Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

Ὑμῖν μὲν πολλὴν συγγνώμην ἔχω, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀκούουσι τοιούτων λόγων καὶ ἀναμιμνῃσκομένοις τῶν γεγενημένων, ὁμοίως ἅπασιν
ὀργίζεσθαι : το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στην περίφραση συγγνώμην ἕχω; Αν ναι, το συγγνώμην ἕχω τινί + απαρέμφατο σημαίνει "συμφωνώ με κάποιον να κάνει..."

Η πρόθεση ἐν + δοτική μπορεί να δηλώνει ποσό; Δεν έχω βρει ποσό στις συντάξεις της πρόθεσης. Οπότε στο

δηλῶσαι δὲ περὶ τοῦ παντὸς ὡς οὐ ταχέως  αὐτοῖς βουλευτέον  εἴη, ἀλλ᾽ ἐν πλέονι σκεπτέον ο εμπρόθετος εκφράζει τρόπο;

[PDE ads]

[apri]

Ὑμῖν μὲν πολλὴν συγγνώμην ἔχω, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀκούουσι τοιούτων λόγων καὶ ἀναμιμνῃσκομένοις τῶν γεγενημένων, ὁμοίως ἅπασιν
ὀργίζεσθαι : το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στην περίφραση συγγνώμην ἕχω; Αν ναι, το συγγνώμην ἕχω τινί + απαρέμφατο σημαίνει "συμφωνώ με κάποιον να κάνει..."

Το LSJ δίνει τον εξής ορισμό:
συγγνώμην ἔχειν= judge kindly, excuse, pardon

Άρα, συγχωρώ, δικαιολογώ κάποιον που...

Η πρόθεση ἐν + δοτική μπορεί να δηλώνει ποσό; Δεν έχω βρει ποσό στις συντάξεις της πρόθεσης. Οπότε στο

δηλῶσαι δὲ περὶ τοῦ παντὸς ὡς οὐ ταχέως  αὐτοῖς βουλευτέον  εἴη, ἀλλ᾽ ἐν πλέονι σκεπτέον ο εμπρόθετος εκφράζει τρόπο;

Η φράση "ἐν πλέονι" είναι ελλειπτική. Εννοείται η λέξη "χρόνω".
Είναι ένας εμπρόθετος του χρόνου.

Δες κι αυτήν τη φράση που είναι παρόμοια, αλλά πλήρης:
Ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ ἀποδίδονται ἀγρὸν Ἀντιφάνει.

[Dwrina]

Το LSJ δίνει τον εξής ορισμό:
συγγνώμην ἔχειν= judge kindly, excuse, pardon

Άρα, συγχωρώ, δικαιολογώ κάποιον που...

Ναι, αλλά αυτό το "που" πώς μπορεί να αποδίδει τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο; Μοιάζει σαν τις συμπληρωματικές μετοχές από ρήματα ψυχικού πάθους, οι οποίες εμπεριέχουν αιτιολογία.

[apri]

Είναι ελεύθερη μετάφραση.
Μπορείς να πεις και "σας δικαιολογώ να οργίζεσθε", αν προτιμάς.

Επίσης, είναι πιθανό το απαρέμφατο να είναι μην ήταν τελικό, αλλά του σκοπού. Δηλαδή, η περίφραση  μπορεί να είχε την έννοια "σας δίνω τη συγκατάθεση μου, για να οργίζεσθε".

[PDE ads]

[Sali]

Κανονικά η περίφραση συγγνώμην ἔχω τινὶ συμπληρώνεται με μετοχή ή με εἰ-πρόταση ή με ὅτι-πρόταση. Η συμπλήρωση με απαρέμφατο είναι σπάνια. Βρήκα ακόμη ένα χωρίο: Σοφ. Αἴας 1322-23 ἐγὼ γὰρ ἀνδρὶ συγγνώμην ἔχω/κλύοντι φλαῦρα συμβαλεῖν ἔπη κακά με μετάφραση Μαρωνίτη: "Γιατί εγώ κατανοώ, αν κάποιος εξυβρίζεται, να αντιδρά αναλόγως".

[Dwrina]

Μηδ’ ἄν τίς ὑπερβάλῃ τὰς ἐκείνων ἀρετάς,  μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται: πώς ακριβώς συμπτύσσεται σε μετοχή αυτή η δευτερεύουσα; Το τις πρέπει να γίνει μηδεὶς ή δεν χρειάζεται; Μηδεὶς ὑπερβαλὼν τὰς ἐκείνων ἀρετάς  μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται  είναι σωστό;


 Η δευτερεύουσα στο Κλέαρχος ἐθαύμαζε, ὅτι βασιλεύς οὐδένα πέμπει συμπτύσσεται σε μετοχή; Και σε τι μετοχή, συνημμένη ή απόλυτη;  Βέβαια, και ως συνημμένη η μετοχή σε γενική θα ήταν, αφού το βασιλέως θα ετίθετο ως αντικείμενο σε γενική του ἐθαύμαζε, ἐθαύμαζε βασιλέως οὐδένα πέμποντος. Αλλά η πρόταση ὅτι βασιλεύς οὐδένα πέμπει κανονικά σε τι μετοχή συμπτύσσεται;

[Sali]

Μηδ’ ἄν τίς ὑπερβάλῃ τὰς ἐκείνων ἀρετάς,  μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται: πώς ακριβώς συμπτύσσεται σε μετοχή αυτή η δευτερεύουσα; Το τις πρέπει να γίνει μηδεὶς ή δεν χρειάζεται; Μηδεὶς ὑπερβαλὼν τὰς ἐκείνων ἀρετάς  μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται  είναι σωστό;

Κατ' αρχάς, όπως είναι το κείμενο, το μηδέποτε στην κύρια πρόταση και το μηδ' στην παραχωρητική είναι λάθος· αφού έχουμε κύρια πρόταση κρίσεως, έπρεπε η άρνηση να είναι οὐδέποτε και στην παραχωρητική οὐδ', όπως εδώ: Δημοσθ. 8.37 φανερὸν πεποικήκατε ὅτι οὐδ’ ἂν δεκάκις ἀποθάνῃ (Φίλιππος), οὐδὲν μᾶλλον κινήσεσθε*.

Η προς σύμπτυξη πρόταση είναι παραχωρητική. Κατά τη σύμπτυξη διατηρείται το οὐδὲ μπροστά από την παραχωρητική μετοχή, χωρίς να μεταβληθεί το τις. Δηλαδή: οὐδ' ὑπερβαλών τις τὰς ἐκείνων ἀρετάς οὐδέποτε...

*Η άρνηση μὴ απαιτείται σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. όταν έχουμε κύρια πρόταση επιθυμίας ή η απόδοση ανήκει σε υποθετικό περιβάλλον: Πλάτ. Ἀπολ. 20e μὴ θορυβήσητε, μηδ’ ἐὰν δόξω τι ὑμῖν μέγα λέγειν. Στην προκειμένη περίπτωση, ωστόσο, υπάρχουν αυτές οι αρνήσεις στο αυθεντικό κείμενο, γιατί η απόδοση της παραχωρητικής πρότασης βρίσκεται σε κατηγορηματική μετοχή που ανήκει σε χρονικοϋποθετική πρόταση: Ισοκρ. Εὐαγ. 6 Νῦν δὲ τίς οὐκ ἂν ἀθυμήσειεν, ὅταν ... αὑτὸν προειδῇ, μηδ’ ἂν ὑπερβάλλῃ τὰς ἐκείνων ἀρετάς, μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθησόμενον;

Στο αυθεντικό κείμενο η υποτακτ. της παραχωρητικής πρότασης είναι ενεστώτα.

[Dwrina]

Η προς σύμπτυξη πρόταση είναι παραχωρητική. Κατά τη σύμπτυξη διατηρείται το οὐδὲ μπροστά από την παραχωρητική μετοχή, χωρίς να μεταβληθεί το τις. Δηλαδή: οὐδ' ὑπερβαλών τις τὰς ἐκείνων ἀρετάς οὐδέποτε...

Τη διατήρηση του οὐδὲ την προτιμάω και εγώ, γιατί βοηθάει στην αναγνώριση της μετοχής ως παραχωρητικής, αλλά, επειδή δεν είμαι σίγουρη αν συνηθίζεται να διατηρείται κατά τη σύμπτυξη, αν δεν το κρατήσω, το τις θα γίνει οὐδείς;

Σε ευχαριστώ πολύ! 

[apri]

Η δευτερεύουσα στο Κλέαρχος ἐθαύμαζε, ὅτι βασιλεύς οὐδένα πέμπει συμπτύσσεται σε μετοχή; Και σε τι μετοχή, συνημμένη ή απόλυτη;  Βέβαια, και ως συνημμένη η μετοχή σε γενική θα ήταν, αφού το βασιλέως θα ετίθετο ως αντικείμενο σε γενική του ἐθαύμαζε, ἐθαύμαζε βασιλέως οὐδένα πέμποντος. Αλλά η πρόταση ὅτι βασιλεύς οὐδένα πέμπει κανονικά σε τι μετοχή συμπτύσσεται;

Ας ξεκινήσουμε από το τι είναι η πρόταση με το "ότι".

Το "θαυμάζω" σήμαινε "παρατηρώ με απορία και έκπληξη". Ήταν δηλ ένα ρήμα που εξέφραζε ταυτόχρονα αίσθηση, απορία και ψυχικό πάθος.

Εξ ου και οι προτάσεις που το συνόδευαν λειτουργούσαν ποικιλοτρόπως.
Αν εισάγονταν με το "ει", εκλάμβανονται ως πλάγιες ερωτηματικές ή ως αιτιολογικές υποθετικής αιτιολογίας.

Αν εισάγονταν με το "ότι", εκλαμβάνονται ως ειδικές (Smyth 2577) ή συνηθέστερα ως αιτιολογικές αντικειμενικής αιτιολογίας (Smyth 2248), αν και όπως παρατηρεί ο Smyth (2248a) "ὅτι after verbs of emotion really means that, not because".
Και στην Πύλη (§11.25) θα δεις ότι λέει το ίδιο πράγμα, δηλ ότι οι προτάσεις αυτές ήταν ουσιαστικοειδείς που μπορεί να θεωρηθεί πως δήλωναν και την αιτία του ψυχικού πάθους.

Πάμε τώρα στη μετοχή.
Η μετοχή δίπλα στο "θαυμάζω" κατά βάση είναι κατηγορηματική/συμπληρωματική (βλ και Smyth 2144). Όμως, μπορεί να θεωρηθεί και αιτιολογική, αφού και την αντίστοιχη πρόταση την αναγνωρίζουμε ως αιτιολογική.

Στο "ἐθαύμαζε βασιλέως οὐδένα πέμποντος" είναι συνημμένη στο αντικείμενο ("βασιλέως" ).

[Dwrina]

προσήκει μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖν ὑπὲρ τῶν ἀνδρῶν οἳ ἀπέθανον εὖνοι ὄντες τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ, προσήκει δὲ κἀμοὶ οὐχ ἥκιστα: στον πλάγιο λόγο

η κλητική προσφώνηση τυπικά πρέπει να γίνει αντικείμενο, αλλά δεν ταιριάζει καθόλου Λυσίας λέγει τοῖς ἀνδράσι δικασταῖς. Μόνο σκέτο ταῖς δικασταῖς θα μου ταίριαζε.

Το το πλήθει τῷ ὑμετέρῳ, θα γίνει πλήθει αὐτῶν και το κἀμοὶ θα γίνει καὶ ἑαυτῷ ;

Παρακάτω το κείμενο έχει ἔπραξε γὰρ οὗτος τοιαῦτα, δι᾽ ἃ ὑπ᾽ ἐμοῦ νυνὶ εἰκότως μισεῖται: το  ὑπ᾽ ἐμοῦ να το κάνω ὑπ' αὑτοῦ; Δεν μου ακούγεται καλά το ὑπ᾽ ἑαυτοῦ.

Οι δεικτικές αντωνυμίες τελικά αλλάζουν από τον ευθύ στον πλάγιο; Δεν τις άλλαζα, αλλά κάποιοι τις αλλάζουν.

Το ι  στο νυνὶ δεν αποδίδεται στο πλάγιο με το τότε, έτσι;

Με ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου, στις παραπάνω αναφορικές, να βάλω ευκτική πλαγίου λόγου ή όχι (αφού στις καθαρά αναφορικές δεν είναι συνήθης η ε.π.λ.);

[Sali]

Τη διατήρηση του οὐδὲ την προτιμάω και εγώ, γιατί βοηθάει στην αναγνώριση της μετοχής ως παραχωρητικής, αλλά, επειδή δεν είμαι σίγουρη αν συνηθίζεται να διατηρείται κατά τη σύμπτυξη, αν δεν το κρατήσω, το τις θα γίνει οὐδείς;

Το οὐδὲ πρέπει να το διατηρήσεις, γιατί είναι η ταυτότητα αναγνώρισης της παραχωρητικής μετοχής, και όχι μόνο συνηθίζεται, αλλά και επιβάλλεται. Δεν έχει νόημα να το μετατρέψεις σε οὐδείς.

[mikeL]

Γεια σας!
Είναι η πρώτη μου δημοσίευση εδώ, αν και παρακολουθώ τακτικά όσα αναφέρονται. Ένεκα και των ημερών, επιχείρησα να κάνω σύνταξη στα αδίδακτα κείμενα των πανελληνίων εξετάσεων τα τελευταία χρόνια, ωστόσο για ορισμένα σημεία (όσα είναι υπογραμμισμένα παρακάτω), παρά την πολύωρη αναζήτηση σε βιβλία και διαδίκτυο, δεν είμαι απόλυτα σίγουρος. Οποιαδήποτε βοήθεια θα ήταν καλοδεχούμενη.
1.   καὶ οἴσω δέ σοι ἐννέ᾽ ὀβολοὺς τῆς μνᾶς τόκους. (Επαναληπτικές 2024)

2.   ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν∙ (+ χωρισμός προτάσεων) (2019)

3.   δι᾽ ὃ γὰρ ἐπιτυγχάνουσιν οἵ τε διὰ συνήθειαν καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, τὴν αἰτίαν θεωρεῖν ἐνδέχεται, τὸ δὲ τοιοῦτον ἤδη πάντες ἂν ὁμολογήσαιεν τέχνης ἔργον εἶναι. (+ είδος προτάσεων) (2018)

4.   ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν (Επαναληπτικές 2011) [προσωπική η σύνταξη, φαντάζομαι. Επιτρέπεται σε απρόσωπη έκφραση με αφηρημένο ουσιαστικό + ἐστί να τεθεί πρώτα το ἐστί;]

[Sali]

2.   ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν∙ (+ χωρισμός προτάσεων) (2019)

ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι: αναφορική πρόταση (ίσως ως γεν. διαιρ. από το ἐγνωσμένα).
ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν: κύρια πρόταση.

ἐγνωσμένα: ουσιαστικοποιημένη επιθετ. μτχ. (άναρθρη) ως αντικ. του λέγειν.

Το νόημα είναι ότι εδώ ο Ξενοφών αναπτύσσει τη δεύτερη ουσιώδη διαφορά του από τους σοφιστές: εκείνοι επιδιώκουν μόνο τη χρήση προσεκτικά διαλεγμένων λέξεων και επιτηδευμένου ύφους (ὀνόμασιν, ὀνόματα) χωρίς να δίνουν σημασία στο περιεχόμενο, ενώ ο ίδιος ενδιαφέρεται για μεστά νοημάτων αποφθέγματα, εγνωσμένης αξίας (ὀρθῶς ἐγνωσμένα), από αυτά που χρειάζονται οι καλά μορφωμένοι άνθρωποι για την κατάκτηση της αρετής.

3.   δι᾽ ὃ γὰρ ἐπιτυγχάνουσιν οἵ τε διὰ συνήθειαν καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, τὴν αἰτίαν θεωρεῖν ἐνδέχεται, τὸ δὲ τοιοῦτον ἤδη πάντες ἂν ὁμολογήσαιεν τέχνης ἔργον εἶναι. (+ είδος προτάσεων) (2018)

δι' ὃ ... οἱ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου: εδώ υπάρχουν δύο εκδοχές: αναφορική ή πλάγια ερωτηματική πρόταση. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, η πρόταση είναι προσδιοριστική στο τὴν αἰτίαν, με τον όρο αναφοράς να έπεται, πράγμα σπανιότατο (Αντιφ. περὶ τοῦ Ἡρ. φόνου 85 καθ’ οὓς μὲν ἀπήχθην, οὐκ ἔνοχός εἰμι τοῖς νόμοις (= τοῖς νόμοις καθ' οὓς ἀπήχθην)). (Μτφρ.: "πράγματι μπορούμε να διερευνήσουμε την αιτία για την οποία κάποιοι ομιλητές πετυχαίνουν..."). Εδώ έχουμε ουδέτερο (δι' ὃ) αντί για θηλυκό (δι' ἥν), διότι δεν αποδίδεται η μορφή του όρου αναφοράς αλλά η ιδέα που ενυπάρχει σ' αυτόν.
Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, η πρόταση επέχει θέση γενικής της αιτίας από το τὴν αἰτίαν (μτφρ.: "για ποιον λόγο κάποιοι ομιλητές πετυχαίνουν ..., την αιτία (αυτού) μπορούμε να τη διερευνήσουμε...").

Οι άλλες δύο προτάσεις κύριες.

δι' ὅ: εμπρόθ. προσδιορ. της αιτίας στο ἐπιτυγχάνουσιν.

4.   ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν (Επαναληπτικές 2011) [προσωπική η σύνταξη, φαντάζομαι. Επιτρέπεται σε απρόσωπη έκφραση με αφηρημένο ουσιαστικό + ἐστί να τεθεί πρώτα το ἐστί;]

Το απαρ. είναι ειδικό και εξαρτάται ως υποκ. από την απρόσωπη έκφραση ἐγένετο ἔρις (τοῖς ἀνθρώποις), που ισοδυναμεί με το ἤριζον οἱ ἄνθρωποι, το οποίο έχει λεκτική σημασία (= φιλονικούσαν οι άνθρωποι υποστηρίζοντας). Η άρνηση μὴ μπορεί να δικαιολογηθεί ως έκφραση υποκειμενικού στοιχείου.

Στις απρόσωπες εκφράσεις με αφηρημένο ουσιαστικό μπορεί το ρήμα να προηγείται, αν και αυτό είναι σχετικά σπάνιο: Δημοσθ. 22.22 ἔστι τοίνυν ἀνάγκη τοὺς ἐλέγχοντας ἢ τεκμήρια δεικνύναι ... ἢ τὰ εἰκότα φράζειν.

Για το χωρίο από τον Αθήναιο έχω απορίες και επιφυλάξεις για τις αιτιατικές ὀβολούς και τόκους, και για τη γενική τῆς μνᾶς (από πού εξαρτάται;).

[apri]

Για το χωρίο από τον Αθήναιο έχω απορίες και επιφυλάξεις για τις αιτιατικές ὀβολούς και τόκους, και για τη γενική τῆς μνᾶς (από πού εξαρτάται;).

Για τη σημασία του ρήματος σ' αυτό δες IV.5
https://logeion.uchicago.edu/%CF%86%CE%AD%CF%81%CF%89

Το "οβολούς" είναι σίγουρα αντικείμενο.

Η γενική "της μνας" εξαρτάται από αυτό. Οι εννιά οβολοί είναι ο τόκος που αναλογεί σε κάθε μνά που έχει δανειστεί. Θα την έλεγα γενική κτητική. Δεν βρίσκω κάτι καλύτερο.

Το "τόκους" βρίσκεται σε κατηγορηματική θέση.
Θα του φέρει 9 οβολούς ως τόκους.
Έπειδή έχουμε ρήμα κίνησης, σκέφτομαι το επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού.
Στα Λατινικά σε τέτοια περίπτωση νομίζω πως θα είχαμε μια δοτική κατηγορηματική του σκοπού.