Αρχαία Ελληνική Γλώσσα: Γραμματική

[apri]

Bikini, αν σε ενδιαφέρει ακόμα το θέμα, πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Sidney Allen "Vox Graeca", το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά και εκδόθηκε από το Ίδρυμα του Μ. Τριανταφυλλίδη (το βρήκα στον Πατάκη, αλλά φαντάζομαι ότι θα το έχουν και άλλα βιβλιοπωλεία). Είναι πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που αναφέρεται στην προφορά των αρχαίων ελληνικών στην κλασική κυρίως εποχή. Απ' ό,τι είδα, περιλαμβάνει αρκετά στοιχεία από αυτά που ανέφερα για το "ρ", αλλά και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.

[PDE ads]

[nafsi]

καλησπέρα σε όλους! η μαθήτρια μου ζήτησε να της μεταφράσω στα λατινικά την εξής φράση: the power of choice. the power = vis, choice =   sooooos...

[suliet]

"Vis electiva" έτσι το βρήκα με το google translate. ελπίζω να βοήθησα!!!

[nafsi]

ευχαριστώ πολύ! το βρήκα κι εγώ, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο είναι αξιόπιστη η μετάφραση του google. το electiva είναι επίθετο στην περίπτωση αυτή;

[PDE ads]

[apri]

καλησπέρα σε όλους! η μαθήτρια μου ζήτησε να της μεταφράσω στα λατινικά την εξής φράση: the power of choice. the power = vis, choice =   sooooos...

Ναι, είναι vis electiva. Αυτή τη φράση τη χρησιμοποιούσε συχνά ο Θωμάς ο Ακινάτης, γνωστός θεολόγος και φιλόσοφος στην Καθολική Εκκλησία. Το vis είναι ουσιαστικό, το electiva είναι επίθετο, γένους θηλυκού.

Καλησπέρα σε όλους, μπορεί κάποιος φιλολογος ή όποιος τελοσπάντων γνωρίζει να μου πει τους αρχικούς χρόνους του ρήματος ενδιαφέρω και πώς γίνεται προστακτική ενεστώτα και αορίστου¨????ευχαριστώ εκ των προτέρων και περιμένω με αγωνια μια απάντηση!!!!

Οι τύποι είναι, όπως τους γράφει η maryvas. Δεν είναι όμως καλή ιδέα να ζητάς προστακτική σε σύνθετο ρήμα, γιατί πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται σπάνια στην προστακτική και γι' αυτό  οι ομιλητές είτε μπερδεύονται και χρησιμοποιούν παρόμοιους τύπους της οριστικής που είναι πιο συχνοί (π.χ επέστρεφε αντί επίστρεφε) είτε σχηματίζουν σωστούς αλλά αδόκιμους τύπους (π.χ ενδιάφερε). Μπορείς να κάνεις μια συζήτηση πάνω στο θέμα βέβαια... Συνήθως σ' αυτές τις περιπτώσεις, χρησιμοποιούμε τύπους της υποτακτικής (π.χ να ενδιαφέρεσαι).

[rataplan]

Αγαπητοί  συνάδελφοι, βρεθηκα  σε  δύσκολη  θέση, όταν  μαθητής  μου  με  ρώτησε  για  τις  ανωμαλίες  που  παρουσιάζει  το  όνομα  Ζευς. Συγκεκριμένα, τον  προβλημάτισε  η  διαφορά  Ονομαστικής  -  Κλητικής  (Ζευς, Ζευ)  αφενός, γενικής- δοτικής-αιτιατικής  (Διός, Διί, Δία)  αφετέρου....ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ, μπορεί  να  εξηγηθεί  βασει  φωνητικών-φωνολογικών  κανόνων? έπαιξε  κάποιο  ρόλο  η  προφορά?
(Από  την  άλλη, υπάρχουν  τυποι  όπως  Ζηνός, Ζηνί, Ζήνα, που  όμως  δεν  ειναι  ευχρηστοι)
Ευχαριστώ  εκ  των  προτέρων  για  τις  απαντήσεις  σας....

[apri]

Νομίζω ότι είναι δυο διαφορετικά θέματα. Δεν έχουμε δηλαδή φωνολογική μεταβολή ενός θέματος.
Αλλά επειδή τώρα βιάζομαι να φύγω και δεν προλαβαίνω να το ελέγξω, κρατώ μια επιφύλαξη.

Θα ψάξω κάποια στιγμή, μόλις βρω χρόνο, και θα σου πω. Εκτός αν με προλάβει κάποιος άλλος, βέβαια.

[Lucinda]

Κλίση του ονόματος: Ο Ζευς, του Διός, τω Διί, τον Δία, ω Ζευ (συγγνώμη για το μονοτονικό).

Η ονομαστική και κλητική λέγονται ορθές πτώσεις. Οι υπόλοιπες θεωρούνται πλάγιες πτώσεις.

Δεδομένου ότι το σύμβολο του Δία είναι ο κεραυνός, στις ορθές πτώσεις αντικατοπτρίζεται η μία ιδιότητα του Δία, να ενώνει ρίχνοντας τον κεραυνό  ουρανό και γη (Ζευς, εκ του ζεύγνυμι). Η κίνηση του κεραυνού σε αυτή τη περίπτωση είναι ορθή, γι' αυτό το όνομα έχει αυτή τη μορφή ακριβώς στις ορθές πτώσεις.

Αντίστοιχα στις πλάγιες πτώσεις, το σύμβολο του Δία χωρίζει πλαγίως, δηλαδή δύναται διήναι, δηλαδή μπορεί να χωρίζει στα δύο με πλάγιο τρόπο αυτό στο οποίο θα πέσει (π.χ. ένα δέντρο).

Επομένως, η κλίση του ουσιαστικού με την εναλλαγή των ριζών στις ορθές και τις πλάγιες πτώσεις έχει άμεση σχέση με τις ιδιότητες του Δία και συνεπώς με τη κίνηση.

[rublev]

Επειδή το συγκεκριμένο θέμα με απασχόλησε στο παρελθόν,αντιγράφω κι ελπίζω να βοηθήσω.

Ζευς από το ιαπετικό *djeu-s  θέμα *djeu- και την εξασθενημένη βαθμίδα του div- που σημαίνει φέγγων,ουρανός,ημέρα (Σταματάκου,Ιστορικη Γραμματικη).Παράλληλα ο Χατζηδάκις (Ακαδημεικά) υποστηρίζει ότι το Ζ προήλθε από το δ+ι και γ+ι,οπότε Διεύ-ς=Ζευς.

Επίσης,το σανσκριτικό  div-am και το αττικό Δια μπορούν να συνανήκουν σε ένα βασικό ιαπετικό τύπο *div-m (Σταματάκος).Αρα απο την ετυμολογία συνάγεται ότι ο όρος Ζευς σημαίνει θεός,δεδομένου ότι τόσο το *djeu-s σημαίνει θεός,όσο και *djeu-s επίσης σημαίνει Ζευς,έτσι ο όρος Ζευς και θεός ταυτίζονται και σημαίνουν θεός,φως,ημέρα,πυρ (Πολίτης,Φιλοσοφήματα).

Οι μακροδίφθογγοι της ιαπετικής στην ελληνική κατέστησαν βραχυδίφθογγοι (βραχυνθέντος του πρώτου φωνήεντος),κάθε φορά που βρέθηκαν στο τέλος λέξης ή εν μέσω λέξης προ συμφώνου:ιαπ.*djeu-s> ελλ. Ζευς (κι όχι *Ζηύς).
Η εξαφάνιση του δεύτερου φωνήεντος της διφθόγγου έλαβε ίσως χώρα και στην ιαπετική στην εν.αιτ.*dje-m  εξ ονομ.*djeu-s.Από την ιαπετικη αιτ.*dje-m προήλθε η αιτ. της λατινικής diem.Το θέμα Ζῆν-της αιτ. Ζῆν-α στην ιωνικοαττική αντιστοιχεί ακριβώς στην αιτ. αυτή της ιαπετικής *dje-m (είναι γνωστό ότι το τελικό -m της ιαπ. έγινε τελικό -ν ήδη στην αρχαιότατη ελληνική).Αργότερα στην αιτ. Ζῆν προστέθηκε και η κατάληξη -α (Ζῆνα) κατ'αναλογία προς την αιτ. των συμφωνόληκτων της γ'κλίσης,π.χ. φύλακ-α (Σταματακος,470)

[apri]

Να συμπληρώσω και εγώ κάποια στοιχεία τώρα που γύρισα.

Κατ' αρχάς, φαίνεται πως στην αρχαιότητα θεωρούσαν πλέον ότι οι δυο λέξεις (Ζευς και Διός) προέρχονταν από διαφορετικό θέμα, κάτι που φαίνεται από την προσπάθεια που έκαναν (π.χ Πλάτων) να τα ετυμολογίσουν διαφορετικά το καθένα, συνδέοντάς τα αντίστοιχα με το "ζεύγνυμι" και το "διαίω" ή το "διά".

Αν κρίνω, ωστόσο, από το γεγονός πως στα βοιωτικά και στα λακωνικά υπήρχε ο τύπος "Δευς" που μοιάζει πολύ με το "Ζευς", είναι πολύ πιθανό να έχουμε να κάνουμε με δυο φωνητικές παραλλαγές της ίδιας λέξης.
Και λέω ότι μοιάζουν οι δυο τύποι γιατί:

1. Φωνητικά στα αρχαία το Δ δεν απέχει πολύ από το Ζ.
Το Δ προφερόταν [d].
Το Ζ πριν τον 4ο αιώνα π.Χ προφερόταν [zd]
και ίσως σε προγενέστερη φάση [dj] σε συνιζήσεις (π.χ στα αιολικά το "διά" γραφόταν "ζα")
με πιθανό ενδιάμεσο στάδιο την προφορά [dz] .

2. Η μετατροπή του [e] σε [ i ] στις άλλες πτώσεις (Ζευς-Διός-Διί),  μπορεί να οφείλεται σε δυο λόγους:
Πρώτον, μπορεί να έχουμε το φαινόμενο της "στένωσης" (τροπή ενός ανοικτού φωνήεντος σε κλειστό),
ένα φαινόμενο που στα νέα ελληνικά συναντάμε στο βόρειο ιδίωμα (π.χ παιδί-πιδί), αλλά και σε κάποιες αρχαίες διαλέκτους (π.χ  τροπή [ο] σε [ u] στα μακεδονικά και τα αρκαδοκυπριακά).
Ίσως να ήταν πιθανή στα αρχαία και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις  (π.χ προ φωνήεντος). Αυτό όμως απλώς το υποθέτω αυτήν τη στιγμή, οπότε στο λέω με επιφύλαξη.

Δεύτερον, μπορεί στη συγκεκριμένη περίπτωση να έχει συμβεί κάτι άλλο, να υπήρχε το [ι] εξ αρχής στο θέμα της ονομαστικής/κλητικής (δηλ. διεF-) και να σιγήθηκε στις άλλες πτώσεις το [e] .
Τώρα που το σκέφτομαι, αυτό θα εξηγούσε και το γράμμα Ζ για την απόδοση του συνιζημένου δι-  στην ονομαστική.
 

3. Όσο για το "υ"  ήταν ημίφωνο, που πριν από σύμφωνα εμφανιζόταν ως "υ" (Ζευς),
ενώ πριν από φωνήεντα ως F (ΔιFoς- το ημίφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα τελικά σιγήθηκε και προέκυψε ο τύπος "Διός").

[F.]

Εξαιρετικα ενδιαφερον θεμα και με κανατε να ψαξω κι εγω να βρω τι παιζει, μια που το κλινω συχνα και λεω και στους μαθητες μου οτι ειναι και sos .Στα λιγο βιαστικα που εψαξα τα κοιταπια μου ανακαλυψα μια εξηγηση στο ετυμολογικο λεξικο της Νεας Ελληνικης Γλωσσας του Μπαμπινιωτη (σελ.531) λιγο πιο λιτη απο της προηγουμενες και σας το παραθετω αυτολεξει: Ζεύς< αρχ. Ζεύς/ Δεύς (ηδη μυκηναικη δοτικη Di-we: ΔιFεί) < Ινδοευρωπαικα dj- eu-, παναρχαιη θεοτητα του ουρανου και του φωτος γνωστη και σε αλλες Ινδοευρωπαικες γλωσσες || σανσκριτικα dyάus, λατινικα Juppiter (παραβλεπε αρχαια φραση Ζεύ πάτερ κλητικη προσφωνηση), χεττικη sius. Το θεμα του θεωνυμιου αναγεται σε μεταπτωτικη βαθμιδα του Ινδοευρωπαικου dei- "λαμπω" απο οπου προερχονται τοσο το αρχαιο επιθετο διος (με περισπωμενη στο ι) "λαμπρός", "αίθριος" (βλεπε λεξη ευδία) οσο και διαφορες λεξεις με τη σημασια "ημέρα (λατινικα dies> ισπανικα dia, ιταλικα di) καθως και οροι που σημαινουν "θεός" (λατινικα deus> γαλλικα dieu, ισπανικα dios, ιταλικα dio). Απο την αιτιατικη Δία προηλθε η νεα ελληνικη ονομαστικη Δίας.
 Περα απο το μονοτονικο της ελληνικης, οι τονοι στις ξενες λεξεις δεν εχουν αποδωθει καθολου καθως δεν ξερω πως να τους γραψω με αυτο το πληκτρολογιο. Ελπιζω να βοηθησα κι εγω με τον τροπο μου 

[apri]

Nαι, βοήθησες.
Με βάση αυτά που λες και είπε κι ο rublev, φαίνεται πως παίζει η δεύτερη εκδοχή που ανέφερα, δηλ. το "ι" υπήρχε εξ αρχής στο θέμα της λέξης και σιγήθηκε σε κάποιους τύπους.
Ενδιαφέρον.

[F.]

Χαιρομαι!! Την ωρα που εγραφα την αναλυση θυμηθηκα που ειχα ηδη δει το "δίος" (λαμπρος) αλλα ειπα να το ψαξω για σιγουρια: στο προιμιο της Ιλιαδας,  στην αρχαια ελληνικη ομως, στιχος 7 "δίος Αχιλλεύς" !! Αλλο ενα παραδειγμα να λεμε στους μαθητες μας!! Απο τοτε που εδινα πανελληνιες το προιμιο καθω ημουν τριτη δεσμη μου ειχε κολλησει αυτη η φραση!!! Στην μεταφραση της Ιλιαδας απο Καζαντζακη-Κακριδη( σελ. 18) το μεταφραζει ως "μέγας Αχιλλεας"  παρολαυτα στις υποσημειωσεις της σελιδας αναφερει: << μέγας: Στο πρωτοτυπο δίος, που καταγεται απο το Δία. Ο χαρακτηρισμος αυτος αποδιδεται στους βασιλιαδες, γιατι περηφανευονται πως καταγονται απο το Δία>>


 Τέλεια η απορια, οσοι εχετε κι αλλες γραψτε ελευθερα 

[kivelaki]

Γνωριζετε αν το "έτος" στον πληθυντικο κανει "έτη" και "ετεα" ;