Αρχαία Ελληνικά: Αδίδακτο κείμενο

[apri]

Ο όρος αναφοράς στις αναφορικές είναι κάποιο όνομα ή κάποια δεικτική ή αόριστη αντωνυμία.

Σε αυτήν την παραβολική με το 'πλείστους όσους' ο όρος αναφοράς είναι ένα εννοούμενο 'τοσούτους'. Αυτό είναι το πραγματικό αντικείμενο του ρήματος της κύριας και αυτό προσδιορίζεται από τη γενική διαιρετική.
Αυτό φαίνεται και από τη θέση του 'τε' που το συνδέει με το δεύτερο αντικείμενο.

Το 'πλείστους' είναι μακριά από το 'τε'. Δεν είναι αντωνυμία. Επίσης, το νόημα δεν είναι ότι πήραν τους περισσότερους αιχμαλώτους, αλλά ότι πήραν όσους μπορούσαν και αυτοί οι όσοι ήταν πολλοί.

Ίσως ξαναγράψω το βράδυ που θα είμαι σπίτι. Είναι κουραστικό το κινητό.

[PDE ads]

[Sali]

Πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά!

Ο Smyth γράφει ότι το ὅσος (και άλλα) επιτείνει τη σημασία του υπερθετικού, ενώ συνήθως με αυτό προστίθεται και το δύναμαι ή κάποιο συνώνυμο, αλλά δεν κάνει λόγο για αναφορική πρόταση και τι είναι αυτή. Ο Kuhner πάλι μιλάει για συγκριτικές προτάσεις, και βέβαια, αφού υπάρχει ρήμα, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε πρόταση. Αυτό σημαίνει ότι στις περιπτώσεις αυτές έχουμε μια αναφορική χωρίς καθόλου όρο αναφοράς (ούτε εννοούμενο, του οποίου παίρνει τη συντακτική θέση);

 Στο παράδειγμα που παρέθεσα η σειρά του λόγου επιτρέπει να εντάξουμε  στην κύρια το πλείστους, αναγνωρίζοντας έτσι την επιτατική λειτουργία της αναφορικής (και παραβλέποντας το θέμα του όρου αναφοράς), αλλά στο ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ... στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην ἐδύνατο μπορούμε σε μια τυπική συντακτική ανάλυση σχολικού επιπέδου να συντάξουμε με τον τρόπο που ανέφερες;

Τυπικά μπορούμε σε μερικές περιπτώσεις να εννοήσουμε ένα δεικτικό, τη θέση του οποίου παίρνει η αναφορική πρόταση (π.χ. ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ... στρατιὰν τοσαύτην ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην ἐδύνατο). Τότε όμως μένει ξεκρέμαστο το πλείστην, το οποίο ανήκει στην κύρια πρόταση. Έτσι και στο παράδειγμα: τῶν τε αἰχμαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα ἀναλαβόντες, αν εννοήσουμε το τοσούτους ως αντικ. του ἀναλαβόντες, θα έχουμε το πλείστους εκτός της σύνταξης της κύριας πρότασης. Στο συγκεκριμένο αυτό παράδειγμα η απόσταση του τε από το πλείστους είναι ευεξήγητη και οφείλεται στην πρόταξη της γενικής διαιρετικής (τῶν αἰχμαλώτων), η οποία έλκει το συμπλεκτικό προς το μέρος της.

Το δεικτικό λοιπόν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, μόνο αν το υπερθετικό το λαμβάναμε εντός της αναφορικής· αλλά τότε πώς θα δικαιολογηθεί το υπερθετικό συντακτικώς; Περιττό να πω ότι δεν συμφωνώ καθόλου με την εξής σύνταξη: το πλείστους αντικ. ενός εννοούμενου ἀναλαβεῖν, και το ὅσους επιθετ.προσδιορ. στο πλείστους· η σύνταξη της αναφορικής είναι πληρέστατη χωρίς το υπερθετικό.

Στο ίδιο κείμενο, αμέσως παρακάτω, έχουμε καὶ τοὺς μὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυμμάχων ὁπόσους ἔλαβον κατεβίβασαν ἐς τὰς λιθοτομίας: με το καὶ συνδέονται οι γενικές Ἀθηναίων και τῶν ξυμμάχων, οπότε είναι και οι δύο διαιρετικές στο ἄλλους και η αναφορική προσδιοριστική σε αυτές ή συνδέεται το τοὺς ἄλλους με την αναφορική, οπότε η αναφορική αντικείμενο στο κατεβίβασαν με το τῶν ξυμμάχων να ανήκει σε αυτήν ως γενική διαιρετική από το ὁπόσους; Είχα συντάξει με τον δεύτερο τρόπο, αλλά στην ίδια ανάλυση στο διαδίκτυο είδα το πρώτο.

Έχει ενδιαφέρον η σύνταξή σου, αλλά, αν ισχύει, θα το θεωρούσα ασύγγνωστο εκ μέρους του Θουκυδίδη να αφήνει να αιωρείται τέτοια αβεβαιότητα και σύγχυση. Δεν θα του ήταν καθόλου δύσκολο να γράψει: καὶ τοὺς μὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ ὁπόσους τῶν ξυμμάχων ἔλαβον ... Οπότε, προτιμώ τις γενικές ως διαιρετικές από το τοὺς ἄλλους, και την αναφορ. πρόταση προσδιοριστική σ' αυτές.

[Dwrina]

Το δεικτικό λοιπόν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, μόνο αν το υπερθετικό το λαμβάναμε εντός της αναφορικής· αλλά τότε πώς θα δικαιολογηθεί το υπερθετικό συντακτικώς; Περιττό να πω ότι δεν συμφωνώ καθόλου με την εξής σύνταξη: το πλείστους αντικ. ενός εννοούμενου ἀναλαβεῖν, και το ὅσους επιθετ.προσδιορ. στο πλείστους· η σύνταξη της αναφορικής είναι πληρέστατη χωρίς το υπερθετικό.

Αλλά και πώς να αφήσουμε την αναφορική χωρίς όρο αναφοράς;
Αν δεχθούμε, σύμφωνα με αυτά που γράφει ο Smyth, ότι το ὅσος είναι εκείνο που επιτείνει τη σημασία του υπερθετικού και όχι όλη η αναφορική πρόταση, γιατί ο υπερθετικός να μην εντάσσεται στην αναφορική με το ὅσους όχι ως επιθετικό προσδιορισμό, αλλά μόνο ως επιτατικό (όπως ακριβώς δηλαδή λειτουργεί το οἷα  στο παράδειγμα του Smyth ὁρῶντες τὰ πράγματα οὐχ οἷα βέλτιστα ἐν τῇ πόλει ὄντα).  Θέλω να πω, αποκλείεται με την «προσθήκη» του ρήματος, που αναφέρει ο Smyth, η σύνταξη στην ουσία να παραμένει η ίδια, δηλαδή το αναφορικό να συνοδεύει τον υπερθετικό επιτείνοντας τη σημασία του, με τη διαφορά ότι τώρα, αφού με το ρήμα δημιουργείται αναφορική πρόταση, ανήκουν πλέον αναγκαστικά και τα δύο στην αναφορική;   

[Sali]

Ο Smyth το ὅσον το δίνει ως επιτατικό στην ποίηση. Στην πεζογραφία όμως φαίνεται πως η αντων. ὅσος, ὅση, ὅσον (σε κάθε γένος, αριθμό και πτώση, όχι μόνο το επιρρηματικό ὅσον), βρίσκεται πάντοτε με τύπο του ρ. δύναμαι, πράγμα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Από τα αναφορικά αυτά που επιτείνουν την έννοια του υπερθετικού (χωρίς ρήμα) είναι τα ὅ,τι, ὡς, ᾖ (σπανίως) και το οἷος (μόνο με επίθετα). Δηλαδή, αν η αντων. ὅσος, -η, -ον χρησίμευε μόνο ως επιτατικό του υπερθετικού στα παραδείγματα που εξετάσαμε, θα έπρεπε να την βρίσκαμε και σε άλλες περιπτώσεις, δηλαδή χωρίς το δύναμαι, σ' αυτόν τον ρόλο· αλλά τέτοια περίπτωση στην πεζογραφία δεν φαίνεται να υπάρχει.

[PDE ads]

[apri]

Επιτέλους γύρισα σπίτι και μπορώ να γράψω από laptop....
Βλέπω ότι στο μεταξύ έχετε γράψει διάφορα. Θα πω μερικές σκέψεις μου κι εγώ.


Κατ' αρχάς, να πω ότι τελικά είναι πολύ ενδιαφέρουσα δομή αυτή που μας θύμισες, Dwrina. Και όσο το σκέφτομαι, καταλήγω στο ότι δεν πρέπει να έχει σχέση με το "πάντες όσοι", όπως σου είπα αρχικά.

Είναι μια παραβολική δομή. Αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες που έχουν παρόμοιες εκφράσεις (π.χ αγγλ. as many as possible, γαλλ. autant de monde que possible, ισπ. tantas personas como sea possible). Άρα, το λογικό είναι ότι στα ελληνικά πρέπει να υπάρχει ένα δεικτικό στην κύρια και κάποια αντίστοιχη αναφορική αντωνυμία στη δευτερεύουσα.

Ο Smyth υποστηρίζει ότι το "πλείστοι" στην περίπτωση της ελληνικής είναι όρος της κύριας που έχει μεταφερθεί στην αναφορική. Θεωρώ ότι αυτό δεν συνάδει όμως με τη συγκριτική δομή που έχει παραβολικά ζεύγη. Δεν υπάρχει κάποιο δεικτικό στην κύρια. Και προσωπικά, δεν αντιλαμβάνομαι κάποια σύγκριση στο "πλείστους αιχμαλώτους, όσους εδύναντο" που υποθέτει ως αρχική μορφή της πρότασης. Περισσότερο κάποια διασαφήνιση βλέπω μέσω της αναφορικής, παρά σύγκριση.

Έπειτα, αν το "όσοι" λειτουργούσε ως επιτατικό του υπερθετικού βαθμού του επιθέτου "πλείστοι", θα έπρεπε να το βρίσκουμε ως έκφραση εντός κυρίων προτάσεων και όχι ως αναφορική πρόταση. Έτσι αποκομμένο το "πλείστοι όσοι", ως έκφραση με την έννοια του "πάρα πολλοί και διάφοροι" το βρίσκουμε μεταγενέστερα, όπως και το συνώνυμό του "μύριοι όσοι" (π.χ πέρασε μύρια όσα βάσανα). Δεν νομίζω όμως ότι αρχικά είχε τέτοια χρήση, εκτός αν κάνω λάθος.


Στη συνέχεια, βρήκα δυο προτάσεις τέτοιου παραβολικού τύπου στο διαδίκτυο, μια στα αρχαία και μια στα νέα:

"Εγώ μέν γέ σοι ήγαγον συμμάχους, ουχ όσους συ έπεισας, αλλ' οπόσους εγώ πλείστους ηδυνάμην" (Ξενοφώντος, Κύρου Παιδεία)

"Ενημερώστε όσους περισσότερους ανθρώπους γνωρίζετε"


Ειλικρινά, σας πάει συντακτικά και νοηματικά να θεωρήσετε πως το "πλείστους"/"περισσότερους" βρισκόταν στην κύρια;
Δεν ταιριάζει περισσότερο να εννοήσετε μια δεικτική ποσοτική αντωνυμία "τοσούτους"/τόσους" αντίστοιχα;
Δεν θα ήταν περίεργο να πούμε για την αρχαία πρόταση ότι για τη μεν πρώτη αναφορική έχει αποσιωπηθεί το "τοσούτους" στο "συμμάχους", ενώ για τη δεύτερη υπήρχε το "πλείστους" που μετακινήθηκε εντός της αναφορικής;
Ή αν πούμε για τη νεοελληνική πρόταση ότι το "περισσότερους ανθρώπους" ανήκε στην κύρια και όχι στην αναφορική, δεν προκύπτει ένα νοηματικό κενό; Ενημερώστε περισσότερους ανθρώπους σε σχέση με τι; Προκύπτει με τέτοια σύνταξη το νόημα "ενημερώστε το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων που γνωρίζετε";

Εδώ προκύπτει βέβαια το λογικό ερώτημα του Sali, τι θα κάνουμε το "πλείστους", αν εννοήσουμε το "τοσούτους" στην κύρια.
Μήπως τελικά το "πλείστους" δεν ανήκει στην κύρια, αλλά στην αναφορική εξ αρχής; Το νόημα της πρότασης είναι: ο μεγαλύτερος (=πλείστους) δυνατός αριθμός (=οπόσους ηδυνάμην).
Μήπως -για να αντιστρέψω τη λογική του Smyth- το υπερθετικό είναι αυτό που επιτείνει την έννοια της αναφορικής αντωνυμίας διευρύνοντας την αναφορά της; Δηλ. δείχνει ότι δεν είναι απλά κάποιοι δυνατοί "όσοι", αλλά οι περισσότεροι δυνατοί "όσοι".
Ξανακοιτώντας τις δυο αναφορικές στον Ξενοφώντα, το "πλείστους" δεν θα μπορούσε και να λείπει χωρίς να προκύπτει συντακτικό και νοηματικό πρόβλημα; Μήπως είναι επιθετικός στο "oπόσους"; Ως ιδέα το λέω.

[Dwrina]

Ειλικρινά, σας πάει συντακτικά και νοηματικά να θεωρήσετε πως το "πλείστους"/"περισσότερους" βρισκόταν στην κύρια;
Δεν ταιριάζει περισσότερο να εννοήσετε μια δεικτική ποσοτική αντωνυμία "τοσούτους"/τόσους" αντίστοιχα;
Δεν θα ήταν περίεργο να πούμε για την αρχαία πρόταση ότι για τη μεν πρώτη αναφορική έχει αποσιωπηθεί το "τοσούτους" στο "συμμάχους", ενώ για τη δεύτερη υπήρχε το "πλείστους" που μετακινήθηκε εντός της αναφορικής;
Ή αν πούμε για τη νεοελληνική πρόταση ότι το "περισσότερους ανθρώπους" ανήκε στην κύρια και όχι στην αναφορική, δεν προκύπτει ένα νοηματικό κενό; Ενημερώστε περισσότερους ανθρώπους σε σχέση με τι; Προκύπτει με τέτοια σύνταξη το νόημα "ενημερώστε το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων που γνωρίζετε";

Και εγώ τα σκέφτηκα αυτά που λες, αλλά, αν κατάλαβα καλά, αυτό που έγραψε ο Sali (στο πρώτο μήνυμά του), το νόημα «το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό / όσο το δυνατόν περισσότερους» προκύπτει από το ότι η αναφορική επιτείνει τη σημασία του υπερθετικού. Εκείνο που με προβληματίζει εμένα περισσότερο σε αυτή τη σύνταξη είναι ότι πρέπει να δεχθούμε ότι έχουμε μια αναφορική χωρίς (ούτε εννοούμενο) όρο αναφοράς, η οποία έτσι χάνει τη συγκριτική της σημασία και ισοδυναμεί απλώς με επιτατικό μόριο.

Εδώ προκύπτει βέβαια το λογικό ερώτημα του Sali, τι θα κάνουμε το "πλείστους", αν εννοήσουμε το "τοσούτους" στην κύρια.

Αυτό με το τι θα κάνουμε το πλείστους θα μου το εξηγήσει και εμένα κάποιος;
Και εσύ και ο Sali απορρίψατε εξ αρχής το ενδεχόμενο το ὅσους να είναι επιθετικός προσδιορισμός στο πλείστους, και δεν έχω καταλάβει ακόμη για ποιον λόγο αυτό από μόνο του (δηλαδή ανεξάρτητα από το τι  εναλλακτικές υπάρχουν ή αν η σύνταξη της αναφορικής είναι πλήρης και χωρίς το πλείστους) συνιστά πρόβλημα. 

[apri]

Αυτό με το τι θα κάνουμε το πλείστους θα μου το εξηγήσει και εμένα κάποιος;
Και εσύ και ο Sali απορρίψατε εξ αρχής το ενδεχόμενο το ὅσους να είναι επιθετικός προσδιορισμός στο πλείστους, και δεν έχω καταλάβει ακόμη για ποιον λόγο αυτό από μόνο του (δηλαδή ανεξάρτητα από το τι  εναλλακτικές υπάρχουν) συνιστά πρόβλημα.

Γιατί το "όσους", εφόσον δεν υπάρχει ουσιαστικό εντός της αναφορικής, το αντικαθιστά ως αντωνυμία. Το "πλείστους" δεν είναι αντωνυμία, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του με αποσιώπηση του ουσιαστικού που θα το συνόδευε.
Αυτό φαίνεται και από το γεγονός  ότι εδώ το "όσους" δεν μπορεί να λείπει από την πρόταση, ενώ το "πλείστους" θα μπορούσε και να μην υπάρχει. Γι' αυτό λέω ότι μάλλον εδώ το "πλείστους" λειτουργεί ως επιθετικός στο "όσους".

Αντιθέτως, στο "τὰ πράγματα οὐχ οἷα βέλτιστα ἐν τῇ πόλει ὄντα", το "οία" λειτουργεί επιθετικά προσδιορίζοντας το "βέλτιστα". Δεν αντικαθιστά το "πράγματα".
Ή αν είχες "όσον πλείστους" (κατά το "όσον πλείονες"), τότε πάλι θα μπορούσες να πεις ότι το "όσον" λειτουργεί επιρρηματικά προσδιορίζοντας το επίθετο.

[Dwrina]

Γιατί το "όσους", εφόσον δεν υπάρχει ουσιαστικό εντός της αναφορικής, το αντικαθιστά ως αντωνυμία. Το "πλείστους" δεν είναι αντωνυμία, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του με αποσιώπηση του ουσιαστικού που θα το συνόδευε.

Είχα σκεφτεί ότι, αν το πλείστους θεωρηθεί ουσιαστικοποιημένο επίθετο, θα μπορούσε να προσδιορίζεται από το ὅσους, αλλά από αυτά που μου λες καταλαβαίνω ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αυτό έχει τον κύριο ρόλο (τη θέση του ουσιαστικού), οπότε εκεί είναι το πρόβλημα. Όσο για το άλλο, να είναι το πλείστους επιθετικός στο ὅσους, έχει και αυτό τη λογική του, αλλά δύσκολο να αποφασίσεις...

Αυτό φαίνεται και από το γεγονός  ότι εδώ το "όσους" δεν μπορεί να λείπει από την πρόταση, ενώ το "πλείστους" θα μπορούσε και να μην υπάρχει.

Ούτως ή άλλως το ὅσους δεν θα μπορούσε να λείπει από την πρόταση, αφού είναι το εισαγωγικό της αναφορικής. Να το δούμε αλλιώς; Αν είχαμε σε μια πρόταση (υποθετικά μιλάω γιατί δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι τέτοιο)  τινές πλεῖστοι (χωρίς ουσιαστικό), πάλι η αντωνυμία δεν θα μπορούσε να είναι επιθετικός στο επίθετο;  Νοηματικά όμως το τινές δεν είναι το περιττό, αυτό που θα μπορούσε να λείπει;

[apri]

Να το δούμε αλλιώς; Αν είχαμε σε μια πρόταση (υποθετικά μιλάω γιατί δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι τέτοιο)  τινές πλεῖστοι (χωρίς ουσιαστικό), πάλι η αντωνυμία δεν θα μπορούσε να είναι επιθετικός στο επίθετο;  Νοηματικά όμως το τινές δεν είναι το περιττό, αυτό που θα μπορούσε να λείπει;

Το 'πλείστοι' όπως και το 'πάντες' είναι επίθετα.
Στα 'πας τις', 'πάντες τινές', 'πάντες ούτοι', 'πάντες όσοι' θεωρούμε ότι το επίθετο προσδιορίζει την αντωνυμία.
Γιατί να πούμε ότι στα 'ολίγοι τινές', 'πολλοί τινές', 'πλείστοι όσοι' ισχύει κάτι άλλο;

[Dwrina]

Το 'πλείστοι' όπως και το 'πάντες' είναι επίθετα.
Στα 'πας τις', 'πάντες τινές', 'πάντες ούτοι', 'πάντες όσοι' θεωρούμε ότι το επίθετο προσδιορίζει την αντωνυμία.
Γιατί να πούμε ότι στα 'ολίγοι τινές', 'πολλοί τινές', 'πλείστοι όσοι' ισχύει κάτι άλλο;

Έτσι όπως το θέτεις, βλέπω ότι δεν μπορούμε να το πούμε.

[apri]

Τον προβληματισμό μου σου εκθέτω. Δεν έχω μεγάλες βεβαιότητες σ' αυτό το θέμα.
Απλώς, μου φαίνεται λογικό ότι αν έχεις αντωνυμία+επίθετο, η αντωνυμία είναι στη θέση του ουσιαστικού, εκτός βέβαια αν το επίθετο είναι ουσιαστικοποιημένο (πχ τινά κακά).

[Sali]

Στη συνέχεια, βρήκα δυο προτάσεις τέτοιου παραβολικού τύπου στο διαδίκτυο, μια στα αρχαία και μια στα νέα:

"Εγώ μέν γέ σοι ήγαγον συμμάχους, ουχ όσους συ έπεισας, αλλ' οπόσους εγώ πλείστους ηδυνάμην" (Ξενοφώντος, Κύρου Παιδεία)

Ειλικρινά, σας πάει συντακτικά και νοηματικά να θεωρήσετε πως το "πλείστους"/"περισσότερους" βρισκόταν στην κύρια;

Ξανακοιτώντας τις δυο αναφορικές στον Ξενοφώντα, το "πλείστους" δεν θα μπορούσε και να λείπει χωρίς να προκύπτει συντακτικό και νοηματικό πρόβλημα; Μήπως είναι επιθετικός στο "oπόσους"; Ως ιδέα το λέω.

Η αλήθεια είναι - το έγραψα και σε προηγούμενη ανάρτησή μου - ότι η θέση του υπερθετικού προκαλεί να το εντάξουμε στην αναφορική πρόταση, πλην όμως εξακολουθώ να πιστεύω ότι μένει ξεκρέμαστο συντακτικά εντός της αναφορικής πρότασης. Το συγκεκριμένο πλείστους μού ταιριάζει τέλεια ως αντικ. του ἤγαγον, συνδεόμενο αντιθετικά με την πρώτη αναφορ. πρόταση: οὐχ ὁπόσους σὺ ἔπεισας, ἀλλὰ πλείστους. Η δε αναφορ. πρότ. ὁπόσους ἐγὼ ήδυνάμην (πεῖσαι) έρχεται ως επίταση του υπερθετικού με πλήρη και απροβλημάτιστη σύνταξη. Η ιδέα να είναι το πλείστους επιθετικός στο ὁπόσους δεν μου φαίνεται ικανοποιητική· μάλλον πρέπει να επιβεβαιωθεί και από άλλα παραδείγματα άσχετα με τις συγκεκριμένες δομές.

Το υπερθετικό δεν θα μπορούσε να λείπει, διότι η έλλειψή του θα προκαλούσε νοηματικό πρόβλημα, δεδομένου ότι εδώ πρέπει να δοθεί έμφαση στην ιδέα της ποσότητας (= του αριθμού): το πλείστους προφανώς υποδηλώνει αριθμό μεγαλύτερο απ' αυτόν της πρώτης αναφορικής πρότασης, ενώ η δεύτερη αναφορ. πρόταση εξαίρει την προσπάθεια του υποκειμένου να συγκεντρώσει όσο μεγαλύτερο μπορούσε αριθμό συμμάχων. Απεναντίας, δεν στέκει πολύ καλά ως νόημα (συντακτικώς βέβαια δεν υπάρχει πρόβλημα) το χωρίο χωρίς το υπερθετικό (οὐχ ὅσους σὺ ἔπεισας, ἀλλ' ὁπόσους ἐγὼ ἠδυνάμην), διότι η δεύτερη αναφορική πρόταση δεν φανερώνει ξεκάθαρα και με την πρώτη ματιά μεγαλύτερο αριθμό σε σχέση με την πρώτη.

[apri]

Η δε αναφορ. πρότ. ὁπόσους ἐγὼ ήδυνάμην (πεῖσαι) έρχεται ως επίταση του υπερθετικού με πλήρη και απροβλημάτιστη σύνταξη.

Δεν νομίζω ότι υπάρχει επίταση του υπερθετικού, αν όντως είναι αυτή η σύνταξη. Το αντίθετο θα έλεγα.
Έχεις ένα επίθετο υπερθετικού βαθμού. Αν μετά το προσδιορίσεις με μια πρόταση που θέτει θέμα προσωπικής δυνατότητας, τότε οριοθετείς την αναφορά του, την περιορίζεις. Αυτοί οι "πλείστοι" θα μπορούσαν να είναι περισσότεροι για κάποιον με μεγαλύτερες δυνατότητες.
Κι αυτό για εμένα είναι ένα προβληματικό σημείο σ' αυτήν τη σύνταξη, γιατί όντως αυτή η δομή δίνει εμφατικά την έννοια του αριθμού.

Η ιδέα να είναι το πλείστους επιθετικός στο ὁπόσους δεν μου φαίνεται ικανοποιητική· μάλλον πρέπει να επιβεβαιωθεί και από άλλα παραδείγματα άσχετα με τις συγκεκριμένες δομές.

Το καλό μ' αυτήν την ιδέα είναι ότι το "πλείστους" επιτείνει την έννοια του "όσους", τη διευρύνει σε υπερθετικό βαθμό.
Ξέρω όμως ότι ξενίζει κάπως μια τέτοια σύνταξη και δεν την υποστηρίζω με μεγάλη βεβαιότητα.

Από την άλλη όμως, αν δεχθούμε ότι το "πλείστοι" ανήκε στην κύρια, δεν είναι εξ ίσου περίεργο ότι δεν το βλέπουμε ποτέ εκεί, αλλά πάντα στην αναφορική;
Θέλω να πω ότι είναι σύνηθες να αποσιωπάται η κεφαλή μιας αναφορικής (δηλ. η δεικτική αντωνυμία) στην κύρια ως ευκόλως εννοούμενη, αλλά και να μην αποσιωπάται.  Επίσης, είναι σύνηθες να βρίσκεις μέσα στην αναφορική την κεφαλή της (π.χ αφ' ης στιγμής), αλλά να βρίσκεις και προτάσεις με την κεφαλή κανονικά στην κύρια.
Στην περίπτωση που συζητάμε, δεν είναι περίεργο που δεν υπάρχει μια πρόταση με το "πλείστους" στην κύρια, όπως υποθέτουν κάποιοι;

Το συγκεκριμένο πλείστους μού ταιριάζει τέλεια ως αντικ. του ἤγαγον, συνδεόμενο αντιθετικά με την πρώτη αναφορ. πρόταση: οὐχ ὁπόσους σὺ ἔπεισας, ἀλλὰ πλείστους.

Το κακό είναι ότι ταιριάζει μεν ως αντίθεση στην πρώτη αναφορική, αλλά δεν προκύπτει κάποια σύγκριση με την κύρια αν τοποθετήσεις εκεί το "πλείστοι". Και αυτή η δομή είναι παραβολική σε πολλές γλώσσες, ακόμα και στα λατινικά (quam plurimi).


Δεν ξέρω....

[stam]

Στο θέμα που συζητάτε θέλω να παρατηρήσω τα εξής: 1) έψαξα στο corpus των συγγραφέων (Δημοσθένης, Ξενοφών, Θουκυδίδης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Λυσίας, Ισοκράτης) και οι εμφανίσεις της φράσης που προβληματίζει είναι ελάχιστες. 2) ανεξάρτητα από την τυπική αναζήτηση συντακτικού ρόλου, η αίσθηση που αποκομίζει κάποιος από την ανάγνωση των κειμένων είναι ότι η αναφορική λειτουργεί ως ουσιαστικό, δηλ. αποτελεί ονοματικό στοιχείο στη φράση και συνδέεται με άλλα ονοματικά στοιχεία αυτής, και ότι το πλείστους φαίνεται να εντάσσεται σε αυτήν περισσότερο από ό,τι στην υπόλοιπη φράση. 3) Παράλληλη διατύπωση, άξια προσοχής, είναι αυτή όπου τη θέση του ὅσους παίρνει το ὡς: Ξεν. Κ.Α. 1.6.3 ὡς ἂν δύνηται πλείστους, Ξεν. Κ.Α. 7.2.8 ὡς ἂν πλείστους δύνηται, Λυσ. Περί του Ερατοσθ. Φόνου 24 ὡς οἷόν τε ἦν πλείστους. Και σε αυτές τις παράλληλες φράσεις φαίνεται η τάση του συγγραφέα να ενσωματώνει το επίθετο στο περιβάλλον της αναφορικής, αν και αυτό δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρο, κάτι που επιτρέπει και τη σύνταξη του με την "κύρια" πρόταση.