Λατινικά Γ' Λυκείου

[Dwrina]

Δες κι αυτό που αναφέρει η Πύλη στην άμεση αυτοπάθεια:
ΘΟΥΚ 2.65.1 ἐπειρᾶτο τοὺς Ἀθηναίους τῆς τε ἐς αὑτὸν ὀργῆς παραλύειν καὶ ἀπὸ τῶν παρόντων δεινῶν ἀπάγειν τὴν γνώμην
=προσπαθούσε (ο Περικλής) και την οργή των Αθηναίων εναντίον του να εξασθενίσει και να απομακρύνει τη σκέψη τους από τις τωρινές συμφορές.

Το "αυτόν" δηλώνει άμεση αυτοπάθεια σε σχέση με το υποκείμενο του απαρεμφάτου που είναι το ίδιο με αυτό του ρήματος (Περικλής)

Με το παράδειγμα που παρέθεσες θυμήθηκα και βρήκα πού είχαμε ξανασυζητήσει το θέμα, https://www.pde.gr/index.php?topic=5194.2394.

Δεν καταλήξαμε όμως κάπου με βεβαιότητα τότε,  για αυτό προβληματίστηκα και πάλι. Πάντως, από τη συζήτηση, που ξαναδιάβασα,  φαίνεται ότι πιο πιθανό, σύμφωνα και με τον Smyth, είναι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υποκείμενο ρήματος κύριας πρότασης και υποκείμενο εξαρτημένου ρηματικού τύπου είναι το ίδιο (όπως στο παραπάνω  ἐπειρᾶτο τοὺς Ἀθηναίους τῆς τε ἐς αὑτὸν ὀργῆς παραλύειν ) η αυτοπάθεια να είναι έμμεση. Το πρόβλημα είναι ότι σε κανένα Συντακτικό δεν διευκρινίζεται ρητώς το είδος της αυτοπάθειας σε αυτήν την περίπτωση. 

[PDE ads]

[Sali]

Πάντως, σχετικά με την αυτοπάθεια στη Λατινική το τοπίο έχει μερικά σκοτεινά σημεία. Παραθέτω κάποιες σκέψεις-διαπιστώσεις μου, και θα ήθελα, αν έχετε τη διάθεση, να συζητήσουμε πάνω σ' αυτές.

Ο Κανελλόπουλος π.χ. (σελ. 49) λέει ότι "άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια έχουμε και κατά την ταυτοπροσωπία (ΑCI), όταν υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι αυτοπαθώς λειτουργούσα αντωνυμία", χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, πράγμα που σημαίνει ότι συμπεριλαμβάνει και το se στον κανόνα του, όπως δείχνει και το παράδειγμα 4 που παραθέτει από το σχολικό βιβλίο (exclamavit Nasica se domi non esse).

Tο schooltime συμφωνεί με τον Κανελλόπουλο, καθώς διαβάζουμε ότι το παράδειγμα του σχολικού βιβλίου Respondit ille  se esse Orcum έχουμε άμεση/ευθεία αυτοπάθεια.

Ωστόσο, ο Γιαγκόπουλος (46, σελ. 41) λέει ότι "αυτοπάθεια έχουμε και στην απαρεμφατική σύνταξη σε ταυτοπροσωπία, με me, te." Eξαιρεί, συνεπώς, το se ως δηλωτικό άμεσης αυτοπάθειας κατά την απαρεμφατική σύνταξη με ταυτοπροσωπία. Αμέσως μετά (47, 2) λέει: "Έμμεση αυτοπάθεια ή πλάγια αντανάκλαση έχουμε, όταν το αυτοπαθές, ενώ βρίσκεται σε απαρεμφατική πρόταση ... καθώς και στον πλάγιο λόγο που είναι σκέψη ή επιθυμία του υποκειμένου της πρότασης απ' όπου εξαρτώνται, αναφέρεται σ' αυτό".

Στο ίδιο κλίμα με τον Γιαγκόπουλο κινείται και ο Pinkster, ο οποίος θεωρεί ότι τόσο η προσωπική αντων. του γ΄προσώπου όσο και το αντίστοιχο κτητικό επίθετο, όταν βρίσκονται σε οποιανδήποτε συντακτική θέση σε απαρεμφατική πρόταση, λειτουργούν ως indirect reflexives, εφόσον βέβαια έχουν συναναφορά με το υποκείμενο του κύριου ρήματος. Σύμφωνα με τη θεωρία του: "An important class of subordinate clauses with an indirect reflexive personal pronoun or possessive adjective are clauses that contain the words or thoughts of a constituent (explicit or implied) of the governing clause. That constituent may be the subject but may also have another function". Ένα παράδειγμα: Cic. Catil. 2.19 num illi ... consules se aut dictatores aut etiam reges sperant futuros? (= εκείνοι άραγε ... ελπίζουν πως θα γίνουν ύπατοι ή δικτάτορες ή ακόμη και βασιλιάδες;). Αυτό ακριβώς ισχύει στα δύο παραδείγματα από το σχολικό βιβλίο.

Γενικά, για την έμμεση/πλάγια αυτοπάθεια δίνει τον εξής κανόνα:

"The general rule is that the reflexive pronoun is preferred if the subordinate clause is an ‘integral’ part of the governing clause, that is:
(i) a non-finite clause, such as an accusative and infinitive clause, a participial, or a gerundial or gerundival clause;
(ii) an argument clause required by the verb of the governing clause (in the case of the accusative and infinitive clauses (i) and (ii) are usually both applicable);
(iii) a purpose clause or any other clause that participates in a state of affairs that is controlled by the subject of the governing clause;
(iv) a restrictive relative clause.

Σε ό,τι αφορά τις μετοχικές προτάσεις, παρατήρησα ότι το αυτοπαθές (αντων. ή επίθετο) σε όλα τα παραδείγματά του βρίσκεται με τη μετοχή σε απόλυτη αφαιρετική, πράγμα λογικό, εφόσον το αυτοπαθές έχει συναναφορά με το υποκ. του κύριου ρήματος, ενώ η μετοχή έχει δικό της υποκείμενο. Το ίδιο ισχύει και για τις ιδιόμορφες αφαιρετικές απόλυτες. Παραδείγματα (με μετάφραση του ίδιου):

1. Cic. Att. 10.4.4 Quis enim potest aut deserta per se patria aut oppressa beatus esse? (‘For what happiness is there for a deserter of his country on the one hand or an oppressor on the other?’).

2. Cic. Fam. 10.30.2 Postea quam vidit se invito legionem ire Pansa... (‘When Pansa saw the legion advancing contrary to his intention... ’).

3. Caes. BG 1.47.6 (sc. Ariovistus ) ... exercitu suo praesente conclamavit: quid ad se venirent? (‘Ariovistus ... called aloud in the presence of his army, “Why come you to me?”’).

4. Cic. Brut. 281 Qui autem occasione aliqua etiam invitis suis civibus nactus est imperium...
(‘But when a man through some chance circumstance, or even against the will of his fellow-citizens, has secured a position of power...’).

Aναπόφευκτα λοιπόν, αν η μτχ. είναι συνημμένη στο υποκ. του κύριου ρήματος, η αυτοπάθεια θα είναι άμεση/ευθεία.