Λατινικά Γ' Λυκείου

[apri]

Κοίτα τι γράφει γι' αυτά (ΙΙ, σελ. 807): "Secondary predicates are most naturally used with arguments of the clause, especially the subject and, to a lesser extent, the object [...] However, the use of those secondary predicates that show agreement with the constituent to which they are related is not restricted to arguments".

Δες τώρα δύο παραδείγματα με τη μετάφραση που δίνει ο ίδιος (οι λέξεις με τα bold στοιχεία είναι τα secondary predicates):

Cic. Ver. 2.110 Quem hominem absentem . . . condemnasti? Cuius absentis nomen recepisti?
(‘Who is this whom, absent . . . you have pronounced guilty? Who is this whom you have allowed, in his absence, to be prosecuted?). To absentis με το cuius, το οποίο εξαρτάται από το nomen.

Cic. Ver. 5.120 ... quin sciat has Timarchidi pactiones sepulturae cum vivis etiam illis esse factas?
(‘...who doesn’t know that these burial bargains were struck with Timarchides even by the victims themselves before they died?’). To vivis με το cum illis, που το χαρακτηρίζει associative adjunct. Ἑγώ θα μετέφραζα το cum vivis etiam illis έτσι: "με εκείνους ακόμα ζωνταντούς", δηλαδή "όσο εκείνοι ήταν ακόμα ζωντανοί".

Και δύο ακόμη παραδείγματά του με δική μου μετάφραση (γιατί δεν τα μεταφράζει ο ίδιος):

Cic. Fam. 9.14.3 L. Caesar, cum ad eum aegrotum Neapolim venissem... (= o Λ. Καίσαρας, όταν ήλθα στη Νεάπολη σ' αυτόν, ενώ ήταν άρρωστος...). Το aegrotum με το ad eum.

Nep. Paus. 5.5 (sc. Pausanias) Cuius mortui corpus cum eodem nonnulli dicerent inferri oportere quo... (= το σώμα του, όταν πέθανε, ενώ μερικοί έλεγαν ότι έπρεπε να μεταφερθεί στο ίδιο μέρος όπου...). Το mortui με το cuius, το οποίο εξαρτάται από το corpus.

Α, σε ευχαριστώ πολύ.

Έτσι όπως τα βλέπω, θεωρώ ότι αναφέρεται στον κατηγορηματικό προσδιορισμό που μπορεί να προσδιορίζει κατηγορηματικά έναν όρο της πρότασης εκτός του Υ ή Α.

[PDE ads]

[Sali]

Έτσι όπως τα βλέπω, θεωρώ ότι αναφέρεται στον κατηγορηματικό προσδιορισμό που μπορεί να προσδιορίζει κατηγορηματικά έναν όρο της πρότασης εκτός του Υ ή Α.

Ναι, έτσι είναι. Το διαπίστωσα και από τα άλλα παραδείγματα που παραθέτει σ' αυτό το κεφάλαιο.

[nikolaos 0305]

Παρακαλώ πολύ, το ουσιαστικό gladius και το fluvius , έχουν στη γενική ενικού και ασυναίρετο και συντηρημένο τύπο;

[Sali]

Ναι, έχουν, αλλά αυτό δεν αναφέρεται - άγνωστο γιατί - στο λεξιλόγιο του σχολικού βιβλίου.

[PDE ads]

[nikolaos 0305]

Στο λεξιλόγιο του μαθήματος δίνεται gladius-i, ενώ στο τέλος του σχολικού βιβλίου δίνεται gladius, -ii.

[Sali]

Ισχύει αυτό για το gladius, ενώ για το fluvius τόσο στο λεξιλόγιο του μαθήματος όσο και στο λεξιλόγιο στο τέλος του βιβλίου αναφέρεται ως κατάληξη γενικής ενικού μόνο η -ii. Πάντως, η διπλή κατάληξη της γενικής ενικού είναι βέβαιη και πιστοποιείται τόσο από το εγκυρότατο λεξικό Oxford Latin Dictionary όσο και από το σύγχρονο εξαιρετικό λατινοελληνικό λεξικό των Νικήτα-Τρομάρα. Απεναντίας, στο παλαιότερο λεξικό των Lewis-Short υπάρχει μόνο η γενική σε -ii.

H ίδια διπλή γενική ισχύει και για τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα socius και adversarius, που κατά το σχολικό βιβλίο σχηματίζουν τη γενική μόνο σε -ii. Αντιθέτως, τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα mercenarius και sestertius σχηματίζουν τη γενική ενικού μόνο σε -ii και όχι σε -i.

[nikolaos 0305]

Το aversos στο 18 πώς χαρακτηρίζεται συντακτικά;

[Sali]

Είναι μια αναφορική μετοχή που λαμβάνεται είτε ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου (πτωτικά στο boves και επιρρηματικώς στο traxit) είτε ως κατηγορηματικός προσδιορισμός στο boves. Προσωπικά τείνω να συμφωνήσω με τη δεύτερη λύση, γιατί η πρόταση δεν αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο Κάκος έσυρε τα βόδια αλλά στην κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα βόδια (ήταν στραμμένα ανάποδα), όταν ο Κάκος τα έσερνε.

[apri]

Έχω μια μικρή ένσταση.

Αν θεωρήσεις το aversus αναφορική μετοχή, πιστεύω ότι μόνο ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να σταθεί.

Αν πάλι θεωρήσεις ότι βρίσκεται σε θέση επιρρηματικού κατηγορουμένου, τότε είναι τροπική η μετοχή.
Το χαρακτηριστικό του επιρρηματικού κατηγορουμένου είναι, όπως λες κι εσύ, ότι αναφέρεται στο Υ ή το Α, αλλά συντακτικά προσδιορίζει κάποιον ρηματικό τύπο. Γι' αυτό και ισοδυναμεί με επιρρηματική μετοχή.

Το κριτήριο διάκρισής του από τον κατηγορηματικό προσδιορισμό που λες δεν είναι απόλυτο.
Πολλές φορές ένα επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου ή μια τροπική μετοχή ή ένας εμπρόθετος του τρόπου δεν δείχνει τον τρόπο της πράξης, αλλά την κατάσταση του προσώπου κατά την πράξη.
Πχ Ήρθε γελαστός/γελώντας/με το χαμόγελο στα χείλη  (πρβλ και  "ἐγώ σε, ὦ Φαλῖνε, ἄσμενος ἑόρακα" || εγώ, Φαλίνε, με χαρά σε είδα)
Εδώ δεν έχεις τον τρόπο της μετακίνησης, αλλά την κατάσταση του προσώπου κατά τη μετακίνηση.
Ενώ αντίθετα στο "Ήλθε εκών" έχεις τον τρόπο της μετακίνησης που ήταν εθελοντικός.

Θα έλεγα ότι η διάκριση είναι πρωτίστως συντακτική. Δηλαδή, ο κατηγορηματικός προσδιορισμός είναι συνδεδεμένος με το ουσιαστικό και γι' αυτό συνήθως είναι δίπλα του, ενώ το επιρρηματικό κατηγορούμενο με το ρήμα.
Και ίσως σημασιολογικά -αλλά αυτό είναι προσωπική μου υπόθεση- η διαφορά τους να έγκειται στη διάρκεια της προσωρινής κατάστασης. Δηλαδή, στο μεν επιρ.κατηγ η κατάσταση του προσώπου διαρκεί όσο η πράξη, ενώ στον κατηγ.προσδιορισμό η κατάσταση προϋπάρχει της πράξης.
Όταν λέμε "χλωμός ο δικαστής ανακοίνωσε την απόφαση", το νόημα θεωρώ πως είναι "Όντας (=καθώς ήταν) χλωμός ο δικαστής, ανακοίνωσε την απόφαση". Η χλωμάδα ως προσωρινή ιδιότητα προϋπήρχε της ανακοίνωσης.


Τούτων δοθέντων, εγώ δεν θα απέρριπτα εύκολα κανένα από τα δυο σενάρια που λες, αν και κλίνω πιο πολύ στην ιδέα της τροπικής μετοχής/επιρ.κατηγ.τρόπου, επειδή το aversos έχει  κάποια απόσταση από το boves.

[nikolaos 0305]

Το ΨΕ

[Sali]

Το κριτήριο διάκρισής του από τον κατηγορηματικό προσδιορισμό που λες δεν είναι απόλυτο.

To ξέρω, αλλά εδώ αναφέρομαι στο συγκεκριμένο χωρίο και μόνο.

Το aversus είναι μετοχή παθητικού (γραμματικώς) παρακειμένου που λειτουργεί ως επίθετο (έχει μάλιστα και ομαλά παραθετικά). Στο συγκεκριμένο χωρίο έχει μέση αυτοπαθή διάθεση (avertor = me averto).

Δεν μπορώ λοιπόν να καταλάβω πώς μπορεί το aversos να λειτουργεί ως επιρρηματική τροπική μετοχή. Ξέρουμε ότι ως επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου δεν τίθενται επιρρηματικές τροπικές μετοχές αλλά επίθετα με σημασία τρόπου. Από την άλλη, δεν βγάζω νόημα: Ο Κάκος έσυρε τα βόδια στη σπηλιά (με ποιον τρόπο;) με το να είναι αυτά στραμμένα ανάποδα;

Τροπική θα καταλάβαινα μια μετοχή ενεργητικού ενεστώτα, μια μετοχή δηλαδή που θα δήλωνε ενέργεια (όχι κατάσταση όπως το aversos) με κάποιον φορέα ως υποκείμενο. Αν το κείμενο ήταν: Cacus boves avertens traxit caudis in speluncam, θα μπορούσε η μετοχή να σταθεί ως τροπική (αλλά και πάλι όχι ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου). Αλλά εδώ η διάθεση της μετοχής δεν είναι παθητική, ώστε να της αποδώσουμε ένα ποιητικό αίτιο ως φορέα ενέργειας.

Επίσης, δεν είναι απόλυτο αυτό που λες, ότι δηλαδή το επιρρ. κατηγ. κάθε είδους έχει συνήθως κάποιαν απόσταση από το ρήμα· υπάρχουν πλείστα όσα παραδείγματα με επιρρηματικά κατηγορούμενα δίπλα στο ρήμα ή πολύ κοντά σ' αυτό: Sall. Cat. 19.2 neque senatus provinciam invitus dederat· ibid. 18.8 nondum frequentes armati convenerant· Verg. Aen. 1.118 apparent rari nantes in gurgite vasto (= φαίνονται να κολυμπούν διασκορπισμένοι στο πλατύ πέλαγος).

Θα ήθελα, τέλος, να προσθέσω ένα σχόλιο του Pinkster, ο οποίος αναφέρεται σ' αυτά που χαρακτηρίζει ως secondary predicates και δεν κάνει - ορθότατα, κατ΄εμέ - τις διακρίσεις των Ελλήνων φιλολόγων. Για να μη μακρηγορώ, θα αναφέρω ένα παράδειγμα που δίνει και σχολιάζει ο συγγραφέας: Caes. BG 7.80.9 At ei qui ab Alesia processerant maesti ... se in oppidum receperunt (= αλλά αυτοί που είχαν βγει από την Αλησία, επέστρεψαν στην πόλη λυπημένοι). Το maesti (που όντως απέχει από το ρήμα) χαρακτηρίζεται από τους Έλληνες συναδέλφους, συνολικώς και αδιακρίτως, ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου.

Ας δούμε τι λέει ο Pinkster (II, 777): "Maesti is an optional constituent in the sentence and therefore resembles a satellite [...] It indicates the mental condition of the people who had left Alesia while they were on their way to the oppidum". Και στην επόμενη σελίδα: Since maesti resembles a satellite in that it is an optional constituent of the sentence, it is usually taken as an adverbial constituent (often described as an adjective used instead of a manner adverb). Unlike the morphologically related adverbs maeste and maestiter, however, it does not specify the action of the verb se receperunt: the people did not retreat in a sad manner, they were sad while retreating". (Όλες οι επισημάνσεις δικές μου).

Με απλά λόγια - το έχουμε ξαναπεί - η διάκριση που κάνουμε οι Έλληνες φιλόλογοι μεταξύ επιρρηματικού κατηγορουμένου και κατηγορηματικού προσδιορισμού είναι σε μεγάλο βαθμό τεχνητή και δεν ανταποκρίνεται στην ουσία των πραγμάτων.

[Sali]

Το ΨΕ

[apri]

Με απλά λόγια - το έχουμε ξαναπεί - η διάκριση που κάνουμε οι Έλληνες φιλόλογοι μεταξύ επιρρηματικού κατηγορουμένου και κατηγορηματικού προσδιορισμού είναι σε μεγάλο βαθμό τεχνητή και δεν ανταποκρίνεται στην ουσία των πραγμάτων.

Α, σε αυτό συμφωνώ απολύτως. Και προσωπικά, θεωρώ ότι, όταν το επίθετο αναφέρεται στο Υ ή Α χωρίς να είναι συμπλήρωμά του, δεν θα έπρεπε να διακρίνεται σε επιρρηματικό κατηγορούμενο και κατηγορηματικό προσδιορισμό.

Δεν μπορώ λοιπόν να καταλάβω πώς μπορεί το aversos να λειτουργεί ως επιρρηματική τροπική μετοχή. Ξέρουμε ότι ως επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου δεν τίθενται επιρρηματικές τροπικές μετοχές αλλά επίθετα με σημασία τρόπου. Από την άλλη, δεν βγάζω νόημα: Ο Κάκος έσυρε τα βόδια στη σπηλιά (με ποιον τρόπο;) με το να είναι αυτά στραμμένα ανάποδα;

Όχι, με ποιον τρόπο, σε ποια κατάσταση. Μην ξεχνάς άλλωστε ότι τα επιρρηματικά κατηγορούμενα είναι γραμματικώς επίθετα και δεν παύουν ως επίθετα να δηλώνουν ιδιότητα του Υ ή του Α. Άλλο τώρα που λόγω της σύνδεσης με το ρήμα μπορεί να αποδοθούν και επιρρηματικά.

Εδώ το aversos είναι μετοχή που χρησιμοποιείται και ως επίθετο. Αν το θεωρήσεις επιρρηματικό κατηγορούμενο, τότε συντακτικά συνδέεται με το ρήμα. Ως αναφορική/επιθετική μετοχή δεν μπορεί να συνδέεται με το ρήμα. Ως τροπική μπορεί. Αυτό λέω.

Επίσης, δεν είναι απόλυτο αυτό που λες, ότι δηλαδή το επιρρ. κατηγ. κάθε είδους έχει συνήθως κάποιαν απόσταση από το ρήμα·

Ναι, εννοείται. Γι' αυτό είπα ότι συνήθως βρίσκεται δίπλα. Αλλιώς, θα έλεγα "πάντα".
Και επειδή δεν αποκλείεται να μην είναι, δεν απορρίπτω να είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός.

Απλώς, η αλήθεια είναι ότι όταν το επίθετο είναι μακριά, η διάκριση του από το επιρρηματικό κατηγορούμενο γίνεται δύσκολη ως αδύνατη.

[Dwrina]

Το ΨΕ