Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

Το ρήμα έμμεσης εξάρτησης παίζει πάντα ρόλο στα ελληνικά και με τη σημασία του και με τον χρόνο του.

Α, και με τη σημασία του! Αυτό ήταν που δεν ήξερα.


Σας ευχαριστώ πολύ για τις απαντήσεις!

[PDE ads]

[apri]

Α, και με τη σημασία του! Αυτό ήταν που δεν ήξερα.

Δεν ξέρω αν μπορούμε να το πούμε αυτό ως κανόνα. Πάντως, στη συγκεκριμένη περίοδο αυτό ισχύει, γιατί η αναφορική εντάσσεται σε ένα γενικό πλαίσιο έκφρασης σκοπού.

[Dwrina]

Ἀγησίλαος ἑώρα ὅτι πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν μένειν ἐπεθύμουν: ως ευθύς λόγος  (στο Συντακτικό των Σαλμανλή-Μπιτσιάνη) δίνεται  πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν μένειν ἐπιθυμοῦσι. Κανονικά όμως (με ελάχιστες εξαιρέσεις) η οριστική παρατατικού του πλαγίου λόγου προέρχεται από οριστική παρατατικού, και όχι ενεστώτα, του ευθέος. Εδώ έχουμε εξαίρεση ή λάθος των συγγραφέων;

Αν σε έναν υποθετικό λόγο του πλαγίου λόγου (με ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου) έχουμε στην υπόθεση εἰ + ευκτική ενεστώτα και στην απόδοση ε.π.λ. ενεστώτα ή απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή ενεστώτα, η διάκριση μεταξύ πραγματικού, αόριστης επανάληψης στο παρόν-μέλλον και αόριστης επανάληψης στο παρελθόν γίνεται μόνο με βάση το νόημα; Σχετικά με τη διάκριση των δύο επαναλήψεων, θα προτιμήσουμε την αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον, μόνο αν  αυτό που εκφράζει ο υποθετικός λόγος είναι γενική αλήθεια;

Αν όμως στην υπόθεση (με απόδοση τα παραπάνω) έχουμε ε.π.λ. παρακειμένου, το πιο πιθανό, χωρίς να αποκλείονται οι αόριστες επαναλήψεις, δεν είναι ο υποθετικός λόγος είναι του πραγματικού;  Νομίζω ότι ο παρακείμενος στην υπόθεση αόριστης επανάληψης (ο οποίος μάλλον χρησιμοποιείται για να δηλωθεί με σαφήνεια το προτερόχρονο της υπόθεσης) είναι σπάνιος (και δεν έχω κανένα παράδειγμα σε υποθετική πρόταση, παρά μόνο σε παραχωρητική και αναφορικοϋποθετική της αόριστης επανάληψης σε παρόν-μέλλον).

Αν στην υπόθεση έχουμε εἰ + ευκτική ενεστώτα (ή ίσως παρακειμένου) και στην απόδοση ε.π.λ. αορίστου ή απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή αορίστου, ο υποθετικός λόγος αόριστη επανάληψη στο παρελθόν δεν θα δηλώνει;  Γιατί στο πραγματικό με ιστορικό χρόνο στην απόδοση, λογικά χρειαζόμαστε και ιστορικό χρόνο στην υπόθεση (αλλά η ε.π.λ. ενεστώτα (ή παρακειμένου) της υπόθεσης δεν μπορεί να προέρχεται από παρατατικό (ή υπερσυντέλικο).

[Sali]

Ἀγησίλαος ἑώρα ὅτι πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν μένειν ἐπεθύμουν: ως ευθύς λόγος  (στο Συντακτικό των Σαλμανλή-Μπιτσιάνη) δίνεται  πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν μένειν ἐπιθυμοῦσι. Κανονικά όμως (με ελάχιστες εξαιρέσεις) η οριστική παρατατικού του πλαγίου λόγου προέρχεται από οριστική παρατατικού, και όχι ενεστώτα, του ευθέος. Εδώ έχουμε εξαίρεση ή λάθος των συγγραφέων;

Δεν κάνουν λάθος οι συγγραφείς. Αν προσέξεις τα συμφραζόμενα του κειμένου (Ξενοφ. Ἑλλ. IV, 2, 5), ο ευθύς λόγος, δηλαδή η διαπίστωση που κάνει ο Αγησίλαος, δεν μπορεί να αναφέρεται στο παρελθόν.

Αν σε έναν υποθετικό λόγο του πλαγίου λόγου (με ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου) έχουμε στην υπόθεση εἰ + ευκτική ενεστώτα και στην απόδοση ε.π.λ. ενεστώτα ή απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή ενεστώτα, η διάκριση μεταξύ πραγματικού, αόριστης επανάληψης στο παρόν-μέλλον και αόριστης επανάληψης στο παρελθόν γίνεται μόνο με βάση το νόημα; Σχετικά με τη διάκριση των δύο επαναλήψεων, θα προτιμήσουμε την αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον, μόνο αν  αυτό που εκφράζει ο υποθετικός λόγος είναι γενική αλήθεια;

Εφόσον δεν μιλάς για ευκτική του πλάγιου λόγου στην υπόθεση, και επομένως μπορούμε να συμπεριλάβουμε και την ευκτική της απλής σκέψης και την επαναληπτική ευκτική, τότε "παίζουν" 4 είδη: το πραγματικό, η αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον, η απλή σκέψη του λέγοντος και η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν (αν όμως εννοείς ε.π.λ. στην υπόθεση, τα δύο τελευταία είδη αποκλείονται). Τα δύο πρώτα απ' αυτά τα είδη είναι τα πιθανότερα, η δε μεταξύ τους διάκριση βασίζεται στο νόημα ή σε κάποιες ενδείξεις (π.χ. επιρρήματα) δηλωτικές επανάληψης, αν και δεν λείπουν περιπτώσεις πραγματικού με σημασία επαναληπτική. Η απλή σκέψη έχει λίγες πιθανότητες αποδοχής, διότι οι συγγραφείς θα προτιμούσαν στην απόδοση δυνητική έκφραση προς αποφυγή συγχύσεως με άλλο είδος. Τέλος, η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν έχει ακόμη λιγότερες πιθανότητες, διότι στην απόδοση είναι πολύ σπάνιο ο επαναληπτικός παρατατικός του ε.λ. να τρέπεται σε ευκτική ενεστώτα (αλλά λιγότερο σπάνιο να αποδίδεται με απαρ. ή μτχ. ενεστώτα).
Σχετικά με τη διάκριση των επαναλήψεων, θα έλεγα, στηριζόμενος μόνο στο νόημα και όχι στην εκφορά, ότι συμφωνώ με τη διαπίστωσή σου, διότι γενική-καθολική αλήθεια μόνο το αορίστως επαναλαμβανόμενο στο παρόν και το μέλλον μπορεί να εκφράσει.

Αν όμως στην υπόθεση (με απόδοση τα παραπάνω) έχουμε ε.π.λ. παρακειμένου, το πιο πιθανό, χωρίς να αποκλείονται οι αόριστες επαναλήψεις, δεν είναι ο υποθετικός λόγος είναι του πραγματικού;  Νομίζω ότι ο παρακείμενος στην υπόθεση αόριστης επανάληψης (ο οποίος μάλλον χρησιμοποιείται για να δηλωθεί με σαφήνεια το προτερόχρονο της υπόθεσης) είναι σπάνιος (και δεν έχω κανένα παράδειγμα σε υποθετική πρόταση, παρά μόνο σε παραχωρητική και αναφορικοϋποθετική της αόριστης επανάληψης σε παρόν-μέλλον).

Συμφωνώ. Κι εγώ έχω παρατηρήσει ότι ο χρόνος του ρ. της υπόθεσης στην αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον είναι ο ενεστώτας ή ο αόριστος.

Αν στην υπόθεση έχουμε εἰ + ευκτική ενεστώτα (ή ίσως παρακειμένου) και στην απόδοση ε.π.λ. αορίστου ή απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή αορίστου, ο υποθετικός λόγος αόριστη επανάληψη στο παρελθόν δεν θα δηλώνει;  Γιατί στο πραγματικό με ιστορικό χρόνο στην απόδοση, λογικά χρειαζόμαστε και ιστορικό χρόνο στην υπόθεση (αλλά η ε.π.λ. ενεστώτα (ή παρακειμένου) της υπόθεσης δεν μπορεί να προέρχεται από παρατατικό (ή υπερσυντέλικο).

Νομίζω ότι γι' αυτό το είδος δεν θα επέλεγαν οι αρχαίοι συγγραφείς στην απόδοση ε.π.λ. αορίστου μετά από ι.χ., αν και αυτό είναι τυπικά σωστό· θα προτιμούσαν, κατά τη γνώμη μου, τον απλό αόριστο ή τον αόριστο + ἂν, ώστε να φανεί ξεκάθαρα το είδος. Σωστή βέβαια είναι και η χρήση (στην απόδοση) ειδ. απαρ. αορ. ή κατηγ. μτχ. αορ.
Κι εδώ δεν κάνεις λόγο για ε.π.λ. στην υπόθεση, αλλά πιστεύω ότι η διαπίστωσή σου σχετικά με τον συνδυασμό στη χρήση των χρόνων υπόθεσης και απόδοσης για τον καθορισμό του είδους, είναι σωστή. Πραγματικό δεν μπορώ να δω εδώ, αλλά πάλι δεν παίρνω και όρκο.

[PDE ads]

[Dwrina]

Δεν κάνουν λάθος οι συγγραφείς. Αν προσέξεις τα συμφραζόμενα του κειμένου (Ξενοφ. Ἑλλ. IV, 2, 5), ο ευθύς λόγος, δηλαδή η διαπίστωση που κάνει ο Αγησίλαος, δεν μπορεί να αναφέρεται στο παρελθόν.

Ναι, έχεις δίκιο. Δεν μπορούσα να δω το κείμενο, γιατί δεν είχα παραπομπή και δεν μου το έβγαζε η αναζήτηση στη google.
Τελικά όμως μήπως δεν είναι και τόσο σπάνια εξαίρεση η οριστική ενεστώτα του ευθέος λόγου να τρέπεται στον πλάγιο (με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο) σε οριστική παρατατικού; Γιατί -δεν ξέρω αν είναι τυχαίο- είναι η τρίτη περίπτωση που βρίσκω,  εκτός από αυτές που αναφέρει ο  Goodwin,  σε ένα σύνολο παραδειγμάτων πλαγίου λόγου όχι και πολύ μεγάλο (από δυο τρία Συντακτικά), ώστε δεν θα το έλεγα και σπάνιο φαινόμενο.

Εφόσον δεν μιλάς για ευκτική του πλάγιου λόγου στην υπόθεση, και επομένως μπορούμε να συμπεριλάβουμε και την ευκτική της απλής σκέψης και την επαναληπτική ευκτική, τότε "παίζουν" 4 είδη: το πραγματικό, η αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον, η απλή σκέψη του λέγοντος και η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν (αν όμως εννοείς ε.π.λ. στην υπόθεση, τα δύο τελευταία είδη αποκλείονται).

Και για τα δύο μιλάω∙ για μια ευκτική που θα μπορούσε να είναι είτε του πλαγίου λόγου, άρα να έχουμε πραγματικό ή αόριστη επανάληψη στο παρόν – μέλλον, είτε επαναληπτική, οπότε να έχουμε αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. Την απλή σκέψη δεν την συμπεριέλαβα, γιατί η διάκρισή της γίνεται από τη δυνητική ευκτική (δυνητικό απαρέμφατο ή δυνητική κατηγορηματική μετοχή) της απόδοσης, την οποία, όπως είπες, προτιμούν οι συγγραφείς.

Τέλος, η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν έχει ακόμη λιγότερες πιθανότητες, διότι στην απόδοση είναι πολύ σπάνιο ο επαναληπτικός παρατατικός του ε.λ. να τρέπεται σε ευκτική ενεστώτα (αλλά λιγότερο σπάνιο να αποδίδεται με απαρ. ή μτχ. ενεστώτα).

Θέλεις να πεις ότι ο υποθετικός λόγος της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν με απόδοση οριστική παρατατικού  μεταφέρεται  στον πλάγιο λόγο πιο συχνά με ειδική πρόταση εκφερόμενη με οριστική παρατατικού παρά με απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή ενεστώτα;  Επομένως, αν έχουμε στην απόδοση απαρέμφατο ή μετοχή ενεστώτα η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν είναι λιγότερο πιθανή (χωρίς όμως να αποκλείεται και εντελώς);


Το ᾗπερ , όταν δηλώνει τόπο ή τρόπο είναι επίρρημα.
Όταν δηλώνει τόπο, μπορεί, αν ο όρος αναφοράς είναι θηλυκό, να πρέπει να θεωρηθεί αντωνυμία; Π.χ. Ὁ δὲ στρατὸς τῶν Πελοποννησίων προϊὼν ἀφίκετο τῆς Ἀττικῆς ἐς Οἰνόην πρῶτον, ᾗπερ ἔμελλον ἐσβαλεῖν. Νομίζω ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί αντωνυμία, γιατί  στη θέση του θα μπορούσε να υπάρχει  ἔνθεν / ὅθεν και ότι, αν είχαμε αντωνυμία, αυτή θα ήταν εμπρόθετη  (ἐξ ἧς).
 

[Sali]

Θέλεις να πεις ότι ο υποθετικός λόγος της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν με απόδοση οριστική παρατατικού  μεταφέρεται  στον πλάγιο λόγο πιο συχνά με ειδική πρόταση εκφερόμενη με οριστική παρατατικού παρά με απαρέμφατο ή κατηγορηματική μετοχή ενεστώτα;  Επομένως, αν έχουμε στην απόδοση απαρέμφατο ή μετοχή ενεστώτα η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν είναι λιγότερο πιθανή (χωρίς όμως να αποκλείεται και εντελώς);

Αυτό ακριβώς θέλω να πω, ώστε να είναι απολύτως σαφές ποιο είναι το είδος· αλλιώς, με ε.π.λ. ενεστώτα στην απόδοση, θα υπήρχε σύγχυση οφειλόμενη στην ευκτική της υπόθεσης, αφού δεν θα ήταν άμεσα αντιληπτό αν ήταν ε.π.λ. ή επαναληπτική.

Το ᾗπερ , όταν δηλώνει τόπο ή τρόπο είναι επίρρημα.
Όταν δηλώνει τόπο, μπορεί, αν ο όρος αναφοράς είναι θηλυκό, να πρέπει να θεωρηθεί αντωνυμία; Π.χ. Ὁ δὲ στρατὸς τῶν Πελοποννησίων προϊὼν ἀφίκετο τῆς Ἀττικῆς ἐς Οἰνόην πρῶτον, ᾗπερ ἔμελλον ἐσβαλεῖν. Νομίζω ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί αντωνυμία, γιατί  στη θέση του θα μπορούσε να υπάρχει  ἔνθεν / ὅθεν και ότι, αν είχαμε αντωνυμία, αυτή θα ήταν εμπρόθετη  (ἐξ ἧς).

Ορθότατα!

[Dwrina]

Ευχαριστώ πολύ!

[Dwrina]

εἰμὶ δ’ ἐγὼ Διὸς μὲν υἱός: στον πλάγιο λόγο το ἐγὼ  πρέπει να δηλωθεί ως υποκείμενο του απαρεμφάτου σε αιτιατική για έμφαση (με επαναληπτική ή αυτοπαθή αντωνυμία), οπότε να τεθεί σε αιτιατική και το κατηγορούμενο, λέγει αὐτόν / αὑτὸν εἶναι Διὸς μὲν υἱόν, ή να παραλειφθεί και να γίνει λέγει εἶναι Διὸς μὲν υἱός;

Το μὲν νομίζω ότι παραμένει στον πλάγιο λόγο. Το δὲ έχει θέση;

[Sali]

εἰμὶ δ’ ἐγὼ Διὸς μὲν υἱός: στον πλάγιο λόγο το ἐγὼ  πρέπει να δηλωθεί ως υποκείμενο του απαρεμφάτου σε αιτιατική για έμφαση (με επαναληπτική ή αυτοπαθή αντωνυμία), οπότε να τεθεί σε αιτιατική και το κατηγορούμενο, λέγει αὐτόν / αὑτὸν εἶναι Διὸς μὲν υἱόν, ή να παραλειφθεί και να γίνει λέγει εἶναι Διὸς μὲν υἱός;

Το μὲν νομίζω ότι παραμένει στον πλάγιο λόγο. Το δὲ έχει θέση;

Αφού δεν διαφοροποιούνται τα υποκείμενα του κύριου ρήματος και του απαρεμφάτου, θα κάνεις απλή σύνταξη με ταυτοπροσωπία. Μπορείς όμως και να δηλώσεις το υποκ. του απαρεμφ. σε αιτιατική, για λόγους έμφασης (με ομοιόπτωτο κατηγορούμενο), με αυτοπαθή αντωνυμία (όχι με επαναληπτική, η οποία θα αναφερόταν σε άλλο πρόσωπο), όπως γίνεται ενίοτε: Ηροδ. Ι, 34, 3 Κροῖσος … ἐνόμισε ἑωυτὸν εἶναι ἀνθρώπων ἁπάντων ὀλβιώτατον.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι τέτοιες συντάξεις (με υποκ. απαρ. σε αιτιατική επί ταυτοπροσωπίας) γίνονται κατά κανόνα με δοξαστικά ρήματα (κυρίως το οἴομαι, σπανιότερα το δοκῶ ή το ἡγοῦμαι ή το νομίζω) και με το βούλομαι· θεωρητικά όμως στέκει αυτή η δομή και με λεκτικά ρήματα.

Το μὲν παραμένει στον πλάγιο λόγο, διότι ανήκει οργανικά στον ευθύ (εφόσον, λογικά, αντιθέτει με τα επόμενα), ενώ ο δὲ δεν έχει θέση στον πλάγιο λόγο, διότι (είτε ως αντιθετικό είτε ως μεταβατικό) συνδέει με τα προηγούμενα, τα οποία δεν ανήκουν στον ευθύ λόγο. Γενικότερα, μόρια που βρίσκονται στην αρχή του ευθέος λόγου και συνδέουν με τα προηγούμενα δεν συμπεριλαμβάνονται στον πλάγιο λόγο.

[Dwrina]

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι τέτοιες συντάξεις (με υποκ. απαρ. σε αιτιατική επί ταυτοπροσωπίας) γίνονται κατά κανόνα με δοξαστικά ρήματα (κυρίως το οἴομαι, σπανιότερα το δοκῶ ή το ἡγοῦμαι ή το νομίζω) και με το βούλομαι· θεωρητικά όμως στέκει αυτή η δομή και με λεκτικά ρήματα.

Η σκέψη μου ήταν ότι, όταν δηλώνεται (στον ευθύ λόγο) το υποκείμενο α΄ προσώπου (ή και β΄) γίνεται για έμφαση, αλλά δεν ήξερα αν είναι απαραίτητο αυτή η έμφαση να μεταφερθεί και στον πλάγιο. Από ό,τι μου λες όμως, όχι μόνο δεν είναι απαραίτητο, αλλά ούτε και σύνηθες με λεκτικά ρήματα.

Σε ευχαριστώ πολύ για την απάντηση!

Δίνεται σε άσκηση ευθύς λόγος αὐτὸς οὐκ ἂν ἐπέδραμεν και ζητείται μετατροπή σε πλάγιο με εξάρτηση οὐκ ἂν ἡγεῖσθε. Έψαξα τη φράση και βρήκα ότι σε κείμενο υπάρχει στη μορφή οὐκ ἂν ἡγεῖσθ᾽ αὐτὸν κἂν ἐπιδραμεῖν με το αὐτόν, όπως το καταλαβαίνω, επαναληπτική και όχι οριστική αντωνυμία.

Άρα, στον ευθύ λόγο πρέπει ή να γίνει οὗτος ή να παραλειφθεί, σωστά;

Σχετικά με τις αντωνυμίες που χρησιμοποιούνται για το γ΄πρόσωπο στον πλάγιο λόγο,  γνωρίζω ότι η επαναληπτική αναφέρεται ή στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης του πλαγίου λόγου. Εδώ όμως δεν συμβαίνει τίποτα από τα δύο, αλλά το αὐτὸν φαίνεται να επαναλαμβάνει το οὗτος της αναφορικής που προηγείται,  ὡς οὗτός φησιν. Αυτό, δηλαδή μια επαναληπτική αντωνυμία στον πλάγιο λόγο να μην αναφέρεται ούτε στο υποκείμενο ούτε σε αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης αλλά σε τρίτο πρόσωπο, κατά πόσο συνηθίζεται;

Και κάτι ακόμη∙ στην παραπάνω άσκηση, προφανώς επειδή πήραν τη φράση από τον πλάγιο λόγο (και την μετέτρεψαν σε ευθύ), δίνεται το ρήμα εξάρτησης του υπάρχοντος πλαγίου λόγου οὐκ ἂν ἡγεῖσθε. Η αμέσως επόμενη πρόταση της ίδιας άσκησης είναι οὐκ ἄν δυναίμην τοσούτους συμμάχους ἑλεῖν και δίνεται ρήμα εξάρτησης  ἔφη.
Το ότι η άρνηση και το δυνητικό μόριο με τα λεκτικά και δοξαστικά ρήματα ανήκει στο απαρέμφατο είναι γνωστό.  Αυτή η δομή όμως είναι κανόνας ή μπορεί κάποιες φορές η άρνηση και το  ἂν να συνάπτονται με το απαρέμφατο;  Δηλαδή, το οὐκ ἄν δυναίμην τοσούτους συμμάχους ἑλεῖν πρέπει να γίνει απαραίτητα οὐκ ἄν ἔφη δύνασθαι... ή λέγεται και το ἔφη οὐκ ἄν δύνασθαι ...;

[Sali]

Δίνεται σε άσκηση ευθύς λόγος αὐτὸς οὐκ ἂν ἐπέδραμεν και ζητείται μετατροπή σε πλάγιο με εξάρτηση οὐκ ἂν ἡγεῖσθε. Έψαξα τη φράση και βρήκα ότι σε κείμενο υπάρχει στη μορφή οὐκ ἂν ἡγεῖσθ᾽ αὐτὸν κἂν ἐπιδραμεῖν με το αὐτόν, όπως το καταλαβαίνω, επαναληπτική και όχι οριστική αντωνυμία.

Άρα, στον ευθύ λόγο πρέπει ή να γίνει οὗτος ή να παραλειφθεί, σωστά;

Πολύ σωστά! Το αὐτός, που επελέγη για τον ευθύ λόγο στην άσκηση, είναι σαφώς λανθασμένος τύπος. Η αντωνυμία αυτή είναι οριστική και η φύση της είναι επιθετική, προσδιορίζει δηλαδή, ως κατηγορηματικός προσδιορισμός, κάποιο ουσιαστικό.

Σχετικά με τις αντωνυμίες που χρησιμοποιούνται για το γ΄πρόσωπο στον πλάγιο λόγο,  γνωρίζω ότι η επαναληπτική αναφέρεται ή στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης του πλαγίου λόγου. Εδώ όμως δεν συμβαίνει τίποτα από τα δύο, αλλά το αὐτὸν φαίνεται να επαναλαμβάνει το οὗτος της αναφορικής που προηγείται,  ὡς οὗτός φησιν. Αυτό, δηλαδή μια επαναληπτική αντωνυμία στον πλάγιο λόγο να μην αναφέρεται ούτε στο υποκείμενο ούτε σε αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης αλλά σε τρίτο πρόσωπο, κατά πόσο συνηθίζεται;

Δεν μπορώ να το προσδιορίσω στατιστικά (αν και η αίσθησή μου είναι πως δεν είναι και πολύ συχνό), αλλά εδώ είναι βέβαιο ότι όντως αναφέρεται στο οὗτος, δηλαδή σε τρίτο πρόσωπο.

Και κάτι ακόμη∙ στην παραπάνω άσκηση, προφανώς επειδή πήραν τη φράση από τον πλάγιο λόγο (και την μετέτρεψαν σε ευθύ), δίνεται το ρήμα εξάρτησης του υπάρχοντος πλαγίου λόγου οὐκ ἂν ἡγεῖσθε. Η αμέσως επόμενη πρόταση της ίδιας άσκησης είναι οὐκ ἄν δυναίμην τοσούτους συμμάχους ἑλεῖν και δίνεται ρήμα εξάρτησης  ἔφη.
Το ότι η άρνηση και το δυνητικό μόριο με τα λεκτικά και δοξαστικά ρήματα ανήκει στο απαρέμφατο είναι γνωστό.  Αυτή η δομή όμως είναι κανόνας ή μπορεί κάποιες φορές η άρνηση και το  ἂν να συνάπτονται με το απαρέμφατο;  Δηλαδή, το οὐκ ἄν δυναίμην τοσούτους συμμάχους ἑλεῖν πρέπει να γίνει απαραίτητα οὐκ ἄν ἔφη δύνασθαι... ή λέγεται και το ἔφη οὐκ ἄν δύνασθαι ...;

Αν κατάλαβα καλά, το ερώτημά σου αφορά τη σειρά των λέξεων στην πρόταση. Η δεύτερη λοιπόν από τις εκδοχές που αναφέρεις ασφαλώς και λέγεται, νομίζω μάλιστα πως εν προκειμένω θα ήταν και προτιμότερη, ώστε να μην υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία αν το δυνητικό συνάπτεται με το ρήμα ι.χ. ή με το απαρέμφατο (οὐκ ἂν ἔφη δύνασθαι ή οὐκ ἂν ἔφη δύνασθαι; ). Αλλά όταν ο χρόνος του ρ. εξάρτησης είναι αρκτικός, πρόβλημα σύγχυσης δεν υπάρχει (όπως στο προηγούμενο παράδειγμα: οὐκ ἂν ἡγεῖσθ' αὐτὸν κἂν ἐπιδραμεῖν).

[Dwrina]

Η δεύτερη λοιπόν από τις εκδοχές που αναφέρεις ασφαλώς και λέγεται, νομίζω μάλιστα πως εν προκειμένω θα ήταν και προτιμότερη, ώστε να μην υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία αν το δυνητικό συνάπτεται με το ρήμα ι.χ. ή με το απαρέμφατο [/u](οὐκ ἂν ἔφη δύνασθαι ή οὐκ ἂν ἔφη δύνασθαι; ).

A! Αυτό δεν το σκέφτηκα, ότι με ιστορικό χρόνο θα μπορούσε το δυνητικό να ανήκει στο ρήμα εξάρτησης.

Αλλά όταν ο χρόνος του ρ. εξάρτησης είναι αρκτικός, πρόβλημα σύγχυσης δεν υπάρχει (όπως στο προηγούμενο παράδειγμα: οὐκ ἂν ἡγεῖσθ' αὐτὸν κἂν ἐπιδραμεῖν).

Και σε αυτήν την περίπτωση, όταν ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης είναι αρκτικός, ποια θέση είναι προτιμότερη - συνηθέστερη για το δυνητικό μόριο;

Η άρνηση πρέπει οπωσδήποτε να βρίσκεται στην ίδια θέση με το δυνητικό ή θα μπορούσε να γίνει και  οὐκ ἔφη
δύνασθαι ἄν;

[Sali]

Και σε αυτήν την περίπτωση, όταν ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης είναι αρκτικός, ποια θέση είναι προτιμότερη - συνηθέστερη για το δυνητικό μόριο;

Η άρνηση πρέπει οπωσδήποτε να βρίσκεται στην ίδια θέση με το δυνητικό ή θα μπορούσε να γίνει και  οὐκ ἔφη
δύνασθαι ἄν;

Νομίζω πως προτιμούσαν να βάζουν την άρνηση και το δυνητικό πριν από το κύριο ρήμα: Δημοσθ. Φιλ.

[Dwrina]

Σε ευχαριστώ, Sali!

Αλλάζω θέμα.

Μου έχει μπει μια ιδέα, την οποία μάλλον και η ίδια απορρίπτω, αλλά θα ήθελα μια επιβεβαίωση.

Όταν έχουμε μια αναφορική παραβολική και στην κύρια πρόταση υπάρχει δεικτικό, ο όρος αναφοράς είναι οπωσδήποτε, όποια συντακτική θέση και αν έχει, το δεικτικό  (στο οποίο η αναφορική λειτουργεί ως επεξήγηση).

Όταν όμως μια μη παραβολική αναφορική προσδιορίζει όρο πρότασης στην οποία υπάρχει και δεικτική αντωνυμία ως κατηγορούμενο ή ως επιθετικός προσδιορισμός, ως όρο αναφοράς θεωρούσα το υποκείμενο ή το όνομα που προσδιορίζει η αντωνυμία (και όχι την ίδια τη δεικτική αντωνυμία).  Με αφορμή όμως τις αναφορικές συμπερασματικές στις οποίες το συμπέρασμα προκύπτει από έναν ποιοτικό ή ποσοτικό χαρακτηρισμό, δηλαδή από μια δεικτική αντωνυμία, και την εξωτερική ομοιότητά τους με τις παραβολικές, μου μπήκε η ιδέα μήπως και σε αυτές,  π.χ.  τοιοῦτός ἐστιν οἷος ἐγχειρεῖν παντὶ ἔργῳ (όπου συνέτασσα την αναφορική ως προσδιορίζουσα το εννοούμενο υποκείμενο του ἐστί)  ο όρος αναφοράς είναι η δεικτική αντωνυμία. Γιατί, πέρα από την εξωτερική ομοιότητα που υπάρχει με τις παραβολικές, και νοηματικά η αναφορική μοιάζει να επεξηγεί την αντωνυμία∙ «τι τέτοιος;», «δηλαδή ώστε να επιχειρεί κάθε έργο».   Αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπως οὐδείς γάρ οὕτως ἀνόητος ἐστιν, ὅστις πόλεμον πρό εἰρήνης αἱρέεται, όπου δεν μπορεί βέβαια η αντωνυμία να προσδιορίζει το δεικτικό επίρρημα, οπότε συντακτικά οδηγούμαστε στο οὐδείς ως όρο αναφοράς. Και αν εδώ ο προσδιοριζόμενος όρος είναι το οὐδείς, και στο τοιοῦτός ἐστιν οἷος ἐγχειρεῖν παντὶ ἔργῳ πρέπει να είναι το εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος και όχι το τοιοῦτος. (Αν και νοηματικά και το ὅστις πόλεμον πρό εἰρήνης αἱρέεται μου φαίνεται σαν να επεξηγεί το  οὕτως ἀνόητος).