Διδακτορικό (varia)

[Έσπερος]

Κι εδώ να προσθέσουμε ότι αρκετοί από τους καθηγητές (ειδικά των ανώτερων βαθμίδων) στην Ελλάδα έχουν ακόμα δυστυχώς τη νοοτροπία να θέλουν να εκμεταλλευτούν τον υποψήφιο διδάκτορα, εγκλωβίζοντάς τον σε τεράστια θέματα (τα κλασικά 10ετή διδακτορικά των 700 σελίδων), που έχουν μείνει κατάλοιπος της εποχής που κάποιος ξεκινούσε την έρευνά του, εντωμεταξύ τρύπωνε κάπου ως βοηθός, και χρόοοοονια μετά τελείωνε το διδακτορικό, ως επιστέγασμα και επισφράγισμα της ακαδημαϊκής θέσης. Έτσι ταλαιπωρείται ακόμα πολύς κόσμος με εκτενέστατα θέματα που τους πρότεινε ένας καθηγητής, ο οποίος σπανίως τους παρακολουθεί και δεν τους ενθαρρύνει να ξεκινήσουν να γράφουν, αλλά τους αφήνει να αποδελτιώνουν υλικό που θα αρκούσε για ολόκληρο ερευνητικό πρόγραμμα. Κάποιοι μάλιστα, πιστεύοντας ίσως ότι θα έχουν κάποιο αντίκρυσμα, κάνουν και τον χαμάλη του πανεπιστημίου.

Γι' αυτό, καλό είναι ο υποψήφιος να είναι προετοιμασμένος για κάποιο θέμα πριν προσεγγίσει τον καθηγητή, να έχει κάνει μια προεργασία, μια υποτυπώδη υπόθεση εργασίας, ώστε να μην μπορεί να τον χειραγωγήσει κάποιος. Και κατά προτίμηση, να επιλέγει καθηγητές νεότερους ή με εμπειρία εξωτερικού, είναι πιο πιθανό να μην έχουν τις παλιές κακές συνήθειες.

[PDE ads]

[Lucinda]

Η αλήθεια είναι κάπου στην μέση και, προφανώς, διαμορφώνεται από τις εμπειρίες τις οποίες έχει ο κάθε ένας. Αυτό ακριβώς το οποίο περιγράφεται από τον συνάδελφο Έσπερο εγώ το είδα να συμβαίνει με Υπ. Διδάκτορες οι οποίοι βρίσκονται υπό την επίβλεψη νέων εποπτών. Δηλαδή υποψήφιοι χαμένοι σε τεράστια θέματα, ουσιαστικά αχανή, χωρίς κατευθύνσεις, με τεράστια ερευνητικά ερωτήματα, και, σε όλα αυτά, και το χαμαλίκι.

Τα ύδατα είναι όντως αχαρτογράφητα σε ένα διδακτορικό, όπως ανάφερε ο συνάδελφος Daidalos. Αν όμως κατά την άποψή μου, ο επιβλέπων δεν έχει "οραματιστεί" το θέμα ολοκληρωμένο πριν το αναθέσει σε έναν υποψήφιο, τότε, είναι πολύ πιθανό η έρευνα να οδηγηθεί σε αδιέξοδο ή να διαμορφώνεται συνεχώς κατά την εκπόνησή του και να μην μπορεί να πάρει μία σαφή κατεύθυνση. Σίγουρα θα προκύψουν ανάγκες και ερευνητικά ζητήματα τα οποία εξαρχής δεν τα σκέφτηκε κανείς, αλλά το θέμα είναι ο βαθμός της απόκλισης από τον αρχικό προγραμματισμό. Αν δηλαδή αρχίζει και βγαίνει κάτι τελείως διαφορετικό, η πρόταση για την οποία κάποιος εγκρίθηκε πάει περίπατο. Και το θέμα δεν είναι μόνον ουσιαστικό αλλά και τυπικό. Φανταστείτε μία έκθεση προόδου η οποία δεν έχει ουδεμία σχέση με την αρχική πρόταση. Εκτίθεται και ο υποψήφιος διδάκτωρ και ο επιβλέπων.

Να μην παρεξηγηθώ, όμως, δεν εννοώ ότι ο υποψήφιος παίρνει μασημένη τροφή. Να το πω πιο παραστατικά: στην αρχή διαμορφώνεται ο τίτλος και τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα, τα οποία θα αποτελέσουν τα κύρια κεφάλαια της εργασίας, κυρίως από τον επιβλέποντα. Τα υποκεφάλαια, δηλαδή τα υποερωτήματα τα οποία θα προκύψουν μοιραία στην συνέχεια, αναδεικνύονται από την κύρια έρευνα του υποψηφίου, ο οποίος όμως σε κάθε περίπτωση οφείλει να παρουσιάσει τις ιδέες του στον επιβλέποντα, να αιτιολογήσει τις νέες ανάγκες και, ασφαλώς, να πάρει την έγκρισή του, ώστε να προχωρήσει στην εξέτασή τους. Ένα θέμα δηλαδή που για τον υποψήφιο μπορεί να είναι αναγκαίο να εξεταστεί, ενδεχομένως ήδη να έχει λυθεί και με μία υποσημείωση να καλύπτεται, χωρίς να απαιτείται ανάλυση.

Επαναλαμβάνω όλα όσα συζητάμε, εξαρτώνται από τις εμπειρίες του καθενός. Και βεβαίως, πολύ σημαντικός είναι και ο κλάδος στον οποίο ο καθένας κινείται (βλ. ανθρωπιστικές επιστήμες, θετικές, τεχνολογικές κλπ.). Σε κάθε έναν τα πράγματα, θεωρώ, ότι λειτουργούν τελείως διαφορετικά. Εγώ έχω στο μυαλό μου ανθρωπιστικές επιστήμες με καθαρά θεωρητικά θέματα, χωρίς πειράματα ή έρευνες ή μετρήσεις.

[elranna]

Lucinda, με έχεις καλύψει απόλυτα. 

Θέλω να προσθέσω το εξής: όσο πιο ξεκάθαρα είναι τα πράγματα πριν την κατάθεση της πρότασης, τόσο μικρότερη θα είναι η απόκλιση από τον αρχικό προγραμματισμό. Σίγουρα είναι απαραίτητη η εποπτεία της σχετικής βιβλιογραφίας, όσο το δυνατόν νωρίτερα, κοινώς τι έρευνες υπάρχουν ήδη γύρω από το θέμα και ποιο κενό προσπαθεί να καλύψει η νέα έρευνα. Εκεί είναι καθοριστική η συμβολή του επόπτη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο υποψήφιος δεν έχει να διαβάσει ένα τόνο σελίδες. Γενικά, αν ο υποψήφιος έχει μια ασαφή εικόνα του τι θέλει να κάνει και ο επιβλέπων δεν έχει καλή εποπτεία του θέματος, γι'αλλού ξεκινάει το θέμα και αλλού καταλήγει, αν καταλήξει.

Ωστόσο, μπορεί να μην έχει απαραίτητα ο επιβλέπων την εποπτεία, αλλά κάποιο από τα άλλα δύο μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Ή μπορεί να έχουν ο καθένας την εποπτεία σε διαφορετικό ερευνητικό ερώτημα. Σαφώς και είναι καθοριστικός ο επιβλέπων, αλλά δεν είναι ο μόνος "σύμβουλος" στη διαδικασία.

[Lucinda]

  Τώρα αυτό με την τριμελή, είναι λίγο πονεμένη ιστορία. Ας πούμε ότι και εδώ τα πράγματα είναι σχετικά. Αλλού μπορεί να υπάρχει τριμελής που τα δύο μέλη να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στον επόπτη και να αφήνουν την καθοδήγηση εξ ολοκλήρου σε αυτόν, αλλού μπορεί να υπάρχει τριμελής στην οποία ο καθένας να βοηθάει με τον τρόπο του (μιλάω υποθετικά, διότι πραγματικά δεν έχω γνωρίσει κανέναν υποψήφιο που να είχε την συμπαράσταση και των τριών), και αλλού να έχεις μία τριμελή που ο καθένας να λέει το κοντό του και το μακρύ του, να διαφωνούν μεταξύ τους, να δίνουν διαφορετικές κατευθύνσεις, οτιδήποτε προκαλεί ανωμαλία. Μπορεί και μεταξύ τους να έχουν κόντρες (κρυφές) και να την πληρώνει ο υποψήφιος. Και πάλι πιστεύω ότι η ευθύνη είναι του επιβλέποντος, ο οποίος, προκειμένου να προστατέψει τον υποψήφιο από διάφορες παράλογες απαιτήσεις των δύο μελών και το θέμα να κυλάει όσο γίνεται πιο ομαλά, θα πρέπει να είναι ιεραρχικά -και εμπειρικά- ανώτερός τους. Έχω δει εγώ μέλη τριμελούς (πλην του επόπτη βεβαίως), ακόμη και την ημέρα της υποστήριξης σε τελειωμένο θέμα που το έχουν εγκρίνει για υποστήριξη (!), να λένε ένα σωρό αηδίες μόνο για να φανούν, του τύπου "θα έπρεπε να έχετε ασχοληθεί σε αυτό το σημείο της διατριβής με το τάδε ερώτημα" και να απαντάει ο υποψήφιος ότι το έχει καλύψει είκοσι σελίδες παρακάτω από το σημείο που υποδεικνύεται ή ότι έχει καλυφθεί από την βιβλιογραφία ή ότι αυτό απαιτεί ένα άλλο διδακτορικό και να κοιτάνε αυτοί με το βλέμμα του ροφού και να συνεχίζουν το τροπάρι και μάλιστα θιγμένοι. Στιγμές απείρου κάλλους. Γενικώς, είναι να σου κάτσει η όλη φάση (θέμα, επιμέρους ζητήματα, επόπτης, τριμελής, επταμελής, συνθήκες προσωπικές-κοινωνικές-οικονομικές κλπ κλπ κλπ). Και εδώ κολλάει το "και αν σου κάτσει, σου αλλάζει την ζωή". 

[PDE ads]

[elranna]

Νομίζω γενικά ότι ένα διδακτορικό είναι πονεμένη ιστορία. Αλλά ότι αξίζει, πονάει, που λέει και το άσμα.

Γι'αυτό επιμένω ότι καλό είναι να έχουν ξεκαθαριστεί κάποια πράγματα πριν την κατάθεση της πρότασης, άρα και πριν τον ορισμό της τριμελούς. Πρώτα ψάχνω γενικώς το θέμα, μετά ψάχνω ποιοι μπορούν να αναλάβουν τέτοιο θέμα, ξεψαχνίζω τη βιβλιογραφία πριν αρχίσω να χτυπάω πόρτες, για να χτυπήσω τις σωστές πόρτες. Και συζητάω πολύ, με ανθρώπους που κάνουν παρόμοια πράγματα. Ίσως το καλύτερο είναι να υπάρχει μια συνέχεια ανάμεσα στη διπλωματική του μεταπτυχιακού και το θέμα του διδακτορικού, ή έστω στους καθηγητές. Και πάλι, όλα είναι σχετικά. Όπως το είπες, είναι να σου κάτσει.

Δεν είναι τυχαίο ότι πλέον υπάρχουν και κόμικ που σατιρίζουν την δυσκολία ενός διδακτορικού. Υπάρχουν επιβλέποντες που δεν έχουν διαβάσει καν ολόκληρη την διατριβή, για να μη συζητήσουμε για τα μέλη της επταμελούς, που μπορεί να είναι και εντελώς τουρίστες. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα γκρουπ ψυχολογικής υποστήριξης υποψηφίων διδακτόρων, να λέμε τον πόνο μας! Και πού να δείτε τι ωραία που περνάμε ζευγάρι που κάνουμε ταυτόχρονα και οι δύο διδακτορικό... Το θέατρο του παραλόγου!

[Lucinda]

Τρομερό! Δύο υποψήφιοι σε ένα σπίτι!!! Εδώ ένας και είδαμε και πάθαμε να τελειώσουμε. 

Να πω πάντως και το εξής: ένας υποψήφιος, ναι, μπορεί να χτυπήσει πόρτες και να απευθυνθεί από μόνος του σε άτομα τα οποία θα μπορούσαν να τον υποστηρίξουν συγκροτώντας την τριμελή του. Αλλά, ας μην αγχώνεται με αυτή την λεπτομέρεια, διότι υπάρχει και εναλλακτική: ο υποψήφιος να μην ασχοληθεί καθόλου με το ποια θα είναι τα δύο έτερα μέλη της τριμελούς. Μπορεί δηλαδή κάποιος να ασχοληθεί μόνον με το ποίος θα είναι ο επόπτης και ποιο το θέμα, να καταθέσει την πρόταση και η τριμελής να οριστεί με την κύρια ευθύνη του επιβλέποντος. Και μου φαίνεται ιδανικό, διότι έτσι δίνεται η ευκαιρία στον επόπτη να επιλέξει ο ίδιος τα δύο άλλα μέλη με κριτήρια, αφενός, το ποίος θα μπορούσε να συνεισφέρει είτε πρακτικώς είτε διά της αδράνειάς του και, αφετέρου, (προκύπτοντος εκ της αδράνειας), το ποίος δεν θα δημιουργούσε ανωμαλίες ποικίλης φύσεως. Είναι μία περίπτωση που μειώνει αρκετά τις πιθανότητες να ρωτάς το σύμπαν γιατί σου συμβαίνουν όλα αυτά και να μην παίρνεις απάντηση. 

Υ.Γ. Αλήθεια υπάρχουν κόμιξ; Πού τα βρίσκει κανείς;

[elranna]

Ο πόνος του διδακτορικού. Μπορούμε να το κάνουμε τραγούδι πολύ άνετα! Το μόνο σίγουρο είναι ότι το διδακτορικό είναι κάτι που αν δεν το ζήσεις, δεν καταλαβαίνεις τις ιδιαιτερότητες του.

Ιδού και το κόμικ: http://phdcomics.com/comics/archive.php?comicid=124 Κάποια στριπάκια είναι πολύ καλά.

[Έσπερος]

Lucinda, κι εγώ για ανθρωπιστικές επιστήμες μιλώ. Στους άλλους τα πράγματα είναι πιο μαζεμένα από θέμα υλικού. Όμως εγώ το έκανα στο εξωτερικό, όπου η συνεργασία με τον καθηγητή ήταν μεν στενότατη (συναντήσεις κάθε 15-20 μέρες), όμως ήταν αυτονόητο ότι ο υποψήφιος ξεκινώντας είχε όχι μόνο πλήρη εποπτεία της πρότασής του, αλλά θα έκανε ο ίδιος και το αρχικό σχεδιάγραμμα, κι ας μην είχε καμία σχέση με το τελικό αποτέλεσμα. Ίσως στην Ελλάδα οι καθηγητές (όσοι συνεργάζονται βέβαια...) είναι λίγο πιο χαλαροί με τις κατευθύνσεις στην αρχή. Στο εξωτερικό θεωρούν δεδομένο ότι ανά πάσα στιγμή ξέρεις τι κάνεις ή έχεις έστω ένα σχέδιο, κι ας μη σου βγει. Δεν θέλουν δηλαδή να πας και να πεις ότι έχεις κολλήσει και θες συμβουλές, αλλά ότι έχεις κολλήσει και έχεις σκεφτεί να κάνεις το χ ή το ψ.

[Lucinda]

Μάλιστα, τώρα εξηγείται αυτή η διαφορά.
Εδώ, από αυτά που εγώ βίωσα, καταθέτεις την πρόταση, με τίτλο και περιεχόμενα τα οποία περιλαμβάνουν τουλάχιστον τα βασικά κεφάλαια. Αυτά οριστικοποιούνται ακριβώς ένα μήνα μετά την ημερομηνία αποδοχής της πρότασης, δηλαδή ένα μήνα μετά την εγγραφή κάποιου ως υποψηφίου διδάκτορα. Από εκεί και έπειτα, ο τίτλος δεν μπορεί να αλλάξει με τίποτα (εκτός και αν αιτιολογημένα σταματήσεις αυτή την έρευνα, εννοείται με την συναίνεση της τριμελούς και αρχίσεις νέο διδακτορικό, με νέο τίτλο, νέα περιεχόμενα, νέα έγκριση, νέα ημερομηνία εγγραφής -σπανιότατο, ωστόσο, ξέρω τουλάχιστον μία περίπτωση που έγινε), ούτε τα περιεχόμενα μπορούν να αλλάξουν. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να προσθέσεις υποκεφάλαια. Και δυστυχώς αυτό είναι μία τυπικότητα, η οποία τηρείται με θρησκευτική ευλάβεια. Αν η ετήσια έκθεση προόδου αποκλίνει από το αρχικό πρόγραμμα, έχεις πρόβλημα και, ουσιαστικά, έχει πρόβλημα και ο επιβλέπων. Αλλά να μην παρεξηγηθώ, δεν μιλάμε για πλήρως κατευθυνόμενη διαδικασία. Σαφώς και καλλιεργούνται και εδώ η ανάληψη πρωτοβουλιών και η αυτενέργεια, αλλά αυτό αρχίζει και γίνεται αφού μπει η διατριβή σε ένα δρόμο και, κυρίως, με τις δημοσιεύσεις και τις ανακοινώσεις σε συνέδρια. Νομίζω έτσι προστατεύεται και ο υποψήφιος.

Σχετικά με την επαφή με τον επιβλέποντα, πραγματικά η ποικιλία είναι ανεξάντλητη. Άλλος έχει εβδομαδιαίες συναντήσεις, άλλος μηνιαίες, άλλος ψάχνει τον καθηγητή κανένα εξάμηνο. Πολλά τα σενάρια. Οι νέοι επίκουροι πάντως, για μένα, είναι να τους βλέπεις και να αλλάζεις δρόμο. Απαράδεκτοι! Δεν ξέρω τι θέλουν να αποδείξουν, πραγματικά... Ότι έχουν επιβλέψει ΤΗΝ εργασία;;;Ευτυχώς δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία, αλλά το έχω δει να συμβαίνει δίπλα μου. Καταρρακωμένοι υποψήφιοι και νέοι επίκουροι να έχουν ύφος δέκα καρδιναλίων. Απαράδεκτο!

Όσο για την μετά το διδακτορικό εποχή, πραγματικά πονεμένη ιστορία. Δεν υπάρχουν ευκαιρίες, δυστυχώς. Αυτό το διάστημα βέβαια, φαίνεται ότι κάπως κινείται το πράγμα με ορισμένες προκηρύξεις για χρηματοδότηση μεταδιδακτορικής έρευνας ή ερευνητικών ομάδων για νέους ερευνητές. Θα δούμε τι μας επιφυλάσσει...

[maria_1]

Εγώ πάλι ξεκινάω επίσημα εντός των επομένων ημερών 

[Lucinda]

Καλή αρχή και καλή δύναμη!

[harac]

maria_1

καλή αρχή και καλή δύναμη και από εμένα!
Αυτή η συζήτηση για τα διδακτορικά είναι πολύ κατατοπιστική, αν και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Από ότι κατάλαβα χρειάζονται πολύ προσεκτικές κινήσεις για να μη μπλέξεις με το χάος και καταλήξεις σε αδιέξοδο. Χρειάζεται αρχικός σχεδιασμός πρότασης πριν την επιλογή επιβλέποντος. Πρέπει να ξερεις τι θες να κάνεις και η ιδέα να έχει "ωριμάσει", ώστε να μη μπορεί να σε χειριστεί κάποιος εύκολα για προσωπικό του όφελος.

Η χρηματοδότηση μεταδιδακτορικών και ερευνητικών ομάδων (ΕΛΙΔΕΚ) είναι θετικό βήμα διότι αποσκοπεί στην παραμονή επιστημόνων στην Ελλάδα για την εκπόνηση ερευνητικού έργου. Απαραίτητη  προύπόθεση όμως αποτελεί η ορθή διαχείριση των πόρων, σε μία χώρα όπου αυτό αποτελεί εξαίρεση. 

Να θέσω ακόμα ένα ερώτημα. Νομίζετε οτι  καλύτερο είναι να υπάρχει μια συνέχεια ανάμεσα στη διπλωματική του μεταπτυχιακού και το θέμα του διδακτορικού, ή έστω στους καθηγητές, όπως ανέφερε προηγουμένως η elranna ή μπορεί να έχει διαφορετικό προσανατολισμό;

[Lucinda]

Θα προσπαθήσω να δώσω μία απάντηση από αυτά που γνωρίζω εγώ.

Καταρχάς, ως προς το σκέλος για την συνέχεια του θέματος:
Για να κάνει κάποιος διδακτορικό, απαιτείται κατά κανόνα (και όπου κανόνας, δεν αποκλείεται να υπάρχουν και οι εξαιρέσεις του) συναφής μεταπτυχιακός τίτλος. Δηλαδή, έστω ότι κάποιος θέλει να κάνει διδακτορικό στην φιλοσοφία. Απαιτείται να έχει αντίστοιχο μεταπτυχιακό, δηλαδή στην φιλοσοφία. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμπίπτουν και οι εποχές. Μπορεί στο μεταπτυχιακό του να έχει ασχοληθεί με Πλάτωνα και στο Διδακτορικό του να θέλει να ασχοληθεί με βυζαντινή φιλοσοφία. Αν το μεταπτυχιακό του όμως είναι, ας πούμε, στην γλωσσολογία, έχει πρόβλημα. Το πώς αυτό λύνεται; Θα πρέπει να τεκμηριώσει, διά του θέματος που προτείνει, ότι η γλωσσολογία, την οποία μελέτησε στο μεταπτυχιακό του, είναι απολύτως απαραίτητη για να ασχοληθεί με το φιλοσοφικό θέμα που προτείνει και ότι αποτελεί σημαντικό κομμάτι τού υπό εκπόνηση διδακτορικού. Αυτή η τεκμηρίωση, ωστόσο, δεν αποτελεί και εχέγγυο ότι θα γίνει αποδεκτός ή ότι θα γίνει αποδεκτός χωρίς επιπρόσθετες υποχρεώσεις. Ας υποθέσουμε, δηλαδή, ότι καταφέρνει να βρει ένα θέμα φιλοσοφίας στο οποίο η γλωσσολογία είναι απολύτως απαραίτητη και ότι το θέμα αυτό είναι σούπερ και ότι η Γενική Συνέλευση Ειδικής Συνθέσεως εντυπωσιάζεται και το δέχεται. Μπορεί να ορισθεί επιπροσθέτως ως απαραίτητη προϋπόθεση να παρακολουθήσει και να εξεταστεί επιτυχώς σε ορισμένα μαθήματα φιλοσοφίας (είτε προπτυχιακού είτε μεταπτυχιακού κύκλου), ακριβώς για να θεωρηθεί επαρκής.
Και αυτή που περιγράφω, είναι και η μόνη συνέχεια που εγώ κατάλαβα ότι μπορεί να υπάρξει μεταξύ μεταπτυχιακού και διδακτορικού. Συνέχεια του τύπου "παίρνω την μεταπτυχιακή εργασία μου και την επεκτείνω" ἠ "παίρνω ένα μέρος του μεταπτυχιακού, προσθέτω και άλλα πράγματα και κάνω διδακτορικό" δεν είναι αποδεκτές προτάσεις και απορρίπτονται.

Ως προς την συνέχεια στους καθηγητές:
Σίγουρα αν κάποιος έχει συνεργαστεί καλά με έναν καθηγητή στο μεταπτυχιακό, τον συμφέρει να συνεχίσει μαζί του και για διδακτορικό. Αυτό όμως δεν αποτελεί προϋπόθεση. Μπορεί κάποιος μετά το μεταπτυχιακό του να αλλάξει τμήμα, πανεπιστήμιο,  πόλη, καθηγητή, τα πάντα.

[Έσπερος]

Σχετικά με τη συνέχεια του θέματος, δεν είναι ασυνήθιστο η διπλωματική ή κάποια άλλη εργασία να αποτελεί αφόρμηση για διεύρυνση της έρευνας. Μπορεί πχ κάποιος να ερεύνησε στη διπλωματική του μια πτυχή της τέχνης της κλασικής περιόδου και στη διατριβή να το εξετάσει διαχρονικά από την κλασική έως την ύστερη αρχαιότητα. Το κάθε τμήμα βέβαια έχει δικούς του κανονισμούς. Γι' αυτό καλό είναι κάποιος να ρωτήσει συγκεκριμένα το τμήμα που τον ενδιαφέρει.