Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Sali]

Υποθετική είναι η πρόταση· μαζί με το πλὴν εκφράζει εξαίρεση. Είναι το νεοελληνικό "εκτός εάν".
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να εννοήσουμε τύπο του οἶδα, ώστε να εκλάβουμε την πρόταση ως πλάγια ερωτηματική. Και βέβαια δεν είναι κύρια. Πρόκειται για στερεότυπη έκφραση, που τη βρίσκουμε και χωρίς να προηγείται "ύποπτο" ρήμα. Π.χ. Πλάτ. Θεαίτ. 177 d καὶ ἔστι τοσοῦτον χρόνον ὅσον ἂν κέηται ὠφέλιμα, πλὴν εἴ τις τὸ ὄνομα λέγοι.

[PDE ads]

[θάνος73]

Ευχαριστώ για την απάντηση Sali.

Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι τέτοιες υποθετικές προτάσεις χαρακτηρίζονται ως ελλειπτικοί υποθετικοί λόγοι. Στο παραπάνω παράδειγμα όμως έχει υπόθεση (τυγχάνει) και απόδοση (οἷον ...). Γιατί να είναι ελλειπτικός;
Δηλαδή διάφορες υποθετικές εκφράσεις έχουν μεν στερεότυπη σημασία, αλλά δεν είναι κατ' ανάγκη ελλειπτικοί υποθετικοί λόγοι;

[Dwrina]

Το νομίζω, όταν έχει τη σημασία «παραδέχομαι, αναγνωρίζω» είναι οπωσδήποτε συνδετικό; Στα περισσότερα παραδείγματα του LSJ βλέπω κατηγορούμενο, αλλά έχω βρει και το ἠπιστάμην μὲν οὖν ὄτι οὔτε θεοὺς οὔτ' ἀνθρώπους νομίζει, όπου τα θεοὺς και ἀνθρώπους φαίνονται αντικείμενα. Και υπάρχει και το γλῶσσαν δὲ οὐ τὴν αὐτὴν οὗτοι νενομίκασι, όπου όμως το ρήμα δίνεται με τη σημασία «χρησιμοποιώ, εφαρμόζω ως έθιμο».
Με βάση τα παραπάνω στο ἐφ᾽ ᾧ ... τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν μπορούν τα  ἐχθρὸν καί φίλον να είναι αντικείμενα ή πρέπει το ρήμα να θεωρηθεί συνδετικό με αντικείμενο το τὸν αὐτόν,  όπως το έχει ο Τσουρέας;

[Sali]

Στην έκφραση θεοὺς νομίζειν η αιτιατική είναι αντικείμενο, αν και υπάρχουν χωρία (έχω τώρα ένα υπόψη μου: Ξενοφ. Απομν. Ι, 1, 1) τα οποία θα επέτρεπαν και σύνταξη με αντικ. και κατηγ. του αντικ. Αντικείμενο είναι η αιτιατική και στο άλλο παράδειγμα που παρέθεσες.

Η έκφραση τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζειν είναι στερεότυπη σε συμμαχίες, και γενικώς τα ἐχθρὸν, φίλον λαμβάνονται ως κατηγορούμενα και το τὸν αὐτὸν αντικείμενο. Εγώ, πάντως, δεν βρίσκω καθόλου κακή και την άλλη σύνταξη.

Dwrina, σου στέλνω π.μ.

[PDE ads]

[Dwrina]

Πότε οι δεικτικές αντωνυμίες δέχονται παράθεση; Από το μοναδικό παράδειγμα που έχω δει, κεῖνος, ἡ πᾶσα βλάβη (Σοφ. Φιλ. 622) φαίνεται ότι αυτό συμβαίνει όταν η αντωνυμία αναφέρεται σε συγκεκριμένο, γνωστό πρόσωπο, όπως εδώ στον Οδυσσέα. Αλλά ένα παράδειγμα δεν είναι αρκετό για να γενικεύσω.
Μήπως όταν χρησιμοποιούνται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας του γ προσώπου;

[Sali]

Εγώ εντόπισα άλλο ένα παράδειγμα με την ίδια παράθεση: Σοφ. Ηλ. 301: ὁ πάντ' ἄναλκις οὗτος, ἡ πᾶσα βλάβη, όπου το ἄναλκις οὗτος αναφέρεται στον Αίγισθο. Πρόκειται για την κανονική πορεία από την ειδική αναφορά στη γενικότερη.

[Dwrina]

 Πρόκειται για την κανονική πορεία από την ειδική αναφορά στη γενικότερη.

Ναι, σε αυτά τα δύο παραδείγματα είναι λογικό να έχουμε παράθεση.

Μόλις είδα σε ένα Συντακτικό (των Σαλμανλή – Μπιτσιάνη) ένα άλλο παράδειγμα, τούτους τοὺς πρέσβεις ἐκάλεσα, αλλά δεν υπάρχει παραπομπή, και χωρίς συμφραζόμενα δεν είναι κατανοητό γιατί να είναι το πρέσβεις παράθεση και όχι το τούτους κατηγορηματικός (ή επιθετικός κατ’ άλλους) προσδιορισμός στο πρέσβεις.

[θάνος73]

καλημέρα συνάδελφοι!
στην παρακάτω περίοδο η δευτερ. πρόταση κατά τη γνώμη μου είναι υποθετική και όχι αιτιολογική.
οὐ μὴν ἀλλ’ αἰσχυνθείην ἄν, εἰ φανείην μᾶλλον φροντίζων τῆς ἐμαυτοῦ δόξης ἢ τῆς κοινῆς σωτηρίας
(Ἰσοκράτους Περὶ εἰρήνης 39).
επίσης:
αἰσχυνθείην ἂν ὑπὲρ τοῦ τετελευτηκότος, εἰ μὴ πάντες πεισθείητε (Αἰγινητικός 16)

συμφωνείτε;

[ignis]

Πού στηρίζεις την γνώμη σου ενώ η πρόταση εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους (που μας παραπέμπει σε αιτιολογικές προτάσεις υποθετικής αιτιολογίας);

[Sali]

Μόλις είδα σε ένα Συντακτικό (των Σαλμανλή – Μπιτσιάνη) ένα άλλο παράδειγμα, τούτους τοὺς πρέσβεις ἐκάλεσα, αλλά δεν υπάρχει παραπομπή, και χωρίς συμφραζόμενα δεν είναι κατανοητό γιατί να είναι το πρέσβεις παράθεση και όχι το τούτους κατηγορηματικός (ή επιθετικός κατ’ άλλους) προσδιορισμός στο πρέσβεις.

Ε, να ποιο είναι το πρόβλημα, όταν δεν υπάρχει παραπομπή, ώστε να ελεγχθεί η αξιοπιστία του παραδείγματος. Εδώ πάντως δεν φαίνεται το τοὺς πρέσβεις να λειτουργεί ως παράθεση.

[θάνος73]

Πού στηρίζεις την γνώμη σου ενώ η πρόταση εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους (που μας παραπέμπει σε αιτιολογικές προτάσεις υποθετικής αιτιολογίας);

ευχαριστώ για την απάντηση.

Στηρίζω την άποψή μου στο νόημα. Γνωρίζω βέβαια ότι οι προτάσεις με εἰ μετά από ρ. ψυχ. πάθους χαρακτηρίζονται αιτιολογικές υποθετικής αιτιολογίας, αλλά δε με ικανοποιεί νοηματικά στις συγκεκριμένες περιπτώσεις που αναφέρω παραπάνω και σε άλλες παρόμοιες που δηλώνουν την απλή σκέψη κυρίως. Εδώ συγκεκριμένα βλέπω υποθετικό λόγο της απλής σκέψης. Μα και η μετάφραση που υπάρχει στην Πύλη (και των δύο μεταφραστών): "θα ντρεπόμουν βέβαια, αν φαινόμουν πως..." πιο πολύ σε υποθετικό λόγο παραπέμπει μάλλον παρά σε αιτιολογική πρόταση. Δεν πρόκειται για κάτι που συνέβη και βρίσκεται σε σχέση αιτίου αποτελέσματος με αυτό που λέει η κύρια πρόταση.
Νομίζω ότι οι προτάσεις αυτές δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται πάντοτε ως αιτιολογικές. Θα ήθελα την άποψή σας πάνω σε αυτό.





 
 

[ignis]

Νομίζω ότι μπερδεύεσαι χωρίς λόγο.
Όταν έχουμε πρόταση που εισάγεται με το -ει- και εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους έχουμε αιτιολογικές προτάσεις υποθετικής αιτιολογίας (αίτιο πιθανό ή αμφισβητήσιμο· άρνηση μή).
Εννοείται ότι "Δεν πρόκειται για κάτι που συνέβη" ακριβώς γι αυτό λέμε "υποθετικής αιτιολογίας".
Επίσης εννοείται ότι σ' αυτές τις προτάσεις ενυπάρχει υποθετικός λόγος που μπορεί να εντοπιστεί και να χαρακτηριστεί.
Αυτή όμως η υπόθεση αποτελεί το αίτιο για αυτό που εννοεί το ρήμα εξάρτησης (το συγκεκριμένο ψυχικό πάθος) αν και εφόσον ισχύσει αυτό που αναφέρεται στη δευτερεύσουσα. Απότελεί λοιπόν την (υποθετική - πιθανή) αιτία. Ελπίζω να σε βοήθησα. Καλή συνέχεια

[Dwrina]

Ὁπότε τόν μισθόν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἄν.
ὁποσάκις ἒλθοιεν, εὐμενῶς αὐτοὺς προσεδέχετο.
Ὅταν βούληται θεὸς εὖ πρᾶξαι πόλιν, ἄνδρας ἀγαθοὺς ἐνεποίησε.
ὁπότε βούλοιτο παριέναι ἐπ᾽ ἄριστον, λέγοιμ᾽ ἂν ὅτι οὔπω δυνατὸν τῷ ἀρίστῳ ἐντυχεῖν.

Οι χρονικές δηλώνουν σύγχρονο ή προτερόχρονο; Νοηματικά μου φαίνεται ότι στις παραπάνω προτάσεις η πράξη της χρονικής προηγείται της κύριας, ακόμη και όταν η χρονική εκφέρεται με ενεστώτα (πρώτα θέλει ο θεός και μετά κάνει, πρώτα εκφράζει την επιθυμία του ο οινοχόος και μετά του απαντά ο Κύρος. Οι σύνδεσμοι όμως δίνονται σε αυτούς που δηλώνουν σύγχρονο, ιδίως όταν πρόκειται για αόριστη επανάληψη, όπως στις τρεις πρώτες. [Και η τελευταία βέβαια επανάληψη δηλώνει (στο μέλλον), αλλά μάλλον εδώ η επανάληψη εκφράζεται στο πλαίσιο της απλής σκέψης.]

[Sali]

Οι χρονικές σχέσεις συχνά συμφύρονται και αλληλοεπικαλύπτονται. Έτσι κι εδώ, δεν νομίζω πως έχουμε να κάνουμε με καθαρό προτερόχρονο, όπως στο: ἐπειδὴ ἔτεμον τὸ πεδίον, παρῆλθον (Θουκυδ. ΙΙ, 55, 1). Πρώτα ολοκληρώθηκε η πράξη της λεηλασίας της γης και μετά οι λεηλατήσαντες έφυγαν.

Εδώ λοιπόν έχω την αίσθηση ότι πρόκειται εν μέρει για προτερόχρονο και εν μέρει για σύγχρονο. Στην τρίτη λ.χ. πρόταση δεν αποκλείεται καθόλου η βούληση του θεού να συνυπάρχει με την πράξη του ἄνδρας ἀγαθοὺς ἐμποιεῖν, παρόλο που λογικά προηγείται. Ανέφερα αυτή την πρόταση ως παράδειγμα, αλλά το ίδιο πιστεύω και για τις άλλες προτάσεις.