Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

ηταν ακριβως οπως στο εδειξα ειναι το κειμενο 3http://kee.gr/attachments/file/2145.pdf

Εσύ παρέθεσες το κείμενο όπως το βρήκες. Δεν είχα αμφιβολία γι' αυτό.
Αυτό το οποίο άφησα ανοικτό -γιατί δεν το ξέρω- είναι να υπάρχει στην παράδοση του κειμένου ή να προτείνεται από κάποιον εκδότη το "προθείναι" αντί για το "προθείσι", γιατί τότε το "έσεσθαι" θα λειτουργούσε ως αντικείμενο.

Όπως και να έχει, το κείμενο που έχουμε μπροστά μας γράφει "προθείσι" και μετά το "ισχυρίζεται" έχουμε κόμμα, οπότε το "έσεσθαι" δεν μπορεί να είναι αντικείμενο του "ισχυρίζεται".

[PDE ads]

[Sali]

και τούτο: Θα περίμενε κανείς δοτική (τούτω) και ένας λόγος παραπάνω είναι ότι θα ταίριαζε ως δοτική αντικειμενική στο "ταναντία" στο τέλος της περιόδου.

Πράγματι, αυτό το τοῦτο είναι ένα πρόβλημα. Απ' ό,τι είδα, η χειρόγραφη παράδοση δεν το αμφισβητεί, αλλά ο Steup το διορθώνει σε τούτου και το εξαρτά από το τἀναντία (προφανώς ως γενική συγκριτική).
Οι άλλοι το δέχονται ως έχει στο κείμενο και:
(α) είτε το συνάπτουν (μάλλον επιρρηματικώς) με το ἀντισχυριζόμενος, περίπου ως αιτιατική της αναφοράς (ως προς αυτό το οποίο...), πράγμα που δεν δέχεται ο Steup λέγοντας πως πουθενά αλλού το τοῦτο ὃ δεν χρησιμοποιείται  έτσι, ή το θεωρούν "a slight anacolouthon" (Forster-Smith)·
(β) είτε το συνάπτουν ευθέως με το ἀντισχυριζόμενος ως αντικείμενο. Την άποψη αυτή υποστηρίζει ο πολύς Gomme, ο οποίος ερμηνεύει το χωρίο ως εξής: "and this assertion in particular which Kleon makes, that we must have our eyes on the future, so as to reduce the number of revolts by, he argues, imposing the death penalty, I too make in my turn, that we must think of future advantage; but I come to the opposite conclusion".
Αν κατάλαβα καλά το νόημα της εξήγησης αυτής, ο Gomme πρέπει να δέχεται την πρόθεση ἀντί στη μετοχή όχι με τη σημασία της αντίθεσης (που άλλωστε εκφράζεται καθαρά με το τἀνατία) αλλά με τη σημασία της αμοιβαιότητας (πολύ συχνή στα σύνθετα): "κι εγώ το ίδιο με τον Κλέωνα ισχυρίζομαι, δηλαδή ό,τι πρόκειται να ωφελήσει την πόλη, αλλά καταλήγω σε αντίθετη άποψη".
Αν και βρίσκω ενδιαφέρουσα την άποψη του Gomme, θεωρώ ότι το όλο θέμα παραμένει ανοικτό.

[Sali]

Εσύ παρέθεσες το κείμενο όπως το βρήκες. Δεν είχα αμφιβολία γι' αυτό.
Αυτό το οποίο άφησα ανοικτό -γιατί δεν το ξέρω- είναι να υπάρχει στην παράδοση του κειμένου ή να προτείνεται από κάποιον εκδότη το "προθείναι" αντί για το "προθείσι", γιατί τότε το "έσεσθαι" θα λειτουργούσε ως αντικείμενο.

Όπως και να έχει, το κείμενο που έχουμε μπροστά μας γράφει "προθείσι" και μετά το "ισχυρίζεται" έχουμε κόμμα, οπότε το "έσεσθαι" δεν μπορεί να είναι αντικείμενο του "ισχυρίζεται".

Ούτε το προθεῖσι αμφισβητείται από τη χειρόγραφη παράδοση, και, εδώ που τα λέμε, δεν χρειάζεται. Τέτοιες συντάξεις με μετοχή σε δοτική, εκεί που περιμέναμε απαρέμφατο, υπάρχουν κι άλλες: Θουκυδ. 1.118.3 ἐπηρώτων τὸν θεὸν εἰ πολεμοῦσιν ἄμεινον ἔσται· Λυσ. 25.27 ...συμβούλοις, οἷς οὐδὲ ἅπαξ ἐλυσιτέληε πιθομένοις.

[apri]

Πράγματι, αυτό το τοῦτο είναι ένα πρόβλημα. Απ' ό,τι είδα, η χειρόγραφη παράδοση δεν το αμφισβητεί, αλλά ο Steup το διορθώνει σε τούτου και το εξαρτά από το τἀναντία (προφανώς ως γενική συγκριτική).
Οι άλλοι το δέχονται ως έχει στο κείμενο και:
(α) είτε το συνάπτουν (μάλλον επιρρηματικώς) με το ἀντισχυριζόμενος, περίπου ως αιτιατική της αναφοράς (ως προς αυτό το οποίο...), πράγμα που δεν δέχεται ο Steup λέγοντας πως πουθενά αλλού το τοῦτο ὃ δεν χρησιμοποιείται  έτσι, ή το θεωρούν "a slight anacolouthon" (Forster-Smith)·

Με την αιτιατική της αναφοράς ούτε εγώ συμφωνώ, γιατί δεν θυμάμαι παρόμοια περίπτωση.

Πιο πειστικό μου φαίνεται είτε να είχε εξ αρχής γενική συγκριτική (ή δοτική αντικειμενική) και κατά την αντιγραφή των χειρογράφων να πέρασε κατά λάθος η γραφή "τούτο" είτε να είχαμε εξ αρχής ανακόλουθο σχήμα λόγω εκτόπισης, όπως το περιέγραψα.

(β) είτε το συνάπτουν ευθέως με το ἀντισχυριζόμενος ως αντικείμενο. Την άποψη αυτή υποστηρίζει ο πολύς Gomme, ο οποίος ερμηνεύει το χωρίο ως εξής: "and this assertion in particular which Kleon makes, that we must have our eyes on the future, so as to reduce the number of revolts by, he argues, imposing the death penalty, I too make in my turn, that we must think of future advantage; but I come to the opposite conclusion".[/i]

Διαφωνώ πως το "τούτο" είναι αντικείμενο του "αντισχυριζόμενος" (τουλάχιστον όπως το εξηγεί ο Gomme)
γιατί ο Κλέων και ο ομιλητής (Διόδοτος) δεν ισχυρίζονται το ίδιο πράγμα, δηλ. ότι πρέπει να λάβουν υπ' όψιν το μελλοντικό συμφέρον, όπως μεταφράζει ο Gomme.
Ισχυρίζονται κάτι διαφορετικό ο καθένας (επιβολή θανατικής ποινής ο Κλέων, ακύρωση θανατικής ποινής ο Διόδοτος), αλλά και οι δυο αποσκοπώντας στο μελλοντικό συμφέρον της πόλης.
Αυτό τουλάχιστον βλέπω να γράφει το κείμενο ως έχει.

Το "in my turn" που χρησιμοποιεί για να αποδώσει το "αντί' στο "αντισχυριζόμενος" πιστεύω ότι έχει την έννοια της ανταπόδοσης-απάντησης (που υπάρχει και στην αρχική σημασία του "αντιλέγω").
Δηλ. σημαίνει "ισχυρίζομαι με τη σειρά μου/προς απάντηση".

Η ομοιότητα με τον Κλέονα ως προς το κίνητρο (μελλοντικό συμφέρον) εκφράζεται με το "και" μπροστά από το "αυτός". Ίσως όμως να εκφράζεται και με το "αντί", όπως λες. Πιστεύω ότι περισσότερο σχετική με αυτήν την ερμηνεία είναι η μετάφραση στο perseus "I who consider the interests of the future quite as much as he"

Πάντως, όντως ταιριάζει περισσότερο να έχει το "αντί" άλλη έννοια από την αντίθεση, μια και αυτή εκφράζεται από το "ταναντία".

[PDE ads]

[apri]

A, και να προσθέσω κάτι, γιατί δεν ξέρω κατά πόσο είναι γνωστό.

Εάν το "τούτο" έχει εκτοπιστεί, όπως υποθέτω, στην αρχή της πρότασης αντί να βρίσκεται δίπλα στο "ταναντία", δικαιολογείται το γιατί μας πάει να το μεταφράσουμε σαν να ήταν αιτιατική της αναφοράς:
Γιατί στη θέση του "θέματος" στην αρχή της πρότασης βρίσκεται πάντα το συστατικό εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση, δηλ. το θέμα της.

Βέβαια, αν το "τούτο" είναι προϊόν λανθασμένης γραφής, τα πράγματα είναι πιο απλά.

[Sali]

Διαφωνώ πως το "τούτο" είναι αντικείμενο του "αντισχυριζόμενος" (τουλάχιστον όπως το εξηγεί ο Gomme)
γιατί ο Κλέων και ο ομιλητής (Διόδοτος) δεν ισχυρίζονται το ίδιο πράγμα, δηλ. ότι πρέπει να λάβουν υπ' όψιν το μελλοντικό συμφέρον, όπως μεταφράζει ο Gomme.
Ισχυρίζονται κάτι διαφορετικό ο καθένας (επιβολή θανατικής ποινής ο Κλέων, ακύρωση θανατικής ποινής ο Διόδοτος), αλλά και οι δυο αποσκοπώντας στο μελλοντικό συμφέρον της πόλης.
Αυτό τουλάχιστον βλέπω να γράφει το κείμενο ως έχει.

Έχω επιφυλάξεις ως προς αυτό που λες. Νομίζω δηλαδή πως το κείμενο, όπως είναι διατυπωμένο εδώ, δίνει έμφαση όχι στις αντίθετες απόψεις Κλέωνα και Διοδότου ως προς τη θανατική ποινή (μάλιστα για τη δική του άποψη ο Διόδοτος περιορίζεται μόνο το τἀναντία γιγνώσκω, ενώ θα έπρεπε να την διατυπώσει απερίφραστα), αλλά στο ποια από τις δύο θα εξυπηρετήσει καλύτερα το συμφέρον της πόλης: ἐς τὸ λοιπὸν ξυμφέρον ἔσεσθαι - περὶ τοῦ ἐς τὸ μέλλον καλῶς ἔχοντος. Το νόημα δηλαδή το βλέπω ως εξής: "και ο Κλέων και εγώ επιμένουμε σε μια απόφαση που πιστεύουμε πως θα είναι συμφέρουσα για την πόλη μας στο μέλλον· αλλά οι απόψεις μας περί αυτού είναι εκ διαμέτρου αντίθετες". Η επιβολή ή η μη επιβολή της θανατικής ποινής έχω την αίσθηση ότι στο συγκεκριμένο χωρίο περνάει στο περιθώριο και προβάλλεται η ιδέα του μελλοντικού συμφέροντος της πόλης. Αμέσως πιο πριν ο Διόδοτος είπε: "νομίζω δὲ περὶ τοῦ μέλλοντος ἡμᾶς μᾶλλον βουλεύεσθαι ἢ τοῦ παρόντος".

[apri]

Koίτα, αν είναι το "τούτο" αντικείμενο του "αντισχυριζόμενος", λύνεται το συντακτικό πρόβλημα.

Όμως, το "τούτο" σε τι αντιστοιχεί με βάση το κείμενο; Στο ότι η πρόταση του Κλέονα είναι μελλοντικά συμφέρουσα.
Πώς μπορεί να είναι αντικείμενο στο "αντισχυριζόμενος", όταν η πρόταση του Διοδότου είναι διαφορετική, αλλά και όταν δίπλα στη μετοχή υπάρχει πάλι κάποια φράση για το μελλοντικό συμφέρον (περὶ τοῦ ἐς τὸ ΅έλλον καλῶς ἔχοντος);
Αν δηλαδή θεωρήσουμε -ή είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας- το "τούτο" ως αντικείμενο της μετοχής, τότε δημιουργείται μια αντίφαση (γιατί άλλη είναι η πρόταση του καθενός) και ένας πλεονασμός (δυο φορές η έννοια του μελλοντικού συμφέροντος).

Επιπλέον, αν η έμφαση δινόταν στο τι ίδιο αντισχυρίζεται ο Διόδωρος, δεν θα αποδιδόταν η πράξη του αντισχυρισμού με μετοχή (που είναι πρόσθετη πληροφορία σε μια πρόταση), αλλά με ρήμα. Στο κείμενο αντιθέτως έχουμε μια μετοχή (τροπική, χρονική ή αναφορική), ενώ με ρήμα αποδίδεται η διαφορετική άποψη του Διοδότου (ταναντία γιγνώσκω).


Πιστεύω, δηλ. πως αν ο συγγραφέας ήθελε να δώσει έμφαση στο ότι και οι δυο λαμβάνουν υπ' όψιν το μελλοντικό συμφέρον, όπως λέει ο Gomme, το κείμενο θα έπρεπε να είναι:
καὶ τοῦτο, ὃ ΅άλιστα Κλέων ἰσχυρίζεται, το ἐς τὸ λοιπὸν ξυ΅φέρον σκοπείν, καὶ αὐτὸς ἀντισχυρίζομαι, τἀναντία γιγνώσκων περί της ζημίας


Για όλα τα παραπάνω δεν με πείθει η άποψη του Gomme. Βέβαια, δεν μπορώ να αποκλείσω την πιθανότητα να είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας αυτό το νόημα, αλλά να το απέδωσε ανεπιτυχώς.



Έτσι όπως είναι το κείμενο, εγώ καταλαβαίνω το εξής νοήμα:
Και όσο για τον ισχυρισμό του Κλέονα ότι η πρόταση του είναι για το μελλοντικό μας συμφέρον, κι εγώ που επίσης επιχειρηματολογώ για το μελλοντικό μας συμφέρον, έχω διαφορετική άποψη.
Δηλαδή, δηλώνει εξ αρχής ότι έχει αντίθετη άποψη από αυτήν του Κλέονα (δηλ. στην επιβολή θανατικής ποινής που αποφασίστηκε την προηγούμενη μέρα με πρόταση του Κλέονα), αλλά σπεύδει να διευκρινίσει ότι έχει κι αυτός την ίδια οπτική μ' αυτόν (το μελλοντικό συμφέρον της πόλης), ώστε να τον ακούσουν με την ίδια προσοχή.



 

[MARKOS]

" προγνούς την δύναμιν της πόλεως"
Το "της πόλεως" τα παιδιά μου την είπαν γενική κτητική. Εγω την χαρακτήρισα ως γενική υποκειμενική. Είμαι λάθος;

[apri]

" προγνούς την δύναμιν της πόλεως"
Το "της πόλεως" τα παιδιά μου την είπαν γενική κτητική. Εγω την χαρακτήρισα ως γενική υποκειμενική. Είμαι λάθος;

Εγώ θα συμφωνούσα περισσότερο με τα παιδιά, γιατί δεν νομίζω πως το "δύναμη" εκφράζει κάποια ενέργεια που κάποιος κάνει. Περισσότερο μου μοιάζει για χαρακτηριστικό-προσόν που κάποιος έχει ή δεν έχει.

Να το πω αλλιώς:
Η φράση "η δύναμις της πόλεως" δεν ισοδυναμεί με το "η πόλις έχει δύναμιν"; Αν την αναλύσεις "η πόλις δύναται", δεν είναι λίγο διαφορετικό το νόημα;

[Sali]

Koίτα, αν είναι το "τούτο" αντικείμενο του "αντισχυριζόμενος", λύνεται το συντακτικό πρόβλημα.

Ανακεφαλαιώνω και κλείνω, από την πλευρά μου, το θέμα:

Όπως έχει το κείμενο, το τοῦτο δεν μπορεί παρά να ανήκει στην κύρια πρόταση (τοῦτο - καὶ αὐτός...τἀναντία γιγνώσκω). Και εφόσον η γραφή του δεν αμφισβητείται, τρεις λύσεις βρίσκω για τη σύνταξή του:

1. αιτιατική της αναφοράς. Την εκδοχή αυτή, που λύνει οριστικά το πρόβλημα, την αποκρούουν οι μελετητές με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα τέτοιας χρήσης της αντωνυμίας. Εγώ, ωστόσο, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να αποκλειστεί. Μόνη της η αναφορική αντων. ουδετέρου γένους (ὃ) μπορεί να λειτουργήσει ως αιτιατική της αναφοράς: Ξενφ. Ιέρ. 6.12 ὃ δ' ἐζήλωσας ἡμᾶς, ὡς τοὺς μὲν φίλους ... εὖ ποιεῖν δυνάμεθα, οὐδὲ ταῦθ' οὕτως ἔχει (όσο γι' αυτό που προκάλεσε τον φθόνο σου εναντίον μας...)[Smyth 2494]. Δεν βλέπω γιατί πρέπει να αποκλειστεί η χρήση μιας δεικτικής αντωνυμίας ως όρου αναφοράς: αντί για "σκέτο" ὃ να έχουμε τοῦτο ὃ (σημειώνω εδώ, για ενημέρωση, ότι στην έκδοση της Οξφόρδης δεν υπάρχει κόμμα μετά την δεικτική αντωνυμία).

2. αντικείμενο της μτχ. ἀντισχυριζόμενος, άποψη Gomme, που συζητήθηκε με επιχειρήματα υπέρ και κατά.

3. ανακολουθία. Ίσως η σκέψη του συγγραφέα λοξοδρόμησε και άφησε ξεκρέμαστη τη δεικτική αντωνυμία, η οποία έτσι χρησιμεύει μόνο ως όρος αναφοράς της αναφορικής πρότασης και τίποτε άλλο. Δεν είναι πολύ ασυνήθιστα αυτά τα σχήματα, αλλά προσωπικά προτιμώ μία από τις δύο πρώτες εκδοχές, γιατί μου δίνουν νόημα (πιο πολύ η πρώτη, ομολογώ), έτσι ώστε να μην είμαι αναγκασμένος να υιοθετήσω την τρίτη.

[apri]

1. αιτιατική της αναφοράς. Την εκδοχή αυτή, που λύνει οριστικά το πρόβλημα, την αποκρούουν οι μελετητές με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα τέτοιας χρήσης της αντωνυμίας. Εγώ, ωστόσο, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να αποκλειστεί. Μόνη της η αναφορική αντων. ουδετέρου γένους (ὃ) μπορεί να λειτουργήσει ως αιτιατική της αναφοράς: Ξενφ. Ιέρ. 6.12 ὃ δ' ἐζήλωσας ἡμᾶς, ὡς τοὺς μὲν φίλους ... εὖ ποιεῖν δυνάμεθα, οὐδὲ ταῦθ' οὕτως ἔχει (όσο γι' αυτό που προκάλεσε τον φθόνο σου εναντίον μας...)[Smyth 2494]. Δεν βλέπω γιατί πρέπει να αποκλειστεί η χρήση μιας δεικτικής αντωνυμίας ως όρου αναφοράς: αντί για "σκέτο" ὃ να έχουμε τοῦτο ὃ (σημειώνω εδώ, για ενημέρωση, ότι στην έκδοση της Οξφόρδης δεν υπάρχει κόμμα μετά την δεικτική αντωνυμία).

Μόνο που ο Smyth, αν πρόσεξες, επειδή είναι πολύ προσεκτικός, δεν λέει πουθενά ότι οι προτάσεις αυτές λειτουργούν ως αιτιατικές της αναφοράς (accusative of respect). Τι λέει;
ὅ (sometimes ἅ) at the beginning of a sentence may have the force of "as to what" (cp. quod), suggesting the matter to which it pertains.
(http://perseus.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.9:6:215:7.NewPerseusMonographs)


Σου μεταφέρω τον ορισμό της "θεματοποίησης" (thematization) όπως τον δίνει η Φιλιππάκη, για να δεις ότι το "θέμα" στην αρχή της πρότασης δηλώνει ακριβώς το ίδιο πράγμα:
"Ένας άλλος κανόνας που μετακινεί ένα συστατικό στην αρχή της πρότασης είναι ο κανόνας της θεματοποίησης (thematization). Το συστατικό που θεματοποιείται μας δίνει το στοιχείο γύρω από το οποίο στρέφεται η πρόταση, το πρόσωπο ή το πράγμα για το οποίο γίνεται λόγος".
π.χ Τον Γιάννη τον γνώρισα χτες (αντί: Γνώρισα χτες τον Γιάννη)


Και σου μεταφέρω από ένα άλλο της βιβλίο τον ορισμό της "εκτόπισης" (dislocation), που υποστήριξα ότι έχουμε εδώ:
Η εκτόπιση είναι μια ακραία μορφή θεματοποίησης... Το εκτοπισμένο συστατικό βρίσκεται στην πιο περιφερειακή θέση στην πρόταση, είτε στην αρχή είτε στο τέλος, και υπάρχει κόμμα μετά από το εκτοπισμένο θέμα....
Είναι πιθανό το εκτοπισμένο συστατικό να είναι μόνο σημασιολογικά και όχι συντακτικά συνδεδεμένο με την πρόταση.
Η συντακτική απόσταση ανάμεσα σε ένα εκτοπισμένο θέμα και στην πρόταση που συνοδεύει, φαίνεται επίσης και από το γεγονός ότι το εκτοπισμένο θέμα μπορεί να εμφανίζεται στην ονομαστική πτώση....οπότε δημιουργείται το λεγόμενο "ανακόλουθο σχήμα"
Π.χ Η Αθήνα, δεν θα ξεχάσω ποτέ τα ταβερνάκια της.
Εκείνη η αδερφή του, τίποτε δεν της αρέσει!


Και μια επισήμανση που ταιριάζει με την περίπτωσή μας, για την εκτόπιση στην αρχή της πρότασης, δηλ. προς στα αριστερά:
By contrast, left dislocation is like clefting: it can be used to emphasize or define a topic.
For example, the sentence "This little girl, the dog bit her" has the same meaning as "The dog bit this little girl" but it emphasizes that the little girl (and not the dog) is the topic of interest;
(https://en.wikipedia.org/wiki/Dislocation_(syntax) )


Τι συμβαίνει στην πράξη;
Ο ομιλητής έχει συνηθίσει να ακούει στη θέση του "θέματος" στην αρχή της πρότασης το υποκείμενο. Κι επειδή το υποκείμενο είναι σε ονομαστική, περιμένει η ΟΦ να είναι σε ονομαστική.
Πολλές φορές, λοιπόν, ξεκινά το λόγο του με έναν όρο, τον οποίο θέλει να παρουσιάσει εμφατικά ως θέμα, σε ονομαστική. Στην πορεία μπορεί να διαπιστώσει ότι η σύνταξη απαιτούσε άλλη πτώση για τον όρο αυτόν. Είναι όμως πλέον αργά για να κάνει κάτι. Γι' αυτό και η εκτόπιση με ανακόλουθο σχήμα είναι πολύ συχνή στον προφορικό λόγο.
(Έχε την στο νου σου την ώρα που ακούς ανθρώπους να μιλούν και θα δεις ότι όλο και κάποια τέτοια πρόταση θα αλιεύσεις.)

Αντιθέτως, στο γραπτό λόγο των νέων ελληνικών η εκτόπιση με ανακολουθία δεν συνηθίζεται καθόλου, γιατί ο γραπτός λόγος στη σημερινή εποχή είναι ταυτισμένος με την ιδέα του πρότυπου λόγου. Γι' αυτό υπάρχουν και οι διορθωτές κειμένου, που διορθώνουν και το παραμικρό γλωσσικό ολίσθημα ενός κειμένου πριν βγει στη δημοσιότητα.

Στην αρχαία εποχή όμως, τέτοια τάση δεν υπήρχε. Οι αρχαίοι ομιλητές έγραφαν ακριβώς όπως μιλούσαν.
Κι αυτό είχε εφαρμογή από την γραφή της κάθε λέξης (είχαν φωνητική και όχι ιστορική ορθογραφία) μέχρι τη σύνταξη. Η ιδέα του προτύπου ξεκίνησε από την ελληνιστική εποχή και μετά.
Γι' αυτό και στα αρχαία κείμενα δεν σπανίζουν οι συντακτικές ανακολουθίες και γενικότερα τα συντακτικά προβλήματα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα όπως είπα, ήταν οι απόλυτες μετοχές που βρίσκονταν σε ονομαστική.
Αλλά κοίτα κι ένα άλλο παράδειγμα που βρήκα, συνημμένης μετοχής που έχει εκτοπιστεί στην αρχή σε ονομαστική, ενώ θα έπρεπε με βάση τη σύνταξη του ρήματος που τελικά επελέγη, να είναι σε δοτική.
ἀποβλέψας (αντί "αποβλέψαντι") γὰρ πρὸς τοῦτον τὸν στόλον οὗ πέρι διαλεγόμεθα, ἔδοξέ μοι πάγκαλός τε εἶναι


Επομένως, για εμένα και με δεδομένο ότι οι μελετητές αναφέρουν ότι δεν έχουν βρει ανάλογη αιτιατική αντωνυμίας σε ρόλο αιτιατικής της αναφοράς, θεωρώ ότι έχουμε ανακόλουθο σχήμα.
Και επειδή το "τούτο" είναι σε θέση θέματος, μας ταιριάζει να το μεταφράσουμε αναλόγως.
Υπάρχει, βέβαια, και η πιο απλή εκδοχή, δηλ. το "τούτο" να βρισκόταν στη σωστή πτώση, αλλά να έγινε κάποιο λάθος στα χειρόγραφα κατά την αντιγραφή του κειμένου.

Για την πρόταση του Gomme έγραψα ήδη τους λόγους για τους οποίους δεν συμφωνώ. Αν δεν υπάρχει άλλη λογική εξήγηση που να συνδέει το "τούτο" με το "αντισχυριζόμενος", πλην του συντακτικού αδιεξόδου, την απορρίπτω.

[Sali]

Μόνο που ο Smyth, αν πρόσεξες, επειδή είναι πολύ προσεκτικός, δεν λέει πουθενά ότι οι προτάσεις αυτές λειτουργούν ως αιτιατικές της αναφοράς (accusative of respect).

Μα κι εγώ δεν έγραψα πουθενά ότι ολόκληρη η αναφορική πρόταση λειτουργεί ως αιτιατική της αναφοράς αλλά μόνο η αναφορική αντωνυμία μέσα στα πλαίσια της αναφορικής πρότασης.

Και σου μεταφέρω από ένα άλλο της βιβλίο τον ορισμό της "εκτόπισης" (dislocation), που υποστήριξα ότι έχουμε εδώ:
Η εκτόπιση είναι μια ακραία μορφή θεματοποίησης... Το εκτοπισμένο συστατικό βρίσκεται στην πιο περιφερειακή θέση στην πρόταση, είτε στην αρχή είτε στο τέλος, και υπάρχει κόμμα μετά από το εκτοπισμένο θέμα....

Στο συγκεκριμένο κείμενο όμως δεν υπάρχει κόμμα μετά το τοῦτο (δεν ξέρω αν αυτό έχει κάποια σημασία).

Γενικά, τα περί θεματοποίησης τα έχεις αναφέρει και σε άλλα μηνύματά σου. Είναι πολύ ενδιαφέροντα και τα έχω διαβάσει με προσοχή. Αν κατάλαβα καλά, εδώ υποστηρίζεις πως έχουμε ακραία μορφή θεματοποίησης με την αντωνυμία να έχει μόνο σημασιολογική και όχι συντακτική σύνδεση με την πρόταση. Επομένως, η αντωνυμία, κατά την άποψή σου, πρέπει να βρίσκεται σε ονομαστική, ή κάνω λάθος; Αυτό δείχνουν και τα παραδείγματά σου. Βέβαια, η Φιλιππάκη λέει ότι "το εκτοπισμένο μπορεί να εμφανίζεται στην ονομαστική πτώση". Παραδείγματα με εκτοπισμένο ακραίας μορφής θέμα σε άλλη πτώση υπάρχουν;
Πάντως, πρέπει να ερευνηθεί αν η δεικτ. αντωνυμία μπορεί να λειτουργήσει ως "εκτόπισμα" ακραίας μορφής σε ονομαστική, όπως αποκλείστηκε να λειτουργει ως αιτιατική της αναφοράς, έτσι δεν είναι;

[apri]

Μα κι εγώ δεν έγραψα πουθενά ότι ολόκληρη η αναφορική πρόταση λειτουργεί ως αιτιατική της αναφοράς αλλά μόνο η αναφορική αντωνυμία μέσα στα πλαίσια της αναφορικής πρότασης.

Έχεις δίκιο. Δεν ξέρω αν κι ο Smyth βέβαια εννοεί το ίδιο μ' εσένα, γιατί δεν κάνει καθόλου λόγο για accusative of respect ούτε καν για το "ο" ως μεμονωμένη λέξη.

Εν πάση περιπτώσει, εγώ πιστεύω ότι στο συγκεκριμένο παράδειγμα που παρέθεσες, εντός της αναφορικής πρότασης το "ο" λειτουργεί ως εσωτερικό αντικείμενο στο "εζήλωσας".
Σε περιπτώσεις που έχουμε αιτιατική προσώπου και αιτιατική πράγματος συχνά στα ν.ε μεταφράζουμε τη μια αιτιατική με εμπρόθετο. Γι' αυτό και το "ζηλόω τινά τι" πιστεύω ότι σημαίνει "ζηλεύω σε κάποιον κάτι".
Μάλιστα, νομίζω πως ο Smyth, όταν αναλύει την αιτιατική της αναφοράς, λέει ότι προέρχεται από τέτοια σχήματα δυο αιτιατικών.

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα που παρέθεσες (ὃ δ’ ἐζήλωσας ἡμᾶς ὡς τοὺς μὲν φίλους μάλιστα εὖ ποιεῖν δυνάμεθα, τοὺς δὲ ἐχθροὺς πάντων μάλιστα χειρούμεθα, οὐδὲ ταῦθ’ οὕτως ἔχει), έχουμε πάλι εκτόπιση:
Το "ὃ δ’ ἐζήλωσας ἡμᾶς" και οι επεξηγήσεις του θα έπρεπε να βρίσκονται κοντά στο ρήμα "έχει" της πρότασης.
Αντ' αυτού έχει μετακινηθεί όλο αυτό το τμήμα στην αρχή, γιατί είναι το θέμα που θέλει να δώσει έμφαση. Και έχει προκύψει μια ανακολουθία, γιατί το "ο" είναι στον ενικό, ενώ θα έπρεπε να είναι σε πληθυντικό όπως το "ταύτα".
Επειδή ακριβώς η αναφορική είναι το θέμα, μας πάει να μεταφράσουμε το "ο" με αναφορική έκφραση (όσον αφορά, σε σχέση με..)

Αν κατάλαβα καλά, εδώ υποστηρίζεις πως έχουμε ακραία μορφή θεματοποίησης με την αντωνυμία να έχει μόνο σημασιολογική και όχι συντακτική σύνδεση με την πρόταση. Επομένως, η αντωνυμία, κατά την άποψή σου, πρέπει να βρίσκεται σε ονομαστική, ή κάνω λάθος; Αυτό δείχνουν και τα παραδείγματά σου.

Ναι, υποστηρίζω ότι το "τούτο" είναι ονομαστική, γιατί κατά τη διαδικασία της εκτόπισης προέκυψε συντακτική ανακολουθία. Δηλ. θα έπρεπε κανονικά να είναι σε γενική ή δοτική δίπλα στο "ταναντία", αλλά βρίσκεται σε ονομαστική.

Βέβαια, η Φιλιππάκη λέει ότι "το εκτοπισμένο θέμα μπορεί να εμφανίζεται στην ονομαστική πτώση". Παραδείγματα με εκτοπισμένο ακραίας μορφής θέμα σε άλλη πτώση υπάρχουν;

Κοίτα, όταν γίνεται θεματοποίηση, ο όρος μεταφέρεται στην αρχή στην πτώση που απαιτεί η σύνταξή του.

Η εκτόπιση θεωρείται ακραία μορφή της, γιατί ο όρος μετακινείται αρκετά μακριά από την αναμενόμενη θέση του, "στην πιο περιφερειακή θέση στην πρόταση", όπως λέει η Φιλιππάκη.
Δηλ. ανάμεσα στην εκτοπισμένη λέξη και στη θέση που θα έπρεπε να βρίσκεται, μεσολαβούν πολλές λέξεις ή φράσεις και σίγουρα κάποια παύση (μέσω του κόμματος) που αφήνει την αίσθηση ότι ο όρος αυτός στην αρχή είναι λίγο ξεκάρφωτος. Γι' αυτό και μπορεί να προκύψει κάποια συντακτική ανακολουθία και γι' αυτό στα ν.ε κατά κανόνα ο εκτοπισμένος όρος επαναλαμβάνεται στην αναμενόμενη θέση μέσω κάποιας αντωνυμίας στη σωστή πτώση.
π.χ Αυτός ο άνθρωπος, ποτέ δεν τον καταλαβαίνω!


Όμως, κατά την εκτόπιση δεν είναι υποχρεωτικό να προκύψει συντακτική ανακολουθία. Μπορεί και να εκτοπιστεί ο όρος στη σωστή πτώση.
π.χ Εμένα, κάτι τέτοια πράγματα που λες, να ξέρεις ότι δε με συγκινούν.

Αν ωστόσο μιλάμε για συντακτική ανακολουθία, η πτώση του εκτοπισμένου όρου είναι πάντα σε ονομαστική, ακριβώς γιατί ο ομιλητής παρασύρεται από την πτώση του υποκειμένου που συνήθως είναι το θέμα κάθε πρότασης.

Πάντως, πρέπει να ερευνηθεί αν η δεικτ. αντωνυμία μπορεί να λειτουργήσει ως "εκτόπισμα" ακραίας μορφής σε ονομαστική, όπως αποκλείστηκε να λειτουργει ως αιτιατική της αναφοράς, έτσι δεν είναι;

Ναι, θα έπρεπε. Από τη στιγμή που έχουν αποκλείσει την αιτιατική της αναφοράς για τις αντωνυμίες και δεδομένου ότι έχουν διαπιστώσει παρόμοια συντακτική ανακολουθία στις μετοχές, θα έπρεπε να εξετάσουν αν σε περιπτώσεις σαν αυτές που συζητάμε, έχουμε πάλι ανακολουθία.

Μεταξύ μας, πάντως, δεν βλέπω να υπάρχει άλλη λογική εξήγηση. Κι είναι λίγο τραβηγμένο να θεωρήσουμε ότι σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξε λάθος στην αντιγραφή.
 

[Sali]

Ναι, θα έπρεπε. Από τη στιγμή που έχουν αποκλείσει την αιτιατική της αναφοράς για τις αντωνυμίες και δεδομένου ότι έχουν διαπιστώσει παρόμοια συντακτική ανακολουθία στις μετοχές, θα έπρεπε να εξετάσουν αν σε περιπτώσεις σαν αυτές που συζητάμε, έχουμε πάλι ανακολουθία.

Τέτοια έρευνα θέλει τεράστια υπομονή και επιμονή, αλλά δεν είναι ακατόρθωτη, γιατί είναι πολύ μεγάλη η ευκολία που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία. Εγώ λ.χ. με το λογισμικό που έχω στη διάθεσή μου είδα όλα τα τοῦτο στον Θουκυδίδη, που υποθετικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν θεματοποιημένα, αλλά πουθενά αλλού δεν υπήρξε παρόμοιο παράδειγμα. Όταν δοκίμασα να κάνω το ίδιο στον Δημοσθένη, απελπίστηκα και τα παράτησα: το λογισμικό μού έβγαλε 2572 παραδείγματα (συμπεριλαμβανομένων όμως και άλλων τύπων τοῦτον , τούτους, τούτοις κ.τ.λ.). Στον Θουκυδίδη είχε βγάλει 402 παραδείγματα. Δεν καταλήγω, φυσικά, σε κανένα συμπέρασμα, αλλά υποψιάζομαι μήπως τέτοιου είδους θεματοποίηση (της δεικτ. αντων. ουδετέρου γένους) δεν αποτελούσε usus των αρχαίων.

Μεταξύ μας, πάντως, δεν βλέπω να υπάρχει άλλη λογική εξήγηση. Κι είναι λίγο τραβηγμένο να θεωρήσουμε ότι σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξε λάθος στην αντιγραφή.

Βλέπω πως οι σχολιαστές που έχω υπόψη μου δεν αμφισβητούν τη γραφή (εκτός από τον Forster-Smith, που στην έκδοσή του γράφει τούτου), αλλά την λαμβάνουν ως αιτιατική. Ο Forster-Smith αναφέρει ότι αν διατηρηθεί το τοῦτο, έχουμε slight anacolouthon, χωρίς ωστόσο να μιλάει κατηγορηματικά για ονομαστική.

Αν δεν έχεις αντίρρηση, θα σου στείλω σε π.μ. όλες τις απόψεις των σχολιαστών γύρω απ' αυτό το θέμα.