Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Θα ήθελα να κάνω μια διόρθωση σε σχέση με τη χρήση του "ως", γιατί έκανα λάθος σε προηγούμενο μήνυμα όπου είχα αναφερθεί σχετικά και γι' αυτό το τροποποίησα.

Το "ως" σύμφωνα με κάποια συντακτικά, όπως αυτό του Smyth, εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία, δηλ. μια αιτιολογία που το υποκείμενο της πρότασης θεωρεί αληθή.
Το "ει", μετά από ρήματα που εκφράζουν ψυχικό πάθος, δηλώνει υποθετική-αβέβαιη αιτιολογία.


Το "εν αιτία έχω"/"αιτιώμαι", όπως είπα σε προηγούμενο μήνυμα, δεν δηλώνει άμεσα ψυχικό πάθος. Και μάλλον γι' αυτόν το λόγο, το "αιτιώμαι" συντάσσεται με το "ως" ή το "ότι". 

(τοὺς μὲν Λακεδαιμονίους, ὦ ἄνδρες ξύμμαχοι, οὐκ ἂν ἔτι αἰτιασαίμεθα ὡς οὐ καὶ αὐτοὶ ἐψηφισμένοι τὸν πόλεμόν εἰσι καὶ ἡμᾶς ἐς τοῦτο νῦν ξυνήγαγον- Θουκ.1.120
ὁ δ’ ἀκούσας ᾐτιᾶτο αὐτὸν ὅτι οὐ τοῦτο πρῶτον ἠρώτα πότερον λῷον εἴη αὐτῷ πορεύεσθαι ἢ μένειν-Ξενοφ. Αναβ.1 3.1.7))

Άρα, και η αιτιολογική μετοχή στην πρόταση "Περικλέα ἐν αἰτίᾳ εἶχον ὡς πείσαντα σφᾶς πολεμεῖν", θα αναλυθεί σε πρόταση με το "ως".


Αντιθέτως, άλλα δικαστικά ρήματα, όπως λ.χ το "μέμφομαι", που εκφράζουν ταυτόχρονα και ψυχικό πάθος, συντάσσονται με το "ει"/"ότι".
Κατεμέμφετο αὑτὸν καὶ τοὺς σὺν αὑτῷ, εἰ οἱ ἄλλοι ἀκμάζειν μᾶλλον ἑαυτῶν ἐδόκουν. (Ξενοφ. Κυρ. 4.3.3).

[PDE ads]

[Sali]

Το "ως" σύμφωνα με κάποια συντακτικά, όπως αυτό του Smyth, εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία, δηλ. μια αιτιολογία που το υποκείμενο της πρότασης θεωρεί αληθή.

Ορθότατη η επισήμανση. Να προσθέσω εδώ ότι αυτό ισχύει, αν η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με απλή οριστική.
Αν η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με ευκτική του πλάγιου λόγου (ανεξάρτητα από το εισαγωγικό), εκφράζεται εμμέσως η θέληση του συγγραφέα να παρουσιάσει το περιεχόμενό της ως γνώμη άλλων (πραγματική ή όχι), ασχέτως αν ο ίδιος διαφωνεί ή συμφωνεί. Συνήθως βέβαια ο συγγραφέας παίρνει (μέσω της ΕΠΛ) τις αποστάσεις του από την εγκυρότητα του περιεχομένου της πρότασης δηλώνοντας, εμμέσως πλην σαφώς, τη διαφωνία του. Στο ωραίο παράδειγμα από τον Θουκυδίδη (2.21.3) με το οὐκ ἐπεξάγοι ο συγγραφέας θέλει να επισημάνει στον αναγνώστη ότι αυτές οι κατηγορίες εναντίον του Περικλή διαδίδονταν από τους εχθρούς του και ότι ο ίδιος παίρνει τις αποστάσεις του (και μάλλον διαφωνεί) αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Στο παράδειγμα με το ὡς πείσαντα σφᾶς πολεμεῖν, αν ο Θουκυδίδης έκανε χρήση αιτιολογικής πρότασης, ποια μορφή θα είχε αυτή; Απολύτως σίγουροι δεν μπορούμε να είμαστε. Αν η πρόταση ήταν: ὡς ἔπεισε σφᾶς πολεμεῖν, ο συγγραφέας θα μας δήλωνε ότι η αιτιολογία είναι αναληθής, αλλά οι επικριτές  του Περικλή την εξελάμβαναν ως πραγματική· αν πάλι η πρόταση ήταν: ὡς πείσειε σφᾶς πολεμεῖν, θα μας δήλωνε εμμέσως ότι αυτές οι κατηγορίες κυκλοφορούσαν στα στόματα των εχθρών του Περικλή, κρατώντας ο ίδιος τις απαραίτητες γι' αυτόν αποστάσεις και αφήνοντάς μας να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα. Προσωπικά τάσσομαι υπέρ της δεύτερης πιθανότητας.

[apri]

Το "ως" σύμφωνα με κάποια συντακτικά, όπως αυτό του Smyth, εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία, δηλ. μια αιτιολογία που το υποκείμενο της πρότασης θεωρεί αληθή.

Ορθότατη η επισήμανση. Να προσθέσω εδώ ότι αυτό ισχύει, αν η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με απλή οριστική.
Αν η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με ευκτική του πλάγιου λόγου (ανεξάρτητα από το εισαγωγικό), εκφράζεται εμμέσως η θέληση του συγγραφέα να παρουσιάσει το περιεχόμενό της ως γνώμη άλλων (πραγματική ή όχι), ασχέτως αν ο ίδιος διαφωνεί ή συμφωνεί.

Όπως και να εκφέρεται η αιτιολογική, από τη στιγμή που εισάγεται με το "ως", η αιτία παρουσιάζεται από τον συγγραφέα ως γνώμη του υποκειμένου της κύριας πρότασης.
Το αν τη θεωρεί βάσιμη ή αμφίβολη αιτιολογία μπορεί να φαίνεται από τα συμφραζόμενα.

Στο ωραίο παράδειγμα από τον Θουκυδίδη (2.21.3) με το οὐκ ἐπεξάγοι ο συγγραφέας θέλει να επισημάνει στον αναγνώστη ότι αυτές οι κατηγορίες εναντίον του Περικλή διαδίδονταν από τους εχθρούς του και ότι ο ίδιος παίρνει τις αποστάσεις του (και μάλλον διαφωνεί) αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Από τη στιγμή που εισάγει την πρόταση με το "ότι", σημαίνει ότι αποδέχεται κι αυτός την αιτιολογία.
Με την ευκτική του πλαγίου λόγου εκφράζει ωστόσο μια αβεβαιότητα, ίσως γιατί έχει υιοθετήσει το συλλογισμό των επικριτών του Περικλή, χωρίς να μπορεί να ελέγξει πλήρως τη βασιμότητα των στοιχείων του.
Είναι σαν να συμφωνεί μαζί τους διατηρώντας όμως επιφυλάξεις.

Η χρήση της ευκτικής πάντως μπορεί να μην προέρχεται από το γεγονός ότι μεταφέρει σκέψεις άλλων, αλλά γενικώς από μια αβεβαιότητα που νιώθει ο ομιλητής ως προς την εγκυρότητα κάποιων στοιχείων στο παρελθόν.
Θυμίζω λ.χ την ειδική πρόταση του Λυσία "ἔμπειρος γὰρ ὢν ἐτύγχανον τῆς οἰκίας, καὶ ᾔδη ὅτι ἀμφίθυρος εἴη", όπου ο ομιλητής και το υποκείμενο της πρότασης ταυτίζονται και όμως ο ομιλητής μιλά με επιφύλαξη για το ότι το σπίτι είχε δυο πόρτες, τη στιγμή μάλιστα που ο ίδιος δηλώνει ότι ήταν εξοικειωμένος (έμπειρος) με το χώρο!

Στο παράδειγμα με το ὡς πείσαντα σφᾶς πολεμεῖν, αν ο Θουκυδίδης έκανε χρήση αιτιολογικής πρότασης, ποια μορφή θα είχε αυτή; Απολύτως σίγουροι δεν μπορούμε να είμαστε. Αν η πρόταση ήταν: ὡς ἔπεισε σφᾶς πολεμεῖν, ο συγγραφέας θα μας δήλωνε ότι η αιτιολογία είναι αναληθής, αλλά οι επικριτές  του Περικλή την εξελάμβαναν ως πραγματική· αν πάλι η πρόταση ήταν: ὡς πείσειε σφᾶς πολεμεῖν, θα μας δήλωνε εμμέσως ότι αυτές οι κατηγορίες κυκλοφορούσαν στα στόματα των εχθρών του Περικλή, κρατώντας ο ίδιος τις απαραίτητες γι' αυτόν αποστάσεις και αφήνοντάς μας να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα.

Έτσι όπως τα γράφεις, στην ουσία περιγράφεις τις δυο εκδοχές με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
Σε τι διαφέρουν λοιπόν;

Η άποψή μου είναι η εξής:
Γνωρίζουμε ήδη από τη μετοχή ότι η αιτιολογία ήταν υποκειμενική, δηλαδή πραγματική για το υποκείμενο της κύριας.
Αν χρησιμοποιήσει οριστική, ο συγγραφέας δηλώνει βεβαιότητα για το περιεχόμενο της αιτιολογικής και άρα, θεωρεί βάσιμη την υποκειμενική αιτιολογία των επικριτών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι την υιοθετεί κιόλας.
Αν χρησιμοποιήσει ευκτική, δηλώνει αβεβαιότητα και άρα, δείχνει να αμφιβάλλει για την εγκυρότητά της.
Θεωρεί δηλ. ότι οργίζονταν με τον Περικλή, ενώ δεν είναι βέβαιο ότι αυτός τους έπεισε να πολεμήσουν.

Επειδή ο ίδιος ο Περικλής μιλά στο κείμενο για την αναγκαιότητα που υπήρχε να πολεμήσουν, κλίνω προς την εκδοχή της οριστικής.

[ele@n]

Ἐν δὲ τούτῳ, ὅσοι Ἑρμαῖ ἦσαν λίθινοι ἐν τῇ πόλει τῇ Ἀθηναίων (εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, ἡ τετράγωνος  ἐργασία, πολλοὶ καὶ ἐν ἰδίοις προθύροις καὶ ἐν ἱεροῖς), μιᾷ νυκτὶ οἱ πλεῖστοι περιεκόπησαν τὰ πρόσωπα. (Θουκυδίδης 6.27)

Πρόκειται για την παράγραφο που προηγείται αυτής των φετινών εξετάσεων.
τὰ πρόσωπα.: Η αιτιατική από ρήμα παθητικό είναι αιτιατική της αναφοράς;

ἡ τετράγωνος  ἐργασία: εννοούμε το εστί;

μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων
περικοπαί τινες πρότερααον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι

Εφόσον οι γενικές συνδέονται παρατακτικά, αν και βρίσκονται σε διαφορετικές προτάσεις εννοούμε ξανά την πρόθεση περί; Ή είναι γενική αντικειμενική στο περικοπαί το ἀγαλμάτων; (Έχει αναφερθεί ξανά από την Apri αλλά δεν μπορώ να το βρω...)

[PDE ads]

[apri]

τὰ πρόσωπα.: Η αιτιατική από ρήμα παθητικό είναι αιτιατική της αναφοράς;

Nαι.

ἡ τετράγωνος  ἐργασία: εννοούμε το εστί;

Όχι. Η "τετράγωνος εργασία" λειτουργεί ως περιληπτικό όνομα (βλ. στρατός, πλήθος) και ισοδυναμεί με το ουσιαστικό "οι Ερμαί", οπότε είναι υποκείμενο στο "εισί" και έχουμε σχήμα κατά το νοούμενο.
Το "πολλοί" πρέπει να είναι επιμεριστική παράθεση.

Βέβαια, υπάρχει και η άποψη ότι "η τετράγωνος εργασία" είναι μεταγενέστερη προσθήκη στο κείμενο του Θουκυδίδη (σελ. 112-113 http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bch_0007-4217_1910_num_34_1_3189).
Και η αλήθεια είναι ότι, έτσι όπως το έχουν, με δυο κόμματα, είναι λίγο περίεργο. Ποιος ξέρει...

μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων
περικοπαί τινες πρότερααον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι

Εφόσον οι γενικές συνδέονται παρατακτικά, αν και βρίσκονται σε διαφορετικές προτάσεις εννοούμε ξανά την πρόθεση περί; Ή είναι γενική αντικειμενική στο περικοπαί το ἀγαλμάτων; (Έχει αναφερθεί ξανά από την Apri αλλά δεν μπορώ να το βρω...)

Είναι γενική αντικειμενική στο "περικοπαί". Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Αυτό που είχα πει είναι ότι κατά τη γνώμη μου τόσο το "άλλων αγαλμάτων" όσο και το "μυστήρια"  έχουν προταχθεί στις φράσεις που συνδέονται παρατακτικά, σε θέση θέματος (δηλ. με τη διαδικασία της θεματοποίησης).
Ο συγγραφέας δηλ. έδωσε το πρώτο σημείο της καταγγελίας με εμπρόθετο της αναφοράς (περί μεν των Ερμών) και μετά τα άλλα δυο τα παρέθεσε σε θέση θέματος.

Επίσης, είχα πιθανολογήσει ότι ειδικά το "άλλων αγαλμάτων" θα μπορούσε να λειτουργεί και ως γενική της αναφοράς στο ρήμα, εκτός του άλλου ρόλου που παίζει σε σχέση με το "περικοπαί".
Μπορεί να ξενίζει η πιθανότητα να παίζει διττό συντακτικό ρόλο μια λέξη, αλλά δεν είναι αβάσιμο.
Σκέψου ότι λ.χ μια αιτιατική μπορεί ταυτόχρονα να είναι αντικείμενο στο ρήμα και υποκείμενο της μετοχής ή του απαρεμφάτου.
Στην περίπτωση που συζητάμε, ωστόσο, δεν είναι τόσο ξεκάθαρο αν όντως παίζει διττό ρόλο το "άλλων αγαλμάτων", γιατί ούτως ή άλλως βρίσκεται στην αρχή της φράσης σε θέση θέματος. Και δεδομένου ότι δεν ζει ο Θουκυδίδης να μας πει τι είχε στο μυαλό μου, μάλλον μένουμε στο επίπεδο της υπόθεσης και κάποιοι δεν δέχονται τις υποθέσεις.

Οπότε κράτα τη γενική αντικειμενική, που είναι βέβαιο πράγμα.


ΥΓ. Αν δεν το θυμάσαι, "θέμα" στη γλωσσολογία θεωρείται η λέξη (ή οι λέξεις) που τίθενται στην αρχή μιας πρότασης και αποτελούν το θέμα για το οποίο μιλά ο ομιλητής. Η μετακίνηση μιας λέξης στην αρχή σε θέση θέματος λέγεται "θεματοποίηση":
π.χ Το Γιάννη τον γνώρισα χτες (1 θέμα)
Ο Γιάννης της Μαρίας δεν της μιλά πια. (2 θέματα)

[ele@n]

Επίσης, είχα πιθανολογήσει ότι ειδικά το "άλλων αγαλμάτων" θα μπορούσε να λειτουργεί και ως γενική της αναφοράς στο ρήμα, εκτός του άλλου ρόλου που παίζει σε σχέση με το "περικοπαί".

Στην περίπτωση που συζητάμε, ωστόσο, δεν είναι τόσο ξεκάθαρο αν όντως παίζει διττό ρόλο το "άλλων αγαλμάτων", γιατί ούτως ή άλλως βρίσκεται στην αρχή της φράσης σε θέση θέματος. Και δεδομένου ότι δεν ζει ο Θουκυδίδης να μας πει τι είχε στο μυαλό μου, μάλλον μένουμε στο επίπεδο της υπόθεσης και κάποιοι δεν δέχονται τις υποθέσεις.

Ωραία, με τη γενική αντικειμενική συμφωνούμε όλοι (μτφ. κάποιοι ακρωτηριασμοί άλλων αγαλμάτων).Αλλά όταν ο μαθητής βλέπει μέν-δέ, και μάλιστα δίπλα στους συγκεκριμένους όρους είναι λογικό να παρασυρθεί. Για να μην πω ότι βιαστικά χωρίζοντας το κείμενο θα το ξεπετάξει ως προσδιορισμό της αναφοράς και σε δεύτερο επίπεδο συντάσσοντας την ίδια την πρόταση θα δει το περικοπαί.

Ο διττός συντακτικός ρόλος δεν μου φαίνεται ότι αλλάζει κάτι σε επίπεδο μετάφρασης. Διόρθωσέ με αν κάνω λάθος.
Και μάλιστα μου έχει κολλήσει: καταγγέλεται από κάποιους μετοίκους και υπηρέτες από τη μια τίποτα σχετικά με τις Ερμές κεφαλές, από την άλλη σχετικά με τα άλλα αγάλματα (καταγγέλονται) κάποιοι ακρωτηριασμοί...

Θα μπορούσε να απορριφθεί η σκέψη της αναφοράς λόγω της διάθεσης του μηνύεται;

[apri]

Επίσης, είχα πιθανολογήσει ότι ειδικά το "άλλων αγαλμάτων" θα μπορούσε να λειτουργεί και ως γενική της αναφοράς στο ρήμα, εκτός του άλλου ρόλου που παίζει σε σχέση με το "περικοπαί".

Στην περίπτωση που συζητάμε, ωστόσο, δεν είναι τόσο ξεκάθαρο αν όντως παίζει διττό ρόλο το "άλλων αγαλμάτων", γιατί ούτως ή άλλως βρίσκεται στην αρχή της φράσης σε θέση θέματος. Και δεδομένου ότι δεν ζει ο Θουκυδίδης να μας πει τι είχε στο μυαλό μου, μάλλον μένουμε στο επίπεδο της υπόθεσης και κάποιοι δεν δέχονται τις υποθέσεις.

Ωραία, με τη γενική αντικειμενική συμφωνούμε όλοι (μτφ. κάποιοι ακρωτηριασμοί άλλων αγαλμάτων).Αλλά όταν ο μαθητής βλέπει μέν-δέ, και μάλιστα δίπλα στους συγκεκριμένους όρους είναι λογικό να παρασυρθεί. Για να μην πω ότι βιαστικά χωρίζοντας το κείμενο θα το ξεπετάξει ως προσδιορισμό της αναφοράς και σε δεύτερο επίπεδο συντάσσοντας την ίδια την πρόταση θα δει το περικοπαί.

Ο διττός συντακτικός ρόλος δεν μου φαίνεται ότι αλλάζει κάτι σε επίπεδο μετάφρασης. Διόρθωσέ με αν κάνω λάθος.
Και μάλιστα μου έχει κολλήσει: καταγγέλεται από κάποιους μετοίκους και υπηρέτες από τη μια τίποτα σχετικά με τις Ερμές κεφαλές, από την άλλη σχετικά με τα άλλα αγάλματα (καταγγέλονται) κάποιοι ακρωτηριασμοί...

Θα μπορούσε να απορριφθεί η σκέψη της αναφοράς λόγω της διάθεσης του μηνύεται;

Κατ' εμέ, όχι. Ίσα-ίσα που συνηθίζεται η έκφραση αναφοράς δίπλα σε παθητικά ρήματα, ενώ όπως αναφέρει και o Smyth, δίπλα σε ρήματα λεκτικά και δοξαστικά μπορούμε να έχουμε μια γενική της αναφοράς (με το "περί" να εμφανίζεται προαιρετικά). Το "μηνύεται" είναι λεκτικό ρήμα.
Επιπλέον, υπάρχει η αντιθετική σύνδεση μεν...δε, όπου κατά κανόνα συνδέει σημασιολογικά όμοιους όρους.

Γι' αυτούς τους λόγους είχα υποστηρίξει ότι  η γενική μπορεί να λειτουργεί και ως γενική αντικειμενική στο "περικοπαί"  ΚΑΙ ως γενική της αναφοράς στο ρήμα.

Ο διττός συντακτικός ρόλος δεν συνηθίζεται, αλλά δεν είναι και απίθανος.
Ανέφερα το διπλό ρόλο που μπορεί να παίζει λ.χ μια αιτιατική (αντικείμενο Ρ+ υποκείμενο Μτχ ή Απρφ).
Μια άλλη περίπτωση έχουμε στις γενικές παραθετικές όπως «η ημετέρα αυτών σοφία» (το «αυτών» λειτουργεί ως γενική παραθετική στο «ημετέρα» και ως γενική κτητική στο «σοφία»). Η μετάφραση δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα.

Συμπερασματικά, εγώ θα δεχόμουν ως απάντηση και το «γενική της αναφοράς» μαζί όμως με το «γενική αντικειμενική» (που είναι οφθαλμοφανές). Όταν το ανέφερα όμως εδώ μέσα, δεν έτυχε της αποδοχής άλλων.

[ele@n]

Η αναφορά και των δύο συντάξεων μoυ φαίνεται αρκετά ικανοποιητική. Σ' ευχαριστώ πολύ Apri.

[Sali]

Με την ευκτική του πλαγίου λόγου εκφράζει ωστόσο μια αβεβαιότητα, ίσως γιατί έχει υιοθετήσει το συλλογισμό των επικριτών του Περικλή, χωρίς να μπορεί να ελέγξει πλήρως τη βασιμότητα των στοιχείων του.
Είναι σαν να συμφωνεί μαζί τους διατηρώντας όμως επιφυλάξεις.

Εν προκειμένω ο Περικλής είχε κατηγορηθεί από τους επικριτές του για δειλία. Βρίσκω λοιπόν πολύ δύσκολο να είχε υιοθετήσει ο Θουκυδίδης τον συλλογισμό τους, δεδομένου μάλιστα και του ανυπόκριτου θαυμασμού που έτρεφε προς το πρόσωπο του Περικλή. Γι' αυτό και εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο συγγραφέας θέλει απλώς να επισημάνει στον αναγνώστη ότι πρόκειται για κατηγορία των επικριτών του Περικλή, από την οποία ο ίδιος αφίσταται και με την οποία κατά πάσα πιθανότητα διαφωνεί.
Αυτή είναι η δική μου ερμηνεία στο συγκεκριμένο χωρίο. Το τονίζω αυτό, γιατί με τις γενικότερες παρατηρήσεις σου για την ΕΠΛ παρακάτω συμφωνώ απολύτως.

Η άποψή μου είναι η εξής:
Γνωρίζουμε ήδη από τη μετοχή ότι η αιτιολογία ήταν υποκειμενική, δηλαδή πραγματική για το υποκείμενο της κύριας.
Αν χρησιμοποιήσει οριστική, ο συγγραφέας δηλώνει βεβαιότητα για το περιεχόμενο της αιτιολογικής και άρα, θεωρεί βάσιμη την υποκειμενική αιτιολογία των επικριτών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι την υιοθετεί κιόλας.
Αν χρησιμοποιήσει ευκτική, δηλώνει αβεβαιότητα και άρα, δείχνει να αμφιβάλλει για την εγκυρότητά της.
Θεωρεί δηλ. ότι οργίζονταν με τον Περικλή, ενώ δεν είναι βέβαιο ότι αυτός τους έπεισε να πολεμήσουν.

Επειδή ο ίδιος ο Περικλής μιλά στο κείμενο για την αναγκαιότητα που υπήρχε να πολεμήσουν, κλίνω προς την εκδοχή της οριστικής.

Η διατύπωσή σου σχετικά με την οριστική με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θεωρείς πως ο Θουκυδίδης παίρνει θέση ως προς το περιεχόμενο της πρότασης θεωρώντας κι ο ίδιος βάσιμη την αιτιολογία. Αν σε κατάλαβα σωστά, θα διαφωνήσω. Πιστεύω ότι ο συγγραφέας θέλει να μας δείξει το υποκειμενικό αντίκρισμα του πραγματικού, ότι δηλαδή οι επικριτές του Περικλή και μόνον αυτοί εκλαμβάνουν την κατηγορία εναντίον του ως πραγματική. Με την ΕΠΛ θα μας δήλωνε, εμμέσως πλην σαφώς, τη διαφωνία του σχετικά με το περιεχόμενο της πρότασης και παράλληλα το κέντρο βάρους της υποκειμενικότητας θα το μετέθετε στην έγκλιση. Για να γίνω πιο σαφής, αυτό που λέω είναι ότι με το ὡς + οριστ. η υποκειμενικότητα βρίσκεται στο εισαγωγικό, ενώ η έγκλιση δηλώνει το υποκειμενικά πραγματικό, ενώ με το ὡς + ΕΠΛ το στοιχείο της υποκειμενικότητας μετατίθεται στην έγκλιση, οπότε το εισαγωγικό αποδυναμώνεται ως προς αυτό.

[Sali]

Όχι. Η "τετράγωνος εργασία" λειτουργεί ως περιληπτικό όνομα (βλ. στρατός, πλήθος) και ισοδυναμεί με το ουσιαστικό "οι Ερμαί", οπότε είναι υποκείμενο στο "εισί" και έχουμε σχήμα κατά το νοούμενο.
Το "πολλοί" πρέπει να είναι επιμεριστική παράθεση.

Το ἡ τετράγωνος ἐργασία, καθώς βρίσκεται ανάμεσα σε κόμματα, δεν ευσταθεί ως υποκείμενο του εἰσί. Αν το κείμενο είναι τελικά σωστό (και οι εγκυρότεροι κώδικες του θουκυδίδειου κειμένου δεν το αμφισβητούν, αν δεν κάνω λάθος), μια πρόταση για σύνταξη θα ήταν η εξής: ως υποκ. του εἰσὶ εννοούμε το Ἑρμαῖ και το ἡ ἐργασία παράθεση σ' αυτό· το πολλοὶ επιθετικός προσδιορισμός. Το άρθρο στην παράθεση δείχνει ότι αυτές οι κατασκευές ήταν γνωστές σε όλους. Αποτολμώ μια μετάφραση: "και υπάρχουν, σύμφωνα με την επιτόπεια συνήθεια, πολλοί Ερμές, τα γνωστά τετράγωνα καλλιτεχνήματα".

[apri]

Με την ευκτική του πλαγίου λόγου εκφράζει ωστόσο μια αβεβαιότητα, ίσως γιατί έχει υιοθετήσει το συλλογισμό των επικριτών του Περικλή, χωρίς να μπορεί να ελέγξει πλήρως τη βασιμότητα των στοιχείων του.
Είναι σαν να συμφωνεί μαζί τους διατηρώντας όμως επιφυλάξεις.

Εν προκειμένω ο Περικλής είχε κατηγορηθεί από τους επικριτές του για δειλία. Βρίσκω λοιπόν πολύ δύσκολο να είχε υιοθετήσει ο Θουκυδίδης τον συλλογισμό τους, δεδομένου μάλιστα και του ανυπόκριτου θαυμασμού που έτρεφε προς το πρόσωπο του Περικλή. Γι' αυτό και εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο συγγραφέας θέλει απλώς να επισημάνει στον αναγνώστη ότι πρόκειται για κατηγορία των επικριτών του Περικλή, από την οποία ο ίδιος αφίσταται και με την οποία κατά πάσα πιθανότητα διαφωνεί.
Αυτή είναι η δική μου ερμηνεία στο συγκεκριμένο χωρίο. Το τονίζω αυτό, γιατί με τις γενικότερες παρατηρήσεις σου για την ΕΠΛ παρακάτω συμφωνώ απολύτως.

Αν δεν συμφωνούσε καθόλου με τους επικριτές, θα είχε ξεκινήσει την πρόταση με το "ως". Δεν το έκανε όμως.
Ξεκίνησε με το "ότι" δείχνοντας ότι συμφωνεί με το σκεπτικό των επικριτών, αλλά μετά επέλεξε την αβεβαιότητα της ευκτικής θέτοντας έτσι υπό αίρεση το αν όντως δεν τους οδηγούσε εναντίον του εχθρού.   
Είναι δηλ. σαν να αμφιβάλλει για τη βάση επί της οποίας έχουν στηρίξει την κατηγορία τους οι επικριτές, αλλά να συμφωνεί με τη λογική τους, αν έτσι έχουν τελικά τα πράγματα.
Τουλάχιστον, εγώ έτσι το καταλαβαίνω.

Η διατύπωσή σου σχετικά με την οριστική με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θεωρείς πως ο Θουκυδίδης παίρνει θέση ως προς το περιεχόμενο της πρότασης θεωρώντας κι ο ίδιος βάσιμη την αιτιολογία. Αν σε κατάλαβα σωστά, θα διαφωνήσω. Πιστεύω ότι ο συγγραφέας θέλει να μας δείξει το υποκειμενικό αντίκρισμα του πραγματικού, ότι δηλαδή οι επικριτές του Περικλή και μόνον αυτοί εκλαμβάνουν την κατηγορία εναντίον του ως πραγματική.

Κατ' αρχάς, ας ξεκινήσουμε από το ότι το μόνο που ξέρουμε από αυτά που μας λέει ο Θουκυδίδης είναι ότι κρατά αποστάσεις από την αιτολογία που παραθέτει.
Όταν λέω "βάσιμη", εννοώ όχι ότι συμφωνεί  με τη συλλογιστική (γι' αυτό άλλωστε έχει ξεκινήσει με το "ως"), αλλά ότι τα στοιχεία, η βάση στην οποία στηρίζεται είναι πραγματικά. Το γεγονός ότι τους είχε πείσει να πολεμήσουν είναι πραγματικό, γιατί το παραδέχεται και ο ίδιος ο Περικλής. Άρα, θεωρώ λογικό αν χρησιμοποιούσε ρήμα ο Θουκυδίδης, να χρησιμοποιούσε οριστική για να εκφράσει το "πείσαντα πολεμείν".
Αν χρησιμοποιούσε ευκτική, εγώ αυτό που θα καταλάβαινα είναι ότι για κάποιον λόγο είναι αβέβαιος για το γεγονός αυτό.

Εάν η πρόταση ξεκινούσε λοιπόν με το "ως" και εκφραζόταν με οριστική, το νόημα που θα προέκυπτε είναι ότι κατά τη γνώμη των επικριτών του Περικλή το αναμφισβήτητο γεγονός ότι τους έπεισε να πολεμήσουν ήταν ολέθριο λάθος. Ωστόσο, ο Θουκυδίδης θα κρατούσε αποστάσεις από αυτήν τη συλλογιστική, γιατί όπως ο Περικλής είχε πει μετά, ναι μεν τους έπεισε να πολεμήσουν, αλλά αν είχε κάνει το αντίθετο, τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα.

[apri]

Όχι. Η "τετράγωνος εργασία" λειτουργεί ως περιληπτικό όνομα (βλ. στρατός, πλήθος) και ισοδυναμεί με το ουσιαστικό "οι Ερμαί", οπότε είναι υποκείμενο στο "εισί" και έχουμε σχήμα κατά το νοούμενο.
Το "πολλοί" πρέπει να είναι επιμεριστική παράθεση.

Το ἡ τετράγωνος ἐργασία, καθώς βρίσκεται ανάμεσα σε κόμματα, δεν ευσταθεί ως υποκείμενο του εἰσί. Αν το κείμενο είναι τελικά σωστό (και οι εγκυρότεροι κώδικες του θουκυδίδειου κειμένου δεν το αμφισβητούν, αν δεν κάνω λάθος), μια πρόταση για σύνταξη θα ήταν η εξής: ως υποκ. του εἰσὶ εννοούμε το Ἑρμαῖ και το ἡ ἐργασία παράθεση σ' αυτό· το πολλοὶ επιθετικός προσδιορισμός. Το άρθρο στην παράθεση δείχνει ότι αυτές οι κατασκευές ήταν γνωστές σε όλους. Αποτολμώ μια μετάφραση: "και υπάρχουν, σύμφωνα με την επιτόπεια συνήθεια, πολλοί Ερμές, τα γνωστά τετράγωνα καλλιτεχνήματα".

Η χρήση των κομμάτων είναι όντως προβληματική και ίσως γι' αυτό και ο Γάλλος μελετητής Pierre Roussel, στον οποίο παρέπεμψα, θεωρεί μεταγενέστερη την προσθήκη της φράσης.

Το πρόβλημα με τη σύνταξη που προτείνεις είναι ότι στο κείμενο το "πολλοί" έπεται του "τετράγωνος εργασία".
Άρα, αν εννοήσεις το "Ερμαί", η πρόταση θα είναι "εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, ἡ τετράγωνος  ἐργασία, πολλοὶ (Ερμαί) ..."
και όχι "εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, πολλοὶ (Ερμαί), ἡ τετράγωνος  ἐργασία.." που θα μας βόλευε περισσότερο.
 

Ο Γάλλος μελετητής λέει ότι η φράση "η τετράγωνος εργασία" φαίνεται από αρχαία κείμενα και το σχετικό λήμμα του Ησύχιου ότι αναφερόταν αρχικά στον τρόπο κατασκευής των ανδριάντων, αλλά στην πορεία του χρόνου ταυτίστηκε με τις Ερμές.
Γι' αυτό και η φράση "οι την τετράγωνον εργαζόμενοι" που έχει βρεθεί σε δυο επιγραφές αναφέρεται στους κατασκευαστές των Ερμών.

Στηριζόμενη, λοιπόν, στα παραπάνω υποστήριξα ότι "η τετράγωνος εργασία", εφόσον θεωρηθεί γνήσιο τμήμα του κειμένου, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως περιληπτικό ουσιαστικό ή αν προτιμάς, ως ένα είδος συνεκδοχής.
Η μετάφραση που προκύπτει είναι "και υπάρχουν κατά την τοπική συνήθεια τετράγωνες κατασκευές, πολλές δε και μπροστά στα ιδιωτικά σπίτια και στα ιερά".
Σημειωτέον δε ότι Ερμές τοποθετούνταν και στις αγορές, οπότε η επιμεριστική παράθεση έχει ένα νόημα, αφού ο Θουκυδίδης αναφέρει μερικά μόνο από τα σημεία όπου τοποθετούνταν.

[Sali]

Το πρόβλημα με τη σύνταξη που προτείνεις είναι ότι στο κείμενο το "πολλοί" έπεται του "τετράγωνος εργασία".
Άρα, αν εννοήσεις το "Ερμαί", η πρόταση θα είναι "εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, ἡ τετράγωνος  ἐργασία, πολλοὶ (Ερμαί) ..."
και όχι "εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, πολλοὶ (Ερμαί), ἡ τετράγωνος  ἐργασία.." που θα μας βόλευε περισσότερο.

Γιατί είναι πρόβλημα το ότι το πολλοὶ έπεται του ἡ τετράγωνος ἐργασία; Η σύνταξη που προτείνω είναι: "εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον [Ἑρμαῖ] (υποκ.), ἡ τετράγωνος ἐργασία (παράθ.), πολλοί (επιθ. προσδ.)...". Η απόσταση του επιθ. προσδ. από το υποκ. δικαιολογείται απολύτως ως σχήμα υπερβατό. Μια πιο κατά λέξη μετάφραση θα ήταν: "υπάρχουν, κατά την τοπική συνήθεια, Ερμαίες στήλες, τα γνωστά τετράγωνα κατασκευάσματα, πολλές...". Το ἡ τετράγωνος ἐργασία είναι μια παρένθεση που δεν επηρεάζει διόλου τη σύνταξη και τη μετάφραση.

Η μετάφραση που προκύπτει είναι "και υπάρχουν κατά την τοπική συνήθεια τετράγωνες κατασκευές, πολλές δε και μπροστά στα ιδιωτικά σπίτια και στα ιερά".

Δεν θα συμφωνήσω μ' αυτή τη μετάφραση, γιατί, σύμφωνα μ' αυτήν, είναι φανερό ότι θεωρείς το ἡ τετράγωνος ἐργασία υποκείμενο (όπως έχεις ήδη αναφέρει) - πράγμα όμως που δεν ευσταθεί σύμφωνα με τη στίξη του κειμένου. Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η χρήση και η σημασία του άρθρου (ἡ), το οποίο αφενός μεν φανερώνει ότι πρόκειται για τις γνωστές σε όλους τους Αθηναίους κατασκευές/μορφές, αφετέρου δε δίνει στον συγγραφέα την ευκαιρία να χαρακτηρίσει με τον καλύτερο τρόπο το εννοούμενο υποκείμενο.

Σημειωτέον δε ότι Ερμές τοποθετούνταν και στις αγορές, οπότε η επιμεριστική παράθεση έχει ένα νόημα, αφού ο Θουκυδίδης αναφέρει μερικά μόνο από τα σημεία όπου τοποθετούνταν.

Αν θεωρήσουμε το πολλοὶ επιμεριστική παράθεση - μια πραγματικά αξιοπρόσεκτη πρόταση - αυτό δεν μπορεί να άρει τον χαρακτηρισμό του ἡ τετράγωνος ἐργασία ως παράθεσης στο ίδιο εννοούμενο υποκείμενο (Ἑρμαῖ). Βέβαια δεν έχω ξαναδεί να συνυπάρχουν απλή και επιμεριστική παράθεση στο ίδιο όνομα, αλλά δεν βρίσκω γιατί πρέπει να αποκλειστεί αυτή η συνύπαρξη. Ούτως εχόντων, εγώ θα μετέφραζα: "από τις ερμαίες στήλες, τις γνωστές τετράγωνες κατασκευές, υπάρχουν πολλές, σύμφωνα με την τοπική συνήθεια...".

[apri]

1. Γιατί είναι πρόβλημα να έπεται το "πολλοί";
Γιατί στο υπερβατό οι λέξεις που μεσολαβούν είναι κατά κανόνα ετερόπτωτοι ή άλλης φύσης: π.χ άκρα του τάφου σιωπή.
Μου φαίνεται τραβηγμένο να μεσολαβεί παράθεση και μετά να μαθαίνουμε τον επιθετικό προσδιορισμό.
Επιπλέον, ακριβώς επειδή δεν αναφέρει όλες τις τοποθεσίες των Ερμών, ταιριάζει περισσότερο νοηματικά να λειτουργεί ως επιμεριστική παράθεση.


2. Γιατί να μην είναι παράθεση "η τετράγωνος εργασία";
Δεν είθισται να εννοείται ο όρος, στον οποίο είναι παράθεση ή επεξήγηση μια λέξη.


3. Το άρθρο δεν είναι σημαντικό;
Έχεις απόλυτο δίκιο. "Η τετράγωνος εργασία", αφού είναι έναρθρη, έχει την έννοια "η γνωστή τετράγωνη εργασία".
Ως εκ τούτου, θεωρώ πιθανότερο να λειτουργεί ως κατηγορούμενο, δηλ. εντός παρενθέσεων να έχουμε τον ορισμό της λέξης "Ερμαί": (είναι σύμφωνα με την τοπική συνήθεια οι (γνωστές) τετράγωνες κατασκευές, πολλές και μπροστά στα ιδιωτικά σπίτια και στα ιερά").
Άλλωστε, και ο ενεστωτικός χρόνος του ρήματος ("εισί") παραπέμπει σε ορισμό. Αν ήθελε απλώς να μας δώσει την πρόσθετη πληροφορία ότι στην Αθήνα ήταν πολλές οι Ερμές στις αυλές και στα ιερά, θα είχε διατηρήσει τον παρατατικό (ήσαν) που είχε χρησιμοποιήσει πιο πριν για να μας πει ότι ήταν λίθινες.


4. Γιατί τότε υπάρχουν τα δυο κόμματα;
Κατ' αρχάς, τα κόμματα δεν είναι του Θουκυδίδη, αλλά των μεταγενέστερων αντιγραφέων-εκδοτών.
Έχω την εντύπωση ότι η φράση τους προκαλούσε αμηχανία λόγω του ενικού αριθμού και την έχουν θέσει εντός κομμάτων θεωρώντας την ως παρενθετική ή ίσως ως πρόσθετη.
Αν είναι παρενθετική, τότε το νόημα είναι "υπάρχουν δε κατά την τοπική συνήθεια -εννοώ τη γνωστή τετράγωνη κατασκευή- πολλές...."

Υπάρχει όμως και η περίπτωση ο Θουκυδίδης να μην είχε στο μυαλό του να ξεχωρίσει την τετράγωνη εργασία από το ρήμα, γιατί θεωρούσε δεδομένο ότι οι αναγνώστες του χρησιμοποιούσαν τη φράση με περιληπτική έννοια.
Βρήκα μάλιστα τυχαία μια έκδοση του κειμένου από τον Thomas Arnold, καθηγητή της Οξφόρδης που συμφωνεί με την άποψή μου. Δες το κείμενο στη σελ. 50 και διάβασε το σχόλιο 13 στο κριτικό υπόμνημα.
http://books.google.gr/books?id=BnxKAAAAYAAJ&pg=PA50&lpg=PA50&dq=%CE%B7+%CF%84%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AC%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%82+%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1&source=bl&ots=RzYMUEnVs5&sig=Cc8l4yyXQd21QJbxxokwjl7Ckpc&hl=el&sa=X&ei=UsrVUZCqF4zDPPKXgJgG&redir_esc=y#v=onepage&q=%CE%B7%20%CF%84%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AC%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%82%20%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1&f=false