Νεοελληνική Γλώσσα: Σύνταξη

[apri]

Δηλαδή, μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης πρότασης η διαφορά δεν βρίσκεται στο είδος της σύνταξης, αλλά μόνο στη σημασία του ρήματος.

H διαφορά μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης πρότασης είναι κυρίως συντακτική (φαίνεται και στη βαθεία δομή
που είναι σε ενεργητική φωνή) και δευτερευόντως σημασιολογική (περίπου το ίδιο νόημα έχουν).

Οπότε, στη λατινική φράση accusatores Murenae obiecerunt aliquod flagitium ac dedecus  aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum, όπου τα υποκείμενο της μετοχής susceptum είναι το flagitium και το dedecus [κατά λέξη μετάφραση:  "οι κατήγοροι προσήψαν στον Μουρήνα κάποιο όνειδος ή ντροπή που ή φορτώθηκε ( υποκ. "όνειδος" και "ντροπή" -το ποιητικό αίτιο εννοείται)  στην Ασία ή μεταφέρθηκε από την Ασία], εκείνο που κάνουν οι συγγραφείς των βοηθημάτων, όταν μεταφράζουν "που ή φορτώθηκε ή μετέφερε από την Ασία" (υποκ. και στα δύο ρήματα ο Μουρήνας) είναι ότι στη δεύτερη μετοχή (deportatum) τρέπουν τη σύνταξη από παθητική σε ενεργητική, αλλά στην πρώτη (susceptum = που φορτώθηκε) απλώς χρησιμοποιούν το ρήμα με διαφορετική σημασία, η οποία οδηγεί σε υποκείμενο "ο Μουρήνας". Σωστά;  (Προσπαθώ να βρω τρόπο να εξηγήσω στους μαθητές ποια είναι η μετάφραση που συνάδει με τη σύνταξη και ποια αλλαγή έχει γίνει ως προς αυτήν στη μετάφραση που βλέπουν στο βοήθημά τους -το οποίο ακολουθεί το βιβλίο του καθηγητή, όπως και άλλα βοηθήματα- γιατί, αν δεν το καταλάβουν, θα μπερδευτούν με την ανάλυση των μετοχών.)

Κάτσε τώρα, γιατί το πας μέσω Λαμίας και κάνεις άλματα. 

Κατ' αρχάς, το "φορτώνω" στα νέα ελληνικά έχει δυο συντάξεις με παρεμφερή σημασία.

Το "suscipio" στα λατινικά δεν ταυτίζεται με το νεοελληνικό "φορτώνω" ούτε συντακτικά αλλά φοβάμαι ούτε και σημασιολογικά.
Σε επίπεδο σημασίας, το "suscipio" σημαίνει "αναλαμβάνω/παραλαμβάνω" και μάλιστα εθελοντικά.
Το "φορτώνομαι" αντιθέτως σημαίνει "επιβαρύνομαι από κάποιον άλλον με κάτι". Τέτοια σημασία έχει το "recipio" που δείχνει υποχρεωτική ανάληψη.
Μπορείς να το κοιτάξεις στο Lewis Short (στο Λογείον).
https://logeion.uchicago.edu/suscipio
Κακώς στο βιβλίο υπάρχει τέτοια μετάφραση.

Αλλά ακόμα και το "recipio" να είχαμε εδώ, αυτό δεν σημαίνει ότι θα είχε την ίδια σύνταξη με ένα ελληνικό ρήμα που έχει παρεμφερή σημασία. Μπορεί κάποιες φορές να υπάρχουν αντιστοιχίες στις γλώσσες, αλλά όχι σε όλα.


Κατά δεύτερον, η μετάφραση που δίνουν σε βοηθήματα "μετέφερε από την Ασία" προϋποθέτει ότι το ποιητικό αίτιο στο deportatum είναι το ίδιο με αυτό στο susceptum. Εμ, δεν φαίνεται να είναι το ίδιο.
Με βάση τη λογική, αν πεις ότι ο Μουρήνας απέκτησε μια κακιά συνήθεια στην Ασία, δεν είναι διαμετρικά αντίθετο από το να πεις ότι τη μετέφερε από την Ασία, ώστε να τα παραθέσεις διαζευκτικά. Πιο πολύ θα ταίριαζε η συμπλοκή, δηλ ότι απέκτησε εκεί τη συνήθεια και τη μετέφερε.

Το susceptum έχει σίγουρα ως δράστη τον Μουρήνα. Η επονείδιστη συνήθεια παραλήφθηκε από αυτόν στην Ασία.
Το deportatum έχει ως δράστη άλλον ή άλλους που μετέφεραν από την Ασία τη χορευτική συνήθεια στη Ρώμη (κι εκεί την απέκτησε ο Μουρήνας). Γι' αυτό και τα δυο ενδεχόμενα παρατίθενται διαζευτικά.

Κοντολογίς, το κείμενο λέει πως είτε ο Μουρήνας έγινε χορευτής στην Ασία είτε απέκτησε τη συνήθεια στη Ρώμη από άλλους που τη μετέφεραν εκεί. Αυτό που ενοχλεί τους Ρωμαίους δεν είναι το πώς αποκτήθηκε η συνήθεια, αλλά ότι και στις δυο περιπτώσεις πρόκειται για συνήθεια ασιατική, που δεν ταιριάζει με τα ρωμαϊκά ήθη.

Μπορείς, αν θες, να κοιτάξεις το ερμηνευτικό σχόλιο εδώ στη σ. 297
https://books.google.gr/books?id=rM8IAAAAQAAJ&pg=PA297&lpg=PA297&dq=aliquod+flagitium+ac+dedecus+aut+susceptum+in+Asia+aut+deportatum+ex+Asia++dancer&source=bl&ots=Z1kfK6xeUc&sig=ACfU3U02_VZpwvUielMT3zePGdjBX07mwg&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjAj_zZka2CAxWOg_0HHeyeB1UQ6AF6BAgKEAM#v=onepage&q=aliquod%20flagitium%20ac%20dedecus%20aut%20susceptum%20in%20Asia%20aut%20deportatum%20ex%20Asia%20%20dancer&f=false


Μια κατά λέξη μετάφραση:
Οι κατήγοροι προσήψαν στον Μουρήνα κάποιο όνειδος και ντροπή είτε αποκτημένο στην Ασία είτε μεταφερμένο από την Ασία.

Μπορείς και να αναλύσεις τις μετοχές, αλλά επειδή έχουν διαφορετικό ποιητικό αίτιο που δεν αναφέρεται, δεν βγαίνει και πολύ καλή μετάφραση.
Οι κατήγοροι προσήψαν στον Μουρήνα κάποιο όνειδος και ντροπή που είτε παρέλαβε/απέκτησε στην Ασία είτε μεταφέρθηκε από την Ασία.

[PDE ads]

[Dwrina]

Σε ευχαριστώ πολύ, apri!

Ότι πρόκειται για χορευτική συνήθεια πού το βρήκες;

[apri]

Το γράφει στην επόμενη παράγραφο του κειμένου. Δες στο link που σου έστειλα με τα ερμηνευτικά σχόλια.
Λέει: Saltatorem appellat L. Murænam Cato
Και υπάρχει και ερμηνευτικό σχόλιο από κάτω.


Νομίζω όμως ότι αναφέρεται και στο σχολικό βιβλίο ως σχόλιο.

Ο χορός στην αρχαία Ρώμη συνηθιζόταν σε θρησκευτικές τελετές και σε συμπόσια, τα οποία όμως θεωρούνταν εστίες ανηθικότητας, ακριβώς επειδή οι μετέχοντες μεθούσαν κι έκαναν έκτροπα. Συνήθως δε ο χορός στα συμπόσια ήταν υπόθεση σκλάβων.
Οπότε το να αποκαλέσει ο Κάτων κάποιον πολιτικό άνδρα "χορευτή" ήταν βαριά κουβέντα.... Γιατί δεν ήταν μόνο ο χορός αλλά και ό,τι άλλο τον συνόδευε ηθικά μεμπτό (γι' αυτό πιο πάνω μιλάει γενικά για ντροπή και όνειδος).
Γι' αυτό και ο Κικέρωνας προσπαθεί να το καταρρίψει ως κουτσομπολιό που δεν επιβεβαιώνεται, αφού δεν υπάρχουν ενδείξεις συμμετοχής του Μουρήνα σε συμπόσια.

ΥΓ1 Μπορείς να διαβάσεις σε μετάφραση την επόμενη παράγραφο εδώ:
https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0019%3Atext%3DMur.%3Achapter%3D6

ΥΓ2 Κι εδώ αναφέρεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα
https://latinitium.com/nemo-saltat-sobrius/

Κι εδώ σελ.30-31
https://books.google.gr/books?id=NWuxEAAAQBAJ&pg=PA30&lpg=PA30&dq=saltatorem+apellat+cato+dancing&source=bl&ots=dJQfjK6NkG&sig=ACfU3U0XT4cGqjk9jOemdu71afZ3Tppm-g&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjNxaiOpa-CAxXa3wIHHQ1wDHsQ6AF6BAgbEAI#v=onepage&q=saltatorem%20apellat%20cato%20dancing&f=false

[Dwrina]

 

Η αντωνυμία "αυτός" πότε είναι στη νέα Ελληνική προσωπική και πότε δεικτική; Στο σχολικό Συντακτικό δίνεται και στις προσωπικές και στις δεικτικές.  Λογικά προσωπική θα είναι μόνο όταν είναι ουσιαστική και δηλώνει πρόσωπο;

Στα Αρχαία όμως η οὗτος πάντοτε  είναι (ή αναγνωρίζεται ως)  δεικτική, ανεξαρτήτως του αν χρησιμοποιείται στη θέση της προσωπικής του γ΄προσώπου, έτσι;

[PDE ads]

[apri]

Όπως σου έχω πει και άλλη φορά, καθαρή προσωπική δείξη εκφράζουν μόνο το α' και το β' πρόσωπο, γιατί δηλώνουν ξεκάθαρα τον ομιλητή και τον ακροατή αντίστοιχα.
Το γ' πρόσωπο δεν δηλώνει καθαρή προσωπική δείξη, γιατί το μόνο που δηλώνει είναι ένα πρόσωπο που δεν συμμετέχει στη συζήτηση και χρειάζονται πραγματολογικές πληροφορίες, για να γίνει σαφές ποιο πρόσωπο είναι.
Γι' αυτό και βλέπεις να χρησιμοποιούνται για τη δήλωσή του αντωνυμίες οι οποίες είτε είναι επαναληπτικές που αναφέρονται σε προηγηθέν κύριο όνομα (πχ ο Γιάννης νομίζει ότι τον ξέχασα) είτε είναι δεικτικές που δείχνουν το πρόσωπο στο χώρο (πχ Αυτός εκεί φώναξε).
Αυτά ισχύουν για όλες τις γλώσσες.


Πάμε τώρα ειδικά στα ελληνικά.

Η γραμματική των αρχαίων ελληνικών για το γ' πρόσωπο αναφέρει κάποιους σπάνιους τύπους στις πλάγιες πτώσεις και σε υποσημείωση (στη Γραμματική του Οικονόμου που έχει εκδοθεί από το ΑΠΘ) ότι συνήθως στην ονομαστική χρησιμοποιούνταν το "ούτος" και στις πλάγιες πτώσεις η επαναληπτική "αυτός".
Άρα, μπορείς όταν τις αναγνωρίζεις να πεις ότι πχ το "ούτος" είναι δεικτική αντωνυμία που βρίσκεται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας γ' προσώπου.

Στη γραμματική των νέων ελληνικών το "αυτός-ή-ό" αναφέρεται απευθείας ως τρίτο πρόσωπο προσωπικής αντωνυμίας. Όμως, αν κοιτάξεις λχ στη Γραμματική της Φιλιππάκη, θα δεις κι εκεί σε υποσημείωση να λέει ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για δεικτική αντωνυμία που βρίσκεται στη θέση της προσωπικής.


Άρα, στην ουσία, το "αυτός-ή-ό" είναι σε όλες τις περιπτώσεις δεικτικό. Όμως, όταν δηλώνει έμψυχη οντότητα ως αντωνυμία, μπορείς να πεις ότι χρησιμοποιείται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας ή πιο απλά να την πεις απευθείας προσωπική αντωνυμία, όπως το έχει και η γραμματική.

[Dwrina]

Όπως σου έχω πει και άλλη φορά, καθαρή προσωπική δείξη εκφράζουν μόνο το α' και το β' πρόσωπο, γιατί δηλώνουν ξεκάθαρα τον ομιλητή και τον ακροατή αντίστοιχα.

Το γ' πρόσωπο δεν δηλώνει καθαρή προσωπική δείξη, γιατί το μόνο που δηλώνει είναι ένα πρόσωπο που δεν συμμετέχει στη συζήτηση και χρειάζονται πραγματολογικές πληροφορίες, για να γίνει σαφές ποιο πρόσωπο είναι.

Το "προσωπική δείξη" δεν θυμάμαι να το έχω ακούσει. Εκφράζουν δείξη οι προσωπικές αντωνυμίες;
Τι εννοείς ότι δηλώνουν τον ομιλητή και τον ακροατή; Ο ομιλητής και ο ακροατής δεν δηλώνονται ήδη από το πρόσωπο του ρήματος, για αυτό και η προσωπική αντωνυμία του α' ή β' προσώπου συνήθως παραλείπεται; Εκτός και αν δεν αναφέρεσαι στις προσωπικές αντωνυμίες, αλλά εννοείς ότι το ρήμα του α΄ ή β΄ προσώπου εκφράζει καθαρή προσωπική δείξη.  Μάλλον αυτό εννοείς, γιατί μόνο έτσι μπορώ κάπως να καταλάβω τη διάκριση που κάνεις μεταξύ καθαρής και μη καθαρής προσωπικής δείξης.

Στη γραμματική των νέων ελληνικών το "αυτός-ή-ό" αναφέρεται απευθείας ως τρίτο πρόσωπο προσωπικής αντωνυμίας. Όμως, αν κοιτάξεις λχ στη Γραμματική της Φιλιππάκη, θα δεις κι εκεί σε υποσημείωση να λέει ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για δεικτική αντωνυμία που βρίσκεται στη θέση της προσωπικής.
Άρα, στην ουσία, το "αυτός-ή-ό" είναι σε όλες τις περιπτώσεις δεικτικό. Όμως, όταν δηλώνει έμψυχη οντότητα ως αντωνυμία, μπορείς να πεις ότι χρησιμοποιείται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας ή πιο απλά να την πεις απευθείας προσωπική αντωνυμία, όπως το έχει και η γραμματική.

Αν θέλω να ακολουθήσω τη σχολική Γραμματική, ένας πρακτικός τρόπος για να μπορώ να χαρακτηρίσω το "αυτός" προσωπική ή δεικτική θα μπορούσε να είναι η δυνατότητα αντικατάστασης του "αυτός",  "αυτόν",  "σε αυτόν" με τα "εγώ" "εμένα",  "σε εμένα";  Νομίζω ναι...

[apri]

Το "προσωπική δείξη" δεν θυμάμαι να το έχω ακούσει. Εκφράζουν δείξη οι προσωπικές αντωνυμίες;
Τι εννοείς ότι δηλώνουν τον ομιλητή και τον ακροατή; Ο ομιλητής και ο ακροατής δεν δηλώνονται ήδη από το πρόσωπο του ρήματος, για αυτό και η προσωπική αντωνυμία του α' ή β' προσώπου συνήθως παραλείπεται; Εκτός και αν δεν αναφέρεσαι στις προσωπικές αντωνυμίες, αλλά εννοείς ότι το ρήμα του α΄ ή β΄ προσώπου εκφράζει καθαρή προσωπική δείξη.  Μάλλον αυτό εννοείς, γιατί μόνο έτσι μπορώ κάπως να καταλάβω τη διάκριση που κάνεις μεταξύ καθαρής και μη καθαρής προσωπικής δείξης.

Αν θέλω να ακολουθήσω τη σχολική Γραμματική, ένας πρακτικός τρόπος για να μπορώ να χαρακτηρίσω το "αυτός" προσωπική ή δεικτική θα μπορούσε να είναι η δυνατότητα αντικατάστασης του "αυτός",  "αυτόν",  "σε αυτόν" με τα "εγώ" "εμένα",  "σε εμένα";  Νομίζω ναι...

Ναι, είναι βασικό είδος δείξης η προσωπική.

Δείξη είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής συσχετίζει τα λεγόμενα του με την πραγματικότητα και συγκεκριμένα με τα πρόσωπα, τον τόπο και τον χρόνο της συνομιλίας.
Αυτές είναι οι βασικές μορφές δείξης: προσωπική, τοπική, χρονική. Και από εκεί και πέρα, υπάρχουν υποκατηγορίες όπως η κειμενική και η κοινωνική.

Αυτά μπορείς να τα βρεις σε οποιοδήποτε βιβλίο Πραγματολογίας. Ή γκούγκλαρε τον όρο "δείξη" ή "deixeis".
Εντελώς ενδεικτικά: https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/glossology/show.html?id=52

Οι προσωπικές αντωνυμίες του α' και β' προσώπου δηλώνουν τον ομιλητή και τον ακροατή της συνομιλίας αντίστοιχα. Στα ελληνικά, όπως και σε άλλες γλώσσες όπου το πρόσωπο φαίνεται και από την κατάληξη του ρήματος, συνήθως οι αντωνυμίες αυτές αποσιωπώνται ως ευκόλως εννοούμενες. Εξ ου και γλώσσες αυτές είναι γνωστές ως pro drop (pro=pronoun).

Η έκφραση "καθαρή προσωπική δείξη" δεν είναι δική μου, αλλά του J.Lyons, που υπήρξε πολύ σημαντικός καθηγητής Σημασιολογίας/Πραγματολογίας. Θεωρεί -και εύλογα πιστεύω- ότι μόνο το α' και το β' πρόσωπο δηλώνουν καθαρά πρόσωπο, γιατί δεν χρειάζεται κάποια επιπλέον πληροφορία για να καταλάβεις σε ποιο πρόσωπο της συζήτησης αναφέρονται. Με το που ακούς "εγώ" ξέρεις ότι το πρόσωπο είναι ο ομιλητής.

[Dwrina]

Δείξη είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής συσχετίζει τα λεγόμενα του με την πραγματικότητα και συγκεκριμένα με τα πρόσωπα, τον τόπο και τον χρόνο της συνομιλίας.
Αυτές είναι οι βασικές μορφές δείξης: προσωπική, τοπική, χρονική. Και από εκεί και πέρα, υπάρχουν υποκατηγορίες όπως η κειμενική και η κοινωνική.

Αυτά μπορείς να τα βρεις σε οποιοδήποτε βιβλίο Πραγματολογίας. Ή γκούγκλαρε τον όρο "δείξη" ή "deixeis".

Είδα αυτά που γράφει η Πύλη.  Δύσκολα να τα κατανοήσεις χωρίς να τα έχεις διδαχθεί ποτέ.

Με τη δείξη σχετίζονται και αυτοί οι κειμενικοί δείκτες,  που ακούω ότι διδάσκονται στην Έκθεση - Λογοτεχνία γ΄ Λυκείου και για τους οποίους ρωτάω  κάποιους που κάνουν Έκθεση τι είναι  και μου λένε "τα πάντα";  Και πράγματι, από ό,τι είχα δει και από μια ματιά στο διαδίκτυο,  πρέπει να είναι τα πάντα. Μου φαίνεται ότι πρέπει να πάρω για τις διακοπές αντί για μυθιστόρημα κάποιο βοήθημα Έκθεσης ...

Η έκφραση "καθαρή προσωπική δείξη" δεν είναι δική μου, αλλά του J.Lyons, που υπήρξε πολύ σημαντικός καθηγητής Σημασιολογίας/Πραγματολογίας. Θεωρεί -και εύλογα πιστεύω- ότι μόνο το α' και το β' πρόσωπο δηλώνουν καθαρά πρόσωπο, γιατί δεν χρειάζεται κάποια επιπλέον πληροφορία για να καταλάβεις σε ποιο πρόσωπο της συζήτησης αναφέρονται. Με το που ακούς "εγώ" ξέρεις ότι το πρόσωπο είναι ο ομιλητής.

Ναι, αλλά δεν ξέρεις απαραίτητα αν ο ομιλητής είναι ο Γιώργος ή Γιάννης ή κάποιος άλλος.  Και όταν ακούς "αυτός" πάλι  καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για τρίτο πρόσωπο και όχι για τον ομιλητή ή τον ακροατή και πάλι μπορεί να ξέρεις ποιος ακριβώς είναι, αλλά μπορεί και να μην το ξέρεις, όπως και όταν ακούς "εγώ" ή "εσύ". Ποια η διαφορά λοιπόν ανάμεσα στο α΄/β΄ πρόσωπο και στο γ; 

Και η Πύλη πάντως υποστηρίζει ότι προσωπική δείξη εκφράζεται με το α΄ και β' πρόσωπο (απλώς εγώ δεν το καταλαβαίνω)  ενώ το γ' το αναφέρει πάλι για το β' ("Αν και η προσωπική δείξη αφορά κυρίως το α΄ και β΄ πρόσωπο, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και το γ΄ ενικό για να ταυτοποιήσει τον ακροατή, όπως όταν για λόγους τυπικότητας που επιτάσσει η κοινωνική απόσταση μπορεί η ομιλήτρια, απευθυνόμενη στον ακροατή, να πει Θα ήθελε τίποτε άλλο ο κύριος; ή χάριν αστεϊσμού να ρωτήσει η ομιλήτρια τον ακροατή της Τί άλλο θέλει τώρα το καμάρι μου;, ή όταν μια μητέρα, απευθυνόμενη στο μικρό παιδί της, λέει Τώρα η Μαρούλα θα φάει όλο της το φαγητό").  Πολύ δύσκολα πράγματα! 

[apri]

Είδα αυτά που γράφει η Πύλη.  Δύσκολα να τα κατανοήσεις χωρίς να τα έχεις διδαχθεί ποτέ.

Νόμιζα ότι είχες μια ιδέα και γι' αυτό αναφέρθηκα στο θέμα. Δεν ήθελα να σε μπερδέψω.
 Μπορείς να δεις και σε αυτό το link που τα λέει πιο αναλυτικά. http://www1.aegean.gr/social-anthropology/canakis/Courses%20offered/Pragmatics/Deixis.htm

Αλλιώς, θα πρέπει να πάρεις μια Πραγματολογία (πχ της Μπέλα)

Με τη δείξη σχετίζονται και αυτοί οι κειμενικοί δείκτες,  που ακούω ότι διδάσκονται στην Έκθεση - Λογοτεχνία γ΄ Λυκείου και για τους οποίους ρωτάω  κάποιους που κάνουν Έκθεση τι είναι  και μου λένε "τα πάντα"; 

Δεν ξέρω για τους κειμενικούς δείκτες που λες, γιατί δεν έχω ασχοληθεί. Αν μιλάμε για δείκτες που διασφαλίζουν την κειμενική συνοχή, τότε ναι έχουν σχέση με τη δείξη.

Ναι, αλλά δεν ξέρεις απαραίτητα αν ο ομιλητής είναι ο Γιώργος ή Γιάννης ή κάποιος άλλος.  Και όταν ακούς "αυτός" πάλι  καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για τρίτο πρόσωπο και όχι για τον ομιλητή ή τον ακροατή και πάλι μπορεί να ξέρεις ποιος ακριβώς είναι, αλλά μπορεί και να μην το ξέρεις, όπως και όταν ακούς "εγώ" ή "εσύ". Ποια η διαφορά λοιπόν ανάμεσα στο α΄/β΄ πρόσωπο και στο γ; 

Αν μιλάμε μεταξύ μας, ξέρεις με το "εγώ" και το "εσύ" σε ποιον αναφέρομαι. Αντιθέτως, για να καταλάβεις ποιο πρόσωπο είναι το "αυτός" ή πρέπει να το δείξω στον χώρο ή να το συνδέσω αναφορικά με κάποιο κύριο όνομα που έχω ήδη αναφέρει.

Και η Πύλη πάντως υποστηρίζει ότι προσωπική δείξη εκφράζεται με το α΄ και β' πρόσωπο (απλώς εγώ δεν το καταλαβαίνω)  ενώ το γ' το αναφέρει πάλι για το β' ("Αν και η προσωπική δείξη αφορά κυρίως το α΄ και β΄ πρόσωπο, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και το γ΄ ενικό για να ταυτοποιήσει τον ακροατή, όπως όταν για λόγους τυπικότητας που επιτάσσει η κοινωνική απόσταση μπορεί η ομιλήτρια, απευθυνόμενη στον ακροατή, να πει Θα ήθελε τίποτε άλλο ο κύριος; ή χάριν αστεϊσμού να ρωτήσει η ομιλήτρια τον ακροατή της Τί άλλο θέλει τώρα το καμάρι μου;, ή όταν μια μητέρα, απευθυνόμενη στο μικρό παιδί της, λέει Τώρα η Μαρούλα θα φάει όλο της το φαγητό").  Πολύ δύσκολα πράγματα! 

Η Πύλη αυτό που λέει είναι ότι το γ' πρόσωπο, επειδή δηλώνει ένα πρόσωπο σε απόσταση από τον ομιλητή, χρησιμοποιείται κάποιες φορές για να δηλώσει το β' πρόσωπο που έχει κοινωνική απόσταση.

Συνήθως, αυτό γίνεται για ευγένεια. Δηλαδή, αντί να χρησιμοποιήσεις πληθυντικό ευγενείας (Τι θέλετε, κύριε;) μπορείς να χρησιμοποιήσεις γ' ενικό (Τι θέλει ο κύριος;).
Στα ισπανικά, από την έκφραση "vuestra merced" (= η χάρη σας) που χρησιμοποιούνταν τον Μεσαίωνα σε ανάλογες εκφράσεις ευγένειας με γ' ενικό (πχ ¿Que quiere vuestra merced?= Τι θέλει η χάρη σας;) , προέκυψε η προσωπική αντωνυμία usted που τη χρησιμοποιούν πλέον με γ' ενικό όπου εμείς χρησιμοποιούμε πληθυντικό ευγενείας.
Πρβλ και ιταλικά όπου από προτάσεις στον Μεσαίωνα  όπως "Cosa pensa la Signoria Vostra?" (=Τι πιστεύει η αρχοντιά σας;) προέκυψε η σημερινή έκφραση ευγένειας με γ' ενικό και τη θηλυκή προσωπική αντωνυμία Lei!!

Άλλες φορές το γ' πρόσωπο λόγω της κοινωνικής/ψυχικής απόστασής του χρησιμοποιείται για την έκφραση υποτίμησης προς τον ακροατή.
Θυμάσαι στα αρχαία ελληνικά το υποτιμητικό "οὗτος ἀνήρ";
(

[Dwrina]

Δεν ξέρω για τους κειμενικούς δείκτες που λες, γιατί δεν έχω ασχοληθεί. Αν μιλάμε για δείκτες που διασφαλίζουν την κειμενική συνοχή, τότε ναι έχουν σχέση με τη δείξη.

Μάλλον δεν σχετίζονται όλοι με τη δείξη, ίσως κάποιοι. Σου είναι εύκολο να ρίξεις μια ματιά στους παρακάτω συνδέσμους, για να μου πεις αν οι κειμενικοί δείκτες σχετίζονται με την πραγματολογία, που λες, και γενικά με κάποιον τρόπο ερμηνείας του κειμένου βασισμένο στη σύγχρονη γλωσσολογία (γιατί είναι καινούργια όλα αυτά ...); 



https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/genikis-pedias/neoelliniki-logotechnia/keimenikoi-deiktes-ermineytiko-scholio/

https://www.schooltime.gr/2022/06/28/neoellinikoi-glossa-likeiou-oi-keimenikoi-deiktes/

Αν μιλάμε μεταξύ μας, ξέρεις με το "εγώ" και το "εσύ" σε ποιον αναφέρομαι. Αντιθέτως, για να καταλάβεις ποιο πρόσωπο είναι το "αυτός" ή πρέπει να το δείξω στον χώρο ή να το συνδέσω αναφορικά με κάποιο κύριο όνομα που έχω ήδη αναφέρει.

Ναι, αν μιλάμε μεταξύ μας, έτσι είναι. Οπότε η διάκριση μεταξύ καθαρής προσωπικής δείξης για τα α' και β' πρόσωπο και μη καθαρής για το γ' ισχύει μόνο για τους συμμετέχοντες σε μια συζήτηση; Γιατί, αν ακούω μια συζήτηση δίπλα μου ή διαβάζω κάτι χωρίς να γνωρίζω τον συγγραφέα, δεν ξέρω σε ποιο πρόσωπο αναφέρεται ούτε το "εγώ" και το "εσύ". 

[apri]

Μάλλον δεν σχετίζονται όλοι με τη δείξη, ίσως κάποιοι. Σου είναι εύκολο να ρίξεις μια ματιά στους παρακάτω συνδέσμους, για να μου πεις αν οι κειμενικοί δείκτες σχετίζονται με την πραγματολογία, που λες, και γενικά με κάποιον τρόπο ερμηνείας του κειμένου βασισμένο στη σύγχρονη γλωσσολογία (γιατί είναι καινούργια όλα αυτά ...); 



https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/genikis-pedias/neoelliniki-logotechnia/keimenikoi-deiktes-ermineytiko-scholio/

https://www.schooltime.gr/2022/06/28/neoellinikoi-glossa-likeiou-oi-keimenikoi-deiktes/

Έτσι όπως τα βλέπω, μου θυμίζουν Κειμενογλωσσολογία και Θεωρία της Λογοτεχνίας.
Αλλά δεν έχω ασχοληθεί ιδιαιτέρως με αυτά τα αντικείμενα, για να σου πω περισσότερα.

Ναι, αν μιλάμε μεταξύ μας, έτσι είναι. Οπότε η διάκριση μεταξύ καθαρής προσωπικής δείξης για τα α' και β' πρόσωπο και μη καθαρής για το γ' ισχύει μόνο για τους συμμετέχοντες σε μια συζήτηση; Γιατί, αν ακούω μια συζήτηση δίπλα μου ή διαβάζω κάτι χωρίς να γνωρίζω τον συγγραφέα, δεν ξέρω σε ποιο πρόσωπο αναφέρεται ούτε το "εγώ" και το "εσύ". 

Ναι.
Γενικά, για να γίνουν κατανοητές οι δεικτικές εκφράσεις, απαιτείται οι συνομιλητές να μοιράζονται  το ίδιο γλωσσικό και εξωγλωσσικό περιβάλλον.
Αλλιώς, προκύπτουν ασάφειες και παρανοήσεις.

[Dwrina]

Σε ευχαριστώ πολύ, apri!

[Dwrina]

Άκουσα ότι στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στις πανελλαδικές ζητήθηκε μετατροπή της σύνταξης στο "Η μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί" σε ενεργητική "Ο άνθρωπος δεν θα χάσει τη μάχη" και ότι αυτή η μετατροπή ανήκει στις περιπτώσεις όπου υποκείμενο της ενεργητικής γίνεται η γενική υποκειμενική της παθητικής (για αυτό και δυσκόλεψε τους μαθητές).

 Στην πρόταση "Η μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί" έχουμε όντως παθητική σύνταξη;

Στα Αρχαία υπάρχουν ανάλογες περιπτώσεις, δηλαδή που μια γενική υποκειμενική να γίνεται το υποκείμενο της παθητικής; 

[apri]

Προσωπικά, δεν θα έμπαινα στη διαδικασία να βγάλω τέτοιον κανόνα.

Εδώ έχουμε μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Το "χάνομαι" στα ελληνικά έχει κατά κανόνα μέση διάθεση (σημαίνει "εξαφανίζομαι/εκλείπω) και γι' αυτό τις ελάχιστες φορές που έχει παθητική διάθεση (όπως στο συγκεκριμένο παράδειγμα όπου σημαίνει "δεν κερδίζομαι") δεν συνοδεύεται από ποιητικό αίτιο.
Στα αγγλικά μπορείς να πεις λχ "the battle was lost by the king". Στα ελληνικά δεν λέγεται "η μάχη χάθηκε από τον βασιλιά".

Το γεγονός αυτό έχει αναγκάσει τον συγγραφέα να βάλει τον δράστη δίπλα στη λέξη "μάχη", όπου μπορεί να δηλωθεί ως γενική υποκειμενική.

Οπότε εδώ, αν πας να φτιάξεις την ενεργητική σύνταξη, μπορείς να εννοήσεις τον δράστη από τα συμφραζόμενα, αφού δεν υπάρχει ποιητικό αίτιο λεξικά εκπεφρασμένο.

Αν θες κράτα αυτό ως κανόνα, δηλ ότι, όταν το ποιητικό αίτιο παραλείπεται, είναι πιθανό ο δράστης να εννοείται από τα συμφραζόμενα (βλ και Συνήλθε το δικαστήριο και εκδόθηκε η απόφαση που περιμέναμε).