Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

εαν απαξ δωτε τοις υπερ των κοινων εγχειρουσι τι πραττειν το παρανομειν και καταφρονειν των ορισμενων δικαιων...ποια είναι η αναλυτική σύνταξη;;

τοις εγχειρουσι: έμμεσο αντικείμενο στο δώτε, το παρανομειν και καταφρονειν: άμεσα αντικείμενα στο δώτε, πράττειν: αντικείμενο στο εγχειρουσι, των δικαίων: αντικείμενο στο καταφρονειν, τι: σύστοιχο αντικείμενο στο πράττειν, άπαξ: επιρρηματικός προσδιορισμός ποσού, υπέρ των κοινων: εμπρόθετος προσδιορισμός σκοπού.

[PDE ads]

[primus inter pares]

εαν απαξ δωτε τοις υπερ των κοινων εγχειρουσι τι πραττειν το παρανομειν και καταφρονειν των ορισμενων δικαιων...ποια είναι η αναλυτική σύνταξη;;

τοις εγχειρουσι: έμμεσο αντικείμενο στο δώτε, το παρανομειν και καταφρονειν: άμεσα αντικείμενα στο δώτε, πράττειν: αντικείμενο στο εγχειρουσι, των δικαίων: αντικείμενο στο καταφρονειν, τι: σύστοιχο αντικείμενο στο πράττειν, άπαξ: επιρρηματικός προσδιορισμός ποσού, υπέρ των κοινων: εμπρόθετος προσδιορισμός σκοπού.

Τέλεια, σ ευχαριστώ πολύ!

[Dwrina]

Ὑμῖν μὲν πολλὴν συγγνώμην ἔχω, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀκούουσι τοιούτων λόγων καὶ ἀναμιμνῃσκομένοις τῶν γεγενημένων, ὁμοίως ἅπασιν ὀργίζεσθαι τοῖς ἐν ἄστει μείνασι:

τις μετοχές ἀκούουσι και  ἀναμιμνῃσκομένοις τις θεωρείτε αιτιολογικές, συνημμένες στο υμῖν, ή κατηγορηματικές από το ὀργίζεσθαι (αναφερόμενες στο υποκείμενό του) που τίθενται σε δοτική αντί αιτιατικής καθ’ έλξη προς το υμιν; Το ότι μετά το γεγενημένων υπάρχει κόμμα (σε συνδυασμό με το ότι βρίσκονται σε δοτική) με οδηγεί να τις χαρακτηρίσω αιτιολογικές, γιατί πώς μπορεί συμπληρώνουν το ὀργίζεσθαι, αφού πριν υπάρχει κόμμα; Αλλά τα κομμάτα τίθενται από τους εκδοτές, επομένως, μπορούμε να στηριχθούμε σε αυτά; (Όσο για τη διάκριση με βάση το κριτήριο σύγχρονο ή προτερόχρονο, νομίζω ότι δεν ευσταθεί σε καμία περίπτωση).

[anemona]

Μήπως εναντιωματικές;Αλλά είμαι πτώμα και 

[PDE ads]

[Sali]

Έτσι όπως είναι η δομή της πρότασης, θα χαρακτήριζα τις μετοχές αιτιολογικές (στο ὀργίζεσθαι). Θα μπορούσα να τις θεωρήσω κατηγορηματικές, αν ο συγγραφέας είχε επιλέξει άλλη σειρά: ὑμῖν ἅπασι πολλὴν συγγνώμην ἔχω ὀργίζεσθαι...ἀκούοντας...καὶ ἀναμιμνῃσκομένους... (χωρίς κανένα κόμμα). Οι μετοχές σε αιτιατική, γιατί θα αναφέρονταν στο εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου (ὑμᾶς).

Επίσης, έχεις δίκιο ότι το κόμμα είναι δεσμευτικό στη συγκεκριμένη θέση· δεν είναι δυνατόν συμπληρωματική μετοχή να χωρίζεται με κόμμα από τον ρηματικό τύπο εξάρτησής της.

[apri]

Οι μετοχές συνδέονται νοηματικά με το "οργίζεσθαι", αλλά ως προς την πτώση επηρεάζονται από το "υμίν", επειδή είναι λεξικά εκπεφρασμένη ονοματική φράση που έχει την ίδια αναφορά με το ελλείπον υποκείμενο του απαρεμφάτου.

Τώρα, ως προς το είδος, θα έλεγα ότι είναι χρονικές (σύγχρονο) με αιτιολογική χροιά.

Κατηγορηματικές δεν θα τις έλεγα για δυο λόγους:
Πρώτον γιατί υπάρχει κόμμα πριν από το οργίζεσθαι.
Και δεύτερον, γιατί γενικώς δεν συμφωνώ με το ότι οι μετοχές δίπλα σε ρήματα ψυχικού πάθους είναι κατηγορηματικές. Δεν βλέπω υπό ποια έννοια συμπληρώνουν το ρήμα, αφού δεν λειτουργούν ως κατηγορούμενα σ' αυτό (ούτε μπορούν να συνδεθούν με κάποιο εννοούμενο απαρέμφατο "είναι", γιατί τα ρήματα αυτά δεν συντάσσονται με απαρέμφατο).
Κατ' εμέ, δίπλα σε τέτοια ρήματα, αν η μετοχή είναι αορίστου, δείχνει αιτία, αν είναι ενεστώτα δείχνει το σύγχρονο με κάποια αιτιολογική χροιά.


 

[Dwrina]

apri : «γενικώς δεν συμφωνώ με το ότι οι μετοχές δίπλα σε ρήματα ψυχικού πάθους είναι κατηγορηματικές. Δεν βλέπω υπό ποια έννοια συμπληρώνουν το ρήμα, αφού δεν λειτουργούν ως κατηγορούμενα σ' αυτό (ούτε μπορούν να συνδεθούν με κάποιο εννοούμενο απαρέμφατο "είναι", γιατί τα ρήματα αυτά δεν συντάσσονται με απαρέμφατο).»

Δηλαδή δεν βρίσκεις διαφορά ανάμεσα στο «είμαι στενοχωρημένη που απέτυχα στις εξετάσεις» και στο «είμαι στενοχωρημένη, διότι απέτυχα στις εξετάσεις»; Τώρα βέβαια δεν ξέρω αν είναι εύστοχο το παράδειγμα …

Μετά την παρατήρησή σου έψαξα στον Smyth και βρήκα τα εξής:

A participle may be both circumstantial and supplementary, as ἀδικούμενοι ὀργίζονται (T. 1.77) they are enraged at being wronged or because (when, if) they are wronged. Circumstantial and supplementary participles often cannot be sharply distinguished; as with verbs signifying to be angry, ashamed, content, pleased (2100), inferior to, do wrong (2101), endure (2098), come and go (2099). Thus, ἀδικῶ ταῦτα ποιῶν I do wrong in doing this or I am guilty in doing this: in the first case ταῦτα ποιῶν is appositive to the subject of the verb; in the second these words define the predicate adjective ἄδικος contained in ἀδικῶ ( = ἄδικός εἰμι).

Δεν μπορώ όμως να καταλάβω την διάκριση που κάνει ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις (in the first case … in the second…), αλλά σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με την διάκριση που αντιλαμβάνομαι στα παραδείγματα από την νέα ελληνική  τα οποία ανέφερα παραπάνω.
Είναι εύκολο κάποιος να μου εξηγήσει την διάκριση του  Smyth και πώς αυτή σχετίζεται με το αν η μετοχή είναι επιρρηματική ή κατηγορηματική;

[apri]

Να τα πάρω ένα-ένα.

1. Όχι, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο "που" και το "διότι". Το "που" εισάγει αιτιολογίες που αποτελούν βέβαιο γεγονός και γι' αυτό τα ρήματα από τα οποία εξαρτάται, λέγονται "γεγονοτικά". Το "διότι" εισάγει επίσης αιτιολογικές ίδιου τύπου.

2. Ο Smyth, απ' ό,τι καταλαβαίνω, προσπαθεί να βρει σημασιολογική διαφορά στο ρήμα ανάλογα με το αν η μετοχή είναι κατηγορηματική ή επιρρηματική. Το πρόβλημα όμως δεν είναι σημασιολογικό, αλλά συντακτικό. Θα καταλάβεις πιο κάτω τι εννοώ.

3. Θα σου πω τώρα γιατί έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι μετοχές δίπλα στα ρήματα ψυχικού πάθους δεν είναι κατηγορηματικές.

Ας ξεκινήσουμε από αυτά που είναι κοινώς αποδεκτά.
Ποια χαρακτηριστικά έχει η κατηγορηματική μετοχή, σύμφωνα με όλους τους μελετητές;
α) έχει κατηγορηματική φύση και β) συμπληρώνει το νόημα κάποιου ρηματικού τύπου (γι' αυτό και παραθέτουν και τις διάφορες κατηγορίες ρημάτων που συνοδεύουν τις μετοχές αυτές).

Από εδώ και πέρα, κατά τη γνώμη μου, περιπίπτουν σε λάθη, επειδή ακριβώς ξεχνάνε κάθε φορά ένα από τα δυο θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Και το λέω αυτό, γιατί το μόνο συμπλήρωμα του ρήματος που έχει κατηγορηματική φύση είναι το κατηγορούμενο. Άρα, κατηγορηματική μετοχή είναι μόνο η μετοχή που λειτουργεί ως κατηγορούμενο.
Γιατί, αν λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός, όπως λένε, τότε δεν έχει καμία συντακτική σχέση με το ρήμα. Κι αν λειτουργεί ως αντικείμενο, όπως αφήνουν να εννοηθεί σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, τότε δεν έχει κατηγορηματική φύση.

Σε ποιες περιπτώσεις, λοιπόν, η μετοχή λειτουργεί ως "κατηγορηματική" (ή "συμπληρωματική" κατά τους ξένους φιλολόγους);

α) ως κατηγορούμενο υποκειμένου σε συνδετικά ρήματα (π.χ βουλόμενος ειμί).
β) ως κατηγορούμενο αντικειμένου σε ρήματα που αποδίδουν ή αναγνωρίζουν μια ιδιότητα (π.χ κατέλαβον αυτούς καθημένους)

γ) ως κατηγορούμενα στο υποκείμενο του εννοούμενου απαρεμφάτου «είναι», που εξαρτάται από ρήματα γνωστικά, δηλώσεως, δείξεως, (αλλά και έναρξης-λήξης).  Π.χ Δέξιππον ἐπίστασθε ὑμᾶς προδόντα (εἶναι)
Στις περιπτώσεις που η μετοχή εξαρτάται από τέτοια ρήματα οι μελετητές λένε απλώς ότι έχουμε πλάγιο λόγο και ότι οι μετοχές λειτουργούν όπως το απαρέμφατο, αλλά με άλλη σημασία από αυτό. Μεταξύ μας, αυτό είναι μεγάλη ανοησία, γιατί αν λειτουργεί όπως το απαρέμφατο, τότε δεν έχει κατηγορηματική φύση η μετοχή.
Γι’ αυτό και πιστεύω -είναι δηλ. προσωπική μου άποψη- ότι εννοείται ένα απαρέμφατο «είναι» στο οποίο λειτουργούν ως κατηγορούμενα, εξαρτωμένες στην ουσία εμμέσως από τα ρήματα αυτά.
Κι ένας πρόσθετος λόγος που το πιστεύω, είναι ότι ακριβώς το ίδιο γίνεται και στα λατινικά όπου μια μετοχή συνοδεύει το απαρέμφατο esse (σχηματίζοντας περιφραστικό απαρέμφατο), αλλά μπορεί και το esse να λείπει ως ευκόλως εννοούμενο.
Π.χ promitto facturum (esse)
legatos ad eos missuros (esse) dixerunt


Με παρόμοιο τρόπο θεωρώ ότι έχουν προκύψει και οι κατηγορηματικές μετοχές που συνοδεύονται με το «ως» εκφράζοντας την προσωπική σκέψη του υποκειμένου.
π.χ  δῆλος ἦν Κῦρος ὡς σπεύδων (εἶναι)
 


Πάμε τώρα στα ρήματα ψυχικού πάθους. (π.χ αδικώ ποιών)
Δεν είναι συνδετικά, για να λειτουργεί η μετοχή ως κατηγορούμενο. Δεν συντάσσονται με κατηγορούμενο αντικειμένου. Δεν συντάσσονται τα περισσότερα με απαρέμφατο, ώστε να εννοήσουμε το «είναι», όπως παραπάνω (αντιθέτως, συντάσσονται με προτάσεις που εισάγονται με το ότι/ει).
Πώς προκύπτει λοιπόν ότι συμπληρώνουν το ρήμα, έχοντας ταυτόχρονα κατηγορηματική φύση;

Η απάντηση για εμένα είναι προφανής. Οι μετοχές αυτές δεν έχουν σχέση με την κατηγορία των μετοχών που συζητάμε.
Είναι επιρρηματικές. Κατά τη γνώμη μου, είναι καθαρά αιτιολογικές όταν είναι παρελθοντικού χρόνου, ενώ όταν είναι ενεστώτα, είναι χρονικές που δείχνουν σύγχρονη πράξη με αιτιολογική χροιά (δηλ. δείχνουν σε ποια περίσταση το υποκείμενο νιώθει το χ συναίσθημα).

Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν κατηγορηματική φύση; Όχι. Έχουν και αυτό φαίνεται κι από το γεγονός ότι είναι άναρθρες, ενώ το υποκείμενό τους έναρθρο.
Τότε τι συμβαίνει; Συμβαίνει αυτό που λέει ο Woodcock στη γραμματική των λατινικών, δηλ. ότι και οι επιρρηματικές μετοχές ως ρηματικά επίθετα που είναι, λειτουργούν κατηγορηματικά. Η διαφορά τους από τις άλλες (αυτές που εμείς λέμε «κατηγορηματικές») είναι ότι δεν συμπληρώνουν το ρήμα.
Μπορείς να πεις ότι λειτουργούν ως επιρρηματικά κατηγορούμενα αν είναι μακριά από το υποκείμενο (ή ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί αν είναι δίπλα του). Πάντως, σε καμιά περίπτωση δεν συμπληρώνουν κατηγορηματικά το ρήμα.
 

Διευκρινίζω, για να μην έχουμε παρεξηγήσεις, ότι τα παραπάνω είναι η προσωπική μου άποψη.

[Dwrina]

apri, αυτά που λες έχουν λογική, άλλωστε η άποψη ότι οι μετοχές αυτές είναι μόνο αιτιολογικές υποστηρίζεται από ορισμένους φιλολόγους.

Εκείνο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ είναι ότι δεν συμπληρώνουν το ρήμα. Δεν θα μιλήσω με  συντακτικούς όρους, όπως εσύ, αλλά με απλά λόγια χρησιμοποιώντας πάλι τα παραδείγματα από την νέα ελληνική, για τα οποία  μου απάντησες ότι δεν βρίσκεις διαφορά, αλλά τώρα θα πιο γίνω συγκεκριμένη ως προς την διαφορά που αντιλαμβάνομαι:
 Όταν εγώ, που μιλάω την νέα ελληνική,  λέω  «είμαι στενοχωρημένη που απέτυχα» (χωρίς κόμμα)   θεωρώ απαραίτητο  συμπλήρωμα το «που απέτυχα», για να ολοκληρώσω την σκέψη μου, ενώ όταν λέω «είμαι στενοχωρημένη, γιατί/που  απέτυχα» θεωρώ ότι με την αιτιολογική πρόταση δίνω μια επιπλέον πληροφορία, την οποία θα μπορούσα και να μην δώσω.  Έτσι που το ανέλυσα τώρα, δεν υπάρχει μια λεπτή διαφορά, που αντιστοιχεί στο συμπλήρωμα και  το προσάρτημα;
Εκτός αν οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να απορριφθεί οποιαδήποτε διαφορά είναι καθαρά συντακτικοί (όπως τα γεγονοτικά ρήματα που ανέφερες).

Υποθέτω ότι θεωρείς επιρρηματικές και τις μετοχές με τα ρήματα ευ/ κακώς ποιω νικω, ηττωμαι κ.λπ. Δεδομένου μάλιστα ότι τα συγκεκριμένα ρήματα έχουν ήδη συμπλήρωμα, το αντικείμενό τους.
Για τα ρήματα αρκω, εμπίπλαμαι, άδην έχω, πειρωμαι, πάντα ποιω, επείγομαι κ.λπ. πιστεύεις ότι εννοείται απαρέμφατο "είναι¨;

[apri]

Εκείνο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ είναι ότι δεν συμπληρώνουν το ρήμα. Δεν θα μιλήσω με  συντακτικούς όρους, όπως εσύ, αλλά με απλά λόγια χρησιμοποιώντας πάλι τα παραδείγματα από την νέα ελληνική, για τα οποία  μου απάντησες ότι δεν βρίσκεις διαφορά, αλλά τώρα θα πιο γίνω συγκεκριμένη ως προς την διαφορά που αντιλαμβάνομαι:
 Όταν εγώ, που μιλάω την νέα ελληνική,  λέω  «είμαι στενοχωρημένη που απέτυχα» (χωρίς κόμμα)   θεωρώ απαραίτητο  συμπλήρωμα το «που απέτυχα», για να ολοκληρώσω την σκέψη μου, ενώ όταν λέω «είμαι στενοχωρημένη, γιατί/που  απέτυχα» θεωρώ ότι με την αιτιολογική πρόταση δίνω μια επιπλέον πληροφορία, την οποία θα μπορούσα και να μην δώσω.  Έτσι που το ανέλυσα τώρα, δεν υπάρχει μια λεπτή διαφορά, που αντιστοιχεί στο συμπλήρωμα και  το προσάρτημα;

To "είμαι στεναχωρημένη που απέτυχα" παραπέμπει στις αρχαίες προτάσεις που εισάγονταν με το "ότι". Κι εκείνες τις λέμε αιτιολογικές πραγματικής αιτιολογίας, αλλά υπάρχει η άποψη ότι λειτουργούσαν -τουλάχιστον αρχικά- ως ονοματικές που συμπλήρωναν το ρήμα, με την έννοια "στεναχωριέμαι με το γεγονός ότι...".

Όμως, δεν έχουμε κάποια ένδειξη ότι οι μετοχές δίπλα στα ρήματα ψυχικού πάθους λειτουργούσαν ως σύμπτυξη των προτάσεων με το "ότι" με τέτοιον ρόλο. Θα ήταν και λίγο περίεργο να λειτουργούν ως συμπληρώματα του ρήματος, δηλ. ως αντικείμενά του, όταν το ρόλο αυτόν τον έπαιζε το απαρέμφατο.
Όπως και να έχει, αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι δεν λειτουργούν κατηγορηματικά σε σχέση με το ρήμα.

Υποθέτω ότι θεωρείς επιρρηματικές και τις μετοχές με τα ρήματα ευ/ κακώς ποιω νικω, ηττωμαι κ.λπ. Δεδομένου μάλιστα ότι τα συγκεκριμένα ρήματα έχουν ήδη συμπλήρωμα, το αντικείμενό τους.
Για τα ρήματα αρκω, εμπίπλαμαι, άδην έχω, πειρωμαι, πάντα ποιω, επείγομαι κ.λπ. πιστεύεις ότι εννοείται απαρέμφατο "είναι¨;

Για τα πρώτα, ναι, αυτό θεωρώ.
Για τα δεύτερα δεν έχω υπ' όψιν μου ότι συντάσσονται με μετοχή και δεν έχω ασχοληθεί.

[Dwrina]

apri: To "είμαι στεναχωρημένη που απέτυχα" παραπέμπει στις αρχαίες προτάσεις που εισάγονταν με το "ότι". Κι εκείνες τις λέμε αιτιολογικές πραγματικής αιτιολογίας, αλλά υπάρχει η άποψη ότι λειτουργούσαν ως ονοματικές που συμπλήρωναν το ρήμα, με την έννοια "στεναχωριέμαι με το γεγονός ότι...".

Κατάλαβα, για αυτό ορισμένοι κατατάσσουν τις αιτιολογικές προτάσεις που εισάγονται με τα ότι/διότι στις ονοματικές.

Η αναφορά σε αυτές τις προτάσεις μου θύμισε το   τεκμαιρόμενος ὅτι ἀκμάζοντές τε ᾖσαν ἐς αὐτὸν ἀμφότεροι: εδώ η πρόταση είναι ορθότερο να χαρακτηρίζεται ειδική ή αιτιολογική; 


"Για τα δεύτερα δεν έχω υπ' όψιν μου ότι συντάσσονται με μετοχή και δεν έχω ασχοληθεί"

Επειδή μπορεί να σε ενδιαφέρει, σου δίνω παραδείγματα: αρκέσω θνήσκουσ' εγώ (Σοφ.Αντ.547) , άδην είχον κτείνοντες (χόρτασαν να σκοτώνουν, Ηροδ. 9, 39), πάντα εποίουν πείθοντες τον βασιλέα συγχωρησαι ταυτα (Ξεν. Κ.Π. 5, 4, 26), ενέκειντο φεύγοντες οι βάρβαροι (προσπαθούσαν επίμονα να υποχωρήσουν/ υποχωρούσαν όσο μπορούσαν πιο γρήγορα, Θουκ. Β, 81).

[apri]

Η αναφορά σε αυτές τις προτάσεις μου θύμισε το   τεκμαιρόμενος ὅτι ἀκμάζοντές τε ᾖσαν ἐς αὐτὸν ἀμφότεροι: εδώ η πρόταση είναι ορθότερο να χαρακτηρίζεται ειδική ή αιτιολογική; 

Ειδική μού φαίνεται. Γιατί να είναι αιτιολογική;

Επειδή μπορεί να σε ενδιαφέρει, σου δίνω παραδείγματα: αρκέσω θνήσκουσ' εγώ (Σοφ.Αντ.547) , άδην είχον κτείνοντες (χόρτασαν να σκοτώνουν, Ηροδ. 9, 39), πάντα εποίουν πείθοντες τον βασιλέα συγχωρησαι ταυτα (Ξεν. Κ.Π. 5, 4, 26), ενέκειντο φεύγοντες οι βάρβαροι (προσπαθούσαν επίμονα να υποχωρήσουν/ υποχωρούσαν όσο μπορούσαν πιο γρήγορα, Θουκ. Β, 81).

Πρώτη φορά τα βλέπω... Κοίτα, σε κάποια από αυτά θα μου ταίριαζε να μεταφράσω τη μετοχή επιρρηματικά.
Για έναν περίεργο λόγο όμως, σε όλα μου ταιριάζει να εννοήσω το "είναι" και να τις πάρω κατηγορηματικές.
Δεν μπορώ όμως να το πω με βεβαιότητα, γιατί μόνο για το "αρκέω" ξέρω ότι συντάσσεται και με απαρέμφατο.

[Sali]

Σε όσα ενδιαφέροντα έγραψε η apri στο προηγούμενο μακροσκελές σχόλιό της θα ήθελα να κάνω κάποιες παρατηρήσεις:

1. Ως προς τη φύση και τον χαρακτηρισμό των μετοχών αυτών υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στους Έλληνες και τους ξένους φιλολόγους (όταν μιλάω για ξένους, αναφέρομαι κυρίως στον Smyth και τον Goodwin):
Οι Έλληνες, σχεδόν όλοι, όσο ξέρω, δικαιολογούν τον όρο "κατηγορηματική" λέγοντας ότι οι μετοχές αυτές χρησιμεύουν ως κατηγορούμενο (με το εἰμὶ και το γίγνομαι) ή ως κατηγορηματικός προσδιορισμός (σε όλες τις άλλες περιπτώσεις) - τίποτε άλλο. Όσο ξέρω, μόνο ο Μπαχαράκης αναφέρει και τη λειτουργία τους ως αντικειμένου.
Απεναντίας, οι ξένοι τέτοιους όρους δεν χρησιμοποιούν, αλλά, όπως είναι γνωστό, μεταχειρίζονται τον όρο supplementary participle, υπογραμμίζοντας τον ρόλο τους ως συμπληρωμάτων του ρήματος εξάρτησής τους. Αυτή - το ξέρουμε όλοι - είναι η σωστή ματιά ως προς τη φύση αυτών των μετοχών. Τα λέω αυτά, γιατί θεωρώ ανακριβές το "σύμφωνα με όλους τους μελετητές" της apri. Εκείνο που λένε, επίσης, και οι δύο προμνημονευθέντες ξένοι φιλόλογοι είναι ότι αυτές οι μετοχές, είτε ανήκουν στον πλάγιο λόγο είτε όχι, συγγενεύουν συχνά (όχι πάντοτε, φυσικά) πάρα πολύ ως προς τη λειτουργία τους με το απαρέμφατο ως αντικείμενο. Και, στο βαθμό που αυτό συμβαίνει, δεν είναι "μεγάλη ανοησία", apri, πρώτον γιατί η συγγένειά τους λειτουργικά με το απαρέμφατο (όχι, πάντως, η ταύτισή τους) είναι προφανής, και δεύτερον γιατί πουθενά δεν αναφέρουν ρητά ότι παντού οι μετοχές αυτές έχουν κατηγορηματική φύση με την έννοια που προσδιορίστηκε προηγουμένως και με την οποία την εκλαμβάνουν οι Έλληνες μελετητές. Στη συνέχεια αραδιάζουν τις κατηγορίες ρημάτων από τις οποίες ισχυρίζονται ότι εξαρτάται η κατηγορηματική (καλύτερα: συμπληρωματική) μετοχή. Τώρα, αν η μετοχή όντως συμπληρώνει, σε όλες τις περιπτώσεις, το ρήμα ή όχι, είναι άλλο θέμα. Πρόκειται, βέβαια, για το αντικείμενο της συζήτησής μας, αλλά πρώτα απ' όλα ήθελα να επισημάνω της τεράστια διαφορά αντίληψης και ερμηνείας των μετοχών αυτών από τους Έλληνες και τους ξένους φιλολόγους. Φοβάμαι δηλαδή ότι από όλα όσα ανέφερε η apri προέκυψε, άθελά της προφανώς, το συμπέρασμα ότι Έλληνες και ξένοι μελετητές αντιμετωπίζουν το όλο θέμα με τον ίδιο τρόπο. Όμως ούτε ο Smyth ούτε ο Goodwin δεν ανέφεραν ποτέ ρητά ότι οι μετοχές αυτές λειτουργούν ως κατηγορούμενα ή κατηγορηματικοί προσδιορισμοί. Βέβαια, στο τέλος μνημονεύεις τον Woodcock και μιλώντας πάλι για κατηγορηματική φύση προφανώς εννοείς την κατηγορηματική θέση (predicative position), γιατί σ' αυτόν τον όρο, όπως άριστα γνωρίζεις, ο Woodcock συμπεριλαμβάνει και τις επιρρηματικές μετοχές, οι οποίες, ασφαλώς, δεν λειτουργούν ως κατηγορούμενα ή κατηγορηματικοί προσδιορισμοί.

2. Ως προς το συμπέρασμά σου (γ), apri, επισημαίνω ότι πράγματι υπάρχει συχνά η ανάγκη να εννοηθεί κάτι, αλλά αυτό δεν είναι το απαρέμφατο εἶναι αλλά τύπος της μετοχής ὤν. Την παράλειψη της μετοχής αυτής, είτε του πλαγίου λόγου είτε μη, την αναφέρουν ρητά τόσο ο Smyth όσο και ο Goodwin. Αλλά στο παράδειγμα που αναφέρεις: Δέξιππον ἐπίστασθε προδόντα (εἶναι), δεν χρειάζεται να εννοηθεί τίποτε, γιατί η μετοχή ήδη υπάρχει. Άλλωστε το ρ. ἐπίσταμαι συντάσσεται με απαρέμφατο βέβαια, αλλά με διαφορετική σημασία από αυτήν που χρειαζόμαστε εδώ (π.χ. ἐπίσταμαι νεῖν = ξέρω (πώς) να κολυμπώ, ξέρω κολύμπι). Η μετοχή του εἰμὶ λείπει, όταν υπάρχει κάποιο επίθετο ή ουσιαστικό ως φαινομενικό συμπλήρωμα ή όταν δεν υπάρχει τίποτε. Π.χ. Ξενοφ. Απομν. Ι, 6, 2 ἀνυπόδητός τε καὶ ἀχίτων διατελεῖς (ὤν)· Ξενοφ. Απομν. ΙΙ, 3, 14 μὴ αἰσχρὸς φανῇς (ὤν)· Δημοσθ. IV, 41 ἐὰν ἐν Χερρονήσῳ πύθησθε Φίλιππον (ὄντα).
Το ίδιο ισχύει και για το άλλο παράδειγμά σου: δῆλος ἦν Κῦρος ὠς σπεύδων (εἶναι). Ξέρουμε ότι οι προσωπικές εκφράσεις δῆλός εἰμι, φανερός εἰμι συμπληρώνονται κανονικά με συμπληρωματική μετοχή, ακόμη και με ειδική πρόταση, όχι όμως με απαρέμφατο. Και, εν πάση περιπτώσει, αφού υπάρχει ήδη το συμπλήρωμα με μετοχή, τι το χρειαζόμαστε το απαρέμφατο;
Αλλά και ο παραλληλισμός με την παράλειψη του esse στα Λατινικά δεν στηρίζει το επιχείρημά σου, καθώς στη γλώσσα αυτή η χρήση της κατηγορηματικής μετοχής του πλαγίου λόγου ουσιαστικά απουσιάζει και έχει αντικατασταθεί από το ειδικό απαρέμφατο.

3. Σχετικά με το αν οι μετοχές που εξαρτώνται από ρήματα ψυχικού πάθους είναι συμπληρωματικές ή επιρρηματικές, κλίνω σαφώς υπέρ της δεύτερης εκδοχής. Μίλησα βέβαια προηγουμένως για κατηγορηματικές μετοχές, αλλά, όπως κάνω συχνά, μετέφερα κι εδώ τις απόψεις των ελληνικών (και των περισσότερων ξένων) Συντακτικών, χωρίς να μπω στον κόπο να το διευκρινίσω. Δεν βλέπω με ποιον τρόπο μπορεί μια τέτοια μετοχή να συμπληρώνει το ρήμα εξάρτησής της. Αναφέρεις όμως, apri, ότι αυτές οι μετοχές του ενεστώτα είναι χρονικές δηλώνουσες το σύγχρονο με αιτιολογική χροιά. Γιατί όχι αμιγώς αιτιολογικές που να δηλώνουν το σύγχρονο; Ή γιατί μόνο οι μετοχές που έχουν σχέση προτεροχρόνου με το ρ. ψυχικού πάθους να είναι αμιγώς αιτιολογικές; Ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω αυτή τη σκέψη. Εννοείς ότι αυτά ισχύουν, μόνο αν το ρ. εξάρτησης είναι ψυχικού πάθους; Αλλά με ποια λογική αυτή η διάκριση; Το λέω γιατί καθαρά αιτιολογικές μετοχές (όχι με ρ. ψυχικού πάθους) που να δηλώνουν το σύγχρονο έχουμε πάμπολλες - δεν χρειάζονται καν παραδείγματα προς επιβεβαίωση. Άλλοι, πάλι, λένε ότι με τα ρήματα αυτά (ψυχ. πάθους) η μετοχή που έχει σχέση προτεροχρόνου είναι αμιγώς αιτιολογική και ότι αυτή που έχει σχέση συγχρόνου είναι κατηγορηματική με αιτιολογική χροιά. Αλλά αυτό δεν μπορώ να το καταλάβω.
Με τα ρήματα νίκης, ήττας, αδικοπραγίας κ.τ.ό. δεν είμαι ακόμα σίγουρος αν η μτχ. είναι συμπληρωματική ή όχι, αν και υπάρχει και γι' αυτές η άποψη ότι είναι αιτιολογικές. Όταν λέμε π.χ. ἀδικῶ τοῦτο ποιῶν, πώς μπορεί η μετοχή να είναι συμπληρωματική; Το μόνο βέβαιο είναι ότι η μετοχή εκφράζει σε τι συνίσταται η αδικία. Έχω την αίσθηση (χωρίς όμως να μπορώ να την τεκμηριώσω με λογικά επιχειρήματα) ότι δεν μπορώ να χωρίσω τη μετοχή από το ρήμα, τα νοήματά τους σχεδόν ταυτίζονται. Στο παράδειγμα τούτων οὐχ ἡττησόμεθα εὖ ποιοῦντες, η μετοχή, αν δεν είναι συμπληρωματική, τι είδους μπορεί να είναι; Ως προς όλα αυτά, δεν μπορώ τουλάχιστον τώρα να καταλήξω σε ένα συμπέρασμα.

Ες αύριον τα σπουδαία. Καληνύχτα σε όλους!

[apri]

@Sali

Επειδή είναι αργά, θα περιοριστώ σε μερικές διευκρινίσεις. Αύριο θα διαβάσω πιο επισταμένα τις παρατηρήσεις σου, μήπως χρειάζεται να προσθέσω κάτι.


1. Έχεις δίκιο ότι ο Goodwin και ο Smyth δεν αναφέρονται στην κατηγορηματική φύση της συμπληρωματικής μετοχής. Θεώρησα -κακώς- ότι είχαν την ίδια άποψη με τον Woodcock, που αναφέρεται στην κατηγορηματική φύση των μετοχών.
O Woodcock (σελ. 71) κάνει διάκριση ανάμεσα στην predicative use που θεωρεί ότι έχουν οι επιρρηματικές μετοχές ως ρηματικά επίθετα-προεκτάσεις του ρήματος και στην predication της μετοχής όταν αυτή αποτελεί ουσιώδες συμπλήρωμα του (essential complement), δίνοντας ως παράδειγμα το "Hannibal victus est."
Άρα, αυτό που εγώ καταλαβαίνω, είναι ότι θεωρεί τη συμπληρωματική μετοχή ως κατηγορούμενο.

Αλλά ας δεχθώ ότι με τον όρο "συμπληρωματική", οι ξένοι μελετητές εννοούν τη μετοχή που λειτουργεί είτε ως κατηγορούμενο είτε ως αντικείμενο και ότι δεν υπάρχει αντίφαση στην περιγραφή τους.
Προκύπτει συντακτικό και σημασιολογικό πρόβλημα . Γιατί η μετοχή δεν είναι ρηματικό ουσιαστικό (όπως το απαρέμφατο), ώστε, όταν συμπληρώνει το ρήμα, να λειτουργεί άλλοτε ως κατηγορούμενο και άλλοτε ως αντικείμενο. Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο και εγγενώς δείχνει ιδιότητα, όχι πράξη. Αυτό, δηλ. που λένε ότι συγγενεύει στη χρήση (ή όπως αλλιώς το λένε) με το απαρέμφατο δεν στέκει. Τουλάχιστον, εγώ δεν μπορώ να αντιληφθώ υπό ποία έννοια στέκει.


2. Ο Smyth, όταν αναφέρεται στην κατηγορηματική χρήση των επιθέτων, λέει ότι εννοείται κάποιος τύπος του "ειμί". Και αναφέρει το "είναι" ή τη μετοχή "ων", ανάλογα με το είδος των ρημάτων.
Ο λόγος που διάλεξα να εννοήσω το "είναι" στην περίπτωση των μετοχών, είναι γιατί ακριβώς δεν θα είχε νόημα να εννοείται άλλη μια μετοχή, ενώ η συνύπαρξη μετοχής με απαρέμφατο του "ειμί" συνηθίζεται.

Κάπως έτσι έχει προέλθει το ειδικό απαρέμφατο των λατινικών. Στο παράδειγμα "legatos ad eos missuros (esse) dixerunt" δεν το εννοώ εγώ το "esse". To είχα βρει παλιότερα ως παράδειγμα σε παρατήρηση λατινικής γραμματικής ότι το esse και το fuisse συχνά αποσιωπούνται, όταν συνοδεύονται από μετοχή.
Αν αρκούσε η μετοχή ως συμπλήρωμα του ρήματος, τότε δεν θα χρειαζόταν το απαρέμφατο.

Άλλωστε, φαίνεται και από τα ρήματα που συντάσσονται και με μετοχή και με απαρέμφατο, ότι αυτά τα δυο δεν είχαν τον ίδιο σημασιολογικό ρόλο. Με τη μετοχή δινόταν έμφαση σε κάποια ιδιότητα του υποκειμένου ή του αντικειμένου (γι' αυτό χρειάζεται το ρηματικό επίθετο), ενώ με το απαρέμφατο στην πράξη που αυτό έκανε.
Λ.χ στο "Δέξιππον ἐπίστασθε ὑμᾶς προδόντα" προβάλλεται ο Δέξιππος ως προδότης (κατηγορούμενο) και όχι το γεγονός ότι πρόδωσε (απαρέμφατο).
Επίσης, δες και το παράδειγμα: "Καὶ τοῦτο ἐπιστάσθω Κροῖσος, ὡς ὕστερον ἁλοὺς τῆς πεπρωμένης". Το "τούτο" πρέπει να επεξηγείται από μια αιτιατική. Αν εννοήσουμε το "εἶναι", τότε αυτό είναι η αιτιατική και η ονομαστική της μετοχής μπορεί να εξηγηθεί, γιατί είθισται η πτώση του κατηγορουμένου να επηρεάζεται από το όνομα στο οποίο αναφέρεται.




3. Λες: "Αναφέρεις όμως, apri, ότι αυτές οι μετοχές του ενεστώτα είναι χρονικές δηλώνουσες το σύγχρονο με αιτιολογική χροιά. Γιατί όχι αμιγώς αιτιολογικές που να δηλώνουν το σύγχρονο;

Αυτό πες πως είναι περισσότερο μια υποκειμενική αντίληψη του νοήματος των μετοχών δίπλα σε ρήματα ψυχικού πάθους. Δεν μίλησα γενικώς για τις αιτιολογικές σε όλα τα περιβάλλοντα.
Θεωρώ ότι, όταν είναι σε χρόνο ενεστώτα δίπλα σε ρήματα ψυχικού πάθους, ο ομιλητής θέλει να προβάλλει περισσότερο τη χρονική περίσταση στην οποία νιώθει κάτι και δευτερευόντως, την αιτία. Το ίδιο μου φαίνεται και σε άλλες περιπτώσεις μετοχών που λογίζονται ως κατηγορηματικές: π.χ ἀδικῶ τοῦτο ποιῶν (φέρομαι άδικα όταν κάνω...), καλώς ποιώ λέγων (καλά κάνω όταν λέω...).

Δεν είναι όμως κάτι στο οποίο θα επέμενα, γιατί στηρίζεται σε υποκειμενικό αίσθημα. Δεν έχω πρόβλημα να τη θεωρήσουμε και σκέτη αιτιολογική , αν θες.
Απλώς να σημειώσω ότι το θέμα του συγχρόνου σε περιπτώσεις που το ρήμα είναι ψυχικού πάθους, είναι σχετικό. Δηλ. στην πραγματικότητα η πράξη της μετοχής προηγείται της αισθήματος, όπως απαιτεί και η λογική. Απλώς, όταν έχουμε ενεστώτα, η χρονική απόσταση πράξης-αντίληψης είναι απειροελάχιστη και γι' αυτό είναι σχεδόν σύγχρονα γεγονότα.



ΥΓ. Δεν ξέρω πότε θα διαβάσεις την απάντηση. Από χθες έχω κάνει μερικές προσθήκες. Αν δεν σου κάνει κόπο, ρίξε μια ματιά ξανά, μήπως δεν έχεις διαβάσει κάποια.