"Μαργαριτάρια" & έξυπνες ατάκες μαθητών

[aeee]

προχθές στις εξετάσεις Α λυκείου ζητούσαμε να γίνει ετυμολογική ανάλυση της λέξεως: αστυφιλία. λοιπόν ακούω ένα παιδί να σφυρίζει την απάντηση στον άλλο "φίλος των σταφυλιών"

[PDE ads]

[apri]

Καλησπέρα! Παραθέτω δύο συνομιλίες με μαθητές... Οι παρατηρήσεις τους, αν και απρόβλεπτες, είναι τελικά σωστές:

- Αμετάβατα λέμε τα ρήματα που δεν παίρνουν αντικείμενο, π.χ. "κοιμάται", δεν λέμε "τι κοιμάται;"
- Πώς δεν λέμε, κυρία; Κοιμάται τον ύπνο του δικαίου!

- "Μέσης διάθεσης" είναι τα ρήματα κατά τα οποία το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει σ΄αυτό, π.χ. "χτενίζομαι"...
- Ναι κυρία, αλλά άμα χτενίζομαι στο κομμωτήριο;

Αυτά δεν είναι "μαργαριτάρια". Είναι παρατηρήσεις-διαμάντια. 

Εξαιρετική η πρώτη παρατήρηση. Είναι μάλλον η μόνη εξαίρεση που το "κοιμάμαι" χρησιμοποιείται ως μεταβατικό, η περίπτωση να έχει σύστοιχο αντικείμενο. π.χ Κοιμάμαι τον ύπνο του  δικαίου. Κοιμάται ύπνο ελαφρύ.

Όσο για τη δεύτερη παρατήρηση, ισχύει ο ορισμός που έδωσες για τη μέση διάθεση. Υπάρχουν όμως κάποιες υποκατηγορίες στη μέση διάθεση, οι οποίες υπήρχαν και στη μέση φωνή των αρχαίων ελληνικών.

Έτσι, το «χτενίζομαι» είναι:
-   Μέσο αυτοπαθές, όταν η ενέργεια επιστρέφει άμεσα στο υποκείμενο. (δηλαδή, χτενίζομαι μόνος μου)
-   Μέσο διάμεσο ή πλάγιο, όταν η ενέργεια επιστρέφει στο υποκείμενο μέσω κάποιου άλλου (δηλαδή χτενίζομαι στο κομμωτήριο με τη βοήθεια κάποιου άλλου).
Παρόμοιο είναι και το «σπουδάζω». Μπορεί να είναι αυτοπαθές (σπουδάζω ο ίδιος), ή διάμεσο (σπουδάζω τα παιδιά μου).
Επίσης, το «ράβω». Αυτοπαθές (ράβω μια φούστα) ή διάμεσο (ράβω με τη βοήθεια ενός ράφτη μια φούστα).
Βλέπε και ανάλογες δομές στα αγγλικά (I cut my hair--I have my hair cut) ή στα γαλλικά (je coupe les cheveux-  je me fais couper les cheveux)

Επίσης, υπάρχουν και τα ρήματα που είναι μέσης διάθεσης, αλληλοπαθή.
Π.χ  Φιλιούνται και αγκαλιάζονται (η ενέργεια περνάει από το ένα υποκείμενο στο άλλο)

Στα αρχαία, υπήρχαν και τα λεγόμενα μέσα δυναμικά ρήματα, που έδειχναν ότι το υποκείμενο καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια στην ενέργειά του. Π.χ Ποιοῦμαι πόλεμον (κάνω πόλεμο με όλη μου τη δύναμη, ξεκινώ εγώ τον πόλεμο). Υπάρχει η άποψη ότι τα αποθετικά ρήματα είναι μέσα δυναμικά ρήματα που λόγω ευρείας χρήσης τους απώλεσαν την ενεργητική φωνή.

[iouliaki]

Μα το έγραψα και στην αρχή ότι θεώρησα σωστές τις απαντήσεις τους, apri. Ανέφερα αυτά τα δύο περιστατικά γιατί μου έκανε εντύπωση αυτό που σκέφτηκαν! Μερικές φορές σου λένε πράγματα και σε αποστομώνουν...

[evi06]

"Κυρίαααααααα! Το μπολερό τι χρώμα να το βάψω;"
(Νήπιο ρωτάει μια φίλη νηπιαγωγό για το γιλέκο του τσολιά).

 

κοριτσάκι φαντάζομαι το νήπιο

[PDE ads]

[apri]

Μα το έγραψα και στην αρχή ότι θεώρησα σωστές τις απαντήσεις τους, apri. Ανέφερα αυτά τα δύο περιστατικά γιατί μου έκανε εντύπωση αυτό που σκέφτηκαν! Μερικές φορές σου λένε πράγματα και σε αποστομώνουν...

Το είχα διάβασει ότι τα θεώρησες σωστά. Απλώς δεν κρατήθηκα και σχολίασα λίγο παραπάνω το θέμα.
Είναι όντως πολύ ενθαρρυντικό να βλέπεις παιδιά να σκέφτονται κριτικά πάνω στην γραμματική, ένα αντικείμενο που οι περισσότεροι το αντιμετωπίζουν μόνο ως μια σειρά κανόνων που μαθαίνουν παπαγαλία.

[nebula]

Εξαιρετική η πρώτη παρατήρηση. Είναι μάλλον η μόνη εξαίρεση που το "κοιμάμαι" χρησιμοποιείται ως μεταβατικό, η περίπτωση να έχει σύστοιχο αντικείμενο. π.χ Κοιμάμαι τον ύπνο του  δικαίου. Κοιμάται ύπνο ελαφρύ.

Γενικώς το θέμα της μεταβατικότητας των ρημάτων είναι πολύ χαλαρό, δεν υπάρχουν κανόνες και εξαιρέσεις πια, κατ' εμέ. Μακάρι τα παιδιά να έχουν πάντα τέτοιες παρατηρήσεις για να μπορούμε και μεις, με τέτοιες αφορμές, να τους τονίζουμε ότι η γλώσσα ανήκει στους ομιλητές της, συνεπώς οι όποιες αλλαγές παρατηρούνται στη δομή της, δεν είναι "λάθος", αλλά "μέσα στο παιχνίδι".

[apri]

Εξαιρετική η πρώτη παρατήρηση. Είναι μάλλον η μόνη εξαίρεση που το "κοιμάμαι" χρησιμοποιείται ως μεταβατικό, η περίπτωση να έχει σύστοιχο αντικείμενο. π.χ Κοιμάμαι τον ύπνο του  δικαίου. Κοιμάται ύπνο ελαφρύ.

Γενικώς το θέμα της μεταβατικότητας των ρημάτων είναι πολύ χαλαρό, δεν υπάρχουν κανόνες και εξαιρέσεις πια, κατ' εμέ. Μακάρι τα παιδιά να έχουν πάντα τέτοιες παρατηρήσεις για να μπορούμε και μεις, με τέτοιες αφορμές, να τους τονίζουμε ότι η γλώσσα ανήκει στους ομιλητές της, συνεπώς οι όποιες αλλαγές παρατηρούνται στη δομή της, δεν είναι "λάθος", αλλά "μέσα στο παιχνίδι".

Στη γλώσσα υπάρχουν πάντα κανόνες και εξαιρέσεις, χωρίς να σημαίνει ότι οι μεν είναι το σωστό και οι δε το λάθος. Πάντα υπάρχει μια τάση διάσπασης του συστήματος (εξαίρεση) και μια τάση εξισορρόπησης (κανόνες), που δίνει στο σύστημα ποικιλομορφία και δυνατότητα εξέλιξης.  Δεν είναι τυχαίο ότι συνήθως ένας νέος κανόνας είναι μια πρώην εξαίρεση. Όλα είναι μέσα στο παιχνίδι, όπως σωστά λες.

Μάλλον,όμως ξεφύγαμε λίγο από το βασικό θέμα των μαργαριταριών και σταματώ εδώ.

[nebula]

Ναι, συμφωνώ έτσι όπως ακριβώς το θέτεις! Είχα στο μυαλό μου περισσότερο το "λάθος" και το ταυτισα με την "εξαίρεση" και την "απαγόρευση -ας το πούμε- χρήσης". Και γω το κλείνω εδώ από την πλευρά μου!

[daffyduck]

Σας έχω κάτι καλά...φρέσκο πράγμα, σπαρταράει 

Ανθολογία μαργαριταριών από γραπτά έκθεσης Πανελλαδικών 2009:

"Συσήφειες καταλήγουν λοιπόν οι προσπάθειες όλων αυτών που καθημερινά ενημερώνονται για τη σπουδαιότητα του βιβλίου..."

"Αναζητώντας τα αίτιά της και αυτής (ενν. της βίας) παρατηρείται ότι ο μύτος της Αριάδνης ξετιλύσετε αρχής γενομένης της οικογένειας..."

"Βαρετά ή όχι, στα βιβλία καταγράφετε με παραστατικότητα όλη η ιστορία του ανθρώπου όπως την έχουν εναποθέσει οι προγενέστεροι άνθρωποι..."

"Αφού η απόψεις των βιβλίων αλληλοεξοντώνονται, ο αναγνώστης είναι σε θέση να εκφράσει μια ολοκληρωμένη γνώμη για ένα ζήτημα ευρείας θεματολογίας..."

"Για να πραγματοποιηθεί η αρμονική ένταξη της τεχνολογίας στα σχολεία είναι σημαντικό να γίνεται η σωστή εκτέλεση της πληροφορικής  από κατάλληλα φορτισμένους καθηγητές..."

"Ο χειροποίητος λόγος πρέπει να διατηρηθεί..."

"Μέσα από τα βιβλία κρύβονται διαφορετικοί κόσμοι, μυθικά πλάσματα και άλλα δημιουργήματα της φαντασίας αλλά όλα αυτά βασίζονται στον πραγματικό κόσμο..."

"Είναι επίκλυση στην αυθεντία γιατί μας λέει λόγια ενός ιστορικού ανθρώπου και μας λέει και τ' όνομά του..."

Τα παραπάνω έχουν γραφεί ΕΤΣΙ ΑΚΡΙΒΩΣ όπως σας τα μεταφέρω, δεν έχω αλλάξει ούτε γράμμα και φυσικά έχω διατηρήσει την ορθογραφία του πρωτοτύπου...

Πάει, τα'χω που τα'χω λίγα, θα τα χάσω κι αυτά!

[gringa]

Πέρα από το αστείο της υπόθεσης, το θεωρώ λυπηρό για παιδιά στην τελευταία τάξη του Λυκείου να εκφράζονται έτσι. Και με αυτήν την ορθοργαφία μάλιστα...

[bikini]

Πω πω... Γραπτά Γ' Λυκείου... 

Υ.Γ: Μήπως θα μπορούσες, daffyduck, να μας πεις από ποια περιοχή/νομό είναι τα γραπτά; Αν μπορείς... 

[nebula]

Πάντως... το "χειροποίητος λόγος" τείνει προς την ποιητική λειτουργία της γλώσσης μας... 

[daffyduck]

Πω πω... Γραπτά Γ' Λυκείου... 

Υ.Γ: Μήπως θα μπορούσες, daffyduck, να μας πεις από ποια περιοχή/νομό είναι τα γραπτά; Αν μπορείς... 

Δυτική Αθήνα...

[bikini]

Πω πω... Γραπτά Γ' Λυκείου... 

Υ.Γ: Μήπως θα μπορούσες, daffyduck, να μας πεις από ποια περιοχή/νομό είναι τα γραπτά; Αν μπορείς... 

Δυτική Αθήνα...

Σ΄ευχαριστώ πολύ.