Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[pasxalisΠΕ02]

Θα ήθελα μια διευκρίνιση σχετικά με την επιθετική μετοχή. Η έναρθρη επιθετική μετοχή έχει υποκείμενο αποκλειστικά το άρθρο της ή εφόσον υπάρχει στην πρόταση το νοηματικό της υποκείμενο τότε αυτό είναι το υποκείμενο; Π.χ. αρχαία Α΄λυκείου: επί τας αφεστηκυιας αυτων πόλεις. Ποιο είναι το υποκείμενο το τας ή το πόλεις; Αν κάποιος γνωρίζει κάποιο αξιόπιστο συντακτικό που να περιλαμβάνει τον αντίστοιχο κανόνα πολύ θα με βοηθούσε. Ευχαριστώ!

Η έναρθρη επιθετική μετοχή παίρνει πάντοτε υποκείμενο το άρθρο της και έχει πάντα έναν επιπλέον συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση (πέραν του χαρακτηρισμού της ως επιθετική). Για παράδειγμα στην πρόταση που αναφέρεις: τας αφεστηκυιας: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο πόλεις με υποκείμενο το άρθρο της: τας.

[PDE ads]

[karousel]

Το ότι μπορεί να παίρνει ως υποκείμενο το πόλεις το ανέφερε μια καθηγήτρια σε σχολική τάξη και ψάχνοντας βρήκα σε μια θεματογραφία έναν κανόνα που λέει ότι αν το νοηματικό υποκείμενο της μετοχής περιλαμβάνεται στην πρόταση τότε αυτό είναι υποκείμενο και όχι το άρθρο της, όμως αυτό ούτε το έχω ξανακούσει ούτε το βρήκα σε κάποιο συντακτικό και γι' αυτό ζητώ διευκρίνιση, κυρίως για το άγνωστο της γ΄λυκειου, και όχι τόσο για την α΄λυκειου

[apri]

Όταν λέμε "επιθετική μετοχή", στην πραγματικότητα πιστεύω ότι έχουμε να κάνουμε με δύο περιπτώσεις που διαφέρουν ελαφρά:

1. Οι αναφορικές μετοχές (συνήθως άναρθρες) που ισοδυναμούν με αναφορική πρόταση και συντάσσονται κανονικά παίρνοντας ως υποκείμενο το ουσιαστικό που προσδιορίζουν.

π.χ  Ελαύνει εις πόλιν οικουμένην.
      Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν.
      Άμα τῷ ἦρι ἀρχομένῳ
      Τούτο έμόν ἔργον ἐστὶ καὶ τῶν κηδομένων  τῆς πόλεως (πολιτών)
      Τα συμφέροντα τη πόλει (πράγματα)




2.Έναρθρες επιθετικές μετοχές χωρίς αντικείμενο που ισοδυναμούν με ονόματα και συντάσσονται όπως αυτά (και όχι όπως οι μετοχές).

π.χ Επί τας πόλεις τας δημοκρατούμενας
     Τὰς ἔχθρας τὰς ἐνεστηκυίας

Στην περίπτωση αυτή η μετοχή ισοδυναμεί με επίθετο (εξ ου και ο όρος "επιθετική μετοχή").

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές τέτοιες έναρθρες μετοχές τελικά ουσιαστικοποιήθηκαν.
π.χ οι άρχοντες, οι λέγοντες (πολίτες/άνθρωποι)
      τα υπάρχοντα, τα κατηγορημένα, τα βεβουλευμένα, τα συμφέροντα (πράγματα)
      το παρόν, το μέλλον, το παρελθόν (πράγμα)
      η τεκούσα (γυνή), ο τεκών (ανήρ)

Τα μικρά συμφέροντα της πόλεως   (σε αντίθεση με:  Τα συμφέροντα τη πόλει (πράγματα) )



Ειδική κατηγορία αποτελούν κάποιες μετοχές ενικού σε ουδέτερο γένος  (π.χ  τὸ θαρσοῦν, τὸ δεδιός, το νοσοῦν, τό ἡσυχάζον) που ισοδυναμούν με αφηρημένα ουσιαστικά (π.χ το θάρρος, ο φόβος, η νόσος, η ησυχία)
και ενδεχομένως πλάστηκαν είτε κατ’ αναλογίαν με αντίστοιχα έναρθρα απαρέμφατα (π.χ το θαρσείν, το νοσείν)
είτε κατ’ αναλογίαν με ουσιαστικοποιημένα επίθετα ουδετέρου γένους που δήλωναν επίσης αφηρημένη έννοια
(π.χ το άδικον (πράγμα) αντί η αδικία).

[karousel]

Ό,τι έχει αναφερθεί μέχρι τώρα γνώριζα και εγώ, άρα το πόλεις δεν μπορεί να θεωρηθεί υποκείμενο, τουλάχιστον με βάση τα γνωστά συντακτικά. Σε σχέση με την τοποθέτηση της Apriστην Γ΄Λυκείου ακολουθούμε την πεπατημένη ή δίνουμε και μια νέα εκδοχή;

[PDE ads]

[apri]

Νομίζω ότι στη Γ' Λυκείου αναγκαστικά ακολουθείς την πεπατημένη, αφού καλώς ή κακώς με βάση αυτήν θα αξιολογηθούν. Δεν είναι φοιτητές ή επιστήμονες που εκφράζουν την άποψή τους σε μια εργασία, αλλά μαθητές που καλούνται να γράψουν αυτά που διδάχθηκαν και είναι κοινώς αποδεκτά. Δεν βλάπτει βέβαια να ακούσουν κι άλλη εκδοχή, αρκεί να όμως να μην μπερδευτούν στο τέλος.
Εγώ σε τέτοιες περιπτώσεις εκφράζω την άποψή μου, μόνο αν δω ότι δικαίως προβληματίζεται και ο μαθητής για κάτι (π.χ Μα είναι δυνατόν ένα άρθρο να είναι υποκείμενο της μετοχής;), γιατί δεν θέλω να του μένει η εντύπωση ότι η γλώσσα ή οι φιλόλογοι διακρίνονται από παραλογισμό. 

[frerar]

- στη μεν φράση "επί τας αφεστηκυίας αυτών πόλεις" η μετοχή ανήκει στη δεύτερη περίπτωση (επιθετική μετοχή) και έχει ως υποκείμενο το άρθρο της (άντε ας το καταπιώ κι αυτό ),

- ενώ αν ήταν "επί τας πόλεις αφεστηκυίας αυτών", η μετοχή θα ανήκε στην πρώτη περίπτωση (αναφορική μετοχή) και θα θεωρούσα υποκείμενό της το "τας πόλεις".

Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω εγώ είναι η πρώτη σύνταξη (με το χαρακτηρισμό της ως επιθετικής). Τι είναι αυτό που μας οδηγεί στο να χαρακτηρίσομε τη μετοχή αφεστηκυιας επιθετική; Δεν είναι αρκετά σαφές ότι α) ο εμπρόθετος  εχθρικής διάθεσης είναι το : "επί τας....πόλεις"
β) ότι το άρθρο δεν ανήκει στη μετοχή αλλά στον ουσιαστικό πόλεις;
 

[frerar]

Συγγνώμη για την απορία μου, αλλά ναι μεν μια μετοχή που συνοδεύεται από άρθρο θεωρείται υποθετική και συνηθίζουμε να αναφέρουμε ως υποκείμενό της το άρθρο της

φτάνει όμως το άρθρο αυτό να συνοδεύει (να ανήκει κατά κάποιον τρόπο) όντως στη μετοχή και όχι όπως εδώ που-νομίζω πως γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το τας είναι το άρθρο του ουσιαστικού πόλεις....

[frerar]

Συγγνώμη για την απορία μου, αλλά ναι μεν μια μετοχή που συνοδεύεται από άρθρο θεωρείται επιθετική και συνηθίζουμε να αναφέρουμε ως υποκείμενό της το άρθρο της

φτάνει όμως το άρθρο αυτό να συνοδεύει (να ανήκει κατά κάποιον τρόπο) όντως στη μετοχή και όχι όπως εδώ που-νομίζω πως γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το τας είναι το άρθρο του ουσιαστικού πόλεις....

ο δαίμων του υπολογιστή....επιθετική ήθελα να γράψω

[sharon]

έχω πάψει να λέω ότι η επιθετική μετοχή έχει υποκείμενο το άρθρο της.. δεν ακολουθώ καμία πεπατημένη ,, ακόμα κι αν ο μαθητής πρόκειται να δώσει αύριο πανελλήνιες...σε κανένα από τα σωστά, επιστημονικά συντακτικά (J.Ηumbert,, Κύννερ) δεν το γράφει και δεν το έχω διαβάσει.. επιπλέον δεν υπάρχει καμιά λογική σ αυτό.. τι θα πει η επιθετική μετοχή έχει υποκείμενο το άρθρο της ??
το υποκείμενο της επιθετικής μετοχής είναι το ουσιαστικό στο οποίο αυτή αναφέρεται ..αφεστηκυίας υποκ. τας πόλεις..
δηλαδή ,, αν αναλύαμε τη μετοχή δεν θα  λέγαμε : επι τας πόλεις αι αφεστήκασι ??

[apri]

- στη μεν φράση "επί τας αφεστηκυίας αυτών πόλεις" η μετοχή ανήκει στη δεύτερη περίπτωση (επιθετική μετοχή) και έχει ως υποκείμενο το άρθρο της (άντε ας το καταπιώ κι αυτό ),

- ενώ αν ήταν "επί τας πόλεις αφεστηκυίας αυτών", η μετοχή θα ανήκε στην πρώτη περίπτωση (αναφορική μετοχή) και θα θεωρούσα υποκείμενό της το "τας πόλεις".

Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω εγώ είναι η πρώτη σύνταξη (με το χαρακτηρισμό της ως επιθετικής). Τι είναι αυτό που μας οδηγεί στο να χαρακτηρίσομε τη μετοχή αφεστηκυιας επιθετική; Δεν είναι αρκετά σαφές ότι α) ο εμπρόθετος  εχθρικής διάθεσης είναι το : "επί τας....πόλεις"
β) ότι το άρθρο δεν ανήκει στη μετοχή αλλά στον ουσιαστικό πόλεις;
 

Στη φράση "επί τας αφεστηκυίας αυτών πόλεις", το άρθρο ανήκει και στη μετοχή και στο ουσιαστικό, όπως ακριβώς συμβαίνει, όταν έχουμε επίθετο π.χ "επί τας ομόρους αυτοίς πόλεις". Επίσης, η επιθετική μετοχή προηγείται του ουσιαστικού που προσδιορίζει, όπως συμβαίνει συνήθως με το επίθετο. Σκέψου ένα παράδειγμα στα νέα ελληνικά π.χ Οι κατακτημένες πόλεις (επιθετική μετοχή)- Οι πόλεις κατακτημένες ήδη από τον 15ο αιώνα....(αναφορική μετοχή). Στην πρώτη περίπτωση είναι σαν να έχεις επίθετο (δεν είναι τυχαίο πόσες τέτοιες μετοχές λειτουργούν σαν ουσιαστικοποιημένα επίθετα), στη δεύτερη εμένα μού μοιάζει για συμπλήρωμα (όπως είναι η παράθεση και η επεξήγηση). Είναι λίγο λεπτή η διαφορά, αλλά νομίζω ότι υπάρχει.

[frerar]

Νομίζω πως πολύ σωστά η apri θέτει το συγκεκριμένο θέμα και βοηθά όλους μας σε μια εποικοδομητική συζήτηση.

Θεωρώ πάντως ότι ανάλογα με τον τρόπο που θα το μεταφράσει ο καθηγητής ή ο μαθητής θα οδηγηθεί στην αντίστοιχη επιλογή.
Η γνώμη μου είναι ότι δε χρειάζεται να επιμένουμε να βρεθεί ένας μοναδικά αποδεκτός τρόπος ανάλυσης της συγκεκριμένης σύνταξης γιατί τότε χάνεται η μαγεία του αρχαίου κειμένου και οδηγούμαστε σε μια στείρα απόδοση του αρχαιοελληνικού κειμένου. Τα παιδιά αν τους εξηγήσεις ότι η μετοχή είναι π.χ. αναφορική (σύμφωνα με τη δική μου εκδοχή) και τους πεις πολύ απλά και την άλλη (ότι μπορεί να θεωρηθεί και επιθετική), θα καταλάβουν, αν έχουν υπόψη τους την ευελιξία της αρχαίας ελληνικής και τις δυσκολίες στην πιστή απόδοση του αρχαίου κειμένου στα νέα ελληνικά. Είναι σαν να λύνεις μια άσκηση στα μαθηματικά και χρησιμοποιείς δύο διαφορετικούς και ταυτόχρονα αποδεκτούς τρόπους επίλυσης. Και οι δύο θα γίνουν δεκτοί αρκεί να οδηγούν μια ορθή πορεία ως προς το αποτέλεσμα!
Επομένως, μην αναζητάμε για όλα την ανάγκη για μία και μοναδική λύση, αφού οι διαφορές είναι τόσο λεπτές!

Ακόμα κι αν το δούμε από πρακτικής άποψης θεωρώ αδύνατο στις πανελλήνιες να υπογραμμμίσουν μια τέτοια μετοχή για συντακτική αναγνώριση χωρίς να έχουν σκεφτεί πως επιδέχεται εναλλακτικούς χαρακτηρισμούς.

(Δε θα ήθελα να παρερμηνευθούν τα όσα γράφω, με την έννοια πως ορισμένοι μπορούν να μου πουν πως όλα τότε θα θεωρούνταν υποκειμενικά στη συντακτική ανάλυση και ο καθένας θα έκανε ό, τι ήθελε κτλ, διότι αντιλαμβάνεστε ότι δε μιλάω για οποιοδήποτε συντακτικό φαινόμενο, αλλά περιορίζομαι σε ορισμένα ζητούμενά μας με τόσο λεπτές διαφορές)

[frerar]

Όσο για το υποκείμενο της μετοχής αν πρέπει να λέμε ότι είναι/δεν είναι το άρθρο της είμαι της άποψης πως μπορούμε να το λέμε όχι επειδή το αναφέρει το ένα ή το άλλο συντακτικό, αλλά επειδή ήδη από την εποχή του Ομήρου το άρθρο ήταν δεικτική αντωνυμία.
Έτσι όπως θέτουμε ως υποκείμενο το: ο μεν (σε κάποιο ρήμα για παράδειγμα) που στην ουσία είναι ένα άρθρο, έτσι και σε αυτή την περίπτωση μπορούμε  να πούμε πως το άρθρο της επιθετικής μετοχής είναι το υποκείμενό της!

[apri]

Ακόμα κι αν το δούμε από πρακτικής άποψης θεωρώ αδύνατο στις πανελλήνιες να υπογραμμμίσουν μια τέτοια μετοχή για συντακτική αναγνώριση χωρίς να έχουν σκεφτεί πως επιδέχεται εναλλακτικούς χαρακτηρισμούς.

Συμφωνώ μ' αυτά που λες. Άλλωστε, αυτή είναι η μαγεία κάθε επιστήμης, το να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, διαφορετικοί δρόμοι για ένα θέμα.

Δεν βρισκόμαστε όμως σε επιστημονικό συνέδριο ούτε σε μια τάξη, όπου η διαφωνία έχει ενδιαφερον, αλλά καμία επίπτωση. Η διαφωνία στις εξετάσεις ενέχει κινδύνους, γιατί η σχέση διαγωνιζόμενου-διορθωτή δεν είναι ισότιμη. Ο δεύτερος επιβάλλει την άποψή του, δεν την εκθέτει απλώς. Οπότε πιστεύω ότι είναι καθαρά θέμα του πόσο ανοικτόμυαλος είναι, πόσο προβληματίζεται πάνω στην επιστήμη του, τι όρεξη έχει την ώρα που διορθώνει, πόσο ευσυνείδητος είναι κλπ.
Ήξερα π.χ κάποιον μαθητή αστέρι στα μαθηματικά που στις πανελλήνιες είχε λύσει την άσκηση με τελείως πρωτοποριακό τρόπο. Οι καθηγητές του στο πανεπιστήμιο του έδωσαν συγχαρητήρια εκ των υστέρων, στις πανελλήνιες όμως είχε μηδενιστεί. Κι όπως φαντάζεσαι, την επόμενη χρονιά που έδωσε εξετάσεις δεν τόλμησε να ξεφύγει από την πεπατημένη....γιατί την είχε πατήσει. Έτσι, κατάφερε να περάσει τελικά εκεί που ήθελε.

Όσο για το υποκείμενο της μετοχής αν πρέπει να λέμε ότι είναι/δεν είναι το άρθρο της είμαι της άποψης πως μπορούμε να το λέμε όχι επειδή το αναφέρει το ένα ή το άλλο συντακτικό, αλλά επειδή ήδη από την εποχή του Ομήρου το άρθρο ήταν δεικτική αντωνυμία.
Έτσι όπως θέτουμε ως υποκείμενο το: ο μεν (σε κάποιο ρήμα για παράδειγμα) που στην ουσία είναι ένα άρθρο, έτσι και σε αυτή την περίπτωση μπορούμε  να πούμε πως το άρθρο της επιθετικής μετοχής είναι το υποκείμενό της!

Δεν συμφωνώ μ' αυτήν την άποψη. Αν το άρθρο λειτουργούσε ως αντωνυμία στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έλειπε το ουσιαστικό (πράγμα αδύνατο, γιατί δεν είναι πάντα ευκόλως εννοούμενο). Θα λέγαμε δηλ. "τας αφεστηκυίας αυτών" και θα έλειπε το "πόλεις". Δεν μπορεί να συνυπάρχει η αντωνυμία (τας) με το όνομα που αντικαθιστά (πόλεις).
Γι' αυτό και στις ελάχιστες φράσεις που έχει παραμείνει το άρθρο ως αντωνυμία το ουσιαστικό λείπει π.χ ο μεν, το και το

[pulsar]

Κυριοι η μονη επιθετική μετοχή αυτόν τον καιρό είναι η ΜΑΡΦ