Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Να σου πω, και εγώ έχω αρχίσει να σκέφτομαι  -κυρίως με αφορμή κάτι που γράφει ο Woodcock-  ότι το συμπλήρωμα μπορεί να μην είναι πάντοτε απαραίτητο.

Ο Woodcock γράφει ότι στο video puellam currentem η πρόταση video puellam είναι από μόνη της ολοκληρωμένη και ότι η μετοχή είναι προέκταση και όχι απαραίτητο συμπλήρωμα (is an extension, not an essential complement).

Σε ευχαριστώ, apri!

Δεν γίνεται να είναι συμπλήρωμα και να μην είναι αναγκαίος ο όρος.
Αν ο όρος είναι προαιρετικός, τότε είναι προσάρτημα (adjunct).

Το αν η κατηγορηματική μετοχή είναι συμπλήρωμα ή προσάρτημα είναι άλλη -υποκειμενική- ιστορία.
Γιατί πράγματι δεν μοιάζει τόσο απαραίτητη όπως το αντικείμενο, αλλά από την άλλη θα μπορούσε κάποιος να πει ότι, αφού η μετοχή προβλέπεται από τη σημασία των συγκεκριμένων ρημάτων, ίσως η πλήρης σύνταξή τους είναι αυτή που περιλαμβάνει και τη μετοχή ως αναγκαίο συμπλήρωμα και απλώς κάποιες φορές παραλείπεται ως ευκόλως εννοούμενη ή αδιάφορη πληροφορία.

Δηλαδή, όταν λέει κάποιος video puellam, προφανώς και τη βλέπει σε κάποια κατάσταση, να κάνει κάτι, αλλά αυτό το κάτι που εκφράζεται με μετοχή, μπορεί να μην ενδιαφέρεται να το πει.
Αντίθετα, η επιρρηματική μετοχή δεν προβλέπεται από τη σημασία κανενός ρήματος και έχει όντως προαιρετική παρουσία (είναι δηλ προσάρτημα).

[PDE ads]

[Dwrina]

Από ευθύ σε πλάγιο αλλάζουν υποχρεωτικά  οι αντωνυμίες του γ΄ προσώπου, δηλαδή το ούτος γίνεται οπωσδήποτε εκείνος;   

ἡ δὲ νῦν παροῦσα ἐπιθυμία τούτῳ πάνυ με φοβεῖ:  πρέπει να αλλάξει το τούτω; 

[apri]

Οι δεικτικές αντωνυμίες εκφράζουν τοπική δείξη, δηλ εγγύτητα ή απόσταση είτε από τον ομιλητή στον φυσικό χώρο είτε από την πρότασή του στον κειμενικό χώρο (πχ αν η αντωνυμία αναφέρεται σε κάτι που έχει μόλις πει χρησιμοποιεί το "τούτο").

Επομένως, στον πλάγιο λόγο το "ούτος", που δείχνει εγγύτητα, διατηρείται ή αλλάζει ανάλογα με το αν συνεχίζει να ισχύει αυτή η εγγύτητα ή όχι.
Και τα τοπικά επιρρήματα δεν τα αλλάζεις υποχρεωτικά, γιατί μπορεί το "εδώ" του αρχικού ομιλητή να ισχύει και γι' αυτόν που μεταφέρει την πρότασή του. Εξαρτάται από τα συμφραζόμενα.

[θάνος73]

ἀλλά μοι δοκεῖ καιρὸς εἶναι καὶ ἐμὲ νῦν πρὸς ὑμᾶς τῷ αὐτῷ λόγῳ χρήσασθαι (Αισχίνου Κατὰ Τιμάρχου 4): συνάδελφοι το καιρός δεν πρέπει να είναι σε αιτιατική (καιρόν εἶναι). Πώς αιτιολογούμε την πτώση του;

[PDE ads]

[apri]

Παρόμοιες φράσεις υπάρχουν και στον Ξενοφώντα και στον Θουκυδίδη. Και όχι μόνο με το "καιρός", αλλά και με το "ώρα" (πχ Ἐμοί δοκεῖ οὐχ ὥρα εἶναι ἡμῖν καθεύδειν). Άρα, δεν πρόκειται για κάποιο λάθος.

Σε όλες όσες βρήκα το "καιρός ειναι" εξαρτάται από το "δοκεί". Δεν μπόρεσα να βρω κάποια με εξάρτηση πχ από λεκτικό ρήμα. Αν βρει κάποιος, θα είχε ενδιαφέρον να τη δούμε.

Αν αυτό συμβαίνει μόνο με το "δοκει", τότε η μόνη εξήγηση που μπορώ να σκεφτώ αυτήν τη στιγμή είναι ότι η σύνταξη ειναι προσωπική, δηλ ότι το "καιρός" χρησιμοποιείται ως υποκείμενο στο "δοκεί".

Παρένθεση:
Τα "καιρός/ώρα εστί" έχουν μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με άλλες απρόσωπες εκφράσεις. Αν κάνεις αναλυτική σύνταξη (δηλ δεν τις πάρεις ως στερεότυπες εκφράσεις), το απαρέμφατο δεν λειτουργεί ως υποκείμενο του "εστί" όπως συμβαίνει συνήθως (πχ στο "δίκαιόν ἐστι άπολογήσασθαι πρὸς ταῦτα"), αλλά ως απαρέμφατο του σκοπού/αποτελέσματος. Ο Smyth λέει κάπου μάλιστα χαρακτηριστικά ότι σε αυτές τις εκφράσεις με το "καιρός/ώρα" διασώζεται η παλιά δοτική χρήση του απαρεμφάτου. Γιατί το απαρέμφατο ξεκίνησε ως δοτική του σκοπού, όπως θα θυμάσαι.
Άρα, το "καιρός εστί+απαρέμφατο" σημαίνει κατά λέξη "ο καιρός είναι για να....",  "είναι κατάλληλη στιγμή για να...".

Έχοντας αυτά στο μυαλό, δεν θα μου φαινόταν και τόσο περίεργο αν οι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν το "καιρός" ως υποκείμενο στο "δοκεί". Αλλά δεν το λέω με 100% σιγουριά, γιατί δεν ξέρω αν αυτή η ονομαστική εμφανίζεται μόνο με το "δοκεί". Ως υπόθεση εργασίας το καταθέτω.

[Sali]

Αν αυτό συμβαίνει μόνο με το "δοκει", τότε η μόνη εξήγηση που μπορώ να σκεφτώ αυτήν τη στιγμή είναι ότι η σύνταξη ειναι προσωπική, δηλ ότι το "καιρός" χρησιμοποιείται ως υποκείμενο στο "δοκεί".

Άρα, το "καιρός εστί+απαρέμφατο" σημαίνει κατά λέξη "ο καιρός είναι για να....",  "είναι κατάλληλη στιγμή για να...".

Έχοντας αυτά στο μυαλό, δεν θα μου φαινόταν και τόσο περίεργο αν οι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν το "καιρός" ως υποκείμενο στο "δοκεί". Αλλά δεν το λέω με 100% σιγουριά, γιατί δεν ξέρω αν αυτή η ονομαστική εμφανίζεται μόνο με το "δοκεί". Ως υπόθεση εργασίας το καταθέτω.

Όπως τα λες είναι, apri, η σύνταξη δηλαδή είναι μόνο προσωπική, δεν μπορεί να είναι αλλιώς. Και έχω την εντύπωση ότι αυτό ισχύει με το ρήμα δοκεῖ και τα ουσιαστικά ὥρα και καιρός. Στο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα (ΚΑ 1.3.11 ἐμοὶ οὖν δοκεῖ οὐχ ὥρα εἶναι ἡμῖν καθεύδειν...) όλοι οι σχολιαστές τονίζουν ότι η σύνταξη είναι προσωπική.

Όσο για το απαρέμφατο, συμφωνώ απολύτως ότι εξαρτάται από το καιρὸς (όπως από το ὥρα στο ξενοφώντειο παράδειγμα) και ότι είναι απαρέμφατο του σκοπού. Οι σχολιαστές του Ξενοφώντα Forster-Smith, Murray και Mather-Hewitt επισημαίνουν ότι το καθεύδειν εξαρτάται από το ὥρα, αλλά δεν καθορίζουν το είδος του. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σύγχρονη Γραμματική του Cambridge, η οποία (51.9, σελ. 585) λέει: "The dynamic (τελικό καθ' ημάς) infinitive is also used to complement certain adjectives and nouns with meanings [...] expressing ability, possibility, need, desire, etc.". Από ουσιαστικά δίνει, μεταξύ άλλων, το ὥρα (ἐστὶ) (+ pres. inf.), παραλείπει όμως το σημαντικό καιρός.

Να σημειώσω εδώ ότι από το ὥρα εξαρτάται και γενική, όπως εδώ: Ξενοφ. ΚΠ 8.1.44 ὁπότε εἴη ὥρα ἀρίστου (= ώρα φαγητού/για φαγητό). Η γενική αυτή δεν μπορεί παρά να δηλώνει σκοπό, αλλά αυτήν τη χρήση της γενικής ως ετερόπτωτου ονοματικού προσδιορισμού δεν την έχω βρει ρητώς σε κανένα Συντακτικό.

[erietta]

Κι εγώ αυτό σκέφτηκα, ότι είναι προσωπική σύνταξη, αλλά γιατί μόνο με το "καιρός" και "ώρα"; Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις;

[apri]

Όσο για το απαρέμφατο, συμφωνώ απολύτως ότι εξαρτάται από το καιρὸς (όπως από το ὥρα στο ξενοφώντειο παράδειγμα) και ότι είναι απαρέμφατο του σκοπού. Οι σχολιαστές του Ξενοφώντα Forster-Smith, Murray και Mather-Hewitt επισημαίνουν ότι το καθεύδειν εξαρτάται από το ὥρα, αλλά δεν καθορίζουν το είδος του. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σύγχρονη Γραμματική του Cambridge, η οποία (51.9, σελ. 585) λέει: "The dynamic (τελικό καθ' ημάς) infinitive is also used to complement certain adjectives and nouns with meanings [...] expressing ability, possibility, need, desire, etc.". Από ουσιαστικά δίνει, μεταξύ άλλων, το ὥρα (ἐστὶ) (+ pres. inf.), παραλείπει όμως το σημαντικό καιρός.

Ο Smyth το λέει πιο καθαρά στην παρ. 1985: ὥρα_ and καιρός it is time. With the last two expressions the old dative use of the infinitive is clear: ““ὥρα_ βουλεύεσθαι” it is time for considering” P. Soph. 241b.
(http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Smyth+grammar+1985&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0007)

Kαι ακόμα πιο καθαρά τα λέει στις παρ. 2001 και 2004 (παραπέμπει και στην παρ. 1969 όπου μιλάει για την προέλευση του απαρεμφάτου από δοτικές του σκοπού)
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0007%3Apart%3D4%3Achapter%3D45%3Asection%3D113%3Asubsection%3D127

Να σημειώσω εδώ ότι από το ὥρα εξαρτάται και γενική, όπως εδώ: Ξενοφ. ΚΠ 8.1.44 ὁπότε εἴη ὥρα ἀρίστου (= ώρα φαγητού/για φαγητό). Η γενική αυτή δεν μπορεί παρά να δηλώνει σκοπό, αλλά αυτήν τη χρήση της γενικής ως ετερόπτωτου ονοματικού προσδιορισμού δεν την έχω βρει ρητώς σε κανένα Συντακτικό.

Σίγουρα είναι γενική του σκοπού. Γενική του σκοπού υπάρχει και στα νέα ελληνικά (π.χ ρούχα δουλειάς) και στην ελληνιστική κοινή, όπως αναφέρει ο Wallace στη γραμματική του (πχ. οδός σωτηρίας) και αν θυμάσαι, είχαμε δει παλιότερα εδώ ένα πανομοιότυπο παράδειγμα στον Δημοσθένη (ή του τα βέλτιστα λέγειν οδός ).

Κι εγώ αυτό σκέφτηκα, ότι είναι προσωπική σύνταξη, αλλά γιατί μόνο με το "καιρός" και "ώρα"; Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις;

Βρήκα εκ των υστέρων και μια πρόταση από τον Αισχύνη με το "ανάγκη":
Δοκεῖ οὖν μοι ἀνάγκη εἶναι διηγήσασθαί σοι τὸ διήγημα τοῦτο.


Πιθανόν να υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις, αλλά σπάνιες (σίγουρα, όμως τέτοιες όπου το απαρέμφατο να είναι του σκοπού).
Με το "ωρα/καιρός" υπάρχουν αρκετά παραδείγματα.

[θάνος73]

Ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας!

[θάνος73]

ἐλθὼν δ᾽ ὁ Ξενοφῶν ἐπήρετο τὸν Ἀπόλλω τίνι ἂν θεῶν θύων καὶ εὐχόμενος κάλλιστα καὶ ἄριστα ἔλθοι τὴν ὁδὸν ἣν ἐπινοεῖ καὶ καλῶς πράξας σωθείη. καὶ ἀνεῖλεν αὐτῷ ὁ Ἀπόλλων θεοῖς οἷς ἔδει θύειν (Κύρου ἀνάβασις 3.1.6).
Γεια σας συνάδελφοι! Πώς θα χαρακτηρίζατε τις δοτικές τίνι και οἷς στο παραπάνω χωρίο; υπάρχει διχογνωμία, άλλοι τις θεωρούν αντικείμενα και άλλοι δοτ. πρ. χαριστικές. Κατά τη γνώμη μου είναι χαριστικές θύω τινί = κάνω θυσία σε /για /προς τιμήν... Γενικότερα, η δοτική με το ρ. θύω είναι αντικείμενο έμμεσο ή δοτ. προσωπική χαριστική;

[Georgia m.]

Το ρήμα "θύω" συντάσσεται με αντικείμενο σε δοτική. Θεωρώ ότι είναι έμμεσο αντικείμενο.
Βλ. και το 2. από το ψηφιοποιημένο λεξικό Lidell-Scott
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/search.html?lq=%CE%B8%CF%8D%CF%89

[Dwrina]

Και εγώ αντικείμενο νομίζω ότι είναι, γιατί συνδέεται στενά με το ρήμα και το συμπληρώνει, ενώ η δοτική προσωπική χαριστική βρίσκεται συνήθως σε πιο χαλαρή σχέση με το ρήμα.

[Sali]

Συμφωνώ με τις προλαλήσασες: το μεν εὔχομαι λειτουργεί ως ρήμα λεκτικό (= απευθύνω ένα αίτημα στους θεούς), το δε θύω λειτουργεί ως ρήμα παροχής. Για το τελευταίο μάς διαφωτίζει το LSJ s.v. θύω, Ι offer by burning meat or drink to the gods, και το σχόλιο εκεί από τον Πλάτωνα, το οποίο συμπληρώνω προς χάρη του εὔχομαι (Εὐθύφρ. 14c Οὐκοῦν τὸ θύειν δωρεῖσθαί ἐστι τοῖς θεοῖς, τὸ δ' εὔχεσθαι αἰτεῖν τοὺς θεούς;). Ως εκ τούτου, αμφότερα συμπληρώνονται από δοτική προσώπου.

Βέβαια, είναι γνωστό ότι στη δοτική συχνά λανθάνουν και άλλες σχέσεις, οπότε, ως προς τη σύνταξη του θύω κυρίως, δεν θα απέρριπτα ασυζητητί την άποψη ότι η δοτική λειτουργεί, σε μια δεύτερη ανάγνωση, και ως χαριστική.

[MD89]

Έχοντας κατά νου τον εξαιρετικά χρήσιμο για εμένα χαρακτήρα πρόσφατης συζήτησης για κάποιο δύστροπο σημείο του κειμένου των Ιστοριών, σκέφτηκα να θέσω υπόψη των συμμετεχόντων τον ακόλουθο προβληματισμό μου για το εξής χωρίο:

ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ, ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεῖν ἀπιστίᾳ, τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε ...

Ελέγχοντας διάφορες απόπειρες σύνταξης του κειμένου που κυκλοφορούν στο εμπόριο, διαπιστώνω ότι η γενική του έναρθρου απαρεμφάτου τοῦ μὴ ξυμπλεῖν χαρακτηρίζεται δοτική αντικειμενική στο τῇ ἀπιστίᾳ. Για να ελέγξω την ακρίβεια του ισχυρισμού μετατρέπω τον προσδιοριζόμενο όρο της δοτικής αντικειμενικής σε ρήμα μεταβατικό συνοδευόμενο, λόγω του στερητικού ἀ- της ἀπιστίας, από άρνηση (οὐ πιστεύουσι) στο οποίο διαπιστώνω ότι μετασχηματιζόμενη η γενική δεν μπορεί να λάβει θέση αντικειμένου παρά μόνο στρεβλώνοντας το νόημα του κειμένου. Σκέφτομαι ότι για να λειτουργούσε νοηματικά η φράση θα έπρεπε να απουσιάζει η άρνηση που συνοδεύει το απαρέμφατο (οὐκ ἐπίστευον τῶ ξυμπλεῖν). Αναρωτιέμαι αν αυτό σημαίνει πως το έναρθρο απαρέμφατο δε χρησιμεύει ως ετερόπτωτος προσδιορισμός στο τῇ ἀπιστίᾳ, αλλά είναι μάλλον απαρέμφατο του σκοπού/του αποτελέσματος.