου μετέβαλε την πολιτική κατάσταση διακατεχόταν από την ίδια σκέψη/πρόθεση, δηλαδή, να επαναφέρει από την εξορία τον Αλκιβιάδη». Συμφωνείτε; Επίσης, μήπως τυχαίνει να γνωρίζει κάποιος/-α τι αναφέρουν σχετικά οι οδηγίες που εστάλησαν προς τους βαθμολογητές από την επιτροπή; Ευχαριστώ πολύ προκαταβολικά.

[Sali]

Ωστόσο, μου φαίνεται πως η πρόταση λειτουργεί μάλλον ως ονοματικός όρος και συνδέεται νοηματικά με το «τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος», δηλαδή ο σύνδεσμος ὥστε είναι, όπως λέει το συντακτικό του Γυμνασίου, «πλεοναστικός» και η σωστή μετάφραση μάλλον είναι «συνεχώς αφότου μετέβαλε την πολιτική κατάσταση διακατεχόταν από την ίδια σκέψη/πρόθεση, δηλαδή, να επαναφέρει από την εξορία τον Αλκιβιάδη». Συμφωνείτε;

Εγώ συμφωνώ. Στον Θουκυδίδη υπάρχει ένα ακόμη (τουλάχιστον) χωρίο (1.140.1), χωρίς το ὥστε, με την ίδια έκφραση εξάρτησης: τῆς μὲν γνώμης, ὦ Ἀθηναῖοι, αἰεὶ τῆς αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις.

Για το ὥστε του κειμένου μας οι σχολιαστές παραπέμπουν σε δύο κεφάλαια πριν στο ίδιο βιβλίο (8.79.1): δόξαν αὐτοῖς ἀπὸ ξυνόδου ὥστε διαναυμαχεῖν, όπου το απαρέμφατο (ή, αν προτιμάτε, η πρόταση) είναι υποκείμενο του απρόσωπου δόξαν.

[Marphil]

Πέρα από το ότι αφορά ένα ζητούμενο στο θέμα του συντακτικού, η συγκεκριμένη πρόταση φαντάζομαι ότι, μη γινόμενη κατανοητή σωστά λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του ρήματος διαβάλλω/-ομαι, θα δημιουργήσει προβλήματα και στη συγγραφή μιας καθ' όλα ορθής απάντησης της ερώτησης κατανόησης.

Θα ενδιαφερόμουν να πληροφορηθώ τη γνώμη των υπολοίπων για τη συμπερασματική πρόταση στην αρχή του αποσπάσματος («Θρασύβουλος, αἰεί γε τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος, ἐπειδὴ μετέστησε τὰ πράγματα, ὥστε κατάγειν Ἀλκιβιάδην»). Στις προτεινόμενες λύσεις διαφόρων φροντιστηρίων βλέπω να μεταφράζεται στα νέα ελληνικά ως συμπερασματική («ώστε ...») ή τελική («για να...») και σε κάθε περίπτωση να λαμβάνεται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του «μετέστησε τὰ πράγματα». Ωστόσο, μου φαίνεται πως η πρόταση λειτουργεί μάλλον ως ονοματικός όρος και συνδέεται νοηματικά με το «τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος», δηλαδή ο σύνδεσμος ὥστε είναι, όπως λέει το συντακτικό του Γυμνασίου, «πλεοναστικός» και η σωστή μετάφραση μάλλον είναι «συνεχώς αφότου μετέβαλε την πολιτική κατάσταση διακατεχόταν από την ίδια σκέψη/πρόθεση, δηλαδή, να επαναφέρει από την εξορία τον Αλκιβιάδη». Συμφωνείτε; Επίσης, μήπως τυχαίνει να γνωρίζει κάποιος/-α τι αναφέρουν σχετικά οι οδηγίες που εστάλησαν προς τους βαθμολογητές από την επιτροπή; Ευχαριστώ πολύ προκαταβολικά.

Κατά τη μετάφραση του

[erietta]

Κανένας μαθητής δεν θα μπορούσε να γράψει την μετάφραση του

[Sali]

Δεν έχεις άδικο, erietta. Το κείμενο έχει "αγκαθάκια" που, για να αποδοθούν σωστά στη Νεοελληνική, πρέπει να υιοθετηθεί μια κατά το μάλλον η ήττον ελεύθερη μετάφραση.

Για το ὥστε κατάγειν Ἀλκιβιάδην τα είπαμε. Η μτφρ. της ΚΕΕ ("για να επαναφέρει τον Αλκιβιάδη") δεν με βρίσκει καθόλου σύμφωνο, καθώς είναι φανερό πως λαμβάνουν την πρόταση ως συμπερασματική απαρεμφατική του επιδιωκομένου αποτελέσματος και την εξαρτούν από το μετέστησε τὰ πράγματα. Κανένας όμως μεταφραστής ή σχολιαστής δεν συμφωνεί μ' αυτήν την επιλογή.

Η μετοχή ἐχόμενος λαμβάνεται γενικώς ως αναφορική, κι αυτό δεν με χαλάει καθόλου· αλλά θα την προτιμούσα επιρρηματική τροπική ή αιτιολογική, καθώς προσδιορίζει το ἔπεισε τὸ πλῆθος τῶν στρατιωτῶν: "με το να επιμένει (ή επειδή επέμενε) σταθερά στη γνώμη του να επαναφέρει τον Αλκιβιάδη από την εξορία, τελικά έπεισε την πλειονότητα των στρατιωτών".

Αυτό το [καί] σωστά αθετείται, γιατί είναι τελείως περιττό και προκαλεί σύγχυση, γιατί όλοι επιχειρούν να το μεταφράσουν. Η παρουσία του οφείλεται στο ότι στην αρχή του κειμένου τα χειρόγραφα έχουν αἰεί τε, που διορθώθηκε (από τον Meineke) σε αἰεί γε - διόρθωση που έγινε δεκτή απ' όλους τους εκδότες. Αλλά και πάλι δεν θα έπρεπε να έχουμε ρήμα (ἔπεισε) αλλά μετοχή (πείσας), ώστε με το τε-καὶ να συνδέονται μετοχές (ἐχόμενός τε καὶ πείσας). Για να μην αναφέρω ότι κάποιος, με το κείμενο όπως είναι, θα μπορούσε να εκλάβει την πρόταση τέλος ... τῶν στρατιωτῶν ως χρονική συνδέοντάς την με το ἐπειδὴ μετέστησε τὰ πράγματα. Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι αυτό το [καὶ] δεν έπρεπε να υπάρχει στο κείμενο των εξετάσεων.

Τέλος, οι δοτικές Ἀλκιβιάδῃ και αὐτοῖς (που λαμβάνονται ως χαριστικές), αν αποδοθούν κατά λέξη, έτσι δηλαδή όπως έχουν μάθει οι μαθητές να τις αποδίδουν, παράγουν ένα μάλλον "δυσκίνητο" νεοελληνικό κείμενο, γι' αυτό και απαιτείται ελεύθερη μετάφραση, όπως φαίνεται από τις υπάρχουσες μεταφράσεις, τόσο τις νεοελληνικές όσο και τις αγγλικές. Μπορεί να δει κανείς στον Περσέα (http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0199%3Abook%3D8%3Achapter%3D81%3Asection%3D1) και στην Πύλη (https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=73&page=273)

Αυτά τα σημεία εγώ εντόπισα ως έχοντα κάποιες δυσκολίες μεταφραστικές, με κριτήριο τις δυνατότητες ενός μαθητή καλά διαβασμένου. Αν κάποιος συνάδελφος έχει εντοπίσει και άλλες, καλό θα ήταν να τις δούμε και να τις συζητήσουμε.

[apri]

Σχετικά με το "ώστε+απαρέμφατο", να πω κατ' αρχάς ότι διαφωνώ με την άποψη ότι το "ώστε" περισσεύει και ότι το απαρέμφατο είναι τελικό.

Στη γλώσσα ποτέ κάτι δεν περισσεύει, γιατί υπάρχει η αρχή της οικονομίας. Γι' αυτό και συνήθως παραλείπονται τα ευκόλως εννοούμενα.
Αν κάτι φαίνεται να πλεονάζει, στην πραγματικότητα υπάρχει για να αποσαφηνίσει κάτι που πλέον δεν είναι τόσο σαφές (πχ σπιτονοικοκύρης, χρόνια και ζαμάνια). Άρα, να υπάρχει το "ώστε", ως εκ του περισσού, ενώ αρκούσε το τελικό απαρέμφατο θα ήταν τουλάχιστον ασυνήθιστο.

Ιστορικά, τη δομή αυτή τη συναντάμε για πρώτη φορά στον Όμηρο ως συνδυασμό αναφορικού τροπικού επιρρήματος (ως ή ως τε)+απαρεμφάτου σκοπού/αποτελέσματος
(βλ Monro https://dcc.dickinson.edu/grammar/monro/infinitive-relatives).

Και απαντάται μόλις δύο φορές, γιατί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αρκούσε μόνο του το απαρέμφατο, για να δηλώσει σκοπό/αποτέλεσμα και το "ως" μπροστά προσέθετε μεν κάτι στο νόημα αλλά όχι και πολλά.
Με πρότυπο αυτό στους κλασικούς χρόνους πλάστηκαν οι συμπερασματικές προτάσεις με το "ώστε+ρήμα". Το δε "ώστε+απαρέμφατο" συνέχισε να χρησιμοποιείται για τις περιπτώσεις όπου μόνο του το απαρέμφατο δεν ήταν πια σαφές ότι δήλωνε σκοπό/αποτέλεσμα. (βλ και Πύλη §4.13 α, σημείωση στο τέλος της παραγράφου
https://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_036.html).

Είναι αλήθεια ότι σε αρκετές περιπτώσεις βρίσκουμε το "ώστε+απαρέμφατο" όπως και άλλες εκφράσεις σκοπού να λειτουργούν σαν τελικό απαρέμφατο. Στην πραγματικότητα, όμως, πιο πιθανό είναι να βρίσκονται στη θέση κάποιου όρου που έχει παραλειφθεί.
Πχ
Ξυνέβη μετὰ τὴν μάχην, ὥστε πολέμου μηδὲν ἔτι ἅψασθαι μηδετέρους. (εδώ φαίνεται να λείπει το "ουτω" πρβλ λατ. ita accidit ut...)

Έτσι και μετά από ρήματα που δηλώνουν προσπάθεια/επιμέλεια, ο Smyth (2208) λέει για τις προτάσεις με το "όπως, ίνα...): Such clauses are incomplete final clauses, because, though the purpose is expressed, the action taken to effect the purpose is not expressed.
πχ
ἐπεμέλετο ὅπως μήτε ἄσιτοι μήτε ἄποτοί ποτε ἔσοιντο
(οι προτάσεις αυτές στο σχολικό συντακτικό θεωρούνται πλάγιες ερωτηματικές)

Αυτές δεν διαφέρουν καθόλου στη λογική από ανάλογες απαρεμφατικές φράσεις σαν κι αυτές:
Ἐπεισαν τοὺς Ἀθηναίους ὥστε ἐξαγαγεῖν ἐκ Πύλου Μεσσηνίους.
Ξυνανέπειθε δε και ο Ερμοκράτης ουχ ήκιστα του ταις ναυσί μη αθυμείν επιχειρήσαι προς τους Αθηναίους.
Επιμελήθητε προθύμως όπως διπλάσια σίτα και ποτά παρασκευασθήναι

Κι έχω πει στο παρελθόν ότι αυτή η πράξη που έχει παραλειφθεί ως ευκόλως εννοούμενη πρέπει να είναι ένας συνδυασμός αόριστης αντωνυμίας με τελικό απαρέμφατο, που δήλωνε ακριβώς την αόριστη απαιτούμενη πράξη, για να επιτευχθεί ο τελικός σκοπός, όπως λχ η φράση "πάντα (τα δέοντα) ποιειν", καθώς βρίσκουμε τέτοιες προτάσεις (πχ πάντ᾽ ἐποίησεν ὅπως ἂν ἐγκριθείη).


Να επιστρέψω τώρα στο συγκεκριμένο χωρίο του Θουκυδίδη, το "ώστε κατάγειν".

Ναι, θυμίζει και το "τῆς μὲν γνώμης, ὦ Ἀθηναῖοι, αἰεὶ τῆς αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις" και το "Ἠλεῖοι δὲ τοῦ αὐτοῦ λόγου εἴχοντο...μὴ ἂν πεισθῆναι".
Από την άλλη, σε αυτά η επεξήγηση είναι απλό τελικό απαρέμφατο και δεν νιώθει την ανάγκη ο συγγραφέας να το διανθίσει με το "ώστε". Γιατί;
Επομένως, δεν θα βιαζόμουν να πετάξω το "ώστε" από το "κατάγειν" ως αχρείαστο και πλεοναστικό.

Αυτό σημαίνει ότι κι εδώ ίσως λείπει η πραγματική επεξήγηση (πχ πάντα ποιειν) και βρίσκεται το "ωστε+απαρέμφατο" στη θέση του; Θα μπορούσε, αν και δεν μου φαίνεται τόσο εύκολα εννοούμενο το τελικό απαρέμφατο όπως στις παραπάνω προτάσεις με τα ρήματα προσπάθειας.

Εγώ σκέφτομαι μια πιο απλή εκδοχή, δεδομένου ότι μεσολαβεί η χρονική πρόταση. Θα μπορούσε εδώ να προσδιορίζει το "μετέστησε";
Στο βαθμό που έχω καταλάβει την ιστορία, θα έλεγα πως θα μπορούσε. Γιατί φαίνεται πως ο Αλκιβιάδης αρχικά διαπραγματεύθηκε με τους ολιγαρχικούς την επιστροφή του με αντάλλαγμα να τους βοηθήσει να επικρατήσουν στην Αθήνα, αλλά αυτοί το κατάφεραν μόνοι τους και έτσι ο Αλκιβιάδης προσέγγισε στρατιωτικούς των δημοκρατικών στη Σάμο μήπως επηρεάσουν το στράτευμα υπέρ του.
(βλ την παράγραφο Ανάκληση στην Αθήνα
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B2%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82).
Μήπως, λοιπόν, ο Θρασύβουλος "μετέστη τα πράγματα", όχι μόνο από δημοκρατικό φρόνημα, αλλά ώστε να πετύχει το plan b επιστροφής του Αλκιβιάδη, που φαινόταν απαραίτητος για τη μεσολάβηση στον Τισσαφέρνη; Γιατί όχι;
Με μια τέτοια ανάγνωση, μάλιστα, το "μετέστη" θα μπορούσε να συνδέεται συμπλεκτικά με το "έπεισε" και έτσι να μην είναι απορριπτέο το "και" (δηλ  το σχέδιο να είχε δύο σκέλη: πρωτα ανέτρεψε την πολιτική κατάσταση υπέρ των δημοκρατικών και τέλος έπεισε τους δημοκρατικούς στρατιώτες να δεχθούν την επαναφορά του Αλκιβιάδη).

[MD89]

Εγώ όμως σκέφτομαι και μια πιο απλή εκδοχή, δεδομένου ότι μεσολαβεί η χρονική πρόταση. Θα μπορούσε εδώ να προσδιορίζει το "μετέστησε";
Στο βαθμό που έχω καταλάβει την ιστορία, θα έλεγα πως θα μπορούσε. Γιατί φαίνεται πως ο Αλκιβιάδης αρχικά διαπραγματεύθηκε με τους ολιγαρχικούς την επιστροφή του με αντάλλαγμα να τους βοηθήσει να επικρατήσουν στην Αθήνα, αλλά αυτοί το κατάφεραν μόνοι τους και έτσι ο Αλκιβιάδης προσέγγισε στρατιωτικούς των δημοκρατικών στη Σάμο μήπως επηρεάσουν το στράτευμα υπέρ του.
(βλ την παράγραφο Ανάκληση στην Αθήνα
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B2%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82).
Μήπως, λοιπόν, ο Θρασύβουλος "μετέστη τα πράγματα", όχι μόνο από δημοκρατικό φρόνημα, αλλά ώστε να πετύχει το plan b επιστροφής του Αλκιβιάδη, που φαινόταν απαραίτητος για τη μεσολάβηση στον Τισσαφέρνη; Γιατί όχι;
Με μια τέτοια ανάγνωση, μάλιστα, το "μετέστη" θα μπορούσε να συνδέεται συμπλεκτικά με το "έπεισε" και έτσι να μην είναι απορριπτέο το "και" (δηλ  το σχέδιο να είχε δύο σκέλη: πρωτα ανέτρεψε την πολιτική κατάσταση υπέρ των δημοκρατικών και τέλος έπεισε τους δημοκρατικούς στρατιώτες να δεχθούν την επαναφορά του Αλκιβιάδη).

Διάβασα με ενδιαφέρον την παραπάνω ερμηνευτική πρόταση της apri. Νομίζω ότι δεν είναι πειστική, αφενός επειδή μου φαίνεται ότι φράση «τῆς αὐτῆς γνώμης» απαιτεί κάποιου είδους εξήγηση, όπως και σε προηγούμενη περίπτωση που παραθέτει ο Sali, αφετέρου επειδή η παρουσίαση της επιστροφής του Αλκιβιάδη ως στόχου της «μεταστάσεως τῶν πραγμάτων» από το Θρασύβουλο δε φαίνεται να συμφωνεί με όσα άλλα γράφει στο έργο του ο Θουκυδίδης. Δηλαδή, όταν γίνεται λόγος για την απεύθυνση των Σαμίων δημοκρατικών σε Αθηναίους (8.73.4), ο Θρασύβουλος παρουσιάζεται από το Θουκυδίδη ως αποδέκτης των αιτημάτων τους εξαιτίας του ότι ήταν μεταξύ εκείνων «οἳ ἐδόκουν αἰεὶ μάλιστα ἐναντιοῦσθαι τοῖς ξυνεστῶσιν» [όπου «ξυνεστῶτες» οι ολιγαρχικοί]. Λίγο παρακάτω, όταν γίνεται λόγος στη συνέλευση των δημοκρατικών Αθηναίων στρατιωτών για την επάνοδο του Αλκιβιάδη (8.76.7), αυτή δεν παρουσιάζεται ως ο στόχος του αντιπραξικοπήματος, αλλά ως ένα μέσο υπερίσχυσής του δημοκρατικού στρατού έναντι των ολιγαρχικών και των εχθρών της Αθήνας, δηλαδή την «σωτηρίαν» τους. Επιπλέον, η «μετάστασις τῶν πραγμάτων» για την οποία κατά τη θουκυδίδεια αφήγηση ήταν προσωπικά υπεύθυνος ο Θρασύβουλος ήταν το δημοκρατικό αντιπραξικόπημα στη Σάμο. Ωστόσο, ο Αλκιβιάδης ως προϋπόθεση για την επιστροφή του στην Αθήνα είχε θέσει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή την κατάλυση της δημοκρατίας (8.47.2: «ἐπ’ ὀλιγαρχίᾳ βούλεται καὶ οὐ πονηρίᾳ οὐδὲ δημοκρατίᾳ τῇ αὐτὸν ἐκβαλούσῃ κατελθὼν καὶ παρασχὼν Τισσαφέρνην φίλον αὐτοῖς ξυμπολιτεύειν»). Θα ήταν παράλογο ο Θρασύβουλος να επιφέρει μια πολιτειακή αλλαγή ακριβώς αντίθετη από αυτή που έθετε ως όρο ο Αλκιβιάδης  προκειμένου να εξασφαλίσει την επιστροφή του στην Αθήνα. Θέλω να πω ότι δε μου φαίνεται η παρουσίαση της επανόδου στου Αλκιβιάδη ως σκοπού της εμπλοκής του Θρασύβουλου στο δημοκρατικό αντιπραξικόπημα να είναι συμβατή με την υπόλοιπη αφήγηση των γεγονότων από το Θουκυδίδη. Σημειώνω ακόμη ότι και ο Kagan, The Fall of the Athenian Empire, 115, που προβάλλει την ερμηνευτική άποψη ότι ο Θρασύβουλος δεν ήταν συνεπής δημοκρατικός, μεταφράζει το επίμαχο απόσπασμα ως: "He always held to the same opinion, that they should recall Alcibiades".

[apri]

Διάβασε λίγο από αυτό το κομμάτι και κάτω.
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=73&page=264

Ο Αλκιβιάδης ήρθε στην αρχή σε διαπραγματεύσεις με τους διοικητές του αθηναϊκού στόλου, προκειμένου να εγκαταστήσουν στην Αθήνα ένα πολίτευμα που θα του επέτρεπε να γυρίσει πίσω, μια και το υπάρχον τον είχε καταδικάσει. Και αρκετοί το δέχονταν με δέλεαρ την εξουσία, τα χρήματα αλλά και τη βοήθεια του Τισσαφέρνη προς την Αθήνα, προκειμένου να λήξει ο πόλεμος. Στην πορεία όμως θεώρησαν ότι οι όροι του Αλκιβιάδη ήταν υπερβολικοί (πχ ζητούσε για λογαριασμό του Τισσαφέρνη ολόκληρη την Ιωνία και το δικαίωμα να πλέει με όσα καράβια ήθελε στα χωρικά τους ύδατα). Κατά τον Θουκυδίδη ο Αλκιβιάδης μυρίστηκε στην πορεία ότι ο Τισσαφέρνης δεν ήθελε τελικά να συμφωνήσει με τους Αθηναίους, κάτι όμως που θα έκαιγε το ισχυρό χαρτί του για να επιστρέψει στην Αθήνα (δηλ ότι ο ίδιος ασκούσε επιρροή στον Τισσαφέρνη). Προσπάθησε, λοιπόν, με τους ακραίους όρους να φανεί ότι η συμφωνία ναυάγησε με ευθύνη των ίδιων των Αθηναίων ολιγαρχικών (blame game το λένε σήμερα). Γεγονός είναι πάντως ότι "ἀλλ᾽ ἄπορα νομίσαντες οἱ Ἀθηναῖοι καὶ ὑπὸ τοῦ Ἀλκιβιάδου ἐξηπατῆσθαι, δι᾽ ὀργῆς ἀπελθόντες κομίζονται ἐς τὴν Σάμον", στη δε Αθήνα κινήθηκαν αυτόνομα επιβάλλοντας το καθεστώς των 400.

Ο μόνος που είχε αντιδράσει κατά τον Θουκυδίδη εξ αρχής στο ολιγαρχικό πραξικόπημα ήταν ο Φρύνιχος, ο οποίος, όπως λέει, "πίστευε —και είχε δίκιο— ότι ο Αλκιβιάδης δεν είχε ιδιαίτερη προτίμηση για την ολιγαρχία ή την δημοκρατία και ότι δεν είχε άλλον σκοπό παρά να βρει τρόπο να προκαλέσει μεταπολίτευση στην Αθήνα, ώστε οι οπαδοί του να τον ανακαλέσουν και να μπορέσει, έτσι, να γυρίσει."
Ο Φρύνιχος αντέδρασε, βέβαια, γιατί είχε προσωπική έχθρα προς τον Αλκιβιάδη και όχι για ιδεολογικούς λόγους. Αργότερα, από φόβο για τα αντίποινα του Αλκιβιάδη, στήριξε το καθεστώς των 400, υπολογίζοντας ότι πλέον οι ολιγαρχικοί μετά από όσα είχαν γίνει δεν θα τον επανέφεραν στην Αθήνα (νομίζων οὐκ ἄν ποτε αὐτὸν κατὰ τὸ εἰκὸς ὑπ᾽ ὀλιγαρχίας κατελθεῖν).

Εν πάση περιπτώσει, αυτό το "ὅπερ καὶ ἦν" (στη μετάφραση: και είχε δίκιο) του Θουκυδίδη στην άποψη του Φρυνίχου δείχνει ότι συμφωνούσε ότι ο Αλκιβιάδης θα δοκίμαζε κάθε δυνατή λύση, για να επιστρέψει, γιατί δεν είχε ιδεολογικό πρόβλημα, αλλά καθαρά πρακτικό. Άλλωστε, φαίνεται και από το γεγονός ότι υπερέβαλε τόσο στον λόγο του για την επιρροή του στον Τισσαφέρνη και τη δυνατότητα να φοβίσει τους ολιγαρχικούς της Αθήνας, που ο στρατός τον εξέλεξε στρατηγό ζητώντας να εξορμήσουν στην Αθήνα και να ρίξουν τους 400.

Ο ρόλος του Θρασύβουλου σε αυτήν την ιστορία είναι ασαφής. Ο Θουκυδίδης δεν τον αναφέρει καν ως άτομο με επιφυλάξεις ή διαφωνίες, όπως τον Φρύνιχο, παρότι αφήνεται να εννοηθεί ότι συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις ως τριήραρχος (ο Θουκυδίδης δεν λέει για κάποιους τριηράρχους, αλλά για τους τριηράρχους της Σάμου, άρα για όλους).
Το μόνο που λέει με σαφήνεια είναι ότι ήθελε επί πολύ καιρό την επιστροφή του Αλκιβιάδη και ότι "μετέστησε τα πράγματα" στη Σάμο. Υπό ποιους όρους θα δεχόταν την επιστροφή του δεν αναφέρεται, αλλά δεν αναφέρεται και ότι ήταν εντελώς αντίθετος στους αρχικούς όρους του Αλκιβιάδη. Ο Κagan ισχυρίζεται ότι ο Θρασύβουλος ήταν ένας από τους συμμετέχοντες στην κίνηση και ότι ήταν διατεθειμένος να υποστηρίξει μία μετριοπαθή ολιγαρχία, αλλά αποξενώθηκε από τις ακραίες πράξεις των σχεδιαστών.
Μπορεί αυτό να ισχύει, μπορεί και όχι. Ούτως ή άλλως όμως για τον Αλκιβιάδη το ολιγαρχικό καθεστώς των 400 δεν ήταν πλέον φιλικό, άρα δεν θα ήταν και το ελεγχόμενο από αυτούς καθεστώς στη Σάμο. Επομένως, στη φάση αυτή τον βόλευε να υπάρχει άλλη ηγεσία και αποκλείεται να μην απευθύνθηκε σε αυτούς που φλέρταραν "αεί" με την ιδέα της επιστροφής του και μάλιστα καταθέτοντας τους όρους του, όπως έκανε και με τους ολιγαρχικούς.
Και τον Θρασύβουλο τον εξυπηρετούσε πολλαπλώς να σταματήσει το πραξικόπημα, όχι μόνο για ιδεολογικούς λόγους, αλλά και γιατί μόνο έτσι θα επανέφερε τον Αλκιβιάδη που θεωρούσε από καιρό ως μόνη λύση για τα προβλήματά τους.

Γι' αυτό λέω ότι δεν θεωρώ παράλογο να έπαιξε τέτοιον ρόλο ο Θρασύβουλος, αλλά αντιθέτως θεωρώ πιθανό στο σημείο αυτό με το "ώστε κατάγειν" να έχουμε μια αναφορά από τον Θουκυδίδη για τα κίνητρα του Θρασύβουλου, η οποία έχει αγνοηθεί, ακριβώς γιατί σπεύδουν όλοι να το συνδέσουν με τη μετοχική φράση («τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος») και όχι με το "μετέστησε", παρότι δεν είναι σκέτο τελικό απαρέμφατο όπως σε άλλα συναφή χωρία.

Και να σου πω την αλήθεια, κι εγώ θα δεχόμουν πιο εύκολα την άποψή τους, αν δεν χρειαζόταν να εξοβελίσω το "και" και να αγνοήσω το "ώστε" στο απαρέμφατο (που δεν είναι πανομοιότυπο με τις άλλες περιπτώσεις που ανέφερα πιο πάνω με τα ρήματα προσπάθειας κλπ).
Δηλαδή, ξέρεις τι αναρωτιέμαι; Διορθώνουμε έτσι τους αντιγραφείς ή μήπως αλλάζουμε τελικά αυτό που έγραψε ο ίδιος ο συγγραφέας, επειδή δεν μας βολεύει; Δεν έχω βέβαιη απάντηση.

Και είναι και κάτι άλλο. Ο Θρασύβουλος εμφανίζεται να έχει "αεί" την ίδια άποψη, άρα και πριν από το πραξικόπημα (την ίδια άποψη που είχαν όχι μόνο οι ολιγαρχικοί αλλά και οι τριήραρχοι της Σάμου -ένας εκ των οποίων ήταν ο ίδιος- όταν διαπραγματεύθηκαν αρχικά με τον Αλκιβιάδη την επιστροφή του).
Έτσι, δεν έχει νόημα ο Θουκυδίδης να προσδιορίζει το "εχόμενος" και με τη χρονική πρόταση που ακολουθεί ("επειδή μετέστησε τα πράγματα"). Πιο πολύ ταιριάζει η χρονική ως προϋπόθεση στο "κατῆγεν ἐς τὴν Σάμον τὸν Ἀλκιβιάδην".
Ούτε ήταν άγνωστη η γνώμη του Θρασύβουλου, για να χρειάζεται να την επεξηγήσει ο συγγραφέας. Ήταν  αυτή που είχε πάντα.

ΥΓ

[Sali]

Ούτε ήταν άγνωστη η γνώμη του Θρασύβουλου, για να χρειάζεται να την επεξηγήσει ο συγγραφέας. Ήταν  αυτή που είχε πάντα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι άχρηστη η επεξήγηση. Στο χωρίο που έχω ήδη αναφέρει (1.140.1 τῆς μὲν γνώμης, ὦ Ἀθηναῖοι, αἰεὶ τῆς αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις) η επεξήγηση υπάρχει, αν και προηγουμένως ο Θουκυδίδης είχε καταστήσει σαφέστατη αυτή τη γνώμη του Περικλή: 1.127.3 ἠναντιοῦτο πάντα τοῖς  Λακεδαιμονίοις, καὶ οὐκ εἴα ὑπείκειν, ἀλλ' ἐς τὸν πόλεμον ὥρμα τοὺς Ἀθηναίους.

Εν κατακλείδι, δεν νομίζω ότι υπάρχει αποχρών λόγος να αποκλίνει κανείς από την κοινή ερμηνευτική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία  το ὥστε κατάγειν τὸν Ἀλκιβιάδην συνδέεται με το τῆς αὐτῆς γνώμης. Όσο για τη χρονική πρόταση του κειμένου μας, αυτή εκφράζει απλώς τις συνθήκες που ήταν πρόσφορες γι' αυτό που είχε εξ αρχής στο μυαλό του ο Θρασύβουλος, για την ανάκληση δηλαδή του Αλκιβιάδη, αφού και ο ίδιος ο Αλκιβιάδης δεν ήθελε να επανέλθει με το ισχύον πολίτευμα. Γι' αυτό και πιστεύω ότι η χρονική πρόταση προσδιορίζει τόσο τη μετοχή ἐχόμενος (αιτιολογική ή τροπική κατά τη γνώμη μου) όσο και το ρήμα ἔπεισε· πρώτα αποκατέστησε ο Θρασύβουλος τη δημοκρατία και μετά, με δεδομένη πια τη μεταπολίτευση, σκέφτηκε να υλοποιήσει την επιθυμία που ανέκαθεν είχε για την ανάκληση του Αλκιβιάδη, καθώς και να πείσει την πλειονότητα των στρατιωτών πάνω σ' αυτό το ζήτημα (το αἰεὶ δεν έρχεται σε σύγκρουση μ' αυτήν την ερμηνεία· απλώς μας λέει ο ιστορικός ότι ο Θρασύβουλος και πριν την αποκατάσταση της δημοκρατίας είχε αυτήν την γνώμη, αλλά και ότι μετά την αποκατάσταση εξακολουθούσε να έχει την ίδια γνώμη). Εγώ θα μετέφραζα ως εξής: "Ο Θρασύβουλος, επειδή, από τότε που πέτυχε την πολιτειακή μεταβολή, εξακολουθούσε να μένει προσηλωμένος στην ίδια γνώμη, δηλαδή στην ιδέα της επανόδου του Αλκιβιάδη, στο τέλος έπεισε την πλειονότητα των στρατιωτών". Έτσι εξηγείται επαρκώς το γιατί κατάφερε ο Θρασύβουλος να πείσει τους περισσότερους στρατιώτες να ψηφίσουν υπέρ της επανόδου του Αλκιβιάδη: το γεγονός ότι δεν άλλαξε ποτέ γνώμη ως προς αυτό το ζήτημα ήταν παραπάνω από αρκετό για να πεισθούν οι στρατιώτες.

Με τον τρόπο αυτόν διώχνουμε από το κείμενο αυτό το άχρηστο [καί], το οποίο θα είχε θέση, μόνο αν αντί για ἔπεισε είχαμε πείσας, ώστε να συνδεθούν οι δύο μετοχές.