Λατινικά Γ' Λυκείου

[apri]

Όχι ρε apri. Ό,τι θέλω βάζω εξάρτηση, χωρίς να αλλάξει η δομή εσωτερικά του πλαγίου λόγου:

Nunc (= cenans, dormiens, revertens Roma, conloquens...)

δεν έχει σημασία αυτό, αυτό σου λέω.

Tι εννοείς "ό,τι θέλω, βάζω εξάρτηση"; Το exsulans δηλώνει μια πράξη που έχει ήδη ξεκινήσει και βρίσκεται εν εξελίξει, ενώ το conloquens δηλώνει απλώς σύγχρονη πράξη. Δεν επηρεάζει αυτό τη χρονική δείξη της κύριας και των εξαρτημένων προτάσεων;


Τα πάντα θα πήγαιναν by the book, αν ο συγγραφέας είχε πει στον ευθύ "Nunc intellego". Όμως, αποφάσισε να πει "Nunc intellexi", δηλ. να χρησιμοποιήσει ένα χρονικό επίρρημα για το παρόν με έναν ιστορικό παρακείμενο. Και ξέρουμε ότι είναι ιστορικός παρακείμενος από την ακολουθία χρόνων που έχει κάνει στον πλάγιο λόγο.
To intellexisse δηλώνει μια πράξη ολοκληρωμένη τη στιγμή της εκφώνησης. Και δεν μπορείς αυτό να το αλλάξεις στον ευθύ λόγο, θεωρώντας το απλό παρακείμενο (AX), επειδή έτσι μας βολεύει. Μ' αυτήν την έννοια, αν βάλεις δίπλα του το habuerim, αυτό δεν θα δηλώνει το προτερόχρονο. Προτερόχρονο θα δήλωνε αν ήταν ΑΧ το intellexi, αλλά ξέρουμε ότι δεν είναι.
Ως οιονεί ΑΧ λειτουργεί μόνο με τη χρονική πρόταση, επειδή αυτή είναι σύγχρονη με τη χρόνο της εκφώνησης και επειδή το intellexi αναφέρεται στο πρόσφατο παρελθόν, όχι πολύ μακριά από το παρόν.

Από τη στιγμή που επέλεξε ο ομιλητής το "nunc intellexi" (ΙΧ), έχει αλλάξει τη χρονική δείξη του nunc διευρύνοντάς τη και στο πρόσφατο παρελθόν.
Κι αυτό το δεδομένο, εγώ δεν μπορώ να το παραβλέψω ούτε να το αλλάξω, για να ταιριάζει με τον τουφλοσούρτη κάποιων γενικών κανόνων.
Ανάμεσα στους κανόνες και τα γλωσσικά δεδομένα, προτιμώ να μείνω πιστή στα γλωσσικά δεδομένα.

Αυτό είναι το σκεπτικό μου. Δεν είναι ανάγκη να συμφωνείς ούτε να το συζητάμε επί μέρες. Ψιλοβαρέθηκα κιόλας...


ΥΓ1. Το "Τώρα που είναι πολύ αργά (παρόν), κατάλαβα πόσο χαζός είμαι" είναι τελείως διαφορετικό
από το "Τώρα που μίλησες (άμεσο παρελθόν)/ που είμαι στην εξορία (πράξη που έχει ξεκινήσει από το άμεσο παρελθόν), κατάλαβα τι ανθρώπους είχα δίπλα μου". 
Είναι άλλη η χρονική δείξη και του "τώρα" και του "κατάλαβα" στις δυο προτάσεις.
Άλλο πράγμα η εγγενής σημασία ενός χρόνου ή ενός χρονικού επιρρήματος και άλλο πράγμα η δείξη που αποκτά σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα.
Το traditur, για παράδειγμα, μπορεί να λειτουργεί και ως ΙΧ και ως ΑΧ στις ακολουθίες χρόνων μιας περιόδου, παρότι είναι ρήμα ενεστώτα.

ΥΓ2. Για το "poterat", δεν το θυμόμουν ότι το είχαν επιλέξει, για να είμαι ειλικρινής. Συμφωνώ πως είναι λάθος επιλογή.
Δεν έχει νόημα ούτως ή άλλως, όσο αναφέρεται σε πράξη σύγχρονη στο nunc της εκφώνησης. Μόνο αν είχαμε παρελθοντική αναφορά στον ευθύ λόγο, δηλ. αν έλεγε "tum intellexi...", ίσως να το είχες "το cum poterat" εναλλακτικά προς τη χρονική με τον ιστορικό cum και την υποτακτική παρατατικού. Λέω ίσως, γιατί είμαι και στη δουλειά αυτήν τη στιγμή και δεν μπορώ να το σκεφθώ με την ησυχία μου. Για την ακρίβεια, δεν μπορώ να συνεχίσω και τη συζήτηση....γιατί πρέπει να δουλέψω.

[PDE ads]

[DioniG83]

Μία παράκληση!!! Επειδή φέτος θα αναλάβω στο φροντιστήριο τα Λατινικά και δεν έχω σημειώσεις πάνω σε αυτά, έχει κανείς κατεβασμένες τις σημειωσεις απο το study4exams του υπουργείου παιδείας, μια και ο διαδυκτιακός τόπος είναι κλειστός λόγω πανελλαδικών και δεν έχω πρόσβαση; Θα ήταν μεγάλη ευκολία αν τις έβρισκα! Ευχαριστώ πολύ!!

[Sali]

Μερικά σχόλιά μου με αφορμή τη συζήτηση μεταξύ Σωτήρη και apri (προφανώς αναφέρομαι σε σκέψεις που έχουν διατυπώσει και οι δύο):

1. Δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε όλοι ότι στον ευθύ λόγο η απόδοση των συγγραφέων του βιβλίου (tum intellexi - cum poteram) είναι λάθος· το σωστό είναι: nunc intellexi - cum possum, όπως ευστοχότατα παρατήρησε ο Σωτήρης.

2. Ερχόμαστε τώρα στον χρόνο της υποτακτικής της πλάγιας ερώτησης. Επιτρέψτε μου μια μικρή αναδρομή: θυμάστε, ασφαλώς, ότι στα θέματα του 2011 όλοι είχαμε συμφωνήσει ότι ο υπερσυντέλικος praeripuisset πρέπει να διατηρηθεί στον πλάγιο λόγο, γιατί το απαρέμφατο εξάρτησης [venisse (ad eam obiurgandam)] ήταν ιστορικού παρακειμένου. Συμφωνήσαμε επίσης, αν δεν απατώμαι, ότι ο παρακείμενος praeripuerit θα ήταν δυνατός, μόνο αν το απαρέμφατο εξάρτησης ανήκε σε κυρίως παρακείμενο, πράγμα που δεν ίσχυε στην περίπτωση εκείνη.
Αν συμφωνούμε σ' αυτό, δεν πρέπει να συμπεράνουμε ότι και το intellexisse στο αυθεντικό κείμενο του Κικέρωνα είναι ιστορικός παρακείμενος (όθεν και η υποτακτική habuisset); Το έγραψε ήδη η apri. Αν το intellexisse ήταν αρκτικός χρόνος, δεν έπρεπε στην πλάγια ερώτηση να έχουμε habuerit; Κι αν έτσι είναι τα πράγματα, τότε πώς γίνεται το intellexi στον ευθύ λόγο να είναι αρκτικός χρόνος; Εκτός πια κι αν συμβαίνει (δεν το ξέρω) να μεταβάλλεται η σημασία του παρακειμένου από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αντιστρόφως. Για εμένα δηλαδή το θέμα είναι καθαρά φορμαλιστικό, αν τηρούνται οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων ή όχι.

3. Τώρα θα μου πείτε: πώς συνδυάζεται το nunc (= τώρα = παρόν) με το intellexi (= ιστορικός παρακείμενος = παρελθόν); Νομίζω πως η apri έχει απαντήσει με εκτενή ανάλυση στο σημασιολογικό επίπεδο. Για μένα τα πράγματα έχουν ως εξής: το nunc αναφέρεται όχι σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αλλά στο ευρύτερο παρόν του ομιλητή (Ταρκυνίου), δηλαδή στο διάστημα κατά το οποίο ήταν εξόριστος μέχρι τη στιγμή που συνειδητοποίησε το ποιόν των φίλων του. Αυτή όμως η συνειδητοποίηση, ενώ ανήκει στο ευρύτερο παρόν (nunc) του ομιλητή, αποτελεί κατάκτηση του πρόσφατου παρελθόντος του σε σχέση με τη χρονική στιγμή της εκφώνησης αυτού του λόγου. Γι' αυτό πιστεύω πως δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στο nunc ως προσδιορισμό του παρόντος, και στο intellexi ως ρήμα ιστορικού χρόνου. Αυτή νομίζω πως είναι, εν περιλήψει, και η σκέψη της apri (εκτός αν δεν τα λέω καλά).

[apri]

Αυτή νομίζω πως είναι, εν περιλήψει, και η σκέψη της apri (εκτός αν δεν τα λέω καλά).

Nαι, αυτά ακριβώς έγραψα. 

[PDE ads]

[apri]

Εκτός πια κι αν συμβαίνει (δεν το ξέρω) να μεταβάλλεται η σημασία του παρακειμένου από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αντιστρόφως.

Αυτό το σχόλιό σου με προβλημάτισε και το σκεφτόμουν τώρα που γύρναγα από τη δουλειά περπατώντας. Περιπατητική μέθοδος...

Στην πρόταση των εξετάσεων του 2011, γνωρίζαμε τον ευθύ λόγο και επομένως, ήταν σίγουρο ότι το venit ήταν οπωσδήποτε ιστορικός χρόνος λόγω της υποτ. υπερσυντελίκου (praeripuisset) που ακολουθούσε.
Γι' αυτό στον πλάγιο λόγο μπορούσαμε να έχουμε μόνο praeripuisset μετά το venisse, παρά την εξάρτηση από ρ. ΑΧ.

Όμως, μια πρόταση στον πλάγιο λόγο επηρεάζεται από το χρόνο του ρήματος εξάρτησής της.
Για την ακρίβεια, αν ήδη αναφέρεται στο παρελθόν, εκεί παραμένει.
Όμως, αν αναφέρεται σε παρόν-μέλλον και το ρήμα εξάρτησης είναι ΙΧ, είναι δυνατό να μετατοπιστεί κι αυτή στο παρελθόν.

Σκεφτόμουν, λοιπόν, ότι αν λ.χ το απαρέμφατο στον πλάγιο λόγο ήταν ενεστώτα (intellegere), επειδή εξαρτάται από το dixisse (που είναι σίγουρα προτερόχρονο του ferunt), θα είχε παρελθοντική αναφορά και ως εκ τούτου η πλάγια ερώτηση δίπλα θα είχε υποτακτική υπερσυντελίκου.

Άρα, αν το απαρέμφατο είναι σε παρακείμενο (intellexisse),
επειδή ακριβώς εξαρτάται από το dixisse, μπορεί να αντιστοιχεί στον ευθύ λόγο είτε σε ιστορικό παρακείμενο (ΙΧ) που διατηρήθηκε μετά στον πλάγιο
είτε σε απλό παρακείμενο (ΑΧ) που στον πλάγιο απέκτησε παρελθοντική αναφορά λόγω της παρελθοντικής εξάρτησης.
Στην πρώτη περίπτωση, το intellexi (ΙΧ) θα αναφέρεται στο πρόσφατο παρελθόν στο οποίο ξεκίνησε η εξορία του (δηλ. nunc=exsulans) και η πλάγια ερώτηση θα είναι όπως την περιέγραψα στα προηγούμενα μηνύματα.
Στη δεύτερη περίπτωση, το intellexi (ΑΧ) θα αναφέρεται αποκλειστικά στο παρόν (nunc) της εκφώνησης  και η πλάγια ερώτηση θα είναι όπως την περιέγραψε ο Σωτήρης.

Με βάση τα συγκεκριμένα συμφραζόμενα, θεωρώ πιθανότερο να πραγματοποιήθηκε η κατανόηση (intellexi) του ποιού των φίλων κατά το διάστημα της εξορίας, παρά τη στιγμή που εκφωνείται ο ευθύς λόγος: δηλ. Τώρα (στην εξορία) κατάλαβα....
Ωστόσο, δεν είμαι σίγουρη τελικά αν μπορούμε να αποκλείσουμε το άλλο ενδεχόμενο.
Θα μπορούσε ίσως το intellexi ως ΑΧ να έχει την έννοια του αποτελέσματος (κατανόηση) που προέκυψε από τη σκέψη κατά τη διάρκεια της εξορίας του: δηλ. τώρα (που μιλάμε) έχω καταλάβει...


Καλό βράδυ.

[quidam omnia sciens...]

2. Ερχόμαστε τώρα στον χρόνο της υποτακτικής της πλάγιας ερώτησης. Επιτρέψτε μου μια μικρή αναδρομή: θυμάστε, ασφαλώς, ότι στα θέματα του 2011 όλοι είχαμε συμφωνήσει ότι ο υπερσυντέλικος praeripuisset πρέπει να διατηρηθεί στον πλάγιο λόγο, γιατί το απαρέμφατο εξάρτησης [venisse (ad eam obiurgandam)] ήταν ιστορικού παρακειμένου. Συμφωνήσαμε επίσης, αν δεν απατώμαι, ότι ο παρακείμενος praeripuerit θα ήταν δυνατός, μόνο αν το απαρέμφατο εξάρτησης ανήκε σε κυρίως παρακείμενο, πράγμα που δεν ίσχυε στην περίπτωση εκείνη.
Αν συμφωνούμε σ' αυτό, δεν πρέπει να συμπεράνουμε ότι και το intellexisse στο αυθεντικό κείμενο του Κικέρωνα είναι ιστορικός παρακείμενος (όθεν και η υποτακτική habuisset); Το έγραψε ήδη η apri. Αν το intellexisse ήταν αρκτικός χρόνος, δεν έπρεπε στην πλάγια ερώτηση να έχουμε habuerit; Κι αν έτσι είναι τα πράγματα, τότε πώς γίνεται το intellexi στον ευθύ λόγο να είναι αρκτικός χρόνος; Εκτός πια κι αν συμβαίνει (δεν το ξέρω) να μεταβάλλεται η σημασία του παρακειμένου από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αντιστρόφως. Για εμένα δηλαδή το θέμα είναι καθαρά φορμαλιστικό, αν τηρούνται οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων ή όχι.

Βλάση, OXI, OXI, OXI. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΑ ΟΧΙ

Έχω ήδη αναφέρει τις πηγές για όσα λές. Δες σε παρακαλώ στον Woodcock στις παραγράφους που ανέφερα.

Επειδή βλέπω ότι συγχέετε τα δεδομένα από ΤΟΤΕ παλιά ("στο Τέξας" ) με το διάσημο πια praeripuisset, θα γίνω ΠΟΛΥ περιγραφικός και αναλυτικός.... Δείξτε κατανόηση και διαβάστε προσεκτικά. Όπως θα σας εξηγήσω και στο τέλος, για κάθε απορία σας μετά πρέπει να απευθυνθείτε απευθείας σε Woodcock και λοιπές αγγλιστί γραμμένες γραμματικές (μην κάνετε τον κόπο να πάτε στους Ernout-Thomas, καμία εξήγηση δεν θα βρείτε εκεί... ) Πάμε λοιπόν, πάρτε καφέ και σνάκ, διότι θα πάρει ώρα, και πιθανώς θα χρειαστέι να το διαβάσετε επανειλημμένα.

Παρακολούθησε την παρακάτω διαδικασία με το intellexi αρκτικό (το ορθό κατ'εμέ). Το τονίζω ότι πρόκειται να σχηματοποιήσω τις εξηγήσεις του Woodcock, όχι δικές μου. Έχουμε μια αρχική ερώτηση:

Quos fidos amicos, quos infidos habui? (στη θέση του habui μπορούμε να βάλουμε όποιον άλλο ιστορικό χρόνο οριστικής θέλουμε: habebam ή habueram)

Nunc intellexi [quos... habuerim], cum... possum.

Id Tarquinius dixit exulans, {tum se intellexisse [quos.... habuisset], cum... posset}

Eπειδή έχουμε εξάρτηση dixit, η υποτακτική habuerit γίνεται ιστορικής ακολουθίας, ενώ η οριστική possum γίνεται υποτακτική posset (ιστορική ακολουθία). Εάν χρησιμοποιούσαμε αρκτική εξάρτηση θα είχαμε: Dicit... habuerit... possit. Το αναφέρω παρεμπιπτόντως και αμέσως τo προσπερνώ διότι δεν μας ενδιαφέρει εδώ, μιας και δεν είναι έτσι διατυπωμένο το αρχικό, πρωτότυπο, χωρίο μας. 

Ferunt Tarquinium <id dixisse exulantem, {tum se intellexisse [quos... habuisset], cum... posset}>

Το ferunt είναι αρκτικός χρόνος, συνεπώς κάθε υποτακτική μενει αμετάβλητη στον πλάγιο λόγο. Αλλά και ferebant να βάζαμε ή όποια άλλη ιστορική ακολουθία, και πάλι τίποτα δεν θα άλλαζε, μιας και οι υποτακτικές που ήδη έχουμε είναι ιστορικής χρονικής ακολουθίας, όπως θα δείξω παρακάτω.

Πάμε τώρα με το intellexi ιστορικό (Παρένθεση: εσφαλμένο κατ'εμέ, όπως επισημαίνω συνεχώς, διότι απλά ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ο συσχετικός cum να έχει αρκτικό χρόνο, χωρίς να έχει ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΧΡΟΝΟ η κύρια πρόταση. Εδώ ο παρακείμενος είναι αρκτικός και ισοδυναμεί με ενεστώτα, λέγεται και "αποτελεσματικός παρακείμενος". Το ίδιο συμβαίνει και στα αρχαία με πάμπολλα ρήματα, όπως τέθνηκα, ἕστηκα, ἐγρήγορα, πέποιθα κλπ. κλπ., και φυσικά με τους παρακειμένους που τους διδάσκουμε στα μαθητούδια μας ως "ενεστώτες": οἶδα, δέδοικα, εἴωθα, ἔοικα κλπ.), λοιπόν, έλεγα, με το intellexi ιστορικό χρόνο έχουμε:

Quos.... habui (habebam/habueram)? 

Nunc intellexi [quos... habuissem], cum... possum.

Αυτή η χρονική ακολουθία είναι προβληματική, δεν θα την βρείτε πουθενά, δηλαδή με την ίδια πρόταση εξάρτησης να έχουμε δύο εξαρτημένες προτάσεις, από τις οποίες η μία θα έχει το ρήμα της σε αρκτική χρονική ακολουθία (η οριστική possum), ενώ η άλλη το δικό της σε ιστορική (η υποτακτική habuissem)). Βρείτε μου ένα τέτοιο παράδειγμα, και το ξανασυζητάμε.

Από εδώ και πέρα, ό,τι εξάρτηση και αν βάλουμε, επειδή πια έχουμε υποτ. ιστορ. ακολουθίας στον πλάγιο λόγο, δεν γίνεται καμία αλλαγή στο habuisset. Για αυτό ΤΟΝΙΖΩ ΣΤΗΝ ΑPRI ότι μπορώ να βάλω ΌΠΟΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΘΕΛΩ ΠΙΑ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ. Αφήνω έξω πρώτα το possum, διότι φυσικά για τη μεταροπή του έχει σημασία τι εξάρτση θα βάλω. Δηλαδή πρώτα χωρίς το cum possum:

Id Tarquinius dicit/dicebat/dicet/dixit/dixerat/dixerit/dicat/diceret/dicuerit/dicuisset exulans, {tum se intellexisse [quos.... habuisset]}

Δηλαδή, επαναλαμβάνω τι συμβαίνει στο στάδιο αυτό, συγκρίνοντας τις δύο περιπτώσεις, αυτή με αρκτικό και αυτή με ιστορικό το intellexisse: στην περίπτωση αρκτικής ακολουθίας με ενδιάμεσο habuerit, θα έχουμε ασφαλώς habuisset, μόλις η νέα εξάρτηση είναι ιστορική, όπως στο παρόν πρωτότυπο χωρίο μας το "se dixisse" < dixit, αλλά και στην περίπτωση ιστορικής ακολουθίας με ενδιάμεσο habuisset, το ίδιο θα έχουμε, habuisset. Όποια εξάρτηση και αν προσθέσω από εδώ και πέρα, αυτό θα μένει αμετάβλητο (κανόνας της σταθερότητας των ιστορικών υποτακτικών στον πλάγιο λόγο).

Και τώρα με το cum... possum, πρώτα με αρκτική εξάρτηση:

Id Tarquinius dicit/dicet/dixit (αρκτικός)/dixerit/dicat/dicuerit exulans, {tum se intellexisse [quos.... habuisset], cum... possit}

Στο στάδιο αυτό, όπως ήδη προαναφέρει, με το habuerit θα είχαμε:  Id Tarquinius dicit/dicet/dixit (αρκτικός)/dixerit/dicat/dicuerit exulans, {tum se intellexisse [quos.... habuerit], cum... possit}

Και τώρα με ιστορική:

Id Tarquinius dicebat/dixit (ιστορικός)/dixerat/dixisset exulans, {tum se intellexisse [quos.... habuisset], cum... posset}

Παρακάτω, για την τελευταία ακριβώς περίπτωση, όποια εξάρτηση και αν χρησιμοποιήσω, τα πάντα μένουν αμετάβλητα (σταθερότητα ιστορικών υποτακτικών, όπως ήδη ανέφερα):


Ferunt/ferebant/ferent... <Tarquinium id dixisse/futurum fuisse exulantem, {tum se intellexisse [quos... habuisset], cum... posset}>


Επομένως, μην συγχέετε τα δεδομένα της παλιάς συζήτησης με τα τωρινά. Στην παλιά συζήτηση προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε τον εξής κανόνα:

"Υποτακτική ιστορικής ακολουθίας μένει αμετάβλητη στον πλάγιο λόγο".

Τώρα χρειαζόμαστε τόσο αυτό τον κανόνα (από ένα στάδιο εγκιβωτισμού και στο εξής, όχι εξαρχής), όσο και τους κανόνες μετατροπής της οριστικής σε υποτακτική. Οι κανόνες αυτοί είναι διαφορετικοί ΠΑΝΤΕΛΩΣ. Δείτε τον Woodcock, και είναι η τελευταία φορά που το συστήνω.


Και ολοκληρώνω. Δεν μπορούμε να ερμηνεύουμε τα φαινόμενα ΜΟΝΟ με τη διαίσθηση, όπως επιχειρεί συχνά η apri. Χρειαζόμαστε τους κανόνες και τις εξαιρέσεις που μας προσφέρουν τα (έγκριτα) ειδικά συγγράμματα για την λατινική γλώσσα. Αν θέλουμε να τα αμφισβητήσουμε, πρέπει να προσκομίσουμε άλλες (έγκριτες) πηγές ΚΑΙ χωρία που να αποδεικνύουν ότι η αμφισβήτηση αυτή είναι βάσιμη, και όχι να λέμε γενικά και αυθαίρετα, όπως κάνει η apri, ότι "μπορεί να είναι και έτσι", "μπορεί το ρήμα να αναφέρεται στο παρελθόν, αλλά το επίρρημα στο παρόν" κλπ. κλπ. Εσύ Βλάση πιστεύω ότι το κατανοείς αυτό.

Τέλος, apri, να σου επισημάνω για άλλη μια φορά ότι επαναλαμβάνεις ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΣΦΑΛΜΑ λέγοντας

 "Και ξέρουμε ότι είναι ιστορικός παρακείμενος από την ακολουθία χρόνων που έχει κάνει (ο συγγραφέας) στον πλάγιο λόγο"

Διάβασε σε παρακαλώ, έχω κουραστεί να στο επισημαίνω, τι λέει ο Woodcock στα χωρία που σε παρέπεμψα. Δεν ξέρουμε τι ακολουθία έχει κάνει ο συγγραφέας. Αν δεις τις δυο σχηματικές παρουσιάσεις που έχω κάνει παραπάνω, θα δεις ότι όποια κι αν είναι η αρχική δομή-ακολουθία, από ένα σημείο και μετά δεν παρουσιάζεται διαφορά στις δομές. Ίσως εκεί μπερδεύεσαι: θεωρείς ότι πρέπει να είναι διακριτή η αρχική ακολουθία σε κάθε φάση εγκιβωτισμού του πλαγίου λόγου. Αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι από ένα σημείο και έπειτα όταν η ακολουθία έχει πια γίνει ιστορική (δηλαδή είναι στο παρελθόν).

ΥΓ 1: στην πρόταση με το praeripuisset τα πράγματα είχαν ως εξής:

Είχαμε ΕΞΑΡΧΗΣ μια υποτακτική ιστορικής ακολουθίας. Αυτό σημαίνει ότι ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΠΟΤΕ, Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΑΠΟΦΑΣΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΒΑΛΟΥΜΕ ΩΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΚΙ ΑΝ ΤΗΝ ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΟΥΜΕ. Και αυτό προσπαθούσαμε τότε να παρουσιάσουμε και να εξηγήσουμε.

Αν όμως η αρχική πρόταση ήταν "Brutus... venit, quod... praeripuerat", δηλαδή με ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ, τα πράγματα πάνε τελείως διαφορετικά. Παρακαλώ, Sali και apri, παρακολουθήστε προσεκτικά την εξήγηση, που, επαναλαμβάνω, δανείζομαι από τον Woodcock, και εφαρμόζω τους κανόνες που αυτός αναλυτικά παρουσιάζει, στο παλιό εκείνο παράδειγμά μας.

Δηλαδή, με αρκτική εξάρτηση:

Dicit... [Brutum venisse... quod PRAERIPUERIT officium]. (υποτακτική ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ)

Και με ιστορική εξάρτηση:
Dixit... [Brutum venisse... quod PRAERIPUISSET] officium (υποτακτική ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ)

(Κανόνας: οριστική παρελθοντικού χρόνου, δηλ. παρατατικού, παρακειμένου ή υπερσυντελίκου, τρέπεται σε υποτακτική προτερόχρονης σχέσης, δηλαδή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟ ή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟ, ανάλογα με το χρόνο του ρήματος εξάρτησης, αρκτικό ή ιστορικό αντίστοιχα)

Αν θέλουμε να τα ξαναεξαρτήσουμε αυτά, επειδή πια έχουμε υποτακτική, θέλουμε τους κανόνες πλαγίωσης που αφορούν την υποτακτική. Με αρκτική λοιπόν εξάρτηση, καμία αλλαγή στην υποτακτική (κανόνας: από αρκτική χρόνο, κάθε υποτακτική μένει αμετάβλητη):

Quidam respondet {eum dicere [Brutum venisse... quod PRAERIPUERIT officium]}
Quidam respondet {eum dixisse [Brutum venisse... quod PRAERIPUISSET officium]}

Με ιστορική εξάρτηση, ο κανόνας είναι: καμία αλλαγή (αυτονόητο νομίζω) σε ιστορική υποτακτική, αλλά μετατροπή αρκτικής υποτακτικής σε ιστορική:

Quidam respondebat {eum dicere [Brutum venisse... quod PRAERIPUISSET officium]}
Quidam respondebat {eum dixisse [Brutum venisse... quod PRAERIPUISSET officium]}

Kι έτσι βλέπουμε ότι πια έχουν εξομοιωθεί τα ενδιάμεσα σχήματα, και επίσης ότι δεν είναι δυνατόν να διακρίνουμε πια με συντακτικά κριτήρια αν η αρχική πρόταση είχε PRAERIPUERAT (ή και PRAERIPUIT ή και PRAERIPUEBAT) ή PRAERIPUISSET (ή αν θέλετε, ακόμη και PRAERIPUERIT, που σχετίζεται με την προηγούμενη ανάλυση που κάναμε). Είναι πια θέμα προσωπικής ερμηνείας, παρατηρητικότας και αντίληψης της εξέλιξης της αφήγησης. Και πάντα θα υπάρχουν περιπτώσεις που δεν μπορούμε με τίποτα να στηρίξουμε με σχετική βεβαιότητα μια πιθανή ερμηνεία.

3. [...] Για μένα τα πράγματα έχουν ως εξής: το nunc αναφέρεται όχι σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αλλά στο ευρύτερο παρόν του ομιλητή (Ταρκυνίου), δηλαδή στο διάστημα κατά το οποίο ήταν εξόριστος μέχρι τη στιγμή που συνειδητοποίησε το ποιόν των φίλων του. Αυτή όμως η συνειδητοποίηση, ενώ ανήκει στο ευρύτερο παρόν (nunc) του ομιλητή, αποτελεί κατάκτηση του πρόσφατου παρελθόντος του σε σχέση με τη χρονική στιγμή της εκφώνησης αυτού του λόγου. Γι' αυτό πιστεύω πως δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στο nunc ως προσδιορισμό του παρόντος, και στο intellexi ως ρήμα ιστορικού χρόνου. Αυτή νομίζω πως είναι, εν περιλήψει, και η σκέψη της apri (εκτός αν δεν τα λέω καλά).

Αυτή είναι η σκέψη της apri, αλλά πιστεύω ότι πια έχεις καταλάβει ότι ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΙΣΧΥΕΙ με βάσει τους κανόνες της λατινικής γλώσσας που μας είναι γνωστοί. Με βάση κάποιους άγνωστους κανόνες, τους οποίους η apri έχει ανακαλύψει ή εφεύρει μέσω των διαβασμάτων της από τον FREIS ή την LEVINSON, μπορεί και να είναι αλλιώς. Ας μας παρουσιάσει λοιπόν αυτούς τους κανόνες μαζί με παραδείγματα από υπαρκτά λατινικά κείμενα. Μέχρι τότε, εγώ παύω την παρούσα συζήτηση, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει πια τίποτα να πω, εκτός από το να πολλαπλασιάζω τις βιβλιογραφικές και να αρχίσω και τις λεξικογραφικές πηγές.

@apri
καλή μου apri, μη με παρεξηγείς, δεν θέλω να σε προσβάλω! Αλλά ήδη σχετικά νωρίς στη συζήτηση έχω αναφέρει ότι αποφεύγω να παραθέσω πηγές για τα λεγόμενά μου, προσπαθώντας όχι με αυθεντίες, παρά με τη λογική να σε πείσω ότι έχεις λάθος. Το θεωρώ και εποιοκοδομητικότερο για όσους διαβάζουν (αλήθεια υπάρχουν τέτοιοι ψυχάκηδες? )


ΥΓ 2: Από Δευτέρα λήγει η απαγόρευση Μαΐου για το ψαροντούφεκο, λήγουν (σχεδόν) και οι βαριές διδακτικές μου υποχρεώσεις, οπότε μην με περιμένετε άλλο σε συζήτηση. Αν με βρείτε μάλλον θα είναι θαύμα... Τα λέμε πάλι λογικά σε κάνα χρόνο!

Καλό καλοκαίρι σε όλους!

[evi_ts]

καλημέρα!!! χρειάζομαι οπωσδήποτε βοήθεια!!! Μου ζητήθηκε να αναλάβω θερινή προετοιμασία στα λατινικά γ λυκείου σε φροντιστηριο και απλά εχω πελαγώσει γτ η επαφή μου με τ λατινικά σταματησε το 2005 που εδωσα πανελλήνιες...τι κάνω?? πώς οργανώνω το μάθημα?? σε τι πρέπει να προετοιμαστώ οπωσδήποτε??από που να ξεκινήσω πολλά αναπάντητα ερωτήματα που μόνο με εχουν αγχωσει μέχρι στιγμής παρά βοηθήσει...αν ειχα διδάξει β λυκειου θα μουν σε καλύτερη μοίρα αλλά τώρα?...με ποιον τρόπο και μέθοδο και τι να κάνω πρώτα απ όλα επανάληψη? τα κειμενα όλα της β λυκειου? αν μπορεί κάποιος να με κατατοπίσει...ευχαριστώ εκ των προτέρων!!!

[apri]

@quidam omnia sciens...

Καλέ μου Σωτήρη, είσαι τυχερός που ψιλοαρχίζουν οι διακοπές σου. Εγώ έχω πήξει στη δουλειά και, καθώς το βλέπω, η ίδια κατάσταση με περιμένει και το καλοκαίρι.

Τώρα, όσον αφορά όοοοολα αυτά που γράφεις, θα είχες γλιτώσει ένα σημαντικό μέρος του κόπου σου, αν είχες διαβάσει την απάντηση που είχα αναρτήσει το απόγευμα, δηλ. την απάντηση #886 . Ρίξε μια ματιά εκ των υστέρων.

Με κατηγορείς ότι λειτουργώ μόνο με βάση τη διαίσθηση. Όχι αυτό δεν είναι αληθές. Όμως, από την άλλη, έμαθα να μην έχω τη ρυθμιστική λογική του τύπου "είναι δυνατό να λέγεται ή να λεγόταν κάτι, μόνο αν το αναφέρει μια γραμματική/συντακτικό".

Επειδή είμαι στη δουλειά, δεν έχω το χρόνο να σου βρω links, αλλά θα σου πω δυο βιβλιογραφικές παραπομπές και νομίζω ότι θα τις βρεις εύκολα μόνος σου.
Για το ότι ένα απαρέμφατο παρακειμένου στον πλάγιο λόγο μπορεί να αντιστοιχεί σε ιστορικό ή απλό παρακείμενο του ευθέος, αν θυμάμαι καλά, το γράφει μια υποσημείωση στο κεφάλαιο του πλαγίου λόγου στη Γραμματική των Allen & Greenough. Στο κεφάλαιο των επιρρημάτων, γράφει και ότι το nunc αναφέρεται ενίοτε στο άμεσο παρελθόν.

Για τη δυνατότητα μικτής ακολουθίας χρόνων, σε είχα παραπέμψει και στα προηγούμενα μηνύματα στον αγαπημένο σου Woodcock, αλλά μάλλον δεν το πρόσεξες.
Αναφέρει διάφορες περιπτώσεις (σελ. 233). Ίσως οι πιο κοντινές στη λογική της πρότασης που συζητάμε είναι οι περιπτώσεις που ένα ρήμα εξάρτησης έχει διευρυμένη χρονική αναφορά, όπως είναι οι ιστορικοί ενεστώτες ή ρήματα όπως το traditur, aiunt κλπ. Απ' ό,τι θυμάμαι, έχει και σχετικά παραδείγματα.



Κλείνοντας, να ευχηθώ "καλό καλοκαίρι" ή "και του χρόνου"; 
Καλό ψαροτούφεκο!

[Κaterina]

καλημέρα!!! χρειάζομαι οπωσδήποτε βοήθεια!!! Μου ζητήθηκε να αναλάβω θερινή προετοιμασία στα λατινικά γ λυκείου σε φροντιστηριο και απλά εχω πελαγώσει γτ η επαφή μου με τ λατινικά σταματησε το 2005 που εδωσα πανελλήνιες...τι κάνω?? πώς οργανώνω το μάθημα?? σε τι πρέπει να προετοιμαστώ οπωσδήποτε??από που να ξεκινήσω πολλά αναπάντητα ερωτήματα που μόνο με εχουν αγχωσει μέχρι στιγμής παρά βοηθήσει...αν ειχα διδάξει β λυκειου θα μουν σε καλύτερη μοίρα αλλά τώρα?...με ποιον τρόπο και μέθοδο και τι να κάνω πρώτα απ όλα επανάληψη? τα κειμενα όλα της β λυκειου? αν μπορεί κάποιος να με κατατοπίσει...ευχαριστώ εκ των προτέρων!!!

Καλημέρα! Πρώτα από όλα ψυχραιμία! :-)
Kαταρχάς, να ξεκινήσεις από την ύλη που ανακοινώθηκε. Να δεις ποια κείμενα είναι μέσα και ποια συντακτικά φαινόμενα.
Δεδομένου ότι πέρσι τα παιδιά δεν διδάσκονταν λατινικά στο σχολείο, καλό είναι να ξέρεις αν έχουν κάνει κάποια προετοιμασία και αν έχουν βγάλει την ύλη που αντιστοιχούσε στη Β΄. Έτσι, θα ξέρεις από πού να αρχίσεις ή να συνεχίσεις. Αν έχουν ήδη κάνει Λατινικά, θα σου πρότεινα επανάληψη κυρίως στη γραμματική και το συντακτικό της Β, όχι στα κείμενα, και αυτό μπορεί να το ελέγχεις με τεστάκια για να μην χάνεις χρόνο από την παράδοση. Από τη στιγμή που άλλαξε η ύλη έφυγαν τα δύσκολα κομμάτια (όπως του πλαγίου λόγου και της γερουνδιακής έλξης), οπότε κάνε ένα φρεσκάρισμα στη γραμματική σου και έχε ένα βοήθημα για το συντακτικό. Τώρα ως προς την οργάνωση του μαθήματος προσωπικά παραδίδω πρώτα τη γραμματική ή το συντακτικό και μετά το κείμενο για να κάνουμε εφαρμογή κάθε φορά τα αντίστοιχα φαινόμενα. Καλή προετοιμασία και καλή αρχή!

[DioniG83]

To aequitas και το libertas έχουν πληθυντικό αριθμό; Διότι κάποιοι λένε ότι ισχύει και κάποιοι άλλοι όχι. Τελικά ποιο είναι το σωστο;

[evi_ts]

KATERINA ΕΥΧΑΡΙΣΤΩωωωω!!!! Έχεις κάποια πρόταση δλδ για πρώτο μάθημα? Αν εχεις κανει θερινά μεχρι πόσα κείμενα πρέπει κάποιος να βγάλει σε θερινή προετοιμασία?

[Sali]

To aequitas και το libertas έχουν πληθυντικό αριθμό; Διότι κάποιοι λένε ότι ισχύει και κάποιοι άλλοι όχι. Τελικά ποιο είναι το σωστο;

Yπάρχει πληθυντικός σ' αυτά τα ουσιαστικά, αλλά φαίνεται πως είναι εξαιρετικά σπάνιος. Αυτά, σύμφωνα με το κορυφαίο λεξικό Oxford Latin Dictionary, όπου, αν δεν κάνω λάθος, μαρτυρείται ένα παράδειγμα με πληθυντικό για το aequitas κι άλλο ένα για το libertas. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πουθενά αλλού δεν μαρτυρούνται πληθυντικοί τύποι αυτών των ουσιαστικών.

[DioniG83]

Σ' ευχαριστώ πολύ

[steven_seagal]

Τα θέματα των Λατινικών στις φετινές Πανελλαδικές εξετάσεις επεφύλασσαν ευχάριστες εκπλήξεις, αν και πάλι δεν αποφεύχθηκαν στοιχεία που συντηρούν την παθολογία του μαθήματος. Οπωσδήποτε θετικές ήταν οι ασκήσεις που έτειναν προς την παραγωγή λόγου ή τουλάχιστον ζητούσαν μια ενεργητική στάση των εξεταζομένων απέναντι στη λατινική γλώσσα, όπως το Β1β και όλα τα ερωτήματα του ζητήματος Γ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ζητούμενο Β1β που δείχνει εναλλακτικό τρόπο εξέτασης της γραμματικής αντί της εμμονής στην τυπολατρεία με βασανιστικά ζητούμενα γραμματικών τύπων (τα οποία βεβαίως δεν έλειψαν και φέτος στο υπόλοιπο Β).

 Εκείνο που μπορούσε (και πιθανώς έπρεπε) να έχει αποφευχθεί ήταν το ζητούμενο "(να γράψετε) την αφαιρετική ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος της αντων. quos" (από τη φράση tunc intellexi, quos fidos amicos habuissem). Εδώ η σωστή απάντηση είναι προφανώς qua, αλλά δυστυχώς η σχολική Γραμματική (του Τζάρτζανου) δίνει ως τύπο της αφαιρ. ενικού το quo για όλα τα γένη, πιθανότατα εκ παραδρομής λόγω της κοινής ονομαστικής αρσενικού και θηλυκού, quis, στην ερωτηματική ουσιαστική αντωνυμία. Και αυτό παρόλο που διαχωρίζει τους τύπους του πληθ. ανά γένος (π.χ. quos αρσ., quas θηλ.). Στην πραγματικότητα, βεβαίως, υπάρχει και ένας τύπος της αφαιρ. ενικού κοινός για όλα τα γένη. Είναι ο αρχαϊκός τύπος qui, τον οποίο όμως ούτε το βιβλίο αναφέρει, ούτε οι μαθητές έχουν διδαχτεί ούτε, πιθανότατα, οι διδάσκοντες γνωρίζουν (βλ. π.χ. F. Neue - C. Wagener, Formenlehre der lateinischen Sprache, Λιψία 1892 (3γ έκδ.), τ. 2, σ. 455-456). Στο, πιο προσιτό στο ελληνόφωνο κοινό, εγχειρίδιο του B. Bortolussi, Λατινική Γραμματική, Αθήνα 2009 (ελλ. μτφρ. Δ. Μπενέτος), σ. 56-7, όπου κλίνεται η αντωνυμία (αν και με έναν τρόπο που απλουστεύει πολύ τα πράγματα και ίσως δεν ξεκαθαρίζει ότι η ονομαστ. quis είναι κοινή για το αρσενικό και θηλυκό), ρητά αναφέρεται ο τύπος qua για την αφαιρ. ενικού του θηλυκού. Είναι προφανές ότι ένας Ρωμαίος δεν θα έλεγε quo για το θηλυκό γένος (π.χ. μια φράση του τύπου ‘έχω πολλές δούλες. Δεν ξέρω ποιαν να χρησιμοποιήσω’ θα ήταν multas ancillas habeo. nescio qua utar και όχι multas ancillas habeo. nescio quo utar).
     Η επιλογή της άσκησης ήταν μάλλον ατυχής, αφού η τελική απάντηση δεσμεύεται από την οδηγία περί ορθότητάς της βάσει των σχολικών εγχειριδίων. Όσο μαθαίνω από συναδέλφους, η ΚΕΕ έδωσε αρχικά ως απάντηση το ορθό qua, για να επανέλθει στη συνέχεια με το quo, προφανώς επειδή επισημάνθηκε ο τύπος του Τζάρτζανου. Ελπίζω ότι τουλάχιστον δεν θα επαναληφθεί αυτό που συνέβη πριν από λίγα χρόνια, όταν οι συνάδελφοι βαθμολογητές κλήθηκαν όχι μόνον να πάρουν ως σωστό το λάθος (αυτό μοιραία θα συμβεί και τώρα, γιατί αλλιώς θα αδικηθούν οι υποψήφιοι που απλώς αναπαρήγαγαν τον τύπο που έμαθαν ή διάβασαν στη γραμματική) αλλά, ακόμη χειρότερα, να θεωρήσουν ως λάθος το σωστό. Ο τύπος qua πρέπει επίσης να γίνει δεκτός και να δώσει  τα, έστω ελάχιστα, μόρια της άσκησης. Και βέβαια δεν πρέπει αυτή η άσκηση να αμαυρώσει τις κατά τα άλλα εύστοχες επιλογές των μελών της ΚΕΕ και την τόλμη που επέδειξαν, η οποία θα ολοκληρωνόταν αν είχαν συνοδεύσει τις απαντήσεις τους ακριβώς με την επισήμανση ότι και οι δύο τύποι πρέπει φέτος να γίνουν δεκτοί (με το προηγηθέν σκεπτικό) και στο μέλλον να διορθωθεί ο τύπος που δίνει ο Τζάρτζανος. Ας ελπίζουμε ότι οι φετινές επιλογές θα συμβάλουν σε μια ευρύτερη αλλαγή της εξέτασης του μαθήματος των Λατινικών και στη σταδιακή απαλλαγή του από την τάση για εξεζητημένους ή αμφιλεγόμενους γραμματικούς τύπους.
     Και ακόμη παραπέρα ας ελπίζουμε να απαλλαγεί το μάθημα από τις διάφορες απίθανες τρέχουσες πεποιθήσεις, τις οποίες έχει επικυρώσει το ψηφιακό βοήθημα του Υπουργείου Παιδείας study4exams (έχω συζητήσει εν εκτάσει το προβληματικό υλικό αυτού του ιστότοπου σε άρθρο μου στη Νέα Παιδεία τχ. 149, 2014, σ. 17-41), ώστε να περισώσουν οι διδάσκοντες όχι μόνον την επιστημονική ευπρέπεια αλλά και την κοινή λογική, έστω και αν πρέπει να ξεβολευτούν από τις εύκολες συνταγές. Σε αυτό μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο η εκάστοτε ΚΕΕ με τις απαντήσεις που θα δίνει, εφόσον επιλέξει να τις συνοδεύει από την ορθή επιστημονική αιτιολόγηση που θα αποτελεί οδηγό για τους διδάσκοντες και θα διορθώνει τις καθιερωμένες στρεβλώσεις. Ως προς αυτό είναι χαρακτηριστικές οι απαντήσεις που κυκλοφόρησαν από δύο επίσημους φορείς, το κύρος των οποίων μπορεί να είναι καθοριστικό για την πορεία του μαθήματος.
     Πρέπει να δοθούν συγχαρητήρια στην ΠΕΦ (http://www.p-e-f.gr/docs/50.pdf) η οποία και τον ορθό τύπο qua έδωσε και γενικά απάντησε με την απλότητα που πρέπει να χαρακτηρίζει τις απαντήσεις (δείχνοντας και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να μαθαίνουμε τους μαθητές να δίνουν τις απαντήσεις), μένοντας κοντά στις σοφές επιλογές των Πασχάλη-Σαββαντίδη, των συγγραφέων του σχολικού εγχειριδίου. Με μόνη παραφωνία την παρένθεση "(άρση του λατινισμού)" στο Γ1δ, όπου φαίνεται ότι μάλλον αμήχανα επελέγη να μνημονευτεί αυτός ο όρος που πιθανώς καταγράφηκε από το 100% των μαθητών, κατά τα άλλα η ΠΕΦ στάθηκε στο επιστημονικό ύψος που της αρμόζει και δεν ενέδωσε στις σειρήνες των ποικίλων "βοηθημάτων". Αντίθετα, η ΟΕΦΕ http://www.oefe.gr προτίμησε να υιοθετήσει όλες τις στρεβλώσεις που έχουν επικρατήσει χωρίς καμία επιστημονική και λογική βάση: η περισσών εξηγήσεων επιδεικτική απάντηση στο Γ1α· η επιλογή όχι μόνον να χρησιμοποιηθεί ο όρος "άρση του λατινισμού" αλλά και να δικαιωθεί ο όρος "λατινισμός" για τη σύνταξη του απαρεμφάτου· η αποδοχή της απίστευτης αιτιολόγησης "στις βουλητικές προτάσεις παρουσιάζεται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή της εμφάνισής της στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της" με παραπομπή στο ψηφιακό βοήθημα του Υπουργείου (το οποίο από πού άραγε άντλησε; μήπως από την αγοραία πραγματικότητα που τόσα χρόνια καλλιέργησε η κάθε μορφής φροντιστηριακή πρακτική;)· η καταγραφή (αν και με τρόπο όχι σαφή για τον ρόλο που έχει) της εσφαλμένης σύνταξης causa/gratia obiurgandi eam πριν από την ορθή causa/gratia obiurgandae eius (κανονικά: obiurgandae eius causa) — όλα αυτά, που προτείνονται προφανώς ως πρακτική την οποία πρέπει να ακολουθούν οι μαθητές, δεν βοηθούν το μάθημα, αφού αποσπούν τη συγκέντρωση των μαθητών από την ουσία, που πρέπει να είναι η ορθή εκμάθηση της γλώσσας (αλλά και η σωστή αντίληψη γύρω από τη μελέτη κάθε γλώσσας), και τους κάνουν να σπαταλούν φαιά ουσία στην εκμάθηση άχρηστων, αντιεπιστημονικών ή και παράλογων στοιχείων, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζουν τα Λατινικά ως κάποιο τεχνοκρατικό τέρας, και, εντέλει, αφήνουν πολλές σκέψεις για τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούν.
Βασίλης Α. Φυντίκογλου
Αναπληρωτής καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας
Τμήμα Φιλολογίας
Α.Π.Θ.


www.alfavita.gr