Αρχαία Ελληνικά: Αδίδακτο κείμενο

[apri]

Στα νέα Ελληνικά τι ακριβώς είναι η ονομαστική "ο εαυτός μου";

Κατά τον Τριανταφυλλίδη και κατά τη Φιλιππάκη, είναι μια εναλλακτική μορφή της προσωπικής αντωνυμίας που δηλώνει εμφατικά το πρόσωπο, δηλαδή κάτι σαν το αρχαιοελληνικό "αυτός εγώ". Εγώ θα πρόσθετα ότι δηλώνει και αποστασιοποίηση του ομιλητή, καθώς η αντωνυμία συντάσσεται με ρήμα γ' ενικού.
Λ.χ
Στην πρόταση "Να είναι καλά ο εαυτός μου" δεν υπάρχει καμία αυτοπάθεια, αλλά εμφατική δήλωση του προσώπου.
Στην πρόταση"Σε ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός σου", μπορείς να πεις ότι υπάρχει αυτοπάθεια, αλλά αυτή εκφράζεται απο την προσωπική αντωνυμία "σε" που δηλώνει το ίδιο πρόσωπο με το υποκείμενο της πρότασης (το οποίο απλώς δηλώνει εμφατικά πρόσωπο).

Γιατί η αυτοπαθής αντωνυμία αυτό ήταν πάντα, η αντωνυμία που δηλώνει έναν παθόντα που είναι ίδιος με τον δράστη είτε της ίδιας πρότασης (άμεση αυτοπάθεια) είτε της ίδιας περιόδου (έμμεση αυτοπάθεια).


Το περίεργο είναι ότι, ενώ ο Τριανταφυλλίδης ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο δεν ανέφερε ονομαστική στις αυτοπαθείς αντωνυμίες, όπως και οι γραμματικές των αρχαίων ελληνικών, η Φιλιππάκη ακολουθεί μια ακατανόητη για εμένα πολιτική, που έχει συμπαρασύρει και τις σχολικές γραμματικές:
Στη μεν Μορφολογία της Γραμματικής της, όπου έχει την κλίση των αυτοπαθών αντωνυμιών, αναφέρει και ονομαστική (ο εαυτός μου/σου/του κλπ), στη δε Σύνταξη (βλ. κεφ. 5.4.3.5.3) λέει ότι δεν εκφράζει η ονομαστική αυτοπάθεια αλλά σημαίνει "αυτός ο ίδιος".
Ποιος ο λόγος να αναφέρει στις αυτοπαθείς αντωνυμίες τύπο που τελικά δεν εκφράζει αυτοπάθεια; Δεν καταλαβαίνω.

Και κάτι τελευταία από το ίδιο κείμενο. Πολλὰ μὲν δὴ παρ’ ἡμῖν ἐστι τοιαῦθ’ οἷ’ οὐχ ἑτέρωθι:

Με το τοιαῦθ’ οἷα έχουμε παραβολικό ζεύγος, έτσι;

Ναι.

Και κάτι τελευταία από το ίδιο κείμενο. Πολλὰ μὲν δὴ παρ’ ἡμῖν ἐστι τοιαῦθ’ οἷ’ οὐχ ἑτέρωθι:

Μεταφράζουν το ἐστί ως υπαρκτικό. Θα μπορούσε να είναι συνδετικό;

Θα σου πω απλώς τη γνώμη μου, χωρίς να είμαι όμως απόλυτα βέβαιη.

Μπορεί να είναι υπαρκτική, γιατί στις υπαρκτικές συνηθίζονται οι εκφράσεις τόπου κι εδώ υπάρχει μία (παρ' ημίν).

Από την άλλη, οι υπαρκτικές προτάσεις μάς πληροφορούν για κάτι άγνωστο που δεν ξέραμε ότι υπάρχει (εξ ου και το υποκείμενο είναι πάντα κάτι αόριστο, όπως άναρθρο ουσιαστικό ή αόριστη αντωνυμία), ενώ οι προτάσεις με κατηγορούμενο μάς πληροφορούν για τις άγνωστες ιδιότητες που έχει κάτι ήδη γνωστό σε εμάς.

Στο κείμενο ο ομιλητής δεν πληροφορεί τους συμπολίτες του για την ύπαρξη του Αρείου Πάγου, αλλά για τις άγνωστες αρετές του βάσει των οποίων κάνει σύγκριση με θεσμούς άλλων περιοχών. Εμένα αυτό με παραπέμπει στις προτάσεις με κατηγορούμενο.
Θα με έπειθε περιοσσότερο για υπαρκτική η πρόταση, αν είχε τη μορφή "Πολλὰ μὲν δὴ παρ’ ἡμῖν ἐστι σεμνά, ἅ οὐχ ἑτέρωθι".

Και κάτι τελευταία από το ίδιο κείμενο. Πολλὰ μὲν δὴ παρ’ ἡμῖν ἐστι τοιαῦθ’ οἷ’ οὐχ ἑτέρωθι:

Αν είναι υπαρκτικό, το πολλὰ είναι υποκείμενο και το τοιαῦτα επιθετικός; Έχουμε ένα επίθετο και μία αντωνυμία· για να καταλάβουμε ποιο λαμβάνει τη θέση ουσιαστικού και είναι το υποκείμενο, πρέπει να δούμε ποιο δηλώνει ταυτότητα και ποιο ιδιότητα; Θυμάμαι καλά;  Γενικώς έχουμε πει ότι η αντωνυμία λαμβάνει τη θέση του ουσιαστικού, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μου φαίνεται ότι η αντωνυμία δηλώνει την ιδιότητα.

Η συγκεκριμένη αντωνυμία δηλώνει ποιότητα (ιδιότητα) και το συγκεκριμένο επίθετο δηλώνει ποσότητα (ιδιότητα)

Αν λέγαμε "Ήρθαν δυο όμορφες (κοπέλες)", δεν θα θεωρούσαμε ουσιαστικοποιημένο το επίθετο που δηλώνει ποιότητα και θα το παίρναμε ως υποκείμενο; Ε, στο κείμενο αντί για επίθετο ποιότητας, έχει την αντωνυμία "τοιαύτα".

[PDE ads]

[Dwrina]

 η Φιλιππάκη ακολουθεί μια ακατανόητη για εμένα πολιτική, που έχει συμπαρασύρει και τις σχολικές γραμματικές:
Στη μεν Μορφολογία της Γραμματικής της, όπου έχει την κλίση των αυτοπαθών αντωνυμιών, αναφέρει και ονομαστική (ο εαυτός μου/σου/του κλπ), στη δε Σύνταξη (βλ. κεφ. 5.4.3.5.3) λέει ότι δεν εκφράζει η ονομαστική αυτοπάθεια αλλά σημαίνει "αυτός ο ίδιος".
Ποιος ο λόγος να αναφέρει στις αυτοπαθείς αντωνυμίες τύπο που τελικά δεν εκφράζει αυτοπάθεια; Δεν καταλαβαίνω.

Ίσως γιατί μορφολογικά είναι αυτοπαθής αντωνυμία και ίσως για αυτό να θεωρεί ότι δεν στέκει να την κατατάξει αλλού. 

Η συγκεκριμένη αντωνυμία δηλώνει ποιότητα (ιδιότητα) και το συγκεκριμένο επίθετο δηλώνει ποσότητα (ιδιότητα)

Αν λέγαμε "Ήρθαν δυο όμορφες (κοπέλες)", δεν θα θεωρούσαμε ουσιαστικοποιημένο το επίθετο που δηλώνει ποιότητα και θα το παίρναμε ως υποκείμενο; Ε, στο κείμενο αντί για επίθετο ποιότητας, έχει την αντωνυμία "τοιαύτα".

Δηλαδή γενικά μεταξύ της ποιότητας και της ποσότητας προηγείται η ποιότητα και λαμβάνει αυτή τη θέση του ουσιαστικού; Μήπως αποτελεί κριτήριο και το ότι το τοιαῦτα δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει (δηλαδή και να παραλειπόταν, θα εννοείτο), ενώ το πολλὰ θα μπορούσε να μην υπάρχει και ούτε θα εννοείτο;

Τελικά, όταν έχουμε αντωνυμία, οποιαδήποτε αντωνυμία, και επίθετο, η αντωνυμία είναι που λαμβάνει πάντοτε τη θέση του ουσιαστικού; Μήπως σου έρχεται στο μυαλό κάποιο παράδειγμα στο οποίο να συμβαίνει το αντίθετο;

Αυτό που είχες πει και μου έχει μείνει, ότι το υποκείμενο είναι αυτό που εκφράζει την ταυτότητα, πότε ισχύει; Μήπως αφορούσε μόνο τη διάκριση υποκειμένου και κατηγορουμένου; 

[apri]

Δηλαδή γενικά μεταξύ της ποιότητας και της ποσότητας προηγείται η ποιότητα και λαμβάνει αυτή τη θέση του ουσιαστικού; Μήπως αποτελεί κριτήριο και το ότι το τοιαῦτα δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει (δηλαδή και να παραλειπόταν, θα εννοείτο), ενώ το πολλὰ θα μπορούσε να μην υπάρχει και ούτε θα εννοείτο;

Τελικά, όταν έχουμε αντωνυμία, οποιαδήποτε αντωνυμία, και επίθετο, η αντωνυμία είναι που λαμβάνει πάντοτε τη θέση του ουσιαστικού; Μήπως σου έρχεται στο μυαλό κάποιο παράδειγμα στο οποίο να συμβαίνει το αντίθετο;

Γενικά, έχω την αίσθηση ότι ουσιαστικοποιείται η πλησιέστερη λέξη προς το ουσιαστικό που παραλείπεται:
πχ Φέρε μία χωριάτικη (σαλάτα)
      Πολλά καλά (πράγματα)
      Ήρθε ένας (άνθρωπος)
      Ήρθαν πολλοί (άνθρωποι)

Αυτό που είχες πει και μου έχει μείνει, ότι το υποκείμενο είναι αυτό που εκφράζει την ταυτότητα, πότε ισχύει; Μήπως αφορούσε μόνο τη διάκριση υποκειμένου και κατηγορουμένου;

Οπωσδήποτε. Το υποκείμενο δηλώνει ταυτότητα και το κατηγορούμενο ιδιότητα.

[Dwrina]

Σε ευχαριστώ πολύ, apri!