Έξω η Λογοτεχνία από τις Πανελλήνιες...

[ΡΕΑ.Τ]

Αν σας λέω ότι θα αφήνατε κάποιοι τον Ελύτη μετεξεταστέο κάτι ξέρω...
Δεν γνώριζε μάλλον ο έρμος τη συγχρονία του   Ferdinand   de   Saussure   ( που μας έπρηξαν στο Πανεπιστήμιο )....

    <<Αν το να μιλάς για ποίηση, χωρίς να μιλάς για τη γλώσσα, είναι παράλειψη· αν το μιλάς για την ελληνική ποίηση, χωρίς να μιλάς για τη γλώσσα, είναι λάθος· τότε, το να μιλάς για την ποίηση του Ελύτη, χωρίς να μιλάς για τη σχέση του Ελύτη με τη γλώσσα, είναι παρανόηση. Ο ποιητής που χάσαμε πριν από δύο χρόνια (18 Μαρτίου του 1996) ξεχώριζε για το πάθος του για τη γλώσσα γενικά και την ελληνική γλώσσα ειδικότερα, όπως ξεχώρισε και για μια ιδιαίτερη στάση του απέναντι στη γλώσσα της ποίησης, μια στάση που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μεταγλωσσική. Εβλεπε τη γλώσσα ως «σημαίνον» της ποίησης αλλά συγχρόνως και ως «σημαινόμενο», καθ' υπέρβασιν της λειτουργίας της ως απλού εκφραστικού οργάνου. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να εκφραστεί ποιητικά, δηλαδή ως ποιητική μεταγλώσσα, αλλά τη χρησιμοποιεί, όσο κανείς άλλος, και ως αντικείμενο της ποίησής του, δημιουργώντας ένα είδος «μεταγλωσσικής ποίησης». Μ' αυτή την έννοια ο Ελύτης είναι ο κατεξοχήν «μεταγλωσσικός ποιητής» στην ποίησή μας, χωρίς να είναι και ο μόνος.

     Ενα πλήθος αναφορών, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποίηση του Ελύτη, γίνονται σε γλωσσικές έννοιες, όπως η λέξη, η φράση, το αλφάβητο, ο ήχος (δηλαδή ο φθόγγος), τα φωνήεντα, η προφορά, τα γράμματα, τα λόγια, η γραφή και, πάνω απ' όλα, η ελληνική γλώσσα. Η αντίληψη του Ελύτη, όπως και του Σεφέρη και άλλων δημιουργών και έξοχων χειριστών της δημοτικής, για τον ενιαίο χαρακτήρα της ελληνικής γλώσσας ως εκφραστικής συνέχειας των Ελλήνων, και ειδικότερα η πίστη του Ελύτη στην υφή της γλώσσας ως ήθους και ως αξίας πέρα από τη χρήση της ως οργάνου επικοινωνίας φαίνονται καθαρά σε ένα από τα καλύτερα κείμενα του ποιητή, στον «Λόγο στην Ακαδημία της Στοκχόλμης». Γράφει ο Ελύτης: «Μου εδόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ' όλ' αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ' ελάχιστες διαφορές. [...] Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μια Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος. [...] Εάν η γλώσσα αποτελούσε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν' αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει».

     Κι αν αυτά τα λέει το 1979, είκοσι χρόνια νωρίτερα, το 1959, δημοσιεύοντας το «Αξιον εστί», διαγράφει ποιητικά τη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας από τον Ομηρο έως το

[PDE ads]

[Πελαγονία]

Πρώτον, είναι "ποια"   
Δεύτερον, από το παραπάνω παράδειγμα νομίζω κανένα δεν θα καταλάβει... (αν το δείγμα των 5 είναι τυχαίο, χωρίς να λάβουμε υπόψη τις εξαιρέσεις, και φυσικά λαμβάνοντας υπόψη ότι το 5 είναι πολύ μικρό δείγμα με μεγάλη στατιστική αβεβαιότητα).

Δεν θα καταλάβει το ελληνάκι  αυτές τις λέξεις : χρήματα,  νομίζει, εἶναι, τῇ πόλει,
πόλεμον ἢ εἰρήνην, ἐγὼ, πῶς, ταῦτα,
ἢ, προγεγενημένα, τῇ πόλει, πῶς ,
εὑρήσει, παλαιὸν,  εἰρήνῃ, πολλὰ, χρήματα,
τὴν πόλιν,  πολέμῳ ,
καταδαπανηθέντα· γνώσεται , καὶ ἐν τῷ νῦν χρόνῳ, διὰ
μὲν τὸν πόλεμον καὶ τῶν προσόδων, πολλὰς, ἐκλιπούσας ,καὶ τὰς
εἰσελθούσας,] καταδαπανηθείσας,
εἰρήνη , θάλατταν , γεγένηται, ηὐξημένας ,τὰς προσόδους, καὶ, ὅ τι,  με
ἐπερωτῴη,  καί, ἀδικῇ, τὴν πόλιν, λέγεις, καὶ πρὸς
τοῦτον εἰρήνην, ἀλλὰ ,λέγω, ὅτι, πολὺ,
 τιμωροίμεθα, αὐτούς, ὑπάρχοιμεν ἀδικοῦντες.
 ἔχοιεν, σύμμαχον;

Πιστεύω πως όλα τα ελληνόφωνα παιδάκια θα καταλάβαιναν τουλάχιστον τις μισές λέξεις του κειμένου χωρίς να έχουν διδαχθεί αρχαία, και μέσα σε μία ώρα διδασκαλίας θα καταλάβαιναν και τις υπόλοιπες π.χ. με μια μικρή βοήθεια θα καταλάβαιναν τί σημαίνει κερδαλεώτερον, ἀποβέβηκεν, παντα κτλ. Ένα κινεζάκι δεν πιστεύω να καταλάβαινε κάποια λέξη χωρίς μετάφραση στη γλώσσα του ...

Π.χ. μπορεί το νεοελληνάκι να μην ξέρει το πας αλλα ξέρει τον Παναθηναϊκό, τον Πανιώνιο, παναιτωλικό...

[Έσπερος]

Κριτικός γραμματισμός... Όλοι θέλουμε δουλίτσα.
Επιστημονες άνθρωποι, δεν ξεχωρίζουμε το επιστημονικό κείμενο από ένα δοκίμιο με καθαρά ποιητική λειτουργία της γλώσσας.

Ο Ελύτης δεν κάνει γλωσσολογία. Ποιητής είναι, αναφέρεται στην πολιτιστική διάσταση της ελληνικής γλώσσας.
Οι γλωσσολόγοι περιγράφουν απλά, αντικειμενικά και κυριολεκτικά, την γλωσσική πραγματικότητα. Πραγματικότητα: τον 20ο-21ο αι., μιλάμε Κοινή Νεοελληνική. Τον 5ο αι. στην Αθήνα, μιλούσαν αττική διάλεκτο στην Αθήνα του Περικλή. Τον 1ο μ.Χ., σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο μιλούσαν ελληνιστική κοινή, ως μητρική ή ως δεύτερη γλώσσα. Τον 12ο αι μιλούσαν δημώδη αλλά οι λόγιοι έγραφαν σε διάφορες αποχρώσεις της αρχαίας , από αυστηρή μίμηση της αττικής διαλέκτου μέχρι ανάμειξη με τη δημώδη. Τον 16ο αι στη

[Σπουργίτι]

Κριτικός γραμματισμός... Όλοι θέλουμε δουλίτσα.
Επιστημονες άνθρωποι, δεν ξεχωρίζουμε το επιστημονικό κείμενο από ένα δοκίμιο με καθαρά ποιητική λειτουργία της γλώσσας.

Ο Ελύτης δεν κάνει γλωσσολογία. Ποιητής είναι, αναφέρεται στην πολιτιστική διάσταση της ελληνικής γλώσσας.
Οι γλωσσολόγοι περιγράφουν απλά, αντικειμενικά και κυριολεκτικά, την γλωσσική πραγματικότητα. Πραγματικότητα: τον 20ο-21ο αι., μιλάμε Κοινή Νεοελληνική. Τον 5ο αι. στην Αθήνα, μιλούσαν αττική διάλεκτο στην Αθήνα του Περικλή. Τον 1ο μ.Χ., σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο μιλούσαν ελληνιστική κοινή, ως μητρική ή ως δεύτερη γλώσσα. Τον 12ο αι μιλούσαν δημώδη αλλά οι λόγιοι έγραφαν σε διάφορες αποχρώσεις της αρχαίας , από αυστηρή μίμηση της αττικής διαλέκτου μέχρι ανάμειξη με τη δημώδη. Τον 16ο αι στη

[PDE ads]

[Πελαγονία]

Κριτικός γραμματισμός... Όλοι θέλουμε δουλίτσα.
Επιστημονες άνθρωποι, δεν ξεχωρίζουμε το επιστημονικό κείμενο από ένα δοκίμιο με καθαρά ποιητική λειτουργία της γλώσσας.

Ο Ελύτης δεν κάνει γλωσσολογία. Ποιητής είναι, αναφέρεται στην πολιτιστική διάσταση της ελληνικής γλώσσας.
Οι γλωσσολόγοι περιγράφουν απλά, αντικειμενικά και κυριολεκτικά, την γλωσσική πραγματικότητα. Πραγματικότητα: τον 20ο-21ο αι., μιλάμε Κοινή Νεοελληνική. Τον 5ο αι. στην Αθήνα, μιλούσαν αττική διάλεκτο στην Αθήνα του Περικλή. Τον 1ο μ.Χ., σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο μιλούσαν ελληνιστική κοινή, ως μητρική ή ως δεύτερη γλώσσα. Τον 12ο αι μιλούσαν δημώδη αλλά οι λόγιοι έγραφαν σε διάφορες αποχρώσεις της αρχαίας , από αυστηρή μίμηση της αττικής διαλέκτου μέχρι ανάμειξη με τη δημώδη. Τον 16ο αι στη

[Έσπερος]

Δηλαδή όλοι οι κοινοί θνητοί πριν  τον Ferdinand   de   Saussure   και τους 'εφευρέτες' του  κριτικού γραμματισμού δεν ήξεραν όλα αυτά τα απλοϊκά που μας παραθέτεις, απλά ηθικολογούσαν λέγοντας ότι η Νέα Ελληνική είναι η εξέλιξη της αρχαίας Ελληνικής και δεν την έφεραν οι εξωγήινοι κάποια στιγμή...

Ποτέ είπα ότι δεν ειναι εξελιξη; Ποιος λεει οτι δεν ειναι εξελιξη;

[Πελαγονία]

Ποτέ είπα ότι δεν ειναι εξελιξη; Ποιος λεει οτι δεν ειναι εξελιξη;

Πολλοί... 

[elranna]

Πέρα από την επίκληση στη αυθεντία του Ελύτη, κάποιο επιχείρημα -έστω και αριστοτελικό- υπάρχει;

Δύο παρατηρήσεις: Εκτός από τη συγχρονία, η διάκριση ανάμεσα στο σημαίνον και το σημαινόμενο είναι ξεκάθαρα του Saussure.
Επίσης, το συγκεκριμένο κείμενο για τον Ελύτη χαρακτηρίζεται από χρήση "βαριάς" γλωσσολογικής ορολογίας. Να που χρειάζεται τελικά η ορολογία αν θέλουμε να μιλήσουμε για ποίηση, πολύ περισσότερο αν θέλουμε να μιλήσουμε για την ίδια τη γλώσσα και τη μεταγλώσσα.

Να ξέρετε ότι λατρεύω την επίθεση στο ήθος του αντιπάλου.
Τα "μπλα μπλα" και τα "βλάκας" απλώς προσπαθούν ανεπιτυχώς να κρύψουν την ένδεια επιχειρημάτων. Δεν επιτυγχάνετε κάτι με τη χρήστη τέτοιων μέσων. 

[MARKOS]

Παρακαλώ, συνάδελφοι, να μείνουμε στο Θέμα μας που είναι η Λογοτεχνία στις Πανελλήνιες

[Έσπερος]

Πολλοί...

Εγω πάντως δεν το ειπα. ουτε κανενας σοβαρος επιστήμονας το λεει. απλως ξεχωρίζουμε τα μήλα απο τα πορτοκαλια.

[Πελαγονία]

Προς elranna

Επιχείρημα για ποιο πράγμα ζητάς;
 Εγώ δεν μίλησα για αυθεντία γλωσσολόγου ή συντάκτη ΠΣ της Νέας Ελληνικής. Μήπως είναι ο  Ferdinand   de   Saussure ή ο κ.

[Έσπερος]

Προς elranna

Επιχείρημα για ποιο πράγμα ζητάς;
 Εγώ δεν μίλησα για αυθεντία γλωσσολόγου ή συντάκτη ΠΣ της Νέας Ελληνικής. Μήπως είναι ο  Ferdinand   de   Saussure ή ο κ.

[elranna]

Προς elranna

Επιχείρημα για ποιο πράγμα ζητάς;
 Εγώ δεν μίλησα για αυθεντία γλωσσολόγου ή συντάκτη ΠΣ της Νέας Ελληνικής. Μήπως είναι ο  Ferdinand   de   Saussure ή ο κ.

[leon.]

https://www.protagon.gr/apopseis/i-poiisi-stis-panelladikes-44342071630

Του Στάθη Παχίδη

Η ποίηση στις Πανελλαδικές

Οι υποψήφιες και οι υποψήφιοι κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα «ποιο ρόλο έχει η Ποίηση στην προσωπική σας ζωή». «Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος, κατά τη γνώμη σας; Ποιο ρόλο έχει η Ποίηση στην προσωπική σας ζωή;» «Ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων και ποιος ο ρόλος της στη γενικότερη διαχείριση του προσωπικού σας χρόνου; Με αφόρμηση τα Κείμενα 1 και 2 αποφασίζετε να καταθέσετε την προσωπική σας εμπειρία στο ιστολόγιο του σχολείου σας. Να δικαιολογήσετε την όποια επιλογή σας (300-350 λέξεις)».

Αν νοσταλγήσατε καθόλου τα θρανία ή έστω τον γονεϊκό-αγωνιακό σας εαυτό, αυτά είναι (επί λέξει αντιγραμμένα) δύο από τα θέματα που κλήθηκαν να απαντήσουν με το (ξανά!) νέο σύστημα, οι υποψήφιες και οι υποψήφιοι των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Τα κείμενα, όπου παραπέμπουν τα ερωτήματα, είναι του Θ. Γρηγοριάδη, του Κ. Τσιρόπουλου και ένα ποίημα από τη συλλογή «Σε βρίσκει η ποίηση» (2012) του Τίτου Πατρίκιου. Αν όμως ψάξουμε λίγο τον κοινό τόπο των δύο παραπάνω θεμάτων, εκείνο το τρις επαναλαμβανόμενο επίθετο «προσωπική» δίνει το ισχυρό έναυσμα για κάποια λογικά ερωτήματα, μιας και το στοιχείο του «προσωπικού» μοιάζει κυρίαρχο για πρώτη φορά στα εξεταστικά χρονικά:

– Η πιθανή (υπό τον όρο της επαρκούς τεκμηρίωσης και επιγραμματικά εδώ διατυπωμένη) απάντηση «Δεν την πολυκαταλαβαίνω την Ποίηση και επομένως δεν παίζει κάποιον ρόλο στη ζωή μου» θεωρείται αποδεκτή;

– Η πιθανή (τεκμηριωμένη και επιγραμματική πάντα) απάντηση «Από Ποίηση γνωρίζω όσα λίγα με αναγκάζουν στο σχολείο. Μου αρέσει ο Καββαδίας και έχω σχέση έλξης-απώθησης» θεωρείται αποδεκτή;

– Η ενδεχόμενη απάντηση «Πολύ μου άρεσαν οι στίχοι κάποιου Λειβαδίτη, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και τους ανέβασα κι εγώ στον τοίχο μου» θεωρείται αποδεκτή;

– Η επίσης προσωπικότατη θέαση «Κανέναν ρόλο δεν παίζει η Ποίηση ή η φιλαναγνωσία στη ζωή μου γιατί ανήκω στη γενιά του Διαδικτύου» θεωρείται αποδεκτή;

– Η πάντα (κατά διαρκή υπόθεση εργασίας) τεκμηριωμένη απάντηση «Τεράστιο ρόλο παίζει η Ποίηση στη ζωή μου» θεωρείται επιτυχής και βιωμένη, όταν διαβάζεται στο γραπτό ενός δεκαοκτάχρονου;

Είναι πιθανό όλες αυτές οι απαντήσεις να θεωρούνται και θεμιτές και αποδεκτές, αλλά εκεί μπαίνει το ακόμη μεγαλύτερο ζήτημα, σεβαστοί θεματάρχες, θεματοθέτες και θεματοφύλακες: Πώς μπορούν να βαθμολογηθούν όλες αυτές οι αντικρουόμενες μεταξύ τους αλλά «προσωπικές» απαντήσεις αντικειμενικά; Πέρα από όλα τα άλλα, θα κριθούν οι νέες και οι νέοι βάσει επιχειρηματολογίας, βάσει ειλικρινούς και βιωμένης εκφραστικής ικανότητας ή βάσει εντεταλμένων οδηγιών από το Θεματαρχιστάν επί της επίσημα αποδεκτής απάντησης, που μάλλον ήδη έχουν οι βαθμολογητές; Οσο κι αν η πρόθεση επιλογής politically correct θεμάτων είναι πασιφανής, δεν γίνεται να μη σταθεί κανείς στο κλαυσιγελικό του πράγματος. Η διαταραγμένη από τον τρόπο και το σύστημα διδασκαλίας σχέση των παιδιών με τη Γλώσσα και την Λογοτεχνία επί δώδεκα σχολικά έτη –αυτή που πλήρως αδυνατεί να μεταδώσει αποτελεσματικά τη χαρά και την παρηγορία της Τέχνης κατά την εποχή της εικόνας— ειρωνικά αναδεικνύει τη μυωπική και υποκριτική αντίληψη της πραγματικότητας, με συνέπεια να υποσκάπτεται η ούτως ή άλλως δυσβάστακτη προσπάθεια και των εξεταζομένων και των δασκάλων τους. Ολα τα είπε, εξάλλου, προς τους συμμαθητές του ευσεβής μεν, αλλά με εξαίσια αίσθηση χιούμορ εξεταζόμενος, μόλις βγήκε από τη σχολική αίθουσα, όπου προχθές έγραφε: «Παίδες, έχω γράψει τόσα ψέματα στη Γλώσσα, που πρέπει να πάω αμέσως να εξομολογηθώ»!