1
Φιλολογικά μαθήματα / Απ: Λατινικά Γ' Λυκείου
« στις: Μάιος 20, 2024, 06:48:22 μμ »Δηλαδή στα Λατινικά η δεικτική αντωνυμία -όχι μόνο η is, αλλά ούτε οι hic, iste, ille- δεν χρησιμοποιείται ποτέ πριν από επιθετική μετοχή η οποία δεν έχει όρο αναφοράς, σωστά;
Τώρα γενικεύεις το ζήτημα, και δεν μπορώ να είμαι απολύτως βέβαιος αν ισχύει αυτό που λες. Από όσο έχω ασχοληθεί με τα Λατινικά, έχω διαπιστώσει ότι τη σχέση αυτήν οι Λατίνοι την εξέφραζαν με αναφορική πρόταση, όχι με επιθετική μετοχή. Έλεγαν δηλαδή Caesar eos qui fortiter pugnabant laudavit ή εναλλακτικά Caesar fortiter pugnantes laudavit. Αλλά σε ένα κείμενο όπως Caesar eos fortiter pugnantes laudavit πιστεύω ότι η μετοχή θα είναι επιρρηματική (π.χ. αιτιολογική). Αναγκάζονταν δηλαδή οι Λατίνοι να κάνουν χρήση αναφορικής πρότασης λόγω έλλειψης του άρθρου, ώστε σε περίπτωση συμπαρουσίας δεικτικής αντωνυμίας και μετοχής να είναι βέβαιο ότι η μετοχή δεν είναι επιθετική.
Αυτό ισχύει και στα Αρχαία, έτσι δεν είναι;
Στα Αρχαία έχουμε συμπαρουσία δεικτικής αντωνυμίας με έναρθρη επιθετική μετοχή. Τρία ενδεικτικά παραδείγματα: Πλάτ. Μέν. 91b2 ἢ δῆλον δὴ ... ὅτι παρὰ τούτους τοὺς ὑπισχνουμένους ἀρετῆς διδασκάλους εἶναι...· Ηροδ. 5.22.1 Ἕλληνας δὲ εἶναι τούτους τοὺς ἀπὸ Περδίκκεω γεγονότας· Πλάτ. Πολιτ. 494e2 τί οἰόμεθα δράσειν ἐκείνους τοὺς ἡγουμένους ἀπολλύναι αὐτοῦ τὴν χρείαν καὶ ἑταιρίαν;
Το θέμα είναι πώς συντάσσουμε. Αν στη θέση της μετοχής έχουμε ουσιαστικό, η δεικτική αντων. λαμβάνεται ως ονοματικός ομοιόπτωτος προσδιορισμός. Στην περίπτωση αυτή με τις μετοχές κάνουμε το ίδιο ή όχι; Αν αναλύσουμε τις μετοχές με αναφορική πρόταση, έχουμε π.χ. τί οἰόμεθα δράσειν ἐκείνους οἳ ἡγοῦνται..., δίνουμε δηλαδή στην αντωνυμία τον ρόλο του ουσιαστικού και στην αναφορ. πρόταση τον ρόλο του επιθετικού προσδιορισμού· θα κάνουμε το ίδιο με την επιθετική μετοχή ή το αντίθετο;
Όταν πριν από μια αναφορική πρόταση υπάρχει η is, αυτή είναι ο όρος αναφοράς. Αν υπάρχουν οι κυρίως δεικτικές αντωνυμίες hic, iste, ille
θα είναι και αυτές ο όρος αναφοράς ή μπορεί αυτές να λειτουργούν ως επιθετικός στη αναφορική (οπότε να είναι η αναφορική υποκείμενο - αντικείμενο κ.λπ.);
Γιατί να επιφυλαχθεί διαφορετική αντιμετώπιση στις άλλες δεικτικές αντωνυμίες; Όχι, κι αυτές είναι όρος αναφοράς στην αναφορική πρόταση που ακολουθεί. Δες ένα καλό παράδειγμα από τον Κικέρωνα, που περιέχει και την is και την ille: Cic. Div. Caec. 71 nulla salus rei publicae maior est quam eos qui alterum accusant non minus de laude, de honore, de fama sua quam illos qui accusantur de capite ac fortunis suis pertimescere (= δεν υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια για την πολιτεία παρά μόνο αυτοί που κατηγορούν κάποιον άλλον να μην είναι λιγότερο τρομοκρατημένοι για τον έπαινο, για την τιμή, για την υπόληψή τους απ' όσο εκείνοι που κατηγορούνται (είναι τρομοκρατημένοι) για τη ζωή και την περιουσία τους). Το pertimescere, που είναι β΄όρος συγκρίσεως, έχει ως υποκ. τις αντωνυμίες eos και illos, οι οποίες ακολουθούνται από αναφορικές προτάσεις προσδιοριστικές στις αντωνυμιες αυτές.