Αρχαία Ελληνικά: Γραμματική

[popie]

Περί αρχαίας ελληνικής γραμματικής, για λίγο Στα φωνηεντόληκτα σε ω/ους (ηχώ) το βιβλίο έχει την περίφημη σημείωση: ΟΤΑΝ σχηματίζουν πληθυντικό και δυϊκό, τους σχηματίζουν κατά τη β' κλίση, παράδειγμα η λεχώ. Δεν έχω βρει πουθενά άλλο ουσιαστικό που να σχηματίζει πληθυντικό εκτός από τη λεχώ, και ήθελα να ρωτήσω αν ξέρετε άλλο, γιατί μου έγραψαν τα παιδιά πληθυντικό στη "φειδώ" βασισμένα στη σημείωση αυτή και είχαμε δράματα σήμερα...

[PDE ads]

[Sali]

Τα ἠχώ, πειθὼ και φειδὼ δεν έχουν πληθυντικούς τύπους. Αυτά σύμφωνα, τουλάχιστον, με το Liddell-Scott-Jones.

[apri]

Tα μη μετρήσιμα ουσιαστικά κατά κανόνα δεν έχουν πληθυντικό.
Και τα ουσιαστικά σε -ω ανήκουν σχεδόν όλα σ' αυτήν την κατηγορία, με μοναδική ίσως εξαίρεση το "λεχώ" που είναι μετρήσιμο.

[θάνος73]

συνάδελφοι, μερικές απορίες για τα ομόρριζα -παράγωγα π.χ.:
η λέξη ὄψις ποια σχέση έχει με το ὁρῶ; προφανώς παράγεται από το θέμα του μέλ. ὄψομαι. Εννοώ σε σχέση με τον ενεστώτα ὁρῶ τι είναι; είναι παράγωγο του ὁρῶ;

[PDE ads]

[Margr]

Δεν το κρίνεις σε σχέση με τον ενεστώτα. Το ορώ έχει 5 ρίζες : ορ-, οπ-, οψ- ειδ-, ιδ- (μπορεί να μου διαφεύγει και κάποιο). Αν χρησιμοποιήσεις σκέτη τη ρίζα με παραγωγική κατάληξη είναι παράγωγη. Αν της προσθέσεις δεύτερη λέξη είναι σύνθετη. π.χ. οπτικός (παράγωγη), αυτόπτης (σύνθετη).

[θάνος73]

marg, δεν κατάλαβες μάλλον ποια είναι η απορία μου. η πρόταση "η λ. όψη είναι παράγωγη από το ρ. ὁρῶ" είναι ορθή κατά τη γνώμη σου; ή πρέπει να πούμε ότι "η λέξη όψη είναι παράγωγη από τον μέλ. του ὁρῶ";
 

[apri]

marg, δεν κατάλαβες μάλλον ποια είναι η απορία μου. η πρόταση "η λ. όψη είναι παράγωγη από το ρ. ὁρῶ" είναι ορθή κατά τη γνώμη σου; ή πρέπει να πούμε ότι "η λέξη όψη είναι παράγωγη από τον μέλ. του ὁρῶ";

To "ορώ" όπως και άλλα ρήματα, σχηματίζουν τύπους χρησιμοποιώντας διάφορα θέματα.
Αυτό σημαίνει ότι π.χ η "όψη" δεν είναι μεν ομόρριζη με το "ορώ", είναι όμως παράγωγη του μελλοντικού θέματος οψ- (ή της ρίζας οπ-) αυτού του ρήματος.

Με την ίδια λογική, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, δεν θα ζητήσουμε σε άσκηση π.χ τα παράγωγα και σύνθετα του "φέρω", αλλά τα παράγωγα και σύνθετα από κάθε θέμα του ρ. φέρω (φερ-, ενεκ-, οισ-).


Αν δεν υπάρχει αυτή η διευκρίνιση, τότε είναι ασαφές τι έχει στο μυαλό του αυτός που βάζει την άσκηση: μόνο τα παράγωγα της ίδιας ρίζας ή καταχρηστικά, τα παράγωγα όλων των θεμάτων του ρήματος;

[θάνος73]

και προφανώς είναι άστοχο, σε πολλά βοηθήματα (και στο study4exams) να αναφέρονται ως "ομόρριζα" π.χ. του φέρω ο "διηνεκής" . παράγωγο από το θέμα του αορίστου β', ναι, αλλά όχι ομόρριζο!



 

[apri]

Aκριβώς έτσι.     

[Margr]

Ναι, πράγματι δεν είχα καταλάβει τι ακριβώς ρώτησες. Ναι συμφωνώ με όσα είπατε στη συνέχεια.

[MARKOS]

Η γραμματική της Αρχαιας Ελληνικης του Κων/νου Βασιλάτου από τις εκδόσεις Γρηγόρη, είναι μια πολύ καλή για τη σειρά της γραμματική με συνοπτικότητα και ορθολογισμό.
Σας την προτείνω ανεπιφύλακτα 

[Dwrina]

Σε μια Γραμματική – βοήθημα (καλή στο σύνολό της) διαβάζω ότι τα σύνθετα του πλέως σχηματίζουν τον πληθυντικό του ουδετέρου (ονομαστική, αιτιατική, κλητική) και σε –εα και σε –εω. Το γνωρίζετε  αυτό; Προσπαθώ να το επιβεβαιώσω και το μόνο στο οποίο βρήκα κάτι είναι η Γραμματική του Kuhner στα γερμανικά, http://perseus.uchicago.edu/cgibin/philologic/getobject.pl?c.21:6:2:6.NewPerseusMonographs,  από όπου (αν και δεν μπορώ να τη διαβάσω) προκύπτει με βεβαιότητα  ότι απαντά αιτιατική πληθυντικού ἔκπλεω στον Ξενοφώντα (ὅπως ἕξουσι πάντα τὰ ἐπιτήδεια ἔκπλεω,  ἔκπλεω πάντα διαπονουμένους). Μπορούμε όμως αυτό να το γενικεύσουμε για όλα τα σύνθετα του πλέως και επίσης και για την ονομαστική και κλητική;

[Sali]

Τα παραδείγματα που αναφέρει ο Kuhner από τον Ξενοφώντα με τους τύπους ἔκπλεα (ΚΠ, VI, 2, 7) και περίπλεα (ΚΠ, VI, 2, 33) στην έκδοση της Οξφόρδης είναι ἔκπλεω και περίπλεω αντίστοιχα. Στο ηλεκτρονικό ψαχτήρι μου βρήκα 7 ἔκπλεω στον Ξενοφώντα και 1 ἔκπλεα (στον Ιέρ. Χ, 2). Ἑπίσης, από τους αναφερόμενους στον Kuhner τύπους επιβεβαιώνεται ο τύπος ἔκπλεα στον πλατωνικό Φαίδωνα (110 c).

Αυτό σημαίνει πως ο Ξενοφώντας (μόνο σ' αυτόν έψαξα) στα ουδέτερα προτιμάει ασυζητητί την κατάληξη σε -ω (ονομαστική ή αιτιατική· κλητική δεν βρήκα) στα σύνθετα του πλέως, δηλαδή στα ἔκπλεως και περίπλεως. Άλλα σύνθετα του πλέως δεν βρήκα στον Ξενοφώντα.

Οπότε δεν ισχύει ο ισχυρισμός των Γραμματικών ότι τα ουδέτερα των επιθέτων στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού έχουν πάντοτε κατάληξη -α. Αλλά ο Chantraine, Ιστορική μορφολογία της ελληνικής γλώσσας, Καρδαμίτσα 1990 (σελ. 65) επιβεβαιώνει το ἔκπλεω στον Ξενοφώντα.

[Dwrina]

Sali, σε ευχαριστώ πολύ για όλες τις απαντήσεις!

Οπότε δεν ισχύει ο ισχυρισμός των Γραμματικών ότι τα ουδέτερα των επιθέτων στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού έχουν πάντοτε κατάληξη -α.

Σκέφτομαι ότι ο τύπος σε –ω  στα σύνθετα του πλέως ίσως οφείλεται σε επίδραση του συγκριτικού πλέω και συμβαίνει μόνο στα σύνθετα, γιατί το απλό με κατάληξη –ω θα συγχεόταν με τον συγκριτικό ουδετέρου του πολύς.

Και με αφορμή αυτό μόλις συνειδητοποίησα ότι δεν έχω δει πουθενά παραθετικά των αττικόκλιτων επιθέτων. Βρήκα ἀξιοχρεώτερος, -ώτατος. Ο σχηματισμός με ω σημαίνει ότι σε αυτά λαμβάνεται ως θέμα το βραχύ φωνήεν μετά την αντιμεταχώρηση και όχι το μακρό πριν από αυτήν;  Μου κάνει εντύπωση που δεν βρίσκω παραθετικά του ἵλεως , γιατί η σημασία του το επιτρέπει, νομίζω.