Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Οὐδέν ἐμποδών ἐστι αὐτοῖς κυρίους τῶν ἀγαθῶν εἶναι: μπορεί να είναι εδώ η σύνταξη απρόσωπη, αφού υπάρχει το ουδέν; (Η πρόταση δίνεται σε άσκηση για απρόσωπη σύνταξη). Το ουδέν μπορεί να είναι αιτιατική ποσού;

Και στο τί ἐμποδών ἐστι μὴ οὐχὶ ἀποθανεῖν τὰ δεινότατα παθόντας;, το οποίο επίσης δίνεται ως απρόσωπο, το τί θα είναι αιτιατική αιτίας; Δεν μου ακούγεται καλά...

Προσωπική είναι η σύνταξη. Αν δεις το λήμμα του "εμποδών" στο Liddell-Scott, θα δεις παραδείγματα με προσωπικές συντάξεις του τύπου "εγώ εμποδών ειμί", "τι εμποδών εστί μοι".

[PDE ads]

[Dwrina]

Τις αναφορικές προτάσεις
άχθομαι μεν, ώσπερ εικός εστίν, αγανακτώ δέ ουδέν.
Οι μεν άλλοι πάντες, όσοι φεύγουσιν αδίκως, ή δέονται των πολιτών....
Και Βοιωτών παραχρήμα ξυνέλαβον όσοι ήσαν εν τη Αττικη,
 
πρέπει να τις χαρακτηρίσουμε παραβολικές ή μπορούμε να πούμε ότι η πρώτη είναι παρενθετική και οι άλλες δύο μόνο ονοματικές-προσδιοριστικές;
Γιατί, για να χαρακτηριστεί μια αναφορική πρόταση παραβολική δεν πρέπει να συγκρίνεται το περιεχόμενό της με το περιεχόμενο της πρότασης που προσδιορίζει (έτσι - όπως, τόσο - όσο); Υπάρχει τέτοια σύγκριση στις παραπάνω προτάσεις;

[anemona]

Νομίζω πως η πρωτη μόνο είναι καθαρά αναφορικη παραβολική.

[Dwrina]

Νομίζω πως η πρωτη μόνο είναι καθαρά αναφορικη παραβολική.

Δηλαδή, στην πρώτη θεωρείς ότι υπάρχει σύγκριση; Τί συγκρίνεται όμως με τί;

[PDE ads]

[Sali]

Τις αναφορικές προτάσεις
άχθομαι μεν, ώσπερ εικός εστίν, αγανακτώ δέ ουδέν.
Οι μεν άλλοι πάντες, όσοι φεύγουσιν αδίκως, ή δέονται των πολιτών....
Και Βοιωτών παραχρήμα ξυνέλαβον όσοι ήσαν εν τη Αττικη,
 
πρέπει να τις χαρακτηρίσουμε παραβολικές ή μπορούμε να πούμε ότι η πρώτη είναι παρενθετική και οι άλλες δύο μόνο ονοματικές-προσδιοριστικές;
Γιατί, για να χαρακτηριστεί μια αναφορική πρόταση παραβολική δεν πρέπει να συγκρίνεται το περιεχόμενό της με το περιεχόμενο της πρότασης που προσδιορίζει (έτσι - όπως, τόσο - όσο); Υπάρχει τέτοια σύγκριση στις παραπάνω προτάσεις;

Η πρώτη, κατ' εμέ, είναι απλώς παρενθετική και προσδιορίζει το νόημα του ρ. ἄχθομαι. Δεν την θεωρώ παραβολική, γιατί δεν βλέπω τροπική σημασία στο ὥσπερ. Οι περισσότερες απ' αυτές τις προτάσεις αποτελούν τυπικές εκφορές: ὡς ἐγὼ ἀκούω/πυνθάνομαι, ὡς εἰκός ἐστι κ.λπ. Είναι επίσης παρατηρημένο ότι είναι παρενθετικές κατά κανόνα και ότι προσδιορίζουν όχι συγκεκριμένη λέξη αλλά το νόημα ολόκληρης πρότασης, όπως η παράθεση προτάσεως.

Η δεύτερη προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι, μάλλον ως επεξήγηση.

Την τρίτη θα την χαρακτήριζα αντικείμενο του ρ. ξυνέλαβον και θα έπαιρνα το Βοιωτῶν μέσα στην αναφορική πρόταση ως γενική διαιρετική στο ὅσοι. Η πρότασξη μιας γενικής διαιρετικής σε αναφορικές προτάσεις δεν είναι πολύ σπάνια. Ίσως άλλη λύση είναι να θεωρήσουμε το Βοιωτῶν ως μεριστικό αντικ. του ξυνέλαβον (γεν. διαιρ. αντί αιτιατικής, όπως στο παράδειγμα Κῦρος λαβὼν τῶν κρεῶν διεδίδου - Ξενοφ. ΚΠ Ι, 3, 7) και την αναφ. πρότ. προσδιοριστική σ' αυτό.

[Dwrina]

Sali, ευτυχώς που μου απάντησες περισσότερα από όσα ρώτησα και μου επεσήμανες την πρόταξη της γενικής διαιρετικής (γιατί θα επαναλάμβανα με το Βοιωτών το ίδιο λάθος που είχα κάνει με το εαυτής όσα).

Για τις αναφορικές προτάσεις είχαμε συζητήσει και κάτι άλλο για το οποίο, αν μπορείς, θα ήθελα να μου εξηγήσεις δύο πράγματα. Όταν η δεικτική αντωνυμία έπεται της αναφορικής προτάσεως,  π ά ν τ ο τ ε  ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο της αναφορικής, οποιαδήποτε συντακτική θέση και αν έχει η δεικτική αντωνυμία;
Είχες γράψει ότι σε αυτήν την περίπτωση έχουμε αναφορά, αλλά όχι καταφορά, τι σημαίνει αυτό;

[Dwrina]

Συντάσσεται το κατηγορώ  με κατηγορηματική μετοχή; Στην πρόταση
Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτ' εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτ' ἂν κατηγορῆσαι δύο συντακτικές αναλύσεις που βρήκα χαρακτηρίζουν τις μετοχές κατηγορηματικές, αλλά, μετά από όσα συζητήθηκαν εδώ για τις μετοχές, σκέφτομαι μήπως είναι αιτιολογικές. Δεν μπορώ όμως να το τεκμηριώσω.

[Sali]

Sali, ευτυχώς που μου απάντησες περισσότερα από όσα ρώτησα και μου επεσήμανες την πρόταξη της γενικής διαιρετικής (γιατί θα επαναλάμβανα με το Βοιωτών το ίδιο λάθος που είχα κάνει με το εαυτής όσα).

Για τις αναφορικές προτάσεις είχαμε συζητήσει και κάτι άλλο για το οποίο, αν μπορείς, θα ήθελα να μου εξηγήσεις δύο πράγματα. Όταν η δεικτική αντωνυμία έπεται της αναφορικής προτάσεως,  π ά ν τ ο τ ε  ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο της αναφορικής, οποιαδήποτε συντακτική θέση και αν έχει η δεικτική αντωνυμία;
Είχες γράψει ότι σε αυτήν την περίπτωση έχουμε αναφορά, αλλά όχι καταφορά, τι σημαίνει αυτό;

Ναι, η δεικτική ή η επαναληπτική αντωνυμία πάντοτε ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο της αναφορικής πρότασης (αλλά και άλλων προτάσεων). Υπάρχει μικρή πιθανότητα η αντωνυμία να έχει διαφορετική σύνταξη σε σχέση με την αναφορική πρόταση, αλλά πρόκειται για επιφανειακή αλλαγή. Θυμήθηκα τώρα το κλασικό παράδειγμα από τον Επιτάφιο του Λυσία (77): ὥστε τἰ δεῖ, ἃ πάλαι προσεδοκῶμεν πείσεσθαι, ὑπὲρ τούτων νῦν ἄχθεσθαι, όπου το ὑπὲρ τούτων τίθεται αντί του ταῦτα, προφανώς για να τονιστεί η ιδέα της αιτίας.
Οι αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις, όπως φαίνεται από το όνομά τους, ανα-φέρονται = φέρονται άνω = αποδίδονται σε όρο που προηγείται. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να αποδίδονται σε όρο που έπεται. Αυτό εννοώ όταν λέω πως δεν υπάρχει "καταφορά", λέξη που ως συντακτικός όρος είναι επίπλαστη. Γι' αυτό και ο όρος στον οποίο αποδίδεται η αναφορική πρόταση λέγεται όρος αναφοράς.

[apri]

Ναι, η δεικτική ή η επαναληπτική αντωνυμία πάντοτε ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο της αναφορικής πρότασης (αλλά και άλλων προτάσεων). Υπάρχει μικρή πιθανότητα η αντωνυμία να έχει διαφορετική σύνταξη σε σχέση με την αναφορική πρόταση, αλλά πρόκειται για επιφανειακή αλλαγή. Θυμήθηκα τώρα το κλασικό παράδειγμα από τον Επιτάφιο του Λυσία (77): ὥστε τἰ δεῖ, ἃ πάλαι προσεδοκῶμεν πείσεσθαι, ὑπὲρ τούτων νῦν ἄχθεσθαι, όπου το ὑπὲρ τούτων τίθεται αντί του ταῦτα, προφανώς για να τονιστεί η ιδέα της αιτίας.
Οι αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις, όπως φαίνεται από το όνομά τους, ανα-φέρονται = φέρονται άνω = αποδίδονται σε όρο που προηγείται. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να αποδίδονται σε όρο που έπεται.

Να προσθέσω απλώς ότι ο όρος αναφοράς της αναφορικής πρότασης ακόμα κι όταν δεν προηγείται εκπεφρασμένος, εννοείται. Ας πούμε, στο παράδειγμα του Λυσία, εννοείται ένα "ταύτα" πριν από την αναφορική.
Τα δεικτικά που έπονται, επειδή επαναλαμβάνουν το νόημα της αναφορικής πρότασης που προηγείται, "αναφέρονται" σ' αυτήν.

Αυτό εννοώ όταν λέω πως δεν υπάρχει "καταφορά", λέξη που ως συντακτικός όρος είναι επίπλαστη.

Τι εννοείς ακριβώς; Καταφορά έχουμε στην επεξήγηση, γιατί έχουμε μια γενική έννοια που διευκρινίζεται από μια πιο συγκεκριμένη που έπεται (ο καθηγητής, ο Γιάννης).

[Sali]

Συντάσσεται το κατηγορώ  με κατηγορηματική μετοχή; Στην πρόταση
Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτ' εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτ' ἂν κατηγορῆσαι δύο συντακτικές αναλύσεις που βρήκα χαρακτηρίζουν τις μετοχές κατηγορηματικές, αλλά, μετά από όσα συζητήθηκαν εδώ για τις μετοχές, σκέφτομαι μήπως είναι αιτιολογικές. Δεν μπορώ όμως να το τεκμηριώσω.

Ο Kuhner (482, 2, σελ. 743-44, ελλ. έκδοσης) αναφέρει το ρ. κατηγορῶ με κατηγορηματική μετοχή ("σποραδικόν", όπως λέει), το οποίο συμπεριλαμβάνει στα δηλωτικά ρήματα, και μνημονεύει ένα χωρίο από τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (271) εὖ γὰρ φρονοῦντος ὄμμα σου κατηγορεῖ, όπου όμως πράγματι το ρ. λειτουργεί ως δηλωτικό. Στο συγκεκριμένο χωρίο του Ξενοφώντα φαίνεται πως η μτχ. είναι όντως κατηγορηματική (συμπληρωματική). Η μτφρ. είναι κάπως έτσι: δεν μπορείτε να με κατηγορήσετε ότι έπραξα ή είπα... Η σύνταξη αυτή μου φέρνει αμέσως στο μυαλό τη σύνταξη: κατηγορῶ τινος ὅτι/ὡς (ειδική πρόταση - ή μήπως αιτιολογική;). Ας πει και κάποιος άλλος τη γνώμη του.

[Sali]

Τι εννοείς ακριβώς; Καταφορά έχουμε στην επεξήγηση, γιατί έχουμε μια γενική έννοια που διευκρινίζεται από μια πιο συγκεκριμένη που έπεται (ο καθηγητής, ο Γιάννης).

Μιλάω μόνο για την αναφορική πρόταση σε σχέση με τη δεικτική/επαναληπτική αντωνυμία που την ανακεφαλαιώνει.

[apri]

Συντάσσεται το κατηγορώ  με κατηγορηματική μετοχή; Στην πρόταση
Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτ' εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτ' ἂν κατηγορῆσαι δύο συντακτικές αναλύσεις που βρήκα χαρακτηρίζουν τις μετοχές κατηγορηματικές, αλλά, μετά από όσα συζητήθηκαν εδώ για τις μετοχές, σκέφτομαι μήπως είναι αιτιολογικές. Δεν μπορώ όμως να το τεκμηριώσω.

Dwrina, δεν νομίζω πως είναι αιτιολογικές, γιατί ο ομιλητής δεν συμφωνεί ότι "εποίησε"  ή "είπε" ποτέ κάτι. Γι' αυτό λέει ότι δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ο άλλος, όπως τον Τισσαφέρνη.

Πιστεύω ότι πρέπει να εννοείται ένα απαρέμφατο "είναι" στο οποίο οι μετοχές λειτουργούν ως κατηγορούμενα (άρα, ως κατηγορηματικές). Και το λέω γιατί το "κατηγορώ" συντάσσεται με γενική και ειδικό απαρέμφατο (π.χ κατηγορώ τινὸς παθεῖν τι).

Δες και κάτι παρόμοιο στον Όμηρο με το "φημί":
Οὖτις, ὃν οὔ πώ φη΅ι πεφυγ΅ένον εἶναι ὄλεθρον" (Hom., Od. 9.453-5)

[apri]

Μιλάω μόνο για την αναφορική πρόταση σε σχέση με τη δεικτική/επαναληπτική αντωνυμία που την ανακεφαλαιώνει.

ΟK. Σ' αυτό έχεις δίκιο.

[Dwrina]

Sali και apri, ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας!