Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Sali]

Μα εδώ το ἐπιθυμῶ συντάσσεται ομαλά μόνο με τη γενική τοῦ πράγματος, ενώ η μετοχή συντάσσεται με το ἐκ νέου.

[PDE ads]

[Dwrina]

Ούτε που μου πέρασε από το μυαλό! Νόμιζα ότι σημαίνει "επιθυμώ να αρχίσω το πράγμα (δηλαδή την μαθητεία) από την αρχή". Προφανώς το εκ νέου δεν σημαίνει "από την αρχή" αλλά "από μικρή ηλικία".

Η μετοχή είναι χρονική;

Θεωρητικά, θα μπορούσε να υπάρχει απαρέμφατο αντί για μετοχή και να στέκει η σύνταξη που σκέφτηκα, με το εκ νέου να σημαίνει "από την αρχή";

[Sali]

Η έκφραση ἐκ νέου ἀρξάμενος είναι δηλωτική παρελθόντος και συνδυάζεται με το ρ. ἐπιθυμῶ, το οποίο έτσι εκφράζει μια πράξη που έχει αρχίσει ήδη από το παρελθόν και συνεχίζεται στο παρόν. Δες τον Smyth, 1885· Goodwin MT 26· Kuehner (ελληνική έκδοση), 382, 3 (Α΄τόμος, σελ. 135). Εκεί θα βρεις τη θεωρία και άλλα παραδείγματα. Δηλαδή αυτός ο ενεστώτας λειτουργεί συγχρόνως και ως παρακείμενος και ως ενεστώτας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνδυάζεται με επιρρήματα ή εκφράσεις του παρελθόντος. Ίδια χρήση και σημασία έχει και στη νεοελληνική. Το παράδειγμά σου μεταφράζεται: "Μα αυτό επιθυμώ από τη νεανική μου ηλικία". Και βεβαίως η μετοχή είναι χρονική. Δηλαδή κατά λέξη: "αφού άρχισα από τη νεανική μου ηλικία (να επιθυμώ αυτό το πράγμα), εξακολουθώ και τώρα να το επιθυμώ". Συνήθως όμως δεν εμφανίζονται μ' αυτόν τον ενεστώτα χρονικές μετοχές αλλά χρονικά επιρρήματα ή άλλες εκφράσεις δηλωτικές παρελθόντος.

Η σύνταξη με απαρέμφατο (θεωρητικά) στέκει, αλλά η μετάφραση που βγαίνει δεν συμβαδίζει με το νόημα.

[Dwrina]

Ευχαριστώ, Sali!

[PDE ads]

[Dwrina]

Ισχύει κάτι που διάβασα σε μια σελίδα φροντιστηρίου στο διαδίκτυο: στο  οἷος τ' εἰμί + απαρέμφατο, το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στην περίφραση, όταν όμως δεν υπάρχει το τε, το οἷος είναι κατηγορούμενο και το απαρέμφατο εξαρτάται από αυτό ως απαρέμφατο της αναφοράς;   Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω τι ρόλο ακριβώς παίζει το τε, για αυτό νόμιζα ότι, είτε υπάρχει είτε όχι, είναι δυνατές και οι δύο συντάξεις.

 Το έψαξα και εδώ, αλλά δεν βρήκα κάτι σχετικό με τα παραπάνω.

[apri]

Πάντες ἴσασιν ὅτι... (το πάντες υποκ.). Αν όμως ο όρος στον οποίο αναφέρονται οι λέξεις αυτές έχει ήδη αναφερθεί προηγουμένως, τότε εννοείται και στη νέα πρόταση με το πᾶς, ἅπας κατηγ. προσδιορισμό. Δεν έχω τώρα πρόχειρο παράδειγμα, αλλά σίγουρα μπορεί εύκολα να βρει κανείς τέτοια παραδείγματα στα κείμενα.

Κοίταξα ξανά στη Φιλιππάκη για το θέμα αυτό στα νέα ελληνικά.
Αναφέρει μια ολόκληρη κατηγορία όρων (βλ. σ.306 και εξής) που λειτουργούν άλλοτε ως αντωνυμίες και άλλοτε ως προσδιοριστές (specifiers. βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Specifier): ποσοδεικτικά, δεικτικά, αόριστες και ερωτηματικές αντωνυμίες, ποιοτικά δεικτικά, επιτατικές αντωνυμίες κλπ.
Και αναφέρεται ειδικά στο "όλος", όπου σε παραδείγματα όπως "Όλοι το ξέρουν" θεωρεί το "όλοι" ως αντωνυμία και δεν εννοεί κανένα ουσιαστικό.

Απλώς, παίρνοντας τη θέση του μαθητή, αναρωτιέμαι τι θα πρέπει να του πω σε παραδείγματα όπως: πάντες ἐπιστάμεθα ή αὐτοὶ ἐπιστάμεθα. Θα πρέπει, αν ερωτηθεί, να γράψει ως υποκείμενα τα πάντες και αὐτοὶ αντίστοιχα ή μήπως το εννοούμενο ἡμεῖς;

Εδώ είχα προσθέσει το παράδειγμα "Πάντες οι άνθρωποι εσμέν δούλοι του Υψίστου Θεού" και σήμερα θα προσθέσω και μια πρόταση που ανέφερε στο ραδιόφωνο ένας αρχαιολόγος λέγοντας ότι ήταν χαραγμένη σε ένα κύπελλο "Φιλίωνος ειμί το ποτήριον".

Το ερώτημα είναι αν το υποκείμενο είναι η αντωνυμία/ΟΦ ή πρέπει να εννοήσουμε την προσωπική αντωνυμία και να θεωρήσουμε τα άλλα παράθεση.

Είχα ταχθεί υπέρ του πρώτου, αλλά επειδή είχα επιφυλάξεις, σου είπα να διαλέξεις την εκδοχή που προτιμάς. Είχα άδικο, γιατί παρέβλεψα ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, ότι η ελληνική είναι γλώσσα pro-drop, δηλ. γλώσσα που έχει τη δυνατότητα να παραλείπει το αντωνυμικό υποκείμενο, επειδή αυτό εννοείται από τις καταλήξεις των ρημάτων.
(pro στη γλωσσολογία είναι το αντωνυμικό υποκείμενο που παραλείπεται γιατί μπορούμε να το εννοήσουμε από τα συμφραζόμενα και μάλιστα μπορούμε να καταλάβουμε την πτώση, ίσως και το γένος του. βλ. περισσότερα: https://en.wikipedia.org/wiki/Pro-drop_language).

Άρα, στις συγκεκριμένες προτάσεις είναι σαφές ότι το υποκείμενο του ρήματος είναι η προσωπική αντωνυμία που έχει παραλειφθεί.
Μάλιστα, η Φιλιππάκη γράφει (σ. 200) για τέτοιες περιπτώσεις το εξής:
"Πλήρεις ονοματικές φράσεις είναι δυνατόν να συνοδεύουν ρήματα σε πληθυντικό στο πρώτο και δεύτερο πρόσωπο. αυτές οι ονοματικές φράσεις επεξηγούν ή επεκτείνουν την εννοούμενη αντωνυμία υποκειμένου 1ου και 2ου προσώπου"

Και παραθέτει το εξής παράδειγμα:
"Σε αυτό το δωμάτιο μέναμε τρεις, εγώ και οι δυο αδελφές μου".
Εδώ το υποκείμενο είναι το εννοούμενο "εμείς". Το "τρεις" θα έλεγα πως λειτουργεί ως παράθεση στο "εμείς" και τα υπόλοιπα επεξηγούν το "τρεις".

[apri]

Ισχύει κάτι που διάβασα σε μια σελίδα φροντιστηρίου στο διαδίκτυο: στο  οἷος τ' εἰμί + απαρέμφατο, το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στην περίφραση, όταν όμως δεν υπάρχει το τε, το οἷος είναι κατηγορούμενο και το απαρέμφατο εξαρτάται από αυτό ως απαρέμφατο της αναφοράς;   Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω τι ρόλο ακριβώς παίζει το τε, για αυτό νόμιζα ότι, είτε υπάρχει είτε όχι, είναι δυνατές και οι δύο συντάξεις.

 Το έψαξα και εδώ, αλλά δεν βρήκα κάτι σχετικό με τα παραπάνω.

[Dwrina]

Μπορείς να πεις ότι το απαρέμφατο δηλώνει αναφορά, όταν η πρόταση δείχνει μια κάπως αόριστη δυνατότητα του ανθρώπου (π.χ δεινός λέγειν).
Όταν όμως δηλώνει μια πολύ συγκεκριμένη δυνατότητα (Ἕτοιμος κίνδυνον ὑπομένειν), η γνώμη μου είναι ότι δείχνει επιθυμία (δηλ. είναι τελικό) ή αναμενόμενο αποτέλεσμα (δηλ. είναι σκοπού/αποτελέσματος).

Μπορείς να δεις και στον Goodwin και στον Smyth.

Δεν τα βλέπω και πολύ ξεκάθαρα τα πράγματα στον Smyth (έριξα μια ματιά και στον Goodwin, αλλά και εκεί τα ίδια μου φάνηκαν). Ο Smyth αναφέρει σε μια κατηγορία το απαρέμφατο που εξαρτάται από επίθετα, χωρίς λέει τι ακριβώς είναι αυτό το απαρέμφατο, παρά μόνο ότι μια datival (; για αυτό το datival πήρα μια μικρή ιδέα από τον  Goodwin) έννοια (σκοπός, προορισμός) είναι συχνά εμφανής. Για την κατηγορία αυτήν, μεταξύ άλλων, δίνει τα παραδείγματα “ἱκανοὶ ἡμᾶς ὠφελεῖν” able to assist us” X. A. 3.3.18, ““δεινὸς λέγειν, κακὸς βιῶναι” skilled in speaking, evil in life” Aes. 3.174, ““οἷοι φιλεῖν” able to love” (άλλα μεταφράζει με το in και άλλα με το to, αλλά τα έχει στην ίδια κατηγορία).   Στην συνέχεια αναφέρει σε διαφορετική κατηγορία το απαρέμφατο του σκοπού και του αποτελέσματος, το οποίο εξαρτάται από ρήματα. Μήπως σε μια τέτοιου είδους διάκριση βασίζονται τα ελληνικά συντακτικά και για αυτό χαρακτηρίζουν απαρέμφατο του σκοπού ή αποτελέσματος αυτό που εξαρτάται από ρήματα, ενώ αυτό που εξαρτάται από επίθετα το χαρακτηρίζουν της αναφοράς (γενικεύοντας προφανώς);  Μου φαίνεται, δηλαδή, ότι όσα γράφει ο Smyth επιβεβαιώνουν αυτό που υποστηρίζεις, αλλά ταυτόχρονα εξηγούν και την κατηγοριοποίηση των σχολικών επιπέδου συντακτικών, γιατί οπωσδήποτε δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε -πολύ περισσότερο οι μαθητές- πότε ένα απαρέμφατο που εξαρτάται από παρόμοιας σημασίας επίθετα δηλώνει αναφορά και πότε αποτέλεσμα.  Όπως είπες όμως, είναι μεγάλη συζήτηση...

Τώρα, μήπως μπορείς να μου απαντήσεις και σχετικά με το τε, αν δηλαδή το οιος τ’ ειμί  αποτελεί οπωσδήποτε περίφραση, διότι υπάρχει το τε, οπότε το απαρέμφατο είναι υποχρεωτικά αντικείμενο;

[apri]

Ο Smyth αναφέρει σε μια κατηγορία το απαρέμφατο που εξαρτάται από επίθετα, χωρίς λέει τι ακριβώς είναι αυτό το απαρέμφατο, παρά μόνο ότι μια datival (; για αυτό το datival πήρα μια μικρή ιδέα από τον  Goodwin) έννοια (σκοπός, προορισμός) είναι συχνά εμφανής.

Λέει γι' αυτά ότι έχουν ανάλογο νόημα με τα ρήματα (π.χ δύναμαι) που συντάσσονται με τελικό απαρέμφατο.
Και σε παρένθεση γράφει αυτό ακριβώς που παραθέτεις, ότι δηλ. συχνά είναι εμφανές το νόημα του σκοπού και του προορισμού.  Άρα, γι' αυτόν -και συμφωνώ- το απαρέμφατο δίπλα σ' αυτά τα επίθετα μπορεί να νοηθεί είτε ως τελικό είτε ως του σκοπού/αποτελέσματος. Γι' αυτό άλλωστε σε κάποιες περιπτώσεις βλέπεις το απαρέμφατο δίπλα σ' αυτά να έχει το ως/ώστε.

Τα απαρέμφατα που δείχνουν αναφορά τα αναφέρει πιο κάτω, στην παρ. 2005 και λέει ότι λειτουργούν ως αιτιατικές της αναφοράς (accusative of respect).

Τώρα, μήπως μπορείς να μου απαντήσεις και σχετικά με το τε, αν δηλαδή το οιος τ’ ειμί  αποτελεί οπωσδήποτε περίφραση, διότι υπάρχει το τε, οπότε το απαρέμφατο είναι υποχρεωτικά αντικείμενο;

Yποχρεωτικά όχι. Απλώς είναι η εύκολη λύση.

Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια είναι καλύτερα να συνταχθεί ξεχωριστά:
π.χ στο κείμενο του Ξενοφώντα
"γυναικὸς δέ ποτε οὔσης ἐν τῇ πόλει καλῆς, ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη, καὶ οἵας συνεῖναι τῷ πείθοντι¨

[Sali]

Τώρα, μήπως μπορείς να μου απαντήσεις και σχετικά με το τε, αν δηλαδή το οιος τ’ ειμί  αποτελεί οπωσδήποτε περίφραση, διότι υπάρχει το τε, οπότε το απαρέμφατο είναι υποχρεωτικά αντικείμενο;

Κατ' αρχάς, αυτό το τε δεν είναι υποχρεωτικό· η φράση βρίσκεται και χωρίς αυτό. Κατά τον Kuehner πάντως (473, 3, σελ. 701,

[Dwrina]

Τα απαρέμφατα που δείχνουν αναφορά τα αναφέρει πιο κάτω, στην παρ. 2005 και λέει ότι λειτουργούν ως αιτιατικές της αναφοράς (accusative of respect).

Τώρα το πρόσεξα αυτό.  Δηλαδή, αν επιτέλους κατάλαβα,  άλλη σημασία έχει το απαρέμφατο που εξαρτάται από  επίθετα που δηλώνουν ικανότητα, καταλληλότητα, δυνατότητα (νόημα ανάλογο των ρημάτων που συντάσσονται με τελικό απαρέμφατο) και άλλη (της αναφοράς) αυτό που εξαρτάται από επίθετα που δηλώνουν ιδιότητα (απλώς τα ελληνικά συντακτικά τα κατατάσσουν μαζί). Γιατί όμως μεταφράζει το δεινός λέγειν και το κακὸς βιῶναι στην παράγραφο 2002  in speaking και in life (και όχι to speak και to live) και μας μπερδεύει, καθώς η μετάφρασή του παραπέμπει σε αναφορά;

[apri]

Γιατί όμως μεταφράζει το δεινός λέγειν και το κακὸς βιῶναι στην παράγραφο 2002  in speaking και in life (και όχι to speak και to live) και μας μπερδεύει, καθώς η μετάφρασή του παραπέμπει σε αναφορά;

Δεν έχω ιδέα. Πάντως, τα συγκεκριμένα πιστεύω πως είναι απαρέμφατα της αναφοράς.

[Dwrina]

καὶ τῷ μὲν οὐδὲν προὐργιαίτερόν ἐστιν ἢ σκοπεῖν ἐξ ὧν μηδέποτε παυσόμεθα πρὸς ἀλλήλους πολεμοῦντες:

Το τῷ  ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία , τούτῳ;

Το άναρθρο απαρέμφατο μήπως ισοδυναμεί με έναρθρο; Αν ο α όρος σύγκρισης είναι το οὐδὲν, που είναι αντωνυμία, ο β δεν θα έπρεπε να εκφέρεται ομοιόπτωτα;
(Άλλωστε δεν  μπορώ να βρω σε ποια κατηγορία σύγκρισης ανήκει το ἢ + απαρέμφατο. Έχω δει εκφορά β όρου με ἢ + απαρέμφατο, αλλά σε ασύμμετρη σύγκριση, όταν το απαρέμφατο μεταφράζεται με το ώστε,  και εδώ δεν είναι τέτοια περίπτωση.)  Και υπάρχει και το εξής πρόβλημα: το οὐδὲν είναι υποκείμενο, άρα το ἐστιν προσωπικό και το προὐργιαίτερον κατηγορούμενο. Αν όμως το σκοπεῖν (ως άναρθρο απαρέμφατο) πάρει την θέση του οὐδὲν, τότε πρέπει να υπάρχει απρόσωπη έκφραση.

[apri]

καὶ τῷ μὲν οὐδὲν προὐργιαίτερόν ἐστιν ἢ σκοπεῖν ἐξ ὧν μηδέποτε παυσόμεθα πρὸς ἀλλήλους πολεμοῦντες:

Το τῷ  ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία , τούτῳ;

Όχι, ακριβώς. Νομίζω πως για κάποιον λόγο δεν θέλει ο ομιλητής να αναφέρει το όνομα και προτιμά να χρησιμοποιήσει την αόριστη αντωνυμία, παρότι το μυαλό των περισσοτέρων θα πάει κάπου συγκεκριμένα.
Στα νέα ελληνικά συμβαίνει αυτό. Μπορεί να πούμε λ.χ  "Κάποιος εδώ μέσα δεν καθάρισε το δωμάτιό του" κοιτάζοντας το πρόσωπο για το οποίο εκφωνούμε την πρόταση.
Το ίδιο ισχύει και στα αρχαία ελληνικά. Γράφει στο λεξικό L-S στο "τις":
3) in reference to a definite person, whom one wishes to avoid naming, οὐκ ἔφασαν ἰέναι, ἐὰν μή τις χρήματα διδῷ (i.e. Cyrus).

καὶ τῷ μὲν οὐδὲν προὐργιαίτερόν ἐστιν ἢ σκοπεῖν ἐξ ὧν μηδέποτε παυσόμεθα πρὸς ἀλλήλους πολεμοῦντες:

Το άναρθρο απαρέμφατο μήπως ισοδυναμεί με έναρθρο; Αν ο α όρος σύγκρισης είναι το οὐδὲν, που είναι αντωνυμία, ο β δεν θα έπρεπε να εκφέρεται ομοιόπτωτα;
Και υπάρχει και το εξής πρόβλημα: το οὐδὲν είναι υποκείμενο, άρα το ἐστιν προσωπικό και το προὐργιαίτερον κατηγορούμενο.

Το απαρέμφατο, έναρθρο ή άναρθρο, είναι ρηματικό ουσιαστικό και λειτουργεί όπως τα ονόματα.
Ως εκ τούτου, το άναρθρο απαρέμφατο μπορείς να το βρεις ως υποκείμενο στο "εστί" (π.χ οἷς κόσμος [ἐστὶ] καλῶς τοῦτο δρᾶν//πόλεώς ἐστι θάνατος ἀνάστατον γενέσθαι), ως επεξήγηση (π.χ Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης), ή ως β' όρο σύγκρισης όπως στο παράδειγμα που παραθέτεις.
Μπορεί, βέβαια, να λειτουργεί κι ως υποκείμενο σε κάποιο απρόσωπο ρήμα.

Το "ουδέν" είναι αντωνυμία και το απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό. Άρα, οι δυο όροι σύγκρισης είναι παρόμοιας φύσης. Η πτώση είναι ίδια (ονομαστική).

Αν όμως το σκοπεῖν (ως άναρθρο απαρέμφατο) πάρει την θέση του οὐδὲν, τότε πρέπει να υπάρχει απρόσωπη έκφραση.

Αν δεν είχαμε σύγκριση, τότε θα μπορούσες να πάρεις ως απρόσωπη έκφραση το "προυργιαίτερον εστίν" και τότε το "σκοπείν" θα ήταν υποκείμενο. Όμως, έχεις σύγκριση με προσωπική σύνταξη.