Πίστη Αγνωστικισμός Αθεΐα. Εθνισμός Διεθνισμός Αεθνισμός. Απόψεις.

[leon.]

Προσωπικά αυτοπροσδιορίζομαι γραικός ρωμέικης κουλτούρας. Κι αεθνιστής. Ακολουθώντας την καστοριαδική άποψη περί έθνους ως φαντασιωσικής έννοιας. Για μένα, δηλαδή, μόνον πολιτισμικές ταυτότητες υφίστανται. Κι όχι εθνικές. Επίσης είμαι άθρησκος αγνωστικιστής. Αποδέχομαι το Χριστό ως δάσκαλο ως φιλόσοφο ως ποιητή. Ως άνθρωπο. Κι όχι ως θεό. Απάντηση περί ύπαρξης θεού δεν έχω. Γι' αυτό κι αγνωστικιστής. Όμως, αν υπάρχει θεός, θεωρώ πως ουδεμιά σχέση έχει με τις θρησκείες (χριστιανισμό μωαμεθανισμό ιουδαϊσμό, για να μείνω στις μονοθεϊστικές). Εξ ου κι άθρησκος μα όχι άθεος ή πιστός. Εσείς;

Η άποψη που διδάσκεται ως επίσημη κρατική γραμμή στα σχολειά δεν είναι η δικιά μου. Θεωρείτε πως θα 'πρεπε να υπάρχει κρατική γραμμή σ' αυτά τα πράγματα ή πως καλύτερα να καλλιεργείται η κριτική σκέψη δίχως ορισμένη προσκόλληση σε θρησκευτική κι εθνική γραμμή; Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κίνδυνος ν' απωλέσουμε την ταυτότητά μας ως λαός αν εγκαταλείψουμε το τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια ή κάλλιο να τ' αντικαταστήσουμε με το τρίπτυχο Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφοσύνη; Ή μήπως με κάτι άλλο που θα περιλαμβάνει και τη Δικαιοσύνη; Απλές σκέψεις κάνω χωρίς να σας προκαταλαμβάνω.

Θα χαρώ να γίνει διάλογος πάνω σ' αυτά τα θέματα που ακόμη "καίνε" και θεωρώ ότι ανοίγοντας ειδικό νήμα γι' αυτά αξίζει.

Ευχαριστώ εκ των προτέρων τους συμμετέχοντες. Όποια άποψη κι αν εκφράσουν είναι με χαρά καλοδεχούμενη.

 

[PDE ads]

[Έσπερος]

Εγώ προσωπικά δεν έχω φτάσει σε σημείο να πω ότι είμαι άθεη ή άθρησκη, εννοώ ότι δεν νιώθω την ανάγκη να το πω, αλλά ουσιαστικά η πίστη δεν έχει καμία θέση στη ζωή και στην κοσμοθεωρία μου, είτε σε προσωπικό επίπεδο (δεν προσεύχομαι) είτε σε πρακτικό (δεν εκκλησιάζομαι, δεν μεταλαμβάνω). Δέχομαι όμως τις θρησκευτικές εκδηλώσεις σαν πολιτισμικο φαινόμενο και γι αυτό τηρώ επιλεκτικά κάποια εθιμα, που τα τηρώ όμως ως εθιμα καθαρα. Στο παιδί μου έχω μιλήσει ελάχιστα για τις μεγάλες γιορτές, Χριστούγεννα και Πάσχα, απλα σαν ιστοριούλα, για να γνωρίζει τι ακριβώς γίνεται. Τα υπόλοιπα θα τα αναλάβει το σχολείο και με το παραπάνω… Το Πάσχα πηγαίνουμε σε κάποιες τελετές επειδή μου αρέσει το τελετουργικό της αναπαράστασης και τα ποιητικά κείμενα, αλλά μπορεί να πάω και μόνη μου, δεν θεωρώ αναγκαίο να πάω και το παιδί μαζί. Συμμετέχουμε επίσης σε κάποιους ιδιαίτερους εορτασμούς του τόπου, αλλά και πάλι σαν συνήθεια θα έλεγα. Το Πάσχα επίσης σχεδον ποτέ δεν λέω Χριστός Ανέστη και σε καμία περίπτωση δεν απαντώ αληθώς ανέστη, λέω Χρόνια Πολλά. Είναι μια ευχή που δεν μου βγαίνει..

Στο κομμάτι της εκπαίδευσης, επειδή υπηρετώ σε μέρος όπου αυτά όλα θεωρούνται πολύ σημαντικά, κάποιες φορές ενοχλούμαι παρα πολυ. Μου αρέσει η ιδέα του να καλλιεργείται μέσα από το σχολείο η συνέχιση κάποιων τοπικών παραδόσεων στους εορτασμούς, αλλά ώς εκεί. Ναι δέχομαι να πάμε στην τοπική αργία να τιμήσουμε τον Άγιο με όποιον τρόπο τιμάται, γιατί είναι μια καθημερινή που μας χαρίζεται ως αργία ακριβώς γι αυτόν τον λόγο. Όμως σε κάτι γιορτές που οι τελετές τραβάνε σε μάκρος χωρίς κανέναν σεβασμό στα παιδιά, μικρά ή μεγάλα παιδιά, που πρέπει να κάθονται ακίνητα κ αμίλητα με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες φορώντας τα ρούχα της παρέλασης και να περιμένουν για ώρες τις δοξολογίες, τα μνημόσυνα, τους επισήμους κλπ, αυτό με ενοχλεί, ειδικά επειδή αυτό το κάνουμε ανήμερα της εθνικής εορτής, η οποία είναι κρατική αργία, όχι θρησκευτική. Με ενοχλεί επίσης παρα πολύ η ομαδική προσευχή και ο ομαδικός εκκλησιασμός. Ειδικά αυτός της τελευταίας ημέρας πριν από Χριστούγεννα ή Πάσχα. Αυτά λοιπόν σαν εκπαιδευτικός θα προτιμούσα να είναι λιγότερο τονισμένα στοιχεία μέσα στη σχολική ζωή. Σαν γονέας επίσης έπαθα σοκ όταν συνειδητοποίησα ότι τα παιδιά μεταλαμβανουν όταν εκκλησιάζονται με το σχολείο, χωρίς να έχει ζητηθεί η συγκατάθεση του γονέα. Την οποία δεν θα αρνιόμουν διότι ξέρω ότι τα μικρά παιδιά ακολουθούν το σύνολο και δεν θα ήθελα να το κάνω να ξεχωρίζει. Ωστόσο μου φάνηκε αδιανόητο το ότι γίνεται αυτό.

Για το εθνικό κομμάτι δεν είμαι σίγουρη ότι θα μου άρεσε η ιδέα της ρευστότητας. Το κάθε μέρος έχει την ιστορία και την ταυτότητα του. Οι ταυτότητες δεν είναι στατικές φυσικά ούτε είναι στεγανες, και εμένα προσωπικά με γοητεύουν τα μερη που έχουν πολιτισμικές διασταυρώσεις. Χρειάζεται περισσότερη κριτική σκέψη στην ιστορία και σπάσιμο των ταμπού, σε πρώτη φάση. Περισσότερο με ενοχλεί το ότι για την οθωμανική κυριαρχία υπάρχει ακόμη μεγάλη αμάθεια σχετικά με το τι ακριβώς ήταν και πώς οδηγηθήκαμε στη μεγάλη επανάσταση, που είναι ένα κοσμοϊστοροπο γεγονός παγκόσμιας σημασίας, και λιγότερο με ενοχλεί η κάπως ξεπερασμένη αισθητική των εορτών. Θα προτιμούσα επίσης κάποια πιο στοχαστική απόδοση τιμών αντί των παρελάσεων.

[ppil]

Άνοιξες σοφά αυτό το θέμα leon αλλά δεν θα βρει ανταπόκριση επειδή ο περισσότερος κόσμος δεν έχει πεποιθήσεις για να τις γράψει (αλλάζουν ανάλογα με τον αφέντη του, το χρήμα, το μέσο βάλε ό,τι θες) και αν έχει, δεν έχει τα κότσια να γράψει καθαρά τι πιστεύει και να εκτεθεί, πόσο μάλλον να δεχτεί τα πιστεύω του άλλου. Εξαιρείται η Έσπερος που είναι πάντα ειλικρινής και εσύ που δεν φοβάσαι κανέναν. Εγώ πάλι αναλώθηκα πολύ στο άλλο θέμα για τα έθνη και έχασα κάθε διάθεση να μοιραστώ το οτιδήποτε.

[harac]

Δύσκολο θέμα, αλλά θα πω δυο λόγια. Διαχωρίζω την πίστη από την Εκκλησία. Θεωρώ και εγώ ότι έχω ελληνική κουλτούρα και δεν ντρέπομαι για αυτό. Επιλέγω σε ποιες τελετές πηγαίνω. Δεν κρίνω τους άλλους ανάλογα με το αν τηρούν το εκκλησιαστικό τυπικό ή  ανάλογα με τη θρησκεία τους, αλλά ανάλογα με τη συμπεριφορά τους. Φυσικά, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης πρέπει να είναι πρωταρχικός στόχος στην εκπαίδευση, καθώς η κριτική σκέψη θεωρείται βασική κοινωνική δεξιότητα, μαζί με τη δημιουργική σκέψη τη συνεργασία και την επικοινωνία. Αντί για οποιοδήποτε τρίπτυχο θα πρότεινα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης έμφαση στην καλλιέργεια των ανθρώπινων αξιών, στάσεων και αντιλήψεων σε σύνδεση με την βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος.

[PDE ads]

[Έσπερος]

Τα θέματα της πίστης είναι πολύ δύσκολα στο σχολείο. Στο θέμα του έθνους, μπορείς να πιάσεις ένα ζήτημα πολύ πιο ουδέτερα, να το δεις ιστορικά, να μιλήσεις για τον εθνικισμό αρχικά στο πλαίσιο των αναδυόμενων εθνικών ταυτοτήτων πχ οθωμανική αυτοκρατορία ή αυστριακή αυτοκρατορία και εθνικισμοί στην ανατολική Ευρώπη, και στη συνέχεια με την αρνητική μορφή του, να πεις για ιμπεριαλισμό, ρατσισμό, φασισμό, για τις ταυτότητες, για μειονότητες, για ένα σωρό πράγματα που λογικά αν τα θέσεις με ειλικρίνεια και ιστορική ακρίβεια, θα είσαι οκ. Με τη θρησκεία όμως, νιώθω, ειδικά στο μέρος που είμαι, ότι υπάρχει πολύ μεγάλη ευθιξία από πλευράς κάποιων μαθητών. Να το πω απλα, έχουν εκφραστεί διαμαρτυρίες απέναντι σε συναδέλφους που τόλμησαν απλα να πουν στα παιδιά ότι δεν πιστεύουν.

Κι εμένα τις προάλλες με ρώτησαν για το επεισόδιο της Πινακοθήκης. Βασικά δεν με ρώτησαν. Περίμεναν να τους επιβεβαιώσω την δική τους άποψη. Και με ρώτησαν παιδιά που δεν είναι περιορισμένων οριζόντων.. Ούτε σεμνοτυφα. Είναι εντυπωσιακό ότι τα συγκεκριμένα παιδιά μπορεί να μου έχουν πει στην τάξη μέσα πολύ τραβηγμένα σοκιν ανέκδοτα (κρυάδες των εφήβων) χωρίς να θεωρούν ότι θίγεται η ευπρέπεια της σχολικής αίθουσας, αλλά κατά τ άλλα θεωρούσαν αυτονόητο ότι θα θιγοταν το θρησκευτικό μου συναίσθημα (το οποίο αυτονοήτως διαθέτω) από μια εικαστική έκθεση που βρίσκεται χιλιόμετρα μακριά, που κανεις δεν με υποχρεώνει να πάω και που θα αγνοούσα την ύπαρξη της αν δεν την είχε κάνει διάσημη ο εκλεκτός των Ελλήνων ψηφοφόρων…

[leon.]

Άνοιξες σοφά αυτό το θέμα leon αλλά δεν θα βρει ανταπόκριση επειδή ο περισσότερος κόσμος δεν έχει πεποιθήσεις για να τις γράψει (αλλάζουν ανάλογα με τον αφέντη του, το χρήμα, το μέσο βάλε ό,τι θες) και αν έχει, δεν έχει τα κότσια να γράψει καθαρά τι πιστεύει και να εκτεθεί, πόσο μάλλον να δεχτεί τα πιστεύω του άλλου. Εξαιρείται η Έσπερος που είναι πάντα ειλικρινής και εσύ που δεν φοβάσαι κανέναν. Εγώ πάλι αναλώθηκα πολύ στο άλλο θέμα για τα έθνη και έχασα κάθε διάθεση να μοιραστώ το οτιδήποτε.

Είναι, συναδέλφισσα και φίλη ppil, βασικό να υπάρχει ανταλλαγή απόψεων χωρίς διάθεση εριστική. Γι' αυτό άνοιξα το νήμα ώστε να μιλήσουμε ελεύθερα κι αλογόκριτα και χωρίς να ενοχλούμε σ' άλλα νήματα γι' αυτά τα πράγματα. Ευχαριστώ ήδη τα παιδιά που ανταποκρίθηκαν, την Έσπερο που μίλησε αναλυτικά άμεσα ευθύβολα και τη harac. Να σημειώσω πως η σύντροφός μου είναι πιστή χριστιανή ορθόδοξη κι ασπάζεται το Χριστό ως θεάνθρωπο. Οπότε βλέπετε ότι δε χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι αλλά μπορούμε κάλλιστα να συνυπάρχουμε με διαφορετικές απόψεις και θεάσεις αρκεί να υπάρχει ανυπόκριτη κι ειλικρινή διάθεση.

[Mr_Staind]

Εγώ εκλαμβάνω τις θρησκείες ως φιλοσοφίες από τις οποίες τσιμπάω τα διδάγματα και τις αρχές που θεωρώ ότι με εκφράζουν ή μπορούν να με βελτιώσουν ως άνθρωπο. Δεν πιστεύω ότι αποκλείουν ή μια την άλλη ή ότι πρέπει να έχουν συγκρουσιακή σχέση. Μπορώ κάλλιστα να ασπαστώ όψεις του βουδισμού όπως και του χριστιανισμού. Αυτό που αντιπαθώ σφόδρα στις θρησκείες είναι ο μανδύας της κανονιστικής ηθικής που πολλές φορές τις περικλείει: καθήκοντα, υποχρεώσεις, τελετουργίες, απαγορεύσεις που απλά μετατρέπουν τον κόσμο σε ποίμνιο ορισμένων αδίστακτων εξουσιολάγνων. Ο Θεός, είναι μια οντότητα για την ύπαρξη της οποίας είναι αδύνατο να αποκτήσουμε γνώση ενώ δεν μπορούμε να την προσεγγίσουμε με τη λογική. Σε έναν παράλογο κόσμο στον οποίο όλοι πασχίζουμε να βρούμε νόημα, μπορώ να αντιληφθώ τη χρησιμότητά του και έχω διαπιστώσει από ανθρώπους γύρω μου πόσο τους κρατά στη ζωή η πίστη. Προς το παρόν, όμως, αδυνατώ να Τον πλησιάσω διαισθητικά ή με την ψυχή.
Σχετικά με το έθνος, το γεγονός ότι γεννήθηκα Έλληνας δεν με γεμίζει με κάποιο αίσθημα περηφάνιας. Είναι κάτι τυχαίο, που δεν ορίζεται από εμένα. Όπως έτυχε να έχω πράσινα μάτια, έτσι έτυχε και η εθνικότητά μου να είναι η ελληνική. Ωστόσο,  είναι κομμάτι της ταυτότητάς μου και με συγκινούν οι αγώνες που πέρασε αυτό το έθνος για να συσταθεί, όπως με αηδιάζουν οι άνθρωποι που παίζουν με τις λέξεις πατρίδα, φυλή για να εξυπηρετούν τις δικές τους φιλοδοξίες. Προσωπικά, ρέπω προς τον εθνισμό, τον αγνό και ανυστερόβουλο πατριωτισμό που εκφράζεται με πράξεις προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο και όχι με κυματίζουσες σημαίες, πομπώδεις παρελάσεις και δηλώσεις γλωσσικής και πολιτισμικής ανωτερότητας.

[ppil]

... Οπότε βλέπετε ότι δε χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι αλλά μπορούμε κάλλιστα να συνυπάρχουμε με διαφορετικές απόψεις και θεάσεις αρκεί να υπάρχει ανυπόκριτη κι ειλικρινή διάθεση.

Εγώ για εσένα leon δεν χρειάζομαι καμία άλλη εγγύηση ικανότητας Δασκάλου, οξυδέρκειας ή ανθρωπιάς επειδή με έχεις ευεργετήσει με τις ικανότητές σου στην επιστήμη σου, την οξυδέρκειά σου και την ανθρωπιά σου. Απλά γεννήθηκες δάσκαλος και οι δάσκαλοι μπορούν να συνυπάρχουν με όλους χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους.

Είμαι στην πίστη χριστιανή ορθόδοξη,  μακριά όμως από την θεσμική εκκλησία. Η φιλοσοφία δεν με βοήθησε στην πίστη μου, όπως δεν με βοήθησε και η επιστήμη που σπούδασα. Αντιθέτως με δίδαξαν πως πρέπει να κατανοώ για να πιστεύω. Η πίστη όμως δεν είναι αποδείξεις, αλλιώς όλοι οι λογικοί θα πιστεύαμε. Η πίστη μου δεν είναι αγνή σαν αυτή ενός παιδιού, αλλά χωρίς να είναι λογική είναι λελογισμένη. Διάβασα την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, το Ιερό Πηδάλιο και αποδέχτηκα, είδα τα θαύματα στη ζωή μου. Πολλές φορές με πιάνω να αμφιβάλλω, αλλά ξαναβρίσκω το δρόμο μου και σηκώνω κι εγώ το σταυρό μου. Δεν διαλέγω από την πίστη μόνο τα συμφέροντα, αλλά δεν κατάφερα να αποδεχτώ την παλαιά διαθήκη, είναι ξένη με καθετί μέσα μου και για την Εκκλησία έχω την χειρότερη γνώμη, οπότε εκκλησιάζομαι σπάνια και άνευ κοινού. Θεωρώ πως αν κάποιος είναι όντως Χριστιανός, δεν μπορεί να είναι παρά καλός πολίτης, φίλος, συνάδελφος. Δεν εννοείται καλός χριστιανός και φανατικός ή μισάνθρωπος ή κακόψυχος. Είναι πολύ πιο δύσκολο να είσαι χριστιανός από το να είσαι οτιδήποτε άλλο και τα περικλείει όλα. Δεν θεωρώ ότι ο Χριστιανισμός είναι πλέον η θρησκεία της Ελλάδας. Δεν μου αρέσει να σηκώνουν το πρωί παιδιά για προσευχή που δεν θέλουν να την πουν. ΘΑ ήθελα να ήμουν πιο πιστή.

 Σχετικά με τα έθνη τώρα. Νιώθω τυχερή που είμαι Ελληνίδα (προτιμώ το Έλληνας από το Γραικός ή Ρωμιός γιατί αυτά έχουν χρωματιστεί περισσότερο στο διάβα της ιστορίας), όχι γιατί απαξιώ τα άλλα έθνη, αλλά επειδή το κάθε έθνος είναι διαφορετικό (όχι ανώτερο ή κατώτερο)  και αυτό είναι το δικό μου. Δεν είμαι όμως τυχερή όπως αν γεννήθηκα με πράσινα μάτια, αφού δεν έχω καμία ευθύνη για τα μάτια μου, ενώ για το έθνος μου έχω. Είναι η γραμμή αίματος, η κληρονομιά  το έθνος και έχει σχέση με την ιστορία, όσο πιο απλά μπορώ να το πω. Κάπου γίνεται πιο θολή η γραμμή αυτή, αλλά συνεχίζει και υπάρχει. Νιώθω δηλ πως με τη γραμμή των προγόνων μου έχω μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες την "ψιλή κυριότητα" του κράτους και του κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει. Δεν έχει σχέση αυτό με μετανάστες και υποδοχή ξένων λαών στη χώρα, κάθε άλλο. Το καλύτερο κομμάτι στο σπίτι μου το δίνω στον καλεσμένο μας και μένω και νηστική που λέει ο λόγος για να τον φιλοξενήσω. Έχει σχέση με την αγάπη και την φιλοπατρία. Εξάλλου είπαμε είμαι χριστιανή.

Είμαι αριστερής ιδεολογίας σαφώς. Ελεύθερη υπήρξα πάντα και θεωρώ πως η ελευθερία είναι επιλογή, δεν μπορεί να σκλαβώσει κανείς κάποιον που δεν θέλει να σκλαβωθεί. Διψώ όμως για δικαιοσύνη. Διψώ.

[apri]

Προσωπικά αυτοπροσδιορίζομαι γραικός ρωμέικης κουλτούρας. Κι αεθνιστής. Ακολουθώντας την καστοριαδική άποψη περί έθνους ως φαντασιωσικής έννοιας. Για μένα, δηλαδή, μόνον πολιτισμικές ταυτότητες υφίστανται. Κι όχι εθνικές.

Μα, η εθνική ταυτότητα κατά βάση πολιτιστική είναι.
Ο Ηρόδοτος, όπως θα θυμάσαι,  αναφέρει τέσσερα συστατικά του έθνους (όμαιμον, ομόγλωσσον, ομόθρησκον, ομότροπον). Στο πρώτο δίνει από μόνος του σχετική αξία, όταν αναφέρεται στην ανάμειξη των Ελλήνων με άλλα έθνη (1.58.1 "το δε ελληνικόν......ἀπὸ σμικροῦ τεο τὴν ἀρχὴν ὁρμώμενον αὔξηται ἐς πλῆθος τῶν ἐθνέων, Πελασγῶν μάλιστα προσκεχωρηκότων αὐτῷ καὶ ἄλλων ἐθνέων βαρβάρων συχνῶν). Τα υπόλοιπα είναι τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας, δηλ η γλώσσα, η θρησκεία και πάνω από όλα, ο κοινός τρόπος σκέψης, η νοοτροπία των κατοίκων μιας γεωγραφικής περιοχής που έχουν κοινά βιώματα και κοινά σημεία αναφοράς.

Δεν μπορεί, λοιπόν, τα στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας να μην προβάλλονται στο σχολείο.
Γιατί ακόμα κι αν κάποιος έχει διαφορετική θρησκευτική πεποίθηση, δεν παύει να ζει σε ένα περιβάλλον όπου ο τρόπος σκέψης έχει επηρεαστεί από τη θρησκεία της πλειοψηφίας. Αν έχει άλλη μητρική γλώσσα, δεν παύει να ζει σε μια κοινότητα όπου η επικοινωνία γίνεται σε συγκεκριμένη γλώσσα.

Οι άνθρωποι αποκτούν την αίσθηση της ομαδικότητας λόγω συγκεκριμένων κοινών χαρακτηριστικών, ασχέτως των λοιπών διαφορών τους. Δεν βασίζονται οι κοινότητες σε κάτι φλου, απροσδιόριστο. Η ρευστότητα ευνοεί την ανάδειξη των διαφορών και τις ατομικές πορείες.

Απάντηση περί ύπαρξης θεού δεν έχω. Γι' αυτό κι αγνωστικιστής. Όμως, αν υπάρχει θεός, θεωρώ πως ουδεμιά σχέση έχει με τις θρησκείες (χριστιανισμό μωαμεθανισμό ιουδαϊσμό, για να μείνω στις μονοθεϊστικές).

Από καταβολής κόσμου οι άνθρωποι ανά τη γη αντιλαμβάνονταν στην καθημερινότητά τους ότι τα πάντα δεν εξελίσσονταν εντελώς τυχαία.
Ένιωθαν ότι υπήρχε κάτι απροσδιόριστο αλλά νοήμον που προνοούσε με μια μυστήρια συλλειτουργία νόμων, τύχης και ελεύθερης επιλογής, ώστε μακροπρόθεσμα το σύμπαν να βρίσκει την αρμονία, να ισορροπεί και να εξελίσσεται, αντί να βυθίζεται στο χάος και στην απόλυτη καταστροφή.
Ήταν η ίδια αίσθηση που είχε και ο Αϊνστάιν, όταν έλεγε κάποτε σε μια συνέντευξη  ότι "οι άνθρωποι, τα φυτά ή η κοσμική σκόνη —όλα χορεύουν στον μυστηριώδη σκοπό που παίζει από μακριά κάποιος αόρατος αυλητής".


Οι άνθρωποι των θρησκειών ήταν οι πρώτοι που προσπάθησαν να προσεγγίσουν το θέμα. Έδωσαν ονόματα, περιέγραψαν ιδιότητες, μίλησαν για τη βούληση αυτής της δύναμης, για τον προσωπικό ή απρόσωπό της χαρακτήρα, για το μέγεθος της ελευθερίας του ανθρώπου σε σχέση με αυτήν.
Και παρά τις διαφορές τους, σε κάποια στοιχεία δεν μπορεί να έχουν πέσει έξω. Ας πούμε, κάτι που επανέρχεται σε πολλές θρησκείες ως θεϊκό θέλημα είναι η ταπεινότητα (η μη ύβρις) και η αγάπη προς τους άλλους, που αν το καλοσκεφτείς, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, για να υπάρχει κοινωνική αρμονία.

Από εκεί και πέρα, σίγουρα, οι εκάστοτε κοινωνικές αντιλήψεις, τα συμφέροντα και οι προσωπικοί εγωισμοί των εκπροσώπων τους επηρέαζαν διαχρονικά την εικόνα που πρόβαλλαν. Όμως, οι θρησκείες δεν παύουν να είναι αυτές που σε γνωστικό επίπεδο ασχολούνταν πάντα με τη γενική εικόνα. Κι ήταν αυτές που επίμονα ζητούσαν πάντα να κοιτάξει ο άνθρωπος και λίγο πέρα από τον εαυτό του, να εγκαταλείψει την ιδέα του απόλυτου ελέγχου της πραγματικότητας και της προσωπικής του παντοδυναμίας. Άρα, ας μη μηδενίζουμε την προσφορά τους ελαφρά τη καρδία.

Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κίνδυνος ν' απωλέσουμε την ταυτότητά μας ως λαός αν εγκαταλείψουμε το τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια ή κάλλιο να τ' αντικαταστήσουμε με το τρίπτυχο Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφοσύνη;

Φοβάμαι πως όσοι εμμένουν σε τρίπτυχα είναι συνήθως άνθρωποι που διαστρεβλώνουν το νόημά τους και καπηλεύονται τη συναισθηματική αξία τους στις καρδιές των ανθρώπων. Αυτοί που μίλαγαν πολύ για το πρώτο τρίπτυχο έκαναν πολέμους, αυτοί που μιλούσαν για το δεύτερο έστησαν γκιλοτίνες.

Θα προτιμούσα να πιστεύουμε όχι σε τρίπτυχα, αλλά σε όλες τις πνευματικές αξίες, με την προϋπόθεση ότι τις πιστεύουμε με ειλικρίνεια, μετριοπάθεια και κυρίως ενσυναίσθηση, ώστε να διασφαλίζουμε τελικά την ανθρωπιά και όχι τον εγωισμό μας.

Δεν μπορεί, για παράδειγμα, η δική μας ελευθερία να περιλαμβάνει την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων ή την υποτίμηση των επιλογών τους.
Δεν μπορεί η δικαιοσύνη να απονέμεται όπου και όπως μας βολεύει προσωπικά.
Δεν μπορεί να θεωρούμε άξια σεβασμού μόνο τη δική μας πατρίδα, τη δική μας οικογένεια, τη δική μας θρησκεία.

[topsy]

Μα, η εθνική ταυτότητα κατά βάση πολιτιστική είναι.
Ο Ηρόδοτος, όπως θα θυμάσαι,  αναφέρει τέσσερα συστατικά του έθνους (όμαιμον, ομόγλωσσον, ομόθρησκον, ομότροπον). Στο πρώτο δίνει από μόνος του σχετική αξία, όταν αναφέρεται στην ανάμειξη των Ελλήνων με άλλα έθνη (1.58.1 "το δε ελληνικόν......ἀπὸ σμικροῦ τεο τὴν ἀρχὴν ὁρμώμενον αὔξηται ἐς πλῆθος τῶν ἐθνέων, Πελασγῶν μάλιστα προσκεχωρηκότων αὐτῷ καὶ ἄλλων ἐθνέων βαρβάρων συχνῶν). Τα υπόλοιπα είναι τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας, δηλ η γλώσσα, η θρησκεία και πάνω από όλα, ο κοινός τρόπος σκέψης, η νοοτροπία των κατοίκων μιας γεωγραφικής περιοχής που έχουν κοινά βιώματα και κοινά σημεία αναφοράς.

Δεν μπορεί, λοιπόν, τα στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας να μην προβάλλονται στο σχολείο.
Γιατί ακόμα κι αν κάποιος έχει διαφορετική θρησκευτική πεποίθηση, δεν παύει να ζει σε ένα περιβάλλον όπου ο τρόπος σκέψης έχει επηρεαστεί από τη θρησκεία της πλειοψηφίας. Αν έχει άλλη μητρική γλώσσα, δεν παύει να ζει σε μια κοινότητα όπου η επικοινωνία γίνεται σε συγκεκριμένη γλώσσα.

Οι άνθρωποι αποκτούν την αίσθηση της ομαδικότητας λόγω συγκεκριμένων κοινών χαρακτηριστικών, ασχέτως των λοιπών διαφορών τους. Δεν βασίζονται οι κοινότητες σε κάτι φλου, απροσδιόριστο. Η ρευστότητα ευνοεί την ανάδειξη των διαφορών και τις ατομικές πορείες.

 

Από καταβολής κόσμου οι άνθρωποι ανά τη γη αντιλαμβάνονταν στην καθημερινότητά τους ότι τα πάντα δεν εξελίσσονταν εντελώς τυχαία.
Ένιωθαν ότι υπήρχε κάτι απροσδιόριστο αλλά νοήμον που προνοούσε με μια μυστήρια συλλειτουργία νόμων, τύχης και ελεύθερης επιλογής, ώστε μακροπρόθεσμα το σύμπαν να βρίσκει την αρμονία, να ισορροπεί και να εξελίσσεται, αντί να βυθίζεται στο χάος και στην απόλυτη καταστροφή.
Ήταν η ίδια αίσθηση που είχε και ο Αϊνστάιν, όταν έλεγε κάποτε σε μια συνέντευξη  ότι "οι άνθρωποι, τα φυτά ή η κοσμική σκόνη —όλα χορεύουν στον μυστηριώδη σκοπό που παίζει από μακριά κάποιος αόρατος αυλητής".


Οι ανθρώποι των θρησκειών ήταν οι πρώτοι που προσπάθησαν να προσεγγίσουν το θέμα. Έδωσαν ονόματα, περιέγραψαν ιδιότητες, μίλησαν για τη βούληση αυτής της δύναμης, για τον προσωπικό ή απρόσωπό της χαρακτήρα, για το μέγεθος της ελευθερίας του ανθρώπου σε σχέση με αυτήν.
Και παρά τις διαφορές τους, σε κάποια στοιχεία δεν μπορεί να έχουν πέσει έξω. Ας πούμε, κάτι που επανέρχεται σε πολλές θρησκείες ως θεϊκό θέλημα είναι η ταπεινότητα (η μη ύβρις) και η αγάπη προς τους άλλους, που αν το καλοσκεφτείς, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, για να υπάρχει κοινωνική αρμονία.

Από εκεί και πέρα, σίγουρα, οι εκάστοτε κοινωνικές αντιλήψεις, τα συμφέροντα και οι προσωπικοί εγωισμοί των εκπροσώπων τους επηρέαζαν διαχρονικά την εικόνα που πρόβαλλαν. Όμως, οι θρησκείες δεν παύουν να είναι αυτές που σε γνωστικό επίπεδο ασχολούνταν πάντα με τη γενική εικόνα. Κι ήταν αυτές που επίμονα ζητούσαν πάντα να κοιτάξει ο άνθρωπος και λίγο πέρα από τον εαυτό του, να εγκαταλείψει την ιδέα του απόλυτου ελέγχου της πραγματικότητας και της προσωπικής του παντοδυναμίας. Άρα, ας μη μηδενίζουμε την προσφορά τους ελαφρά τη καρδία.


 

Φοβάμαι πως όσοι εμμένουν σε τρίπτυχα είναι συνήθως άνθρωποι που διαστρεβλώνουν το νόημά τους και καπηλεύονται τη συναισθηματική αξία τους στις καρδιές των ανθρώπων. Αυτοί που μίλαγαν πολύ για το πρώτο τρίπτυχο έκαναν πολέμους, αυτοί που μιλούσαν για το δεύτερο έστησαν γκιλοτίνες.

Θα προτιμούσα να πιστεύουμε όχι σε τρίπτυχα, αλλά σε όλες τις πνευματικές αξίες, με την προϋπόθεση ότι τις πιστεύουμε με ειλικρίνεια, μετριοπάθεια και κυρίως ενσυναίσθηση, ώστε να διασφαλίζουμε τελικά την ανθρωπιά και όχι τον εγωισμό μας.

Δεν μπορεί, για παράδειγμα, η δική μας ελευθερία να περιλαμβάνει την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων ή την υποτίμηση των επιλογών τους.
Δεν μπορεί η δικαιοσύνη να απονέμεται όπου και όπως μας βολεύει προσωπικά.
Δεν μπορεί να θεωρούμε άξια σεβασμού μόνο τη δική μας πατρίδα, τη δική μας οικογένεια, τη δική μας θρησκεία.

Εξαιρετική τοποθέτηση!

[leon.]

ppil σ' ευχαριστώ πολύ για την κρυστάλλινη τοποθέτησή σου!

apri ήσουν αναλυτικότατη και σ' ευχαριστώ!

Μια μόνο διευκρίνηση για τη δικιά μου θέση. Ως έθνος εννοώ τη νεωτερική έννοια κι όχι την αρχαία. Για παράδειγμα δεν υπήρχε ιταλικό έθνος ή ελληνικό έθνος ή γαλλικό έθνος κατά το Μεσαίωνα. Τότε υπήρχαν αποκλειστικά υπήκοοι βασιλέων και δουλοπάροικοι φεουδαρχών. Η πολιτιστική, όμως, κοινότητα υπήρχε. Με το πέρασμα στην κεφαλαιοκρατία έχουμε, πλέον, προλεταρίους (αντί δουλοπάροικους) και αστική δημοκρατία (κατά Μαρξ, κι ευστοχότερα, αστική ολιγαρχία) με πολιτικό υποκείμενο το έθνος. Έχει στοιχεία πολιτισμικής κοινότητας το έθνος στη νεωτερική εποχή, αλλά με πολύ πιο κλειστό και περιορισμένο τρόπο (για τούτο και μιλάμε για έθνη-κράτη κι όχι, απλά, για έθνη όπως στην αρχαιότητα). Θα προτιμούσα, λοιπόν, ν' αυτοπροσδιορίζομαι ως γραικός (όνομα που πηγάζει απ' τη ρωμαϊκή εποχή) ρωμέικης κουλτούρας (δηλαδή βυζαντινής απόρροιας) παρά ως έλληνας (άνωθεν και φαναριώτικα επιβληθέν το 1822) που αποκόπτει δυο χιλιάδες χρόνια και προσπαθεί απεγνωσμένα να συνδέσει το σήμερα με τον Όμηρο. Φυσικά εύλογο να γίνει αυτό για να δομηθεί το αναγκαίο φαντασιωσικό περί σύνδεσης αρχαίου-μεσαιωνικού-νεωτέρου λαού (πρόκειται για διαφορετικούς λαούς κι όχι έναν όπως επιχειρείται ν' αποδοθεί) και να κατασκευαστεί το αντίστοιχο κράτος με τις απαραίτητες αναφορές και παραπομπές στη συλλογική συνείδηση (που εκπαιδεύτηκε κατάλληλα στα σχολειά). Κατ' εμέ όχι λοιπόν στο "έθνος" και στο "έλληνας". Διαστρεβλώνει την αλήθεια κι αποκρύπτει ιστορικά δεδομένα. Κι αντιμετωπίζει, εν τέλει, στατικά (κι άρα εσφαλμένα) την ιστορία κι όχι δυναμικά.

apri θέλω να πω κάτι και για τη φράση του Einstein που παράθεσες. Ο Αϊνστάιν ήταν άθρησκος (αναφέρομαι, βεβαίως, στις προσωπικές πεποιθήσεις κι όχι στην εβραϊκή πολιτισμική του ταυτότητα). Ο αυλητής δεν είναι ο θεός των θρησκειών. Δεν εννοεί κάτι τέτοιο (όποιας θρησκείας). Θα μπορούσε ο Αυλητής να 'ναι κάλλιστα η Τύχη. Σίγουρα, όμως, δεν είναι ο θεός των χριστιανών των εβραίων των μουσουλμάνων όπως απεικονίζεται στην Καινή Διαθήκη στην Παλαιά Διαθήκη στο Κοράνι. Ο σκοπός που παίζει ο αυλητής είναι η λογική είναι οι νόμοι της φυσικής κι όχι τα υπέρλογα θαύματα της θρησκείας. Ο ίδιος ο αυλητής; Προείπα, άγνωστος. Μοιάζει η άποψη του Αϊνστάιν με την άποψη του Ροβεσπιέρου.

[apri]

Leon, είσαι και Έλληνας και Γραικός και Ρωμιός. Γιατί η παράδοσή σου ξεκινά από την αρχαιότητα, περνάει από το Μεσαίωνα και φτάνει στο σήμερα. Κι αυτή η συνέχεια αποδεικνύεται σε όλες τις πτυχές της, δηλαδή στη γλώσσα, στην τέχνη, στον τρόπο σκέψης, ακόμα και στη θρησκεία, μια και η ορθόδοξη εκδοχή του χριστιανισμού είναι βασισμένη σε μεγάλο βαθμό στην αρχαιοελληνική σκέψη και τελετουργία (όπως λχ ο προτεσταντισμός είναι προσαρμοσμένος στη γερμανική νοοτροπία περί ατομικής ευθύνης).

Οι Φαναριώτες αυτό που έκαναν στην εποχή τους ήταν μια προσπάθεια να απελευθερώσουν τους συμπολίτες τους από το στίγμα του ραγιά θυμίζοντάς τους ενδοξότερες εποχές του ελληνισμού που είχαν ξεχαστεί. Ήταν σαν να έλεγαν "θυμήσου ποιοι ήταν οι πρόγονοί σου, γιατί μπορείς και εσύ να γίνεις εξίσου σημαντικός, γιατί μπορείς κι εσύ να είσαι ελεύθερος όπως ήταν εκείνοι".

Βέβαια, στην πορεία το πράγμα ξέφυγε και φτάσαμε σε ένα σημείο αρρωστημένης αρχαιολατρίας που υποτιμούσε τα μεταγενέστερα πολιτιστικά στάδια.
Όμως, ισορροπία δεν είναι να αποκόψεις τώρα τη σύνδεσή σου με το αρχαίο παρελθόν και να λες ότι η ιστορία σου ξεκίνησε από τη ρωμαϊκή εποχή. Είναι πολιτιστικός ακρωτηριασμός. Είναι σαν να λες ότι έχεις σχέση μόνο με τον παππού σου, αλλά δεν θες να ξερεις τίποτα για τον προπάππου σου.

Έπειτα, νοσταλγείς εποχές του παρελθόντος όπου συνυπήρχαν διάφορες πολιτιστικές ταυτότητες εντός πολυεθνικών αυτοκρατοριών.
Οι αυτοκρατορίες ήταν τυραννικά καθεστώτα όπου δεν υπήρχαν πολίτες αλλά υπήκοοι. Κι είναι ψευδαίσθηση ότι, επειδή υπήρχαν διαφορετικές ταυτότητες, γίνονταν και σεβαστές. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες κυνήγησαν τους χριστιανούς, ο Καρλομάγνος τους παγανιστές, οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες και οι Πάπες τους αιρετικούς, οι δε Οθωμανοί τις άλλες εθνότητες τις θεωρούσαν το λιγότερο υποτελείς. Ούτε όλες οι πολιτιστικές ταυτότητες είχαν τον ίδιο βαθμό επιρροής εντός των αυτοκρατοριών.

Ψευδαίσθηση είναι ότι και στα νεότερα χρόνια που ιδρύθηκαν τα κράτη εξαλείφθηκε η πολυεθνική συνύπαρξη. Αυτό τεχνικά ήταν δύσκολο λόγω της συνεχούς μετακίνησης των πληθυσμών. Απλώς, με τον γεωγραφικό περιορισμό μειώθηκαν τα ποσοστά και έγινε ακόμα πιο έντονη η παρουσία της κυρίαρχης πολιτιστικής ομάδας.
Το μεγάλο κέρδος με τη δημιουργία κρατών ήταν ότι μπόρεσε σε αρκετές περιπτώσεις να επανέλθει η δημοκρατία, πολίτευμα που υπήρχε στην παράδοση εθνών τον καιρό που ήταν μικρές διοικητικές οντότητες (βλ πόλη-κράτος της Αθήνας ή της Ρώμης) και που δεν χρειάστηκε να εφευρεθεί από την αρχή, ακριβώς γιατί πάντα ο κόσμος διατηρούσε μια πνευματική σύνδεση με το παρελθόν του.

Το ότι οι δημοκρατίες δεν εξελίχθηκαν σε βαθμό που να σέβονται περισσότερο τη διαφορετικότητα είναι άλλη ιστορία που έχει να κάνει και με θέματα εξουσίας, αλλά και με την καλλιέργεια μιας εγωκεντρικής ελευθερίας που αδιαφορούσε για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων.
Ακόμα και τώρα θεωρούν κάποιοι λογικό να απενοχοποιούν την ασυδοσία λέγοντας περίπου ότι ο καθένας έχει απεριόριστη ελευθερία να λέει και να κάνει ο,τι θέλει αδιαφορώντας για τα συναισθήματα των άλλων. Μπορεί δηλ να βανδαλίζει σύμβολα, έργα τέχνης, βιβλία, ανθρώπους, εφόσον τον βολεύει και γι' αυτόν είναι από αδιάφορα ως ενοχλητικά.
Γι' αυτήν την κατάσταση δεν μας φταίει, όμως, το έθνος-κράτος ούτε η αρχαιομανία, αλλά η προσκόλληση στο εγώ μας, που ούτε η θρησκεία ούτε η επιστήμη μπόρεσαν να εξαλείψουν.

[apri]

apri θέλω να πω κάτι και για τη φράση του Einstein που παράθεσες. Ο Αϊνστάιν ήταν άθρησκος (αναφέρομαι, βεβαίως, στις προσωπικές πεποιθήσεις κι όχι στην εβραϊκή πολιτισμική του ταυτότητα). Ο αυλητής δεν είναι ο θεός των θρησκειών. Δεν εννοεί κάτι τέτοιο (όποιας θρησκείας). Θα μπορούσε ο Αυλητής να 'ναι κάλλιστα η Τύχη. Σίγουρα, όμως, δεν είναι ο θεός των χριστιανών των εβραίων των μουσουλμάνων όπως απεικονίζεται στην Καινή Διαθήκη στην Παλαιά Διαθήκη στο Κοράνι. Ο σκοπός που παίζει ο αυλητής είναι η λογική είναι οι νόμοι της φυσικής κι όχι τα υπέρλογα θαύματα της θρησκείας. Ο ίδιος ο αυλητής; Προείπα, άγνωστος. Μοιάζει η άποψη του Αϊνστάιν με την άποψη του Ροβεσπιέρου.

Μα, δεν είπα ότι ο Αϊνστάιν πίστευε στον Θεό των θρησκειών, αν και η αλήθεια είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο τον προσέγγιζε ο ίδιος και ο Ροβεσπιέρος ως μια  απρόσωπη μη παρεμβατική δύναμη θυμίζει λίγο την πρόσληψή του στον ινδουισμό.
Είπα ότι αντιλαμβανόταν, όπως πολλοί άνθρωποι, την ύπαρξη κάποιας υπερκείμενης νοήμονος δύναμης που είναι απρόσιτη (γι' αυτό είναι μακριά) και παίζει έναν σκοπό που διασφαλίζει την αρμονία (χορός). Ο αυλητής σε καμιά περίπτωση δεν ήταν γι' αυτόν η Τύχη. Το έλεγε άλλωστε ότι ο Θεός δεν παίζει ζάρια. Πώς θα μπορούσε άλλωστε η τύχη να χειρίζεται νόμους και να προκύπτει αρμονία;
Ο σκοπός που παίζει ο αυλητής έχει σίγουρα σχέση με τους φυσικούς νόμους, οι οποίοι είναι δικοί του, πλην ανεξερεύνητοι σε κάποιον βαθμό (εξ ου και μυστηριώδης ο σκοπός).

Αυτά που χαρακτηρίζεις ως υπέρλογα θαύματα της θρησκείας δεν είναι απαραιτήτως, ξέρεις, πράγματα χωρίς καμία λογική εξήγηση, που δεν υπακούουν σε κανέναν "σκοπό του αυλητή", σε κανέναν φυσικό νόμο.
Απλώς, από τον καιρό του Διαφωτισμού και μετά ο ίδιος ορθολογισμός που μας απελευθέρωσε από δεισιδαιμονίες, μας παγίδευσε στην ψευδαίσθηση ότι υπάρχει μόνο ό,τι μπορεί να εξηγηθεί με την τρέχουσα λογική. Όμως, ένας ειλικρινής επιστήμονας ξέρει καλά πως υπάρχουν πράγματα που συμβαίνουν, αλλά δεν εξηγούνται (είναι επομένως "θαύματα"), όπως και ότι οι ερμηνευτικές δυνατότητες της επιστήμης είναι μεγάλες αλλά όχι απεριόριστες. Το ότι δεν βρίσκουμε μια εξήγηση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάτι δεν συμβαίνει.
Όπως, όμως, κάποτε οι άνθρωποι από ανασφάλεια και ανευθυνότητα προτιμούσαν να πιστεύουν διάφορες δεισιδαιμονίες παρά να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεων τους, έτσι και τώρα πολλοί νιώθουν ανασφάλεια μπροστά στην ιδέα ότι μπορεί να υπάρχει κάτι ανεξήγητο και μη ελέγξιμο. Κατά μία έννοια, ο ορθολογισμός στην υπερβολή του μας καθιστά δέσμιους του εαυτού μας, καθώς μας στερεί την αντίληψη ότι μπορεί να υπάρχει κάτι πάνω ή πέρα από το εγώ μας. Κι αυτό τελικά επηρεάζει ακόμα και τον τρόπο που βλέπουμε τα υπόλοιπα έμψυχα όντα γύρω μας, καθώς τα τοποθετούμε σε χαμηλότερα ύψη, σε λιγότερο ισχυρές θέσεις από εμάς.

Τέλος πάντων,  το πήγαμε πολύ μακριά.

[trust no one]

Μα, δεν είπα ότι ο Αϊνστάιν πίστευε στον Θεό των θρησκειών, αν και η αλήθεια είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο τον προσέγγιζε ο ίδιος και ο Ροβεσπιέρος ως μια  απρόσωπη μη παρεμβατική δύναμη θυμίζει λίγο την πρόσληψή του στον ινδουισμό.
Είπα ότι αντιλαμβανόταν, όπως πολλοί άνθρωποι, την ύπαρξη κάποιας υπερκείμενης νοήμονος δύναμης που είναι απρόσιτη (γι' αυτό είναι μακριά) και παίζει έναν σκοπό που διασφαλίζει την αρμονία (χορός). Ο αυλητής σε καμιά περίπτωση δεν ήταν γι' αυτόν η Τύχη. Το έλεγε άλλωστε ότι ο Θεός δεν παίζει ζάρια. Πώς θα μπορούσε άλλωστε η τύχη να χειρίζεται νόμους και να προκύπτει αρμονία;
Ο σκοπός που παίζει ο αυλητής έχει σίγουρα σχέση με τους φυσικούς νόμους, οι οποίοι είναι δικοί του, πλην ανεξερεύνητοι σε κάποιον βαθμό (εξ ου και μυστηριώδης ο σκοπός).

Αυτά που χαρακτηρίζεις ως υπέρλογα θαύματα της θρησκείας δεν είναι απαραιτήτως, ξέρεις, πράγματα χωρίς καμία λογική εξήγηση, που δεν υπακούουν σε κανέναν "σκοπό του αυλητή", σε κανέναν φυσικό νόμο.
Απλώς, από τον καιρό του Διαφωτισμού και μετά ο ίδιος ορθολογισμός που μας απελευθέρωσε από δεισιδαιμονίες, μας παγίδευσε στην ψευδαίσθηση ότι υπάρχει μόνο ό,τι μπορεί να εξηγηθεί με την τρέχουσα λογική. Όμως, ένας ειλικρινής επιστήμονας ξέρει καλά πως υπάρχουν πράγματα που συμβαίνουν, αλλά δεν εξηγούνται (είναι επομένως "θαύματα"), όπως και ότι οι ερμηνευτικές δυνατότητες της επιστήμης είναι μεγάλες αλλά όχι απεριόριστες. Το ότι δεν βρίσκουμε μια εξήγηση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάτι δεν συμβαίνει.
Όπως, όμως, κάποτε οι άνθρωποι από ανασφάλεια και ανευθυνότητα προτιμούσαν να πιστεύουν διάφορες δεισιδαιμονίες παρά να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεων τους, έτσι και τώρα πολλοί νιώθουν ανασφάλεια μπροστά στην ιδέα ότι μπορεί να υπάρχει κάτι ανεξήγητο και μη ελέγξιμο. Κατά μία έννοια, ο ορθολογισμός στην υπερβολή του μας καθιστά δέσμιους του εαυτού μας, καθώς μας στερεί την αντίληψη ότι μπορεί να υπάρχει κάτι πάνω ή πέρα από το εγώ μας. Κι αυτό τελικά επηρεάζει ακόμα και τον τρόπο που βλέπουμε τα υπόλοιπα έμψυχα όντα γύρω μας, καθώς τα τοποθετούμε σε χαμηλότερα ύψη, σε λιγότερο ισχυρές θέσεις από εμάς.

Τέλος πάντων,  το πήγαμε πολύ μακριά.

Το βασικότερο "πρόβλημα" (κατ'εμέ τουλάχιστον) αυτών που στρέφονται στην αθεΐα (ή άλλες πιο "βολικές" θρησκείες που υπόσχονται π.χ. 72 παρθένος μετά θάνατον) είναι  ο φόβος τους απέναντι στην ιδέα ότι μετά την κοίμηση τους (τον "θάνατο") υπάρχει Κρίση για τα πεπραγμένα τους επί γης κι ανάλογα ανταμοιβή (Παράδεισος) ή "τιμωρία" (κόλαση),  με αιώνιο (με την κυριολεκτική έννοια της λέξης) μάλιστα χαρακτήρα. Επειδή λοιπόν αυτό τρομοκρατεί από τη μία κι από την άλλη περιορίζει την έμφυτη τάση για yolo κι "ελευθερία", πασπαλίζουν τη στροφή τους αυτή με διάφορα "επιχειρήματα", προσπαθώντας να πείσουν εαυτούς κι αλλήλους.

Αν είναι τυχεροί, τότε κάποιο γεγονός πριν την κοίμηση τους τους κάνει να αναθεωρήσουν. Βασικά ο Θεός ως Ελεήμων στέλνει σε όλους τέτοια γεγονότα. Το θέμα είναι αν είναι σε θέση να τα αντιληφθούν κι αν επιθυμούν να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν είναι τυχεροί λοιπόν, αλλάζουν ρότα πριν να είναι αργά. Αν είναι ακόμη πιο τυχεροί, τότε το γεγονός αυτό δεν είναι κάτι δυσάρεστο (όπως π.χ. μια ανίατη ασθένεια ή ένα ατύχημα).

Χριστός Ανέστη!