Βάσεις 2025: Τέλος εποχής για τα φιλολογικά τμήματα;

[apri]

Όπως γράφει κι η erietta δεν είναι λειτουργικά αναλφάβητοι. Γνωρίζουν γραφή γνωρίζουν ανάγνωση γνωρίζουν χρήση υπολογιστών.

Δεν είπα ότι είναι οργανικά αναλφάβητοι, ότι δεν ξέρουν τα βασικά.
Λειτουργικά αναλφάβητοι είναι αυτοί που έχουν πάρει κάποιες βασικές γνώσεις, αλλά δεν τις αφομοίωσαν ποτέ, δεν καλλιέργησαν την κρίση τους και δεν μπορούν να τις αξιοποιήσουν για το καλό των ίδιων και της κοινότητας. Έτσι, διαβάζουν ένα κείμενο και δεν το καταλαβαίνουν επαρκώς, δεν μπορούν να γράψουν με ειρμό, δεν έχουν μάθει να κάνουν λογικές σκέψεις και να αναγνωρίζουν τη λογική ή την έλλειψή της στις σκέψεις των άλλων.

Απλά δε διαβάζουν καθόλου λογοτεχνία καθόλου βιβλία θετικών πες ενδιαφερόντων καθόλου εγκυκλοπαιδικές γνώσεις καμμιά καλλιέργεια στις τέχνες δεν έχουν και, φυσικά, ουδεμιά κριτική σκέψη. Αν βολεύει αυτό τους πολιτικούς που χαράσσουν την παιδεία; Ναι, τους εξυπηρετεί. Δε θέλουν έξυπνους στοχαστικούς προβληματισμένους πολίτες. Ούγκανα θεν. Πού βαδίζει η κοινωνία έτσι; Μακροπρόθεσμα στο φασισμό. Φυσικά ο φασισμός ναι, είναι μια μορφή μεσαίωνα.

Αυτό όμως είναι αρρωστημένη κατάσταση όποιον κι αν βολεύει. Στον Μεσαίωνα, τουλάχιστον, η γνώση ήταν δύσκολα προσβάσιμη. Τώρα είναι προσιτή, αλλά έχει πέσει το ενδιαφέρον πρόσβασης σ' αυτήν.
Ίσως κάποιοι πιστεύουν ότι δεν είναι πια τόσο χρήσιμη, γιατί δεν επηρεάζει την οικονομική τους κατάσταση όπως παλιότερα, και ότι αρκούν τα απολύτως απαραίτητα.
Αυτό που δεν καταλαβαίνουν είναι πως το κυριότερο που τους προσφέρει η γνώση, ειδικά η πολύπλευρη, είναι το να είναι ελεύθεροι. Κι αυτό δεν αγοράζεται, κατακτιέται με κόπο.

[PDE ads]

[leon.]

... κατακτιέται με κόπο.

Δε θέλουν να κοπιάσουν. Αυτός (το διάβασμα) είν' ο χειρότερος εφιάλτης τους. Βαριούνται μέχρι θανάτου. Ούτε κάποια εκ του φυσικού περιέργεια για τον κόσμο μας και τι συμβαίνει σ' αυτόν και πού ζουν και τι υπάρχει τριγύρω έχουν. Ο χρυσαυγιτισμός στα λύκεια εκεί οφείλεται. Το πρόβλημα είναι πολύ βαθύ. Ούτε μ' εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις μπορεί να λυθεί. Τι μπορείς να κάνεις για μια κοινωνία που δεν αγαπά τη γνώση; Απλά βλέπεις τ' αναπόφευκτο να 'ρχεται καταπάνω μας.

[apri]

Το ξέρω πως δεν θέλουν να κοπιάσουν. Ίσως γιατί δεν έχουν καταλάβει γιατί αξίζει τον κόπο να κοπιάσουν για τη γνώση. Ίσως γιατί βλέπουν τους μεγαλύτερους να κοπιάζουν χωρίς να βελτιώνεται η ζωή τους.

Δεν ξέρω πραγματικά πώς μπορεί να λυθεί το θέμα, γιατί όντως είναι βαθύ. Σίγουρα, όμως, μια αρχή είναι να πάψουμε να θεωρούμε πως είναι λογικό να συμβαίνει και να συνεχίζεται.

[Katia Papadopoulou]

Μου αρέσει π ελλάντα το πρόβλημα είναι οτι δεν κοπιάζουν τα έρμα τα 17χρονα-αλλά οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αγοράζουν κατα 1000δες στη κυριολεξία πλέον δυο-δυο τα ιταλοισπανοβουλγαρο μεταφτυχιακά κ προφισιεσι μπόνους μέχρι κ απο ιδιωτικά κεπ 

[PDE ads]

[leon.]

Μου αρέσει π ελλάντα το πρόβλημα είναι οτι δεν κοπιάζουν τα έρμα τα 17χρονα-αλλά οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αγοράζουν κατα 1000δες στη κυριολεξία πλέον δυο-δυο τα ιταλοισπανοβουλγαρο μεταφτυχιακά κ προφισιεσι μπόνους μέχρι κ απο ιδιωτικά κεπ 

Έτερον εκάτερον. Άλλη ιστορία αυτή.

[Έσπερος]

Όλα τα θέματα τους, όχι, δεν δίνουν απαντήσεις. Όμως, δεν παύουν στον πυρήνα τους να είναι ανθρωποκεντρικές επιστήμες και μπορούν να προσφέρουν απαντήσεις και στο σήμερα.
Οι θετικές επιστήμες αντίθετα ασχολούνται μόνο με τεχνικά θέματα.

 Δεν είμαι σίγουρη ότι θα συμφωνήσω.
Οι θετικές επιστήμες ασχολούνται με τεχνικά θέματα αλλά πολλά απ αυτά έχουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο, τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου. Θεωρώ πολύ απαξιωτικό να ισχυριζόμαστε το αντίθετο, όταν στη ζωή μας απολαμβάνουμε τα οφέλη της τεχνολογίας, που μας έχουν απαλλάξει από πολλά προβλήματα υγείας, έχουν διευκολύνει πρακτικά την ζωή μας, διευκολύνουν την επικοινωνία μας με άλλους ανθρώπους και τη διεύρυνση των οριζόντων μας - όλα αυτά παράλληλα με τα άλλα τόσα δεινά που έχουν επιφέρει.

Εγω το βλέπω πιο πολύ σαν διάκριση ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη: πολλές θεωρητικές επιστήμες ασχολούνται με το πνεύμα και την ψυχή του ανθρώπου, προσφέρουν στην καλλιέργεια αυτών των τομέων, σε αντίθεση με άλλες που προσφέρουν σε πιο πρακτικούς τομείς.

[apri]

Μα, δεν ισχυρίζομαι κάτι διαφορετικό. Ίσως δεν το διατύπωσα με σαφήνεια.

Δεν λέω ότι οι θετικές επιστήμες δεν προσφέρουν στον άνθρωπο από εξηγήσεις του πώς λειτουργεί η φύση γύρω του μέχρι λύσεις σε πρακτικά ζητήματα που βελτιώνουν τη ζωή του.

Προσφέρουν εργαλεία όμως, όχι προβληματισμό επί των εργαλείων. Δεν είναι προσανατολισμένες στα προβλήματα που απασχολούν την ψυχή του ανθρώπου και δεν μπορούν να δώσουν απαντήσεις στα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν μεταξύ άλλων και από τις ανακαλύψεις των θετικών επιστημών.
Πχ Πού θα γίνει εφαρμογή τους; Σε ποιον βαθμό; Υπέρ ποίων; Θα μπουν όρια και ποια; Θα υπάρχει έλεγχος;

Η Νομική, η Κοινωνιολογία, η Ιστορία, η Ψυχολογία, η Φιλολογία (μέσω της λογοτεχνίας που μελετά), ίσως και άλλες επιστήμες μπορούν να δώσουν απαντήσεις.

Θεωρώ γενικά ότι δεν μπορεί να υπάρξει ισορροπημένη λειτουργία της επιστήμης, αν δεν ακμάζουν όλοι οι κλάδοι της.

[IoannisDr]

Δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο πάντως, οι κλασσικές, ανθρωπιστικές σπουδές, ιδίως σε ανώτατο επίπεδο, αντιμετωπίζουν και στην υπόλοιπη Ευρώπη κρίση.
Ίσως έχουμε πολλά τμήματα πια, κι αυτό ισχύει και για άλλες επιστήμες, και χρειάζεται κάποια αναδιάρθρωση του χάρτη των ΑΕΙ.
Από την άλλη, μια ζωή υπήρχε γκρίνια για το πόσοι πολλοί απόφοιτοι φιλολογικών τμημάτων υπάρχουν στους πίνακες.
Στο άρθρο μάλιστα σχολιάζεται ότι η πτώση στις βάσεις των σχολών αυτών οφείλεται και στην έλλειψη διορισμών
Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχουν πολύ χειρότερες σχολές από τα φιλολογικά τμήματα, είναι υπερβολική η απαξίωση που δέχονται.

[erietta]

Ακούγονται πολλά για συγχώνευση τμημάτων, π.χ. τα ξενόγλωσσα τμήματα που δέχονται 20 φοιτητές το πολύ κάθε χρόνο ίσως συγχωνευτούν. Αυτά τα τμήματα δημιουργήθηκαν ουσιαστικά για να απασχοληθούν κάποιοι καθηγητές, πάλι δηλαδή για πελατειακές σχέσεις.... Αυτό μας βρίσκει σύμφωνους; Ή θα γκρινιάζουμε πάλι; Να παραδεχτούμε ότι είναι απαράδεκτο να υπάρχουν τόσες φιλολογίες; Τόσα τμήματα θεάτρου που παράγουν άνεργους;

[Έσπερος]

Πρέπει να γίνει συνδυασμός των θεωρητικών τμημάτων με πιο πρακτικές κατευθύνσεις που να έχουν και κάποιο επαγγελματικό αντίκρυσμα. Πχ επιμέλεια κειμένων, δημιουργική γραφή, προγράμματα φιλαναγνωσίας, ελληνική ως ξένη. Ναι μεν υπάρχουν οι μεταπτυχιακές ειδικεύσεις για αυτά, αλλά θα πρέπει να εμπεδωθεί στο κοινό ότι ο φιλόλογος, ο ιστορικός, ο αρχαιολόγος κλπ, μπορούν να κάνουν περισσότερα πράγματα από το να διδάσκουν και πρέπει να προετοιμάζονται για αυτά ήδη από τις σπουδές τους. Δεν μπορούμε να παριστάνουμε ότι όλες οι φιλολογίες παράγουν Κακριδήδες,  Συκουτρήδες και Δημαράδες, όταν δεν μπορούν όλοι να ασχοληθούν με πρωτότυπη έρευνα, ούτε φυσικά να κάνουμε τις φιλολογίες σχολές επαγγελματικής κατάρτισης «εκπαιδευτικών», αλλά πρέπει να δώσουμε εφόδια στους φιλολόγους να μπορούν να εκμεταλλευτούν τις όποιες, έστω και λίγες, επιλογές στον χώρο του βιβλίου πχ ή αλλού. Είναι λυπηρό να βλέπεις ανθρώπους με άσχετες σπουδές να κάνουν σεμινάρια επιμέλειας κειμένων και να απασχολούνται εκεί, ή κάτι τυχάρπαστους δήθεν συγγραφείς που έκαναν ένα μάστερ χωρίς κανένα φιλολογικο υπόβαθρο κατά τ άλλα, να κάνουν τουρ ειδικούς επι της δημιουργικής γραφής κλπ.

[apri]

Πολλά τέτοια προβλήματα σχεδιασμού υπήρχαν, ακριβώς γιατί το κριτήριο ήταν οι πελατειακές σχέσεις.
Πχ Το πρόγραμμα σπουδών πολλές φορές προέκυπτε όχι από τι έπρεπε να διδαχθεί ένας φοιτητής, αλλά από το αντικείμενο ειδίκευσης κάθε καθηγητή.
 Ή ποτέ δεν κατάλαβα γιατί επί χρόνια υπήρχε το ΦΠΨ και τόσα Ιστορικά/Αρχαιολογικά ανά την επικράτεια, εφόσον τελικά στην πλειοψηφία τους οι απόφοιτοι απασχολούνταν ως φιλόλογοι. Γιατί να μην ήταν περισσότεροι οι εισακτέοι στη Φιλολογία και να έμπαιναν οι άνθρωποι εξ αρχής εκεί; Τα προσόντα τα είχαν.

Τώρα το πρόβλημα είναι ευρύτερο πια.
Χρειάζεται γενικός επανασχεδιασμός και ανανέωση του περιεχομένου όλων αυτών των σχολών. Θα μπορούσαν επίσης να ενταχθούν και τα Digital Humanities μεταξύ των άλλων μαθημάτων.
Και συγχωνεύσεις μπορούν να γίνουν, αλλά αν μείνουμε μόνο σ' αυτές, απλώς θα απαξιωθούν περαιτέρω οι σχολές. Θα πρέπει να αναβαθμιστούν κιόλας όσες μείνουν.

[Έσπερος]

Τα χαμηόβαθμα περιφερειακά τμήματα θα αντιμετωπίσουν σιγά σιγά και τις συνέπειες των κολεγίων. Δεν συμφέρει την οικογένεια να σπουδάζει το παιδί κάτι με ελάχιστες προοπτικές αποκαταστασης στη Μυτιλήνη, τη Σάμο, τη Φλώρινα... Θα προτιμήσει να τα δώσει σε κολλέγιο για κάτι που ίσως φέρει καλύτερες προοπτικές.

Η οργάνωση των τμημάτων Φιλοσοφίας, Ιστορίας, Αρχαιολογίας κια Φιλολογίας είναι προβληματική ούτως ή άλλως. Είναι λάθος να υπάρχουν τέτοια στεγανά και να θεωρούμε ότι ο Θουκυδίδης και ο Εγγονόπουλος πρέπει να μελετώνται από τον ίδιο επιστήμονα. Άλλος μπορεί να ενδιαφέρεται για την αρχαιότητα συνολικά οπότε θα έπρεπε να μπορεί να σπουδάσει τη γραμματεία, την ιστορία, την τέχνη, ως σύνολο. Άλλος μπορεί να ενδιαφέρεται για τον νεότερο ελληνισμό συνδυαστικά, γραμματεία και ιστορία. Άλλον να τον ενδιαφέρει η Αρχαία Φιλοσοφία ως μέρος της επιστήμης της φιλοσοφίας και όχι ως μέρος της κλασικής γραμματείας. Όποιος ενδιαφέρεται για τη γλωσσολογία, δεν είναι απαραίτητο ότι συγκινείται και από την Ιστορία Λογοτεχνίας. Διενθώς οι κλασικές σπουδές είναι ένας χωριστός τομέας, και το ίδιο ισχύει και για το Παν/μιο Κύπρου, όπου είναι άλλο το τμήμα των κλασικών σπουδών και άλλο το βυζαντινό-νεοελληνικό. Σε πολλές χώρες επίσης μπορείς να συνδυάσεις δύο γλώσσες, κάτι που θα ήταν λύση για πολλά ξενόγλωσσα τμήματα. Και τις συνδυάζες και χωρίς να έχεις απαραίτητα πρότερη γνώση. Αν γίνονταν τέτοιες αλλαγές, μιας και αυτά τα τμήματα συνήθως ανήκουν στην ίδια Φιλοσοφική και συγκατοκούν και χωροταξικά, μαζί με εμπλουτισμό με πιο σύγχρονα ενδιαφέροντα, θα άλλαζαν την οπτική και ίσως ανανέωναν το ενδιαφέρον. Το επαγγελματικό είναι άλλο ζήτημα, εφόσον ένα μεγάλο μέρος πάντα θα αναμένει να απορροφηθεί στην εκπαίδευση, όμως πιστεύω ότι αν διευρύνονταν οι ορίζοντες μέσω των σπουδών, οι απόφοιτοι θα μπορούσαν να το δουν πιο σφαιρικά και να δοκιμάσουν και άλλους δρόμους.

[apri]

Όποιος ενδιαφέρεται για τη γλωσσολογία, δεν είναι απαραίτητο ότι συγκινείται και από την Ιστορία Λογοτεχνίας.

Σ' αυτό δεν συμφωνώ. Αν δεν έχεις καλή εικόνα των κειμένων όλης της ιστορίας μιας γλώσσας, δεν βγάζεις σωστά συμπεράσματα για τον τρόπο που λειτουργούν οι διαφορές δομές σε συγχρονικό επίπεδο.
Το ότι στο εξωτερικό οι Γλωσσολογίες είναι ξεχωριστές σχολές έχει επίσης ως αποτέλεσμα ότι ελάχιστοι ασχολούνται με τη μελέτη των γλωσσικών φαινομένων σε παλιότερες μορφές της γλώσσας και έχουμε καταλήξει να έχουμε γραμματικές και συντακτικά στα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά που είναι εκατό χρόνων.

Ομοίως, δεν μπορώ να φανταστώ πόσο καλή εικόνα μπορεί να έχει κανείς για τα βυζαντινά κείμενα, αν δεν έχει διδαχθεί επαρκώς τα αρχαία που ήταν λογοτεχνικά τους πρότυπα.

Στα ξενόγλωσσα τμήματα ίσως να λειτουργεί ο συνδυασμός δύο γλωσσών. Μπορεί να ειναι και καλύτερες οι σπουδές, αν μιλάμε για γλώσσες που έχουν επηρεάσει η μία την άλλη.

[Έσπερος]

Γι αυτό λέω να υπάρχει ευελιξία και όχι στεγανά. Σαφώς οι ιστορικές περίοδοι δεν είναι αποκομμένες. Όμως και η φιλολογία δεν είναι αποκομμένη από την ιστορία και τον γενικότερο πνευματικό περίγυρο. Εινσι θέμα επιλογής το ότι εμεος συνδυάζουμε τη γνώση των αρχαίων κειμένων με τη γνώση των νεότερων κειμένων, ενώ αλλού συνδυάζουν τα κείμενα με την ιστορία. Κάτι χάνεις από τη μια οπτική, κάτι χάνεις από την άλλη οπτική. Γιατί και το να παινεύεται κάποιος ότι είναι κλασικός φιλόλογος, όπως έκαναν οι απόφοιτοι του κλασικού έναντι των άλλων κατευθύνσεων στην Αθήνα τουλάχιστον, αλλά κατά τ άλλα να μην εχεις ιδέα από αρχαία ιστορία, παρα μόνο ο,τι ετυχε να εχεις στις εισαγωγές των έργων που μελέτησες, προβληματικό είναι.