Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

Δεν αποκλείεται να έχουμε ευκτική του π.λ. από αρκτικό χρόνο, υπό την προϋπόθεση ότι αυτός ο αρκτικός χρόνος με κάποιον τρόπο έχει να κάνει και με το παρελθόν (και δεν αναφέρομαι στον ιστορικό ενεστώτα). Από τον παρακείμενο λ.χ. μπορεί να εξαρτηθεί δευ/σα πρόταση με ε.π.λ., αφού ο χρόνος αυτός συνδέεται και με το παρελθόν: Ξενοφ. ΚΑ VII, 6, 43 λέγει [ιστορ. ενεστ.] ὅτι ἀκήκοε Πολυνίκου ὡς ... σαφῶς ἀποθανοῖτο ὑπὸ Θίβρωνος.

 Επειδή έχω αυτή την πρόταση σε άσκηση μετατροπής πλαγίου λόγου σε ευθύ (δίνεται όμως χωρίς εξάρτηση από το λέγει ὅτι)  σκέφτομαι αν η ευκτική του πλαγίου λόγου πρέπει να αιτιολογηθεί με το ότι ο παρακείμενος συνδέεται και με το παρελθόν, σύμφωνα και με αυτά που γράφει ο Kuhner (551.2), ή καλύτερα με την έμμεση εξάρτηση από τον ιστορικό ενεστώτα. Γιατί ούτε ο Goodwin ούτε ο Smyth αναφέρουν χρήση του παρακειμένου ως ιστορικού χρόνου. Στον Goodwin δεν βρήκα τίποτα για αυτό, ενώ στον Smyth βρήκα κάτι (the perfect is sometimes used of a past action whose time is specifically stated: ““ὕβρισμαι τότε” I was insulted on that occasion” D. 21.7. This use approaches that of the aorist), αλλά δεν είναι ίδια περίπτωση με το παράδειγμα από τον Ξενοφώντα, στο οποίο ο χρόνος της πράξης δεν δηλώνεται με χρονικό επίρρημα.

δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται ἀπολέσωσι: είναι προτιμότερο να αναγνωρίσουμε ειδική πρόταση ή να θεωρήσουμε ότι το  δῆλον ὅτι έχει επιρρηματική σημασία, οπότε ο υποθετικός λόγος είναι μόνο εξαρτημένος αλλά όχι πλάγιος; Η θέση του δῆλον ὅτι στην αρχή της περιόδου κατευθύνει προς την ειδική πρόταση, αλλά η απουσία του ἐστὶ νομίζω ότι επιτρέπει να το εκλάβουμε και ως επιρρηματική έκφραση.

Ο Γρηγορόπουλος στο κεφάλαιο του ποιητικού αιτίου γράφει ότι στους ποιητές και στην αττική διάλεκτο αντί  της ὑπὸ με γενική χρησιμοποιείται σπάνια  με παιδευτικά ρήματα η ὑπὸ με δοτική, με παράδειγμα Ἀχιλλεύς ... ὑπὸ τῷ σοφωτάτῳ Χείρωνι τεθραμμένος. Στο κεφάλαιο όμως των εμπρόθετων προσδιορισμών δίνει το ίδιο παράδειγμα ως εμπρόθετο που δηλώνει επίβλεψη. Το δεύτερο μου φαίνεται πιο σωστό. 

[PDE ads]

[apri]

Επειδή έχω αυτή την πρόταση σε άσκηση μετατροπής πλαγίου λόγου σε ευθύ (δίνεται όμως χωρίς εξάρτηση από το λέγει ὅτι)  σκέφτομαι αν η ευκτική του πλαγίου λόγου πρέπει να αιτιολογηθεί με το ότι ο παρακείμενος συνδέεται και με το παρελθόν, σύμφωνα και με αυτά που γράφει ο Kuhner (551.2), ή καλύτερα με την έμμεση εξάρτηση από τον ιστορικό ενεστώτα. Γιατί ούτε ο Goodwin ούτε ο Smyth αναφέρουν χρήση του παρακειμένου ως ιστορικού χρόνου. Στον Goodwin δεν βρήκα τίποτα για αυτό, ενώ στον Smyth βρήκα κάτι (the perfect is sometimes used of a past action whose time is specifically stated: ““ὕβρισμαι τότε” I was insulted on that occasion” D. 21.7. This use approaches that of the aorist), αλλά δεν είναι ίδια περίπτωση με το παράδειγμα από τον Ξενοφώντα, στο οποίο ο χρόνος της πράξης δεν δηλώνεται με χρονικό επίρρημα.

O παρακείμενος συνδέεται με το παρελθόν και φτάνει στο παρόν. Σε παρελθοντική αφήγηση όμως (που χρησιμοποιείται για ζωντάνια όπως και ο ιστορικός ενεστώτας) αντιλαμβάνεσαι ότι ακόμα και το παρόν στο οποίο φτάνει, πάλι είναι τοποθετημένο στο ιστορικό παρελθόν, δεν σχετίζεται με το παρόν της εκφώνησης της πρότασης.
Γι' αυτό και στην αφήγηση αποτελεί εναλλακτική επιλογή σε σχέση με τον αόριστο, για να δηλώσει προτερόχρονη πράξη.

Άρα, αν θέλεις να δικαιολογήσεις τη χρήση του παρακειμένου ως ιστορικού χρόνου, κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να βρεις στοιχεία που να πιστοποιούν ότι χρησιμοποιείται σε πλαίσιο παρελθοντικής αφήγησης. Μπορεί να είναι ένα χρονικό επίρρημα, μπορεί η εξάρτηση από έναν ιστορικό ενεστώτα (που κι αυτόν όμως πρέπει να δικαιολογήσεις γιατί τον θεωρείς ιστορικό) ή κάτι άλλο στα συμφραζόμενα.

Ο Γρηγορόπουλος στο κεφάλαιο του ποιητικού αιτίου γράφει ότι στους ποιητές και στην αττική διάλεκτο αντί  της ὑπὸ με γενική χρησιμοποιείται σπάνια  με παιδευτικά ρήματα η ὑπὸ με δοτική, με παράδειγμα Ἀχιλλεύς ... ὑπὸ τῷ σοφωτάτῳ Χείρωνι τεθραμμένος. Στο κεφάλαιο όμως των εμπρόθετων προσδιορισμών δίνει το ίδιο παράδειγμα ως εμπρόθετο που δηλώνει επίβλεψη. Το δεύτερο μου φαίνεται πιο σωστό. 

Κάτι τέτοιο λέει και ο Smyth (http://perseus.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.9:6:105:17.NewPerseusMonographs).

[Sali]

δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται ἀπολέσωσι: είναι προτιμότερο να αναγνωρίσουμε ειδική πρόταση ή να θεωρήσουμε ότι το  δῆλον ὅτι έχει επιρρηματική σημασία, οπότε ο υποθετικός λόγος είναι μόνο εξαρτημένος αλλά όχι πλάγιος; Η θέση του δῆλον ὅτι στην αρχή της περιόδου κατευθύνει προς την ειδική πρόταση, αλλά η απουσία του ἐστὶ νομίζω ότι επιτρέπει να το εκλάβουμε και ως επιρρηματική έκφραση.

Όπως έχει το παράδειγμα, καλύτερο είναι να θεωρήσεις πως έχεις ειδική πρόταση ως υποκείμενο του δῆλόν (ἐστι), ακριβώς επειδή η έκφραση βρίσκεται στην αρχή.

Το παράδειγμα αυτό είναι διασκευή από εδώ: Ξενοφ. ΚΑ, ΙΙΙ, 1, 35 Ἀλλὰ ταῦτα μὲν δὴ πάντες ἐπιστάμεθα, ὅτι βασιλεὺς καὶ Τισσαφέρνης οὓς μὲν ἐδυνήθησαν συνειλήφασιν ἡμῶν, τοῖς δ' ἄλλοις δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσιν, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσιν.

Εδώ είναι φανερό ότι το δῆλον ὅτι αποτελεί επιρρηματική βεβαιωτική έκφραση, αλλά η πρόταση τοῖς δ' ἄλλοις δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσιν είναι ειδική ως δεύτερη επεξήγηση στο ταῦτα.

[Dwrina]

 Ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας!

Κάτι τέτοιο λέει και ο Smyth (http://perseus.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.9:6:105:17.NewPerseusMonographs).

Ναι, από τη μια γράφει agent και από την άλλη under the guidance. Με τον όρο agent όμως εννοείται οπωσδήποτε το ποιητικό αίτιο; Αν όχι (και επομένως αν agent μπορεί να θεωρηθεί και το πρόσωπο υπό την επίβλεψη / καθοδήγηση του οποίου γίνεται κάτι)  τότε πρόκειται για εμπρόθετο που δηλώνει επίβλεψη. Και (αν έχω καταλάβει καλά από τα λίγα που έχω δει) ο όρος agent  δεν έχει να κάνει με την συντακτική θέση του ονόματος στο οποίο αναφέρεται, αλλά σχετίζεται με το σημασιολογικό επίπεδο.

Πάντως το τρέφω το είχα δει στον Rijksbaron στα μεταβιβαστικά. Αν όλα τα παιδευτικά ρήματα είναι μεταβιβαστικά και όχι μεταβατικά, μήπως για αυτό δεν δέχονται (σαφές) ποιητικό αίτιο με ὑπὸ και γενική;

Όπως έχει το παράδειγμα, καλύτερο είναι να θεωρήσεις πως έχεις ειδική πρόταση ως υποκείμενο του δῆλόν (ἐστι), ακριβώς επειδή η έκφραση βρίσκεται στην αρχή.
Το παράδειγμα αυτό είναι διασκευή

Θυμάσαι να έχεις δει πραγματικό παράδειγμα με το δῆλον ὅτι χωρίς ρήμα σε αρχή πρότασης;

[PDE ads]

[stam]

Θυμάσαι να έχεις δει πραγματικό παράδειγμα με το δῆλον ὅτι χωρίς ρήμα σε αρχή πρότασης;
[/quote]

Δημ. Ολυνθ. 19, Ξεν. Λακ.Πολ. 2.7, Πλ. Φαίδων 93 c, και σε αρκετά χωρία του Αριστοτέλη (π.χ. Ηθ.Ευδ. 1237 a,23)

[Sali]

Θυμάσαι να έχεις δει πραγματικό παράδειγμα με το δῆλον ὅτι χωρίς ρήμα σε αρχή πρότασης;

Ενδεικτικά μόνο, γιατί υπάρχουν πολλά παραδείγματα:

Θουκυδ. Ι, 38, 4 καὶ δῆλον ὅτι... (μετά από άνω τελεία)· id. ΙΙΙ, 38, 2 καὶ δῆλον ὅτι... (μετά από τελεία)·

Ισοκρ. Τραπεζ. 44 Ἀλλὰ δῆλον ὅτι...· id. Ἑλ. 10 Ἀλλὰ δῆλον ὅτι...· id. περὶ τῆς ἀντιδ. 226 Ἀλλὰ δῆλον ὅτι...·

Ξενοφ. Ἀπομν. ΙΙ, 3, 11 Δῆλον ὅτι...· ibid. III, 12 Δῆλον ὅτι...·

Πλάτ. Εὐθύφρων, 13 e Δῆλον ὅτι...· id. Κρίτ. 47 c Δῆλον ὅτι...· id. Κρατ. 436 b Δῆλον ὅτι...

[apri]

Ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας!

Ναι, από τη μια γράφει agent και από την άλλη under the guidance. Με τον όρο agent όμως εννοείται οπωσδήποτε το ποιητικό αίτιο; Αν όχι (και επομένως αν agent μπορεί να θεωρηθεί και το πρόσωπο υπό την επίβλεψη / καθοδήγηση του οποίου γίνεται κάτι)  τότε πρόκειται για εμπρόθετο που δηλώνει επίβλεψη. Και (αν έχω καταλάβει καλά από τα λίγα που έχω δει) ο όρος agent  δεν έχει να κάνει με την συντακτική θέση του ονόματος στο οποίο αναφέρεται, αλλά σχετίζεται με το σημασιολογικό επίπεδο.

Σε σημερινά συγγράμματα ο όρος "agent" αναφέρεται στον θεματικό ρόλο του δράστη. Σε παλιότερα, δεν παίρνω όρκο αν αναφέρεται σε σημασιολογικό ρόλο ή στον συντακτικό ρόλο του ποιητικού αιτίου.

Να σου πω την αλήθεια, και εμένα πήγε το μυαλό μου σε μεταβιβαστικές δομές, επειδή γίνεται λόγος για κάποιον που έχει την ευθύνη της πράξης, αλλά επειδή προβληματίστηκα, είπα να μην αναφερθώ. Αλλά αφού έθεσες το θέμα, θα σου πω.

Κατ' αρχάς, να πω κάποια γενικά, για να είναι σαφές σε τι αναφέρομαι.
Τα μεταβιβαστικά ρήματα (causative) δείχνουν ότι κάποιος έχει την ευθύνη/επίβλεψη για πράξη που κάνει άλλος.
Δηλαδή, είναι ρήματα των οποίων το υποκείμενο λειτουργεί ως αίτιο (causer-agent) και όχι ως ο κύριος δράστης.

Υπάρχουν δυο είδη μεταβιβαστικών δομών:
α) οι ενεργητικές όπου το αντικείμενο είναι ο δράστης της πράξης (causee agent) υπό τον έλεγχο του υποκειμένου (causer).
π.χ The teacher had his students write an essay. (οι μαθητές είναι οι δράστες)
      Έτρεξε τον πατέρα του στο νοσοκομείο  (ο πατέρας είναι ο δράστης)
Στα ελληνικά είναι συνήθως ρήματα των οποίων η χρήση είναι συνηθέστερα αμετάβατη (π.χ σπάω, τρέχω, χορεύω) ή μεταβατική αλλά με αντικείμενο πράγμα (π.χ σπουδάζω).

β) τις μέσες, όπου ο δράστης (causee agent) δεν αναφέρεται και είναι ένα τρίτο πρόσωπο, το δε αντικείμενο είναι πρόσωπο ή πράγμα που ανήκει στο υποκείμενο (στα ελληνικά τα λέμε παραδοσιακά "μέσα διάμεσα ρήματα").
π.χ I'm having my house painted
      Παιδεύομαι τους παίδας 



Πάμε τώρα στα ρήματα εκπαίδευσης-γνώσης.
Στα νέα ελληνικά, υπάρχουν τέτοια ρήματα που λειτουργούν μεταβιβαστικά.
π.χ Μαθαίνω τη Μαρία να οδηγεί (εγώ είμαι η αιτία που αυτή μαθαίνει)
      Σπούδασα τα παιδιά  (εγώ είμαι η αιτία, που αυτά σπούδασαν)
 
Το "ανατρέφω" ή το "εκπαιδεύω" όμως δεν είναι μεταβιβαστικά. Μεταβατικά είναι.

Στα αρχαία ελληνικά, δεν ξέρω αν υπάρχουν μεταβιβαστικά ενεργητικής μορφής, αλλά μέσα διάμεσα εκπαιδευτικά υπάρχουν:
π.χ παιδεύομαι τους παίδας.


Με βάση αυτόν τον πρόλογο, το ερώτημά μου είναι κατά πόσο το "Αχιλλεύς ὑπὸ τῷ σοφωτάτῳ Χείρωνι τεθραμμένος" έχει προέλθει από μεταβιβαστική δομή, για να πούμε ότι το "υπό+δοτική" εδώ δηλώνει επίβλεψη γι' αυτόν τον λόγο;
Το "τρέφω" δεν είναι μεταβιβαστικό. Και το μέσο διάμεσο (τρέφομαι) αμφιβάλλω αν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, αφού ο Αχιλλέας δεν ήταν παιδί του Χείρωνα, κτήμα του. Άσε δε που ως μέσο διάμεσο θα σήμαινε ότι κάποιος άλλος ανέθρεψε τον Αχιλλέα με εντολή του Χείρωνα. Λέει κάτι τέτοιο η μυθολογία;


Υπάρχει η άποψη ότι το "υπό+δοτική" χρησιμοποιούνταν ήδη από τον καιρό του Ομήρου, γιατί είχε αρχίσει να υποχωρεί η χρήση της δοτικής ως ποιητικού αιτίου.
Στην παρακάτω γραμματική λέει κάτι ελαφρώς διαφορετικό, ότι το "υπό+δοτική" χρησιμοποιούνταν εναλλακτικά προς το "υπό+γενική" σε παθητικές δομές, όπου τονιζόταν η σχέση εξάρτησης και ελέγχου μεταξύ των δυο προσώπων (δράστη και δέκτη).
https://books.google.gr/books?id=vLzDA-vzQf8C&pg=PA551&lpg=PA551&dq=%CE%A5%CF%80%CF%8C+dative&source=bl&ots=SVdHbeWfWI&sig=ACfU3U2btYAp1yuTy1K9wLGPXkR4Mb1KlA&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwia27XsxcXiAhVCKlAKHQAqAz4Q6AEwA3oECAcQAQ#v=onepage&q=%CE%A5%CF%80%CF%8C%20dative&f=false

[Dwrina]

Πάμε τώρα στα ρήματα εκπαίδευσης-γνώσης.
Στα νέα ελληνικά, υπάρχουν τέτοια ρήματα που λειτουργούν μεταβιβαστικά.
π.χ Μαθαίνω τη Μαρία να οδηγεί (εγώ είμαι η αιτία που αυτή μαθαίνει)
      Σπούδασα τα παιδιά  (εγώ είμαι η αιτία, που αυτά σπούδασαν)
 
Το "ανατρέφω" ή το "εκπαιδεύω" όμως δεν είναι μεταβιβαστικά. Μεταβατικά είναι.

Προσπαθώ να καταλάβω γιατί το «μαθαίνω» και το «σπουδάζω» μπορεί να λειτουργούν ως μεταβιβαστικά, ενώ το «ανατρέφω» και το «εκπαιδεύω» όχι.
Η διαφορά που αντιλαμβάνομαι μεταξύ του «μαθαίνω τη Μαρία να οδηγεί» ή «σπούδασα τα παιδιά» και του «ανατρέφω τα παιδιά» είναι ότι στα δύο πρώτα εγώ είμαι η αιτία που η Μαρία μαθαίνει ή που σπουδάζουν τα παιδιά, αλλά η Μαρία είναι αυτή που μαθαίνει (άρα ο δράστης) και τα παιδιά αυτά που σπουδάζουν, ενώ στο «ανατρέφω τα παιδιά» δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ είμαι η αιτία, αλλά τα παιδιά ανατρέφουν. Και αν πούμε ότι τα παιδιά ανατρέφονται, πάλι τα παιδιά δεν είναι ο δράστης, αλλά εγώ. Αυτή είναι η διαφορά;
   
Πάντως, αν θέλεις ρίξε μια ματιά και στον Rijksbaron
  (https://www.scribd.com/document/387166788/Albert-Rijksbaron-The-Syntax-and-Semantics-of-the-Verb-in-Classical-Greek, παράγραφος 45 σελ.151), να μου πεις την γνώμη σου για τα ρήματα τα οποία χαρακτηρίζει causative (γιατί το ξανακοίταξα και όντως έχει το τρέφω σε αυτά). Φαίνεται όμως ότι δεν χρησιμοποιεί τον όρο causative με βάση τα κριτήρια  που ανέφερες για τη ν.ε., γιατί  στον τίτλο της παραγράφου μιλάει για transitive active verbs και μετά αρχίζει λέγοντας the Greek has a large number of so-called causative verbs, i.e. verbs which denote a state of affairs by means of which an Agent-subject causes a change in the mental or physical situation of a Patient-object. Δηλαδή με τα ρήματα τα οποία Rijksbaron ονομάζει causative ο δράστης είναι το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος, σε αντίθεση με αυτά της νέας ελληνικής, με τα οποία ο δράστης είναι το αντικείμενο.

[apri]

Πάντως, αν θέλεις ρίξε μια ματιά και στον Rijksbaron
  (https://www.scribd.com/document/387166788/Albert-Rijksbaron-The-Syntax-and-Semantics-of-the-Verb-in-Classical-Greek, παράγραφος 45 σελ.151), να μου πεις την γνώμη σου για τα ρήματα τα οποία χαρακτηρίζει causative (γιατί το ξανακοίταξα και όντως έχει το τρέφω σε αυτά). Φαίνεται όμως ότι δεν χρησιμοποιεί τον όρο causative με βάση τα κριτήρια  που ανέφερες για τη ν.ε., γιατί  στον τίτλο της παραγράφου μιλάει για transitive active verbs και μετά αρχίζει λέγοντας the Greek has a large number of so-called causative verbs, i.e. verbs which denote a state of affairs by means of which an Agent-subject causes a change in the mental or physical situation of a Patient-object. Δηλαδή με τα ρήματα τα οποία Rijksbaron ονομάζει causative ο δράστης είναι το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος, σε αντίθεση με αυτά της νέας ελληνικής, με τα οποία ο δράστης είναι το αντικείμενο.

Τα ρήματα που ο Rijksbaron χαρακτηρίζει "causative" είναι τα λεγόμενα μεταβατικά ρήματα αλλαγής κατάστασης (change of state verbs). Αυτό φαίνεται και από τον ορισμό και από τα παραδείγματα που δίνει.
Δεν ξέρω γιατί τα λέει "causative".***** Ίσως παλιότερα να είχε ευρύτερη χρήση ο όρος. Πάντως, σίγουρα στην παράγραφο δεν αναφέρεται στα μεταβιβαστικά ρήματα.

Προσπαθώ να καταλάβω γιατί το «μαθαίνω» και το «σπουδάζω» μπορεί να λειτουργούν ως μεταβιβαστικά, ενώ το «ανατρέφω» και το «εκπαιδεύω» όχι.
Η διαφορά που αντιλαμβάνομαι μεταξύ του «μαθαίνω τη Μαρία να οδηγεί» ή «σπούδασα τα παιδιά» και του «ανατρέφω τα παιδιά» είναι ότι στα δύο πρώτα εγώ είμαι η αιτία που η Μαρία μαθαίνει ή που σπουδάζουν τα παιδιά, αλλά η Μαρία είναι αυτή που μαθαίνει (άρα ο δράστης) και τα παιδιά αυτά που σπουδάζουν, ενώ στο «ανατρέφω τα παιδιά» δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ είμαι η αιτία, αλλά τα παιδιά ανατρέφουν. Και αν πούμε ότι τα παιδιά ανατρέφονται, πάλι τα παιδιά δεν είναι ο δράστης, αλλά εγώ. Αυτή είναι η διαφορά; 

Ναι.
Στα μεταβιβαστικά την πράξη την κάνει κάποιο άλλο πρόσωπο, συνήθως το αντικείμενο, υπό την καθοδήγηση του υποκειμένου.
Ας πούμε ότι το υποκείμενο λειτουργεί στην πραγματικότητα ως ηθικός αυτουργός, όχι ως δράστης.
Αντιθέτως, στα μεταβατικά την πράξη την κάνει το υποκείμενο που είναι ο δράστης και το αντικείμενο είναι ο δέκτης.

Επίσης, για να λειτουργήσει ένα ρήμα μεταβιβαστικά, πρέπει να έχει άλλη κύρια χρήση (είτε συνήθως είναι αμετάβατο είτε αν είναι μεταβατικό, είναι μονόπτωτο, παίρνει αντικείμενο μόνο πράγμα κλπ), ώστε αλλάζοντας τη σύνταξη να καταλάβει ο ακροατής ότι αλλάζεις τη σημασία του.

Το "ανατρέφω" είναι μεταβατικό που συντάσσεται με αντικείμενο που δηλώνει πρόσωπο και το υποκείμενό του είναι ο δράστης. Άρα, αν κάποιος ήθελε να δώσει μεταβιβαστική λειτουργία στο ρήμα και να πει ότι κάποιος άλλος ανατρέφει υπό την καθοδήγησή του, δεν θα μπορούσε να το κάνει χρησιμοποιώντας απλά το ρήμα, αφού δεν αλλάζει κάτι στη σύνταξη. Θα πρέπει να το δηλώσει λεκτικά (π.χ ανέθρεψε τα παιδιά του με νταντάδες).
Δεν ξέρω αν σε τέτοιες περιπτώσεις το ρήμα χαρακτηρίζεται τυπικά ως μεταβιβαστικό, αλλά κι αν γίνεται, μιλάμε για μεταβιβαστική χρήση λόγω ευρύτερων συμφραζομένων. Καταλαβαίνεις τη διαφορά, φαντάζομαι.


*****ΥΓ. Έψαξα εκ των υστέρων στο ίντερνετ μήπως βρω περισσότερες πληροφορίες για την ορολογία.
Στο παρακάτω άρθρο θα δεις ότι ο όρος ''causative'' χρησιμοποιείται γενικά για οποιαδήποτε δομή δείχνει ότι κάποιος κάνει κάποια οντότητα να κάνει κάτι, να γίνει κάτι ή να πάθει κάτι. Και μετά διακρίνει τρεις κατηγορίες: α) τα lexical causatives που είναι τα μεταβατικά αλλαγής κατάστασης όπου αναφερόταν ο συγγραφέας σου, β) τα morphological causatives, που είναι ρήματα τα οποία με αλλαγή μορφολογίας γίνονται μεταβατικά και γ) τα analytic (syntactic) causatives που είναι τα μεταβιβαστικά ρήματα που συζητάμε και αποκαλούνται causative verbs.

https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=http://www.lingref.com/cpp/acal/43/paper2960.pdf&ved=2ahUKEwisr4SCrcjiAhUPKlAKHYOGDIc4FBAWMAt6BAgFEAE&usg=AOvVaw25olw2xLxvI2JCvZT3By5T

[Dwrina]

Καταλαβαίνεις τη διαφορά, φαντάζομαι.

Ναι, κατάλαβα, apri.  Ευχαριστώ πολύ!

[Dwrina]

Δοῦλος πιστὸς ὑπακούει τῷ δεσπότη: πώς θα γίνει η σύνταξη παθητική (ζητείται σε άσκηση);  Ούτε το ὑπακούω βρήκα παθητικό ούτε το ὑπακοὴ να χρησιμοποιείται στην κλασική περίοδο, για να το κάνω ὑπακοῆς τυγχάνει. 

Ως παθητικό βρήκα το ρήμα μόνο στη φράση καὶ εἴ τι ἄλλο ξυγκαταστρεψαμένοις ῥᾷον αὐτοῖς ὑπακούσεται (if their service shall be lighter), όπου όμως το υποκείμενο δεν είναι πρόσωπο. Και  το  αὐτοῖς τι είναι; Μάλλον δοτική προσωπική ποιητικού αιτίου, αφού το ρήμα είναι παθητικό, και όχι χαριστική.

Με τα ρήματα ἀποκόπτω, ἀποτέμνω, ἐκκόπτω,  ἐπιτρέπω, ἐπιτάσσω, ἀπαιτῶ υποκείμενο στην παθητική σύνταξη γίνεται το έμμεσο αντικείμενο. Με τα πέντε πρώτα μπορεί αυτό να εξηγείται από το ότι το έμμεσο αντικείμενο είναι πρόσωπο;
Στο  τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖται ἡμᾶς ὑπό τοῦ βασιλέως όμως το έμμεσο αντικείμενο της ενεργητικής που γίνεται υποκείμενο της παθητικής δεν είναι πρόσωπο.
Γνωρίζετε αν υπάρχει άλλο ρήμα το οποίο στην παθητική σύνταξη να έχει υποκείμενο το έμμεσο άψυχο αντικείμενο της ενεργητικής;

 Στην ενεργητική σύνταξη βασιλεὺς ἡμᾶς τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖ (παρόλο που λέμε ότι, όταν έχουμε δύο αιτιατικές, το άμεσο αντικείμενο είναι αυτή που δηλώνει πρόσωπο) είναι βέβαιο ότι το τα τὰ ὅπλα είναι πράγματι το έμμεσο αντικείμενο; Γιατί, εκτός του ότι γίνεται υποκείμενο στην παθητική χωρίς να είναι πρόσωπο, και μεταφραστικά να το δούμε, ως άμεσο ακούγεται, «ο βασιλιάς απαιτεί τα όπλα από εμάς».

Κάποιες περιπτώσεις όπως  Κύρου ἀποτέμνεται ἡ κεφαλή, ἀποκέκοπταί τινι ἡ φωνή (LSJ), ἐπῆλθε μὲν ὁ ναυτικὸς πᾶς στρατὸς ὁ ἐπιταχθεὶς ἑκάστοισι (Ἡρόδ. 6.95.) είναι απλώς εξαιρέσεις ή ο παραπάνω κανόνας (σχετικά με το ποιο αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο στην παθητική με τα συγκεκριμένα ρήματα) δεν είναι και τόσο απόλυτος;

[apri]

Με τα ρήματα ἀποκόπτω, ἀποτέμνω, ἐκκόπτω,  ἐπιτρέπω, ἐπιτάσσω, ἀπαιτῶ υποκείμενο στην παθητική σύνταξη γίνεται το έμμεσο αντικείμενο. Με τα πέντε πρώτα μπορεί αυτό να εξηγείται από το ότι το έμμεσο αντικείμενο είναι πρόσωπο;
Στο  τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖται ἡμᾶς ὑπό τοῦ βασιλέως όμως το έμμεσο αντικείμενο της ενεργητικής που γίνεται υποκείμενο της παθητικής δεν είναι πρόσωπο.
Γνωρίζετε αν υπάρχει άλλο ρήμα το οποίο στην παθητική σύνταξη να έχει υποκείμενο το έμμεσο άψυχο αντικείμενο της ενεργητικής;

Κάποιες περιπτώσεις όπως  Κύρου ἀποτέμνεται ἡ κεφαλή, ἀποκέκοπταί τινι ἡ φωνή (LSJ), ἐπῆλθε μὲν ὁ ναυτικὸς πᾶς στρατὸς ὁ ἐπιταχθεὶς ἑκάστοισι (Ἡρόδ. 6.95.) είναι απλώς εξαιρέσεις ή ο παραπάνω κανόνας (σχετικά με το ποιο αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο στην παθητική με τα συγκεκριμένα ρήματα) δεν είναι και τόσο απόλυτος;

Το υποκείμενο της παθητικής συνήθως είναι το άμεσο αντικείμενο της ενεργητικής δομής, εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις.

Κάποιες εξαιρέσεις είναι αυτές που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά το άμεσο ή το έμμεσο αντικείμενο ως υποκείμενο. Αυτές που μου έρχονται στο νου έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι το έμμεσο αντικείμενο (πράγμα) ανήκει στο άμεσο αντικείμενο (πρόσωπο).
Τέτοια παραδείγματα είναι σίγουρα τα ρήματα "ἀποκόπτω, ἀποτέμνω, ἐκκόπτω" που παρέθεσες.
(Δες και στα ν.ε το "πληρώνω": π.χ οι εργαζόμενοι πληρώθηκαν τις υπερωρίες τους από το αφεντικό/οι υπερωρίες πληρώθηκαν στους εργαζομένους από το αφεντικό).
Μπορεί όμως να μην είναι το μοναδικό κριτήριο αυτό που σου λέω.

Στο  τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖται ἡμᾶς ὑπό τοῦ βασιλέως όμως το έμμεσο αντικείμενο της ενεργητικής που γίνεται υποκείμενο της παθητικής δεν είναι πρόσωπο.
Γνωρίζετε αν υπάρχει άλλο ρήμα το οποίο στην παθητική σύνταξη να έχει υποκείμενο το έμμεσο άψυχο αντικείμενο της ενεργητικής;

 Στην ενεργητική σύνταξη βασιλεὺς ἡμᾶς τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖ (παρόλο που λέμε ότι, όταν έχουμε δύο αιτιατικές, το άμεσο αντικείμενο είναι αυτή που δηλώνει πρόσωπο) είναι βέβαιο ότι το τα τὰ ὅπλα είναι πράγματι το έμμεσο αντικείμενο; Γιατί, εκτός του ότι γίνεται υποκείμενο στην παθητική χωρίς να είναι πρόσωπο, και μεταφραστικά να το δούμε, ως άμεσο ακούγεται, «ο βασιλιάς απαιτεί τα όπλα από εμάς».

Θα μπορούσες να έχεις και έμμεσο έμψυχο (π.χ Ὁπλῖται αἰτοῦνται τὸν Ἀγησίλαον ὑπὸ τοῦ Ἡριππίδου).

Λογικά τα ερωτήματά σου, αλλά δεν είμαι σίγουρη αν η μετάφραση στα νέα ελληνικά μπορεί εδώ να μας δώσει απαντήσεις για το είδος των αντικειμένων.
Θα μπορούσα κάνοντας τον δικηγόρο του διαβόλου να σου αναφέρω ότι αυτά τα δίπτωτα με αιτιατική εμφανίζουν σε κάποιες περιπτώσεις άλλοτε το πρόσωπο σε γενική/δοτική/εμπρόθετο και άλλοτε το πράγμα.
Σου αντιγράφω τα παραδείγματα από τον Smyth:
ἐρωτᾶν τινα περί τινος, αἰτεῖν (αἰτεῖσθαί) τι παρά τινος, ἀποστερεῖν or ἀφαιρεῖσθαί τινά τινος (τινός τι) or τινί τι, ἀναμιμνῄσκειν τινά τινος, παιδεύειν τινά τινι or τινὰ εἰς (or πρός) with the accusative.


Ίσως εδώ το κριτήριο για την επιλογή του υποκειμένου στην παθητική δομή είναι το αν το ρήμα στην παθητική φωνή παίρνει έμψυχο ή άψυχο υποκείμενο και κυρίως, ποια είναι η πληροφορία στην οποία θέλει να εστιάσει την προσοχή του ο ομιλητής (στο πρόσωπο ή στο πράγμα).

[Sali]

Δοῦλος πιστὸς ὑπακούει τῷ δεσπότη: πώς θα γίνει η σύνταξη παθητική (ζητείται σε άσκηση);  Ούτε το ὑπακούω βρήκα παθητικό ούτε το ὑπακοὴ να χρησιμοποιείται στην κλασική περίοδο, για να το κάνω ὑπακοῆς τυγχάνει. 

Ως παθητικό βρήκα το ρήμα μόνο στη φράση καὶ εἴ τι ἄλλο ξυγκαταστρεψαμένοις ῥᾷον αὐτοῖς ὑπακούσεται (if their service shall be lighter), όπου όμως το υποκείμενο δεν είναι πρόσωπο. Και  το  αὐτοῖς τι είναι; Μάλλον δοτική προσωπική ποιητικού αιτίου, αφού το ρήμα είναι παθητικό, και όχι χαριστική.

Ναι, έτσι όπως το λες είναι· αλλά αυτό δεν δικαιολογεί το κακό παράδειγμα της άσκησης.

Με τα ρήματα ἀποκόπτω, ἀποτέμνω, ἐκκόπτω,  ἐπιτρέπω, ἐπιτάσσω, ἀπαιτῶ υποκείμενο στην παθητική σύνταξη γίνεται το έμμεσο αντικείμενο. Με τα πέντε πρώτα μπορεί αυτό να εξηγείται από το ότι το έμμεσο αντικείμενο είναι πρόσωπο;

Με τα τρία πρώτα ρήματα (φαντάζομαι και με τα συνώνυμά τους) εκείνο που γίνεται υποκείμενο στην παθητική σύνταξη είναι η πτώση που δηλώνει το πρόσωπο, μια οπωσδήποτε ιδιωματική σύνταξη. Ποια είναι όμως η πτώση αυτή; Σύμφωνα με τον Goodwin (Greek Grammar, 1239), είναι η δοτική, ενώ σύμφωνα με τον Smyth (1748 b), είναι η γενική ή η δοτική (που την χαρακτηρίζει ως indirect object). Ομολογώ πως ενεργητική σύνταξη με δοτική δεν έχω δει με τα ρήματα αυτά (καλό είναι να εντοπιστούν κάποια, αν υπάρχουν), έχω δει όμως σύνταξη με γενική, η οποία κατ' άλλους (Μπαχαράκης, πίν. 39) είναι έμμεσο αντικείμενο και κατ' άλλους (Γιαγκόπουλος, 24, παρατήρ. 1) γενική κτητική. Όσο για την αιτιατική, παραμένει κατά την παθητικοποίηση (ως αιτιατική της αναφοράς): Ξενοφ. ΚΑ, ΙΙΙ, 1, 17 Ἀρταξέρξης καὶ τοῦ ὁμομητρίου ἀδελφοῦ ἀποτεμὼν τὴν κεφαλὴν καὶ τὴν χεῖρα ἀνεσταύρωσεν = ὑπὸ Ἀρταξέρξου καὶ ὁ ὁμομήτριος ἀδελφὸς ἀποτμηθεὶς τὴν κεφαλὴν καὶ τὴν χεῖρα ἀνεσταυρώθη.
Σπανιότερα, πάντως, έχουμε και την "κανονική" παθητικοποίηση, δηλαδή η αιτιατική γίνεται υποκείμενο και η γενική (ή η δοτική; ) παραμένει: Ξενοφ. ΚΑ Ι, 10, 1 ἐνταῦθα Κύρου ἀποτέμνεται ἡ κεφαλή.

Στο  τὰ ὅπλα ἀπαιτεῖται ἡμᾶς ὑπό τοῦ βασιλέως όμως το έμμεσο αντικείμενο της ενεργητικής που γίνεται υποκείμενο της παθητικής δεν είναι πρόσωπο.

Με τα ρήματα αυτής της κατηγορίας (ἐπιτάσσω, ἐπιτρέπω, ἀπαιτῶ) και τα συνώνυμά τους υποκείμενο γίνεται, κατ' εξαίρεση, το έμμεσο αντικείμενο, δηλαδή με τα δύο πρώτα ρήματα η δοτική του προσώπου και με το τρίτο η αιτιατική του πράγματος. Όμως ενίοτε είναι δυνατόν να ακολουθηθεί και ο κανόνας (αλλά το παρακάτω παράδειγμα αφορά τα δύο πρώτα ρήματα, όχι το τρίτο): Ηροδ. VII, 10 Ἵωνες, τοῖσι ἐπετέτραπτο ἡ φυλακή (Smyth, 1748 a).

Κάποιες περιπτώσεις όπως  Κύρου ἀποτέμνεται ἡ κεφαλή, ἀποκέκοπταί τινι ἡ φωνή (LSJ), ἐπῆλθε μὲν ὁ ναυτικὸς πᾶς στρατὸς ὁ ἐπιταχθεὶς ἑκάστοισι (Ἡρόδ. 6.95.) είναι απλώς εξαιρέσεις ή ο παραπάνω κανόνας (σχετικά με το ποιο αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο στην παθητική με τα συγκεκριμένα ρήματα) δεν είναι και τόσο απόλυτος;

Αυτό που λες δεν είναι κατ' ουσίαν το ίδιο;

[Dwrina]

 έχω δει όμως σύνταξη με γενική, η οποία κατ' άλλους (Μπαχαράκης, πίν. 39) είναι έμμεσο αντικείμενο και κατ' άλλους (Γιαγκόπουλος, 24, παρατήρ. 1) γενική κτητική.

Αυτό υποστηρίζεται από κάποιον άλλο εκτός από τον Γιαγκόπουλο; Η γενική κτητική ήταν το πρώτο πράγμα που μου ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό,  όταν πρωτοείδα αυτά τα παραδείγματα της ενεργητικής σύνταξης. Μετά όμως κατάλαβα ότι η ύπαρξη παθητικής σύνταξης  οἱ στρατηγοὶ ἀπετμήθησαν τὰς κεφαλάς δεν επιτρέπει στην ενεργητική τη σύνταξη της γενικής ως ετερόπτωτου προσδιορισμού.

Αυτό που λες δεν είναι κατ' ουσίαν το ίδιο;

Έτσι όπως το διατύπωσα, μάλλον. Εννοώ αν πρόκειται για κανόνα με τις (σπάνιες;) εξαιρέσεις του ή για δύο δυνατές εναλλακτικές συντάξεις από τις οποίες η μία εμφανίζεται κάπως πιο συχνά από την άλλη. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο.