Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Καλό είναι το παράδειγμα (παραπομπή; ), αλλά οι "δύσκολες" ελεύθερες αναφορικές (σε θέση πλάγιας πτώσης) είναι αυτές που έχουν την αναφορική αντωνυμία σε ονομαστική.

Από τον Πρωταγόρα είναι. Κι αυτή είναι σπάνια πάντως περίπτωση, γιατί έχεις έλξη του αναφορικού που ήταν σε ονομαστική. Συνήθως η έλξη γινόταν σε αναφορικό που ήταν σε αιτιατική.
Σίγουρα όμως η εκδοχή με έλξη εδώ ήταν πολύ πιο σαφής από αυτήν που θα διατηρούσε την αναφορική αντωνυμία σε ονομαστική.

[PDE ads]

[Dwrina]

Καλό είναι το παράδειγμα (παραπομπή; )

Πλ. Πρωτ. 353b. Η πρόταση δίνεται ως παράδειγμα σπάνιας περίπτωσης έλξης αναφορικής αντωνυμίας σε ονομαστική, όπως είπε και η apri.

Εδώ η άρνηση είναι περιττή στο ρήμα, γιατί εμπεριέχεται ήδη στο οὐδέ, η επιδοτική σημασία του οποίου πάει με την παραχωρητική μετοχή καταρώμενος.

Ναι, το ξέρω. Το ερώτημα είναι αν το ότι η πρόταση λαμβάνει την άρνησή της από το οὐδέ, δηλαδή το ότι κατά κάποιο τρόπο δεν έχει δική της άρνηση, μπορεί να αιτιολογήσει τη χρήση της τις.

Επίσης, οι αρχαίοι φαντάζομαι ότι θα χρησιμοποιούσαν παράλληλα τις συντάξεις: οὐκ οἶμαί τι εἶναι (Smyth 1269) και οἶμαι οὐδὲν εἶναι.

Λογικά ναι. Μεγαλύτερη έμφαση όμως στο ότι το υποκείμενο δεν είναι κάτι σημαντικό νομίζω ότι δίνεται με τη δεύτερη, γιατί αυτή πρέπει να είναι το αντίστοιχο του οἶμαί τι εἶναι. Τότε όμως η πρώτη τι ακριβώς εξυπηρετεί; (Να μετριαστεί αυτή η δήλωση ίσως;)

Στο συγκεκριμένο όμως παράδειγμα δεν νομίζω να έχει δίκιο ο Τζουγανάτος. Αν μιλάμε για το ίδιο κείμενο (Αριστοτ. Αθην. πολιτ.), ο συγγραφέας κάνει σαφώς λόγο για τον εμπνευστή του νόμου, τον Σόλωνα, οπότε μιλάμε για γενική αντικειμενική. Άρα: διὰ τὰς τῶν χρεῶν ἀποκοπὰς = ὅτι (Σόλων) ἀπέκοψε τὰ χρέα.

Και εμένα για αντικειμενική μου φάνηκε (αυτό είναι το κείμενο).

Ευχαριστώ πολύ!

[Sali]

Ναι, το ξέρω. Το ερώτημα είναι αν το ότι η πρόταση λαμβάνει την άρνησή της από το οὐδέ, δηλαδή το ότι κατά κάποιο τρόπο δεν έχει δική της άρνηση, μπορεί να αιτιολογήσει τη χρήση της τις.

Αυτό το νόημα είχε το σχόλιό μου. Δηλαδή αν στη μετοχή είχαμε επίδοση χωρίς άρνηση (π.χ. ένα καίπερ), η άρνηση θα πήγαινε στο ρήμα και το τὶς θα γινόταν οὐδείς: ὅσ' ἂν καίπερ καταρώμενος οὐδεὶς εὗρε αὐτοῖς. Αυτή βέβαια η μεταβολή ισχύει σίγουρα ως μηχανική διαδικασία· εννοώ ότι δεν είμαι διόλου βέβαιος ότι μπορεί να υπάρχει σε κείμενα παραχωρητική μετοχή με το καίπερ και με αποφατική κύρια πρόταση (το λέω αυτό, γιατί με καταφατική κύρια πρόταση ναι, υπάρχει παραχωρητική μετοχή με το καίπερ). Εδώ συμβαίνει το αντίθετο: δηλαδή εφόσον η άρνηση φεύγει από το οὐδεὶς και πάει στο επιδοτικό οὐδέ, μοιραία η οὐδεὶς θα γίνει τίς. Πάντως, η αντωνυμία τὶς έχει εδώ τη συνηθισμένη της σημασία, όχι κάποια ιδιαίτερη· επομένως, είτε πούμε "δεν θα μπορούσε κάποιος να βρει" είτε πούμε "κανείς δεν θα μπορούσε να βρει", είναι το ίδιο πράγμα. Δηλαδή τόσο το "κάποιος" όσο και το "κανείς" αναφέρονται απλώς αόριστα και δεν υπαινίσσονται συγκεκριμένα άτομα.

Λογικά ναι. Μεγαλύτερη έμφαση όμως στο ότι το υποκείμενο δεν είναι κάτι σημαντικό νομίζω ότι δίνεται με τη δεύτερη, γιατί αυτή πρέπει να είναι το αντίστοιχο του οἶμαί τι εἶναι. Τότε όμως η πρώτη τι ακριβώς εξυπηρετεί; (Να μετριαστεί αυτή η δήλωση ίσως; )

Μάλλον· έτσι το βλέπω κι εγώ.

[Dwrina]

εφόσον η άρνηση φεύγει από το οὐδεὶς και πάει στο επιδοτικό οὐδέ, μοιραία η οὐδεὶς θα γίνει τίς.

Σωστά!!! Αφού η άρνηση της πρότασης μετατίθεται στο οὐδέ, πώς θα είχαμε οὐδείς;! 
Προς στιγμήν μου διέφυγε ότι η οὐδείς / μηδεὶς   δεν «χρησιμοποιείται σε αποφατικές προτάσεις», αλλά αποτελεί την άρνησή τους.

Ευχαριστώ για τις διευκρινίσεις, με «ξεμπλόκαραν»!

[PDE ads]

[Dwrina]

τοὺς ὑεῖς μου...τιμωρήσασθε ταὐτὰ ταῦτα λυποῦντες ἅπερ ἐγὼ ὑμᾶς ἐλύπουν: η αντωνυμία ὁ αὐτὸς μπορεί να δεχθεί τη δεικτική ως κατηγορηματικό  (ή επιθετικό) προσδιορισμό ή η δεικτική είναι επεξήγηση στο ταὐτά (προξενώντας τα ίδια, δηλαδή αυτά τα οποία ακριβώς σας προξένησα εγώ);

Όταν μετά από ρήμα ψυχικού πάθους χαρακτηρίζουμε μια πρόταση που εισάγεται με εἰ αιτιολογική υποθετικής αιτιολογίας, τον υποθετικό λόγο τον αναγνωρίζουμε ως λανθάνοντα (στην πραγματικότητα δεν είναι λανθάνων, αλλά αφού χαρακτηρίζουμε την πρόταση αιτιολογική...);

[labr0s]

Συνάδελφοι καλησπέρα! Μήπως γνωρίζετε κάποιο βιβλίο που να αφορά τη μεθοδολογία της επίλυσης του αδιδακτου κειμένου; Δεν θελω θεματογραφία, αλλά κάποιο σύγγραμμα που να προτείνει τρόπους, μεθόδους, tips κλπ.

[Dwrina]

Το απαρέμφατο που εξαρτάται από ρήματα υπόσχεσης, όρκου κ.λπ., ακόμη και όταν είναι ενεστώτα και μπορεί να θεωρηθεί τελικό, στον ευθύ λόγο αποδίδεται με οριστική μέλλοντα; Τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι, ὑποσχόμενος αὐτοῖς, εἰ καλῶς καταπράξειεν ἐφ' ἃ ἐστρατεύετο, μὴ πρόσθεν παύεσθαι πρὶν αὐτοὺς καταγάγοι οἴκαδε.
 
Στην παραπάνω αναφορική πρόταση ἐφ' ἃ ἐστρατεύετο ο παρατατικός ἐστρατεύετο μήπως ανήκει στις εξαιρέσεις (που αναφέρει ο Goodwin στο 691) και αντιστοιχεί σε οριστική ενεστώτα, και όχι παρατατικού, του ευθέος λόγου;

[Sali]

Το απαρέμφατο που εξαρτάται από ρήματα υπόσχεσης, όρκου κ.λπ., ακόμη και όταν είναι ενεστώτα και μπορεί να θεωρηθεί τελικό, στον ευθύ λόγο αποδίδεται με οριστική μέλλοντα; Τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι, ὑποσχόμενος αὐτοῖς, εἰ καλῶς καταπράξειεν ἐφ' ἃ ἐστρατεύετο, μὴ πρόσθεν παύεσθαι πρὶν αὐτοὺς καταγάγοι οἴκαδε.

Δεν πρέπει να είναι σωστός ο ενεστώτας του απαρεμφάτου. Τόσο η στερεότυπη έκδοση της Οξφόρδης όσο και το κείμενο στο λογισμικό μου έχουν μέλλοντα (με άρνηση μή, η οποία στον ε.λ. θα γίνει οὐ).

Στην παραπάνω αναφορική πρόταση ἐφ' ἃ ἐστρατεύετο ο παρατατικός ἐστρατεύετο μήπως ανήκει στις εξαιρέσεις (που αναφέρει ο Goodwin στο 691) και αντιστοιχεί σε οριστική ενεστώτα, και όχι παρατατικού, του ευθέος λόγου;

Προφανώς.

[Sali]

τοὺς ὑεῖς μου...τιμωρήσασθε ταὐτὰ ταῦτα λυποῦντες ἅπερ ἐγὼ ὑμᾶς ἐλύπουν: η αντωνυμία ὁ αὐτὸς μπορεί να δεχθεί τη δεικτική ως κατηγορηματικό  (ή επιθετικό) προσδιορισμό ή η δεικτική είναι επεξήγηση στο ταὐτά (προξενώντας τα ίδια, δηλαδή αυτά τα οποία ακριβώς σας προξένησα εγώ);

Έτσι μου φαίνεται κι εμένα σε μια πρώτη ανάγνωση, δηλαδή το ταὐτὰ σύστοιχο αντικείμενο και το ταῦτα κατηγορ. προσδιορ. προς έμφαση (= τα ίδια ακριβώς)· αλλά δεν βρήκα αυτή τη σημασία της οὗτος, όπου κι αν έψαξα. Ο Smyth (1210) φαίνεται να λαμβάνει τη σύνταξη αντίστροφα, γιατί θεωρεί ότι το ταὐτὰ είναι in the attributive postition, παραπέμπει μάλιστα, μεταξύ άλλων, και σε ένα ίδιο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα (ΚΑ Ι, 1, 7): Τισσαφέρνης προαισθόμενος τὰ αὐτὰ ταῦτα βουλευομένους (ενν. τινάς).

[Dwrina]

Ευχαριστώ πολύ, Sali!

Δεν πρέπει να είναι σωστός ο ενεστώτας του απαρεμφάτου. Τόσο η στερεότυπη έκδοση της Οξφόρδης όσο και το κείμενο στο λογισμικό μου έχουν μέλλοντα (με άρνηση μή, η οποία στον ε.λ. θα γίνει οὐ).

Ναι, το είδα και εγώ μετά στο pesreus ότι στο συγκεκριμένο χωρίο το απαρέμφατο είναι μέλλοντα (με ενεστώτα το έχει η Πύλη για την ελληνική γλώσσα). Επειδή  όμως σε άλλο παράδειγμα βρήκα το ὑπισχνοῦμαι με απαρέμφατο ενεστώτα ως τελικό που αναφέρεται στο μέλλον (τί δ’ αὖ περὶ νόμων καὶ συμπάντων τῶν πολιτικῶν, ἆρ᾽ οὐχ ὑπισχνοῦνται ποιεῖν ἀμφισβητητικούς; ), ακόμη αναρωτιέμαι αν είναι σωστή η απόδοση τέτοιου απαρεμφάτου στον ευθύ λόγο με οριστική μέλλοντα, αλλά δεν βλέπω και άλλο τρόπο (αν βέβαια δεχθούμε ότι υπάρχει πλάγιος λόγος με το τελικό απαρέμφατο).

[apri]

Ο Smyth (1210) φαίνεται να λαμβάνει τη σύνταξη αντίστροφα, γιατί θεωρεί ότι το ταὐτὰ είναι in the attributive postition, παραπέμπει μάλιστα, μεταξύ άλλων, και σε ένα ίδιο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα (ΚΑ Ι, 1, 7): Τισσαφέρνης προαισθόμενος τὰ αὐτὰ ταῦτα βουλευομένους (ενν. τινάς).

Και εγώ το ίδιο πιστεύω. Το "αυτός" είναι επιτατική (intensive) αντωνυμία που δίνει στην έννοια που προσδιορίζει μια ποιοτική έμφαση (=αυτός ο ίδιος). Δηλ. θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο ρόλος του είναι σχεδόν πλεοναστικός. Άρα, δεν είναι λογικό να παίζει το ρόλο του αντικειμένου που είναι βασικός συντακτικός όρος.
Αυτόν δε τον επιτατικό ρόλο δεν τον έχει μόνο δίπλα σε ονόματα, αλλά και δίπλα στις προσωπικές αντωνυμίες (σχηματίζοντας τις αυτοπαθείς), δίπλα στις δεικτικές και, όπως λέει το Liddell Scott, και δίπλα σε αναφορικές.

Επιπλέον, ίσως είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι το "αυτός" συνόδευε τις δεικτικές αντωνυμίες και έναρθρο (τα αυτά ταύτα) και άναρθρο (αυτά ταύτα). To Liddell Scott παραθέτει και κάποια παραδείγματα χωρίς άρθρο:
7. freq. coupled with “οὗτος, τοῦτ᾽ αὐτό ἐστι τὸ ζητηθέν” Pl.Plt.267c, etc.; “αὐτὸ τοῦτο μόνον” Id.Grg.500b; also “λεγόντων ἄλλο μὲν οὐδέν . . αὐτὰ δὲ τάδε” Th.1.139; “πόλεις ἄλλας τε καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ

[θάνος73]

γεια σας φίλοι!
εἰθισμένων τὸν ἄλλον χρόνον τῶν βασιλέων μὴ διαλλάττεσθαι τοῖς ἀποστᾶσιν, πρὶν κύριοι γένοιντο τῶν σωμάτων, ἄσμενοι τὴν εἰρήνην εποιήσαντο
η χρονική πρ. είναι χρονικοϋποθετική κατά τη γνώμη σας;

[Sali]

Ευχαριστώ πολύ, Sali!

Ναι, το είδα και εγώ μετά στο pesreus ότι στο συγκεκριμένο χωρίο το απαρέμφατο είναι μέλλοντα (με ενεστώτα το έχει η Πύλη για την ελληνική γλώσσα). Επειδή  όμως σε άλλο παράδειγμα βρήκα το ὑπισχνοῦμαι με απαρέμφατο ενεστώτα ως τελικό που αναφέρεται στο μέλλον (τί δ’ αὖ περὶ νόμων καὶ συμπάντων τῶν πολιτικῶν, ἆρ᾽ οὐχ ὑπισχνοῦνται ποιεῖν ἀμφισβητητικούς; ), ακόμη αναρωτιέμαι αν είναι σωστή η απόδοση τέτοιου απαρεμφάτου στον ευθύ λόγο με οριστική μέλλοντα, αλλά δεν βλέπω και άλλο τρόπο (αν βέβαια δεχθούμε ότι υπάρχει πλάγιος λόγος με το τελικό απαρέμφατο).

Από όσα έχω συγκεντρώσει για τα ρήματα μελλοντικής αναφοράς, δηλαδή τα ρήματα όρκου, προσδοκίας, υπόσχεσης, ελπίδας και απειλής, έχω καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα ως προς τη σύνταξή τους. Συντάσσονται δηλαδή με:

1. "Ειδικό" απαρέμφατο μέλλοντα ή με δυνητικό απαρέμφατο, το οποίο αναφέρεται στο μέλλον και μπορεί να ανήκει στον πλάγιο λόγο, όταν τηρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις (όχι μόνο εξάρτηση αλλά και επανάληψη του λόγου): Λυσ. κατὰ Ἐρατοσθ. 14 ὁ δ’ ὑπέσχετο ταῦτα ποιήσειν [ε.λ.: ταῦτα ποιήσω]·

2. "Τελικό" απαρέμφατο ενεστώτα ή αορίστου, το οποίο επίσης αναφέρεται στο μέλλον, αλλά δεν ανήκει ποτέ στον πλάγιο λόγο, οπότε δεν υπάρχει περίπτωση να αποδοθούν οι χρόνοι του με οριστική. Το ρήμα εξάρτησης λειτουργεί ως βουλητικό: Πλάτ. Πολιτεία 573 c ἐλπίζει δυνατὸς εἶναι ἄρχειν· Ξενοφ. Ἀγησ. VII, 6 ἤλπιζον ἑλεῖν τὰ τείχη·

3. "Ειδικό" απαρέμφατο ενεστώτα ή αορίστου ή παρακειμένου, όταν το ρήμα εξάρτησης εκφράζει απλή διαβεβαίωση για κάτι που ανήκει στο παρόν ή στο παρελθόν. Το απαρέμφατο μπορεί να ανήκει στον πλάγιο λόγο, όταν τηρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις: Σοφ. Φιλ. 357-58 ὀμνύντες βλέπειν / … Ἀχιλλέα πάλιν [ε.λ.: βλέπομεν … Ἀχιλλέα πάλιν]· Δημοσθ. κατὰ Μειδ. 119 ὤμνυε … μηδὲν εἰρηκέναι κατ’ αὐτοῦ φλαῦρον [ε.λ.: οὐδὲν εἴρηκα κατ’ αὐτοῦ φλαῦρον].

Οι αρνήσεις για το μεν τελικό απαρέμφατο είναι μή, για το δε ειδικό είναι οὐ και - μάλλον σπανίως - μὴ - ίσως όταν συνεκφράζεται και κάποια ιδέα βούλησης;

Το απαρέμφατο του παραδείγματός σου, Dwrina, ανήκει, ανάλογα με τα ευρύτερα συμφραζόμενα, ή στην περίπτωση 2 ("τελικό" = υπόσχονται να κάνουν), οπότε δεν υπάρχει πλάγιος λόγος, ή στην περίπτωση 3 ("ειδικό" του πλάγιου λόγου = διαβεβαιώνουν ότι κάνουν· ε.λ.: ποιοῦμεν).

Εξυπακούεται ότι έχω σφοδρό ενδιαφέρον για τις παρατηρήσεις των συναδέλφων ως προς τη σύνταξη των παραπάνω ρημάτων.

[Sali]

γεια σας φίλοι!
εἰθισμένων τὸν ἄλλον χρόνον τῶν βασιλέων μὴ διαλλάττεσθαι τοῖς ἀποστᾶσιν, πρὶν κύριοι γένοιντο τῶν σωμάτων, ἄσμενοι τὴν εἰρήνην εποιήσαντο
η χρονική πρ. είναι χρονικοϋποθετική κατά τη γνώμη σας;

Προφανώς ναι, γιατί η ευκτική δεν μπορεί αλλιώς να εξηγηθεί· πρόκειται δηλαδή για ευκτική του πλάγιου λόγου στη θέση της υποτακτικής + ἂν (αοριστολογικό). Ο πλάγιος λόγος είναι υπονοούμενος, δηλαδή ισχύει χωρίς να υπάρχει φανερό ρήμα εξάρτησης. Στον ευθύ λόγο η χρονικοϋποθετική πρόταση γίνεται: πρὶν ἂν κύριοι γενώμεθα τῶν σωμάτων, ενώ η κύρια πρόταση θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι: οὐ διαλλαττόμεθα τοῖς ἀποστᾶσιν.