Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

Όχι, απαραίτητα. Γιατί μπορεί το αντικείμενο του ρήματος να ταυτίζεται με το υποκείμενο του απαρεμφάτου, το οποίο έχει αποσιωπηθεί ως ευκόλως εννοούμενο.

Πώς γίνεται αυτό στον πλάγιο λόγο με ειδικό απαρέμφατο; Με ποια ρήματα; 

Με την ειδική πρόταση πάντως δεν ισχύει. Για αυτό,  όταν μια αιτιατική που τίθεται ως αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης  είναι ίδια με το εννοούμενο υποκείμενο της ειδικής, μιλάμε για πρόληψη υποκειμένου (π.χ. ᾔδει αὐτὸν ὅτι μέσον ἔχοι τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος).  Δεν λέμε ότι το ρήμα είναι δίπτωτο με αιτιατική + ειδική πρόταση και ότι η αιτιατική ταυτίζεται με το υποκείμενο της ειδικής (όπως λέμε όταν έχουμε τελικό απαρέμφατο, π.χ. με το πείθω).

[PDE ads]

[apri]

Όχι, Dwrina. Δεν αναφέρομαι στις ειδικές προτάσεις. Αυτές είναι άλλη ιστορία. Ούτε αναφέρομαι στα τελικά απαρέμφατα με ρήματα ελέγχου.

Έχουμε ξανασυζητήσει αυτό το θέμα τους τελευταίους μήνες στα αρχαία και στα Λατινικά (με τα βόδια του Ηρακλή). Αναφέρομαι στις περιπτώσεις που ένα ρήμα συμπληρώνεται από απαρέμφατο συνδετικού ρήματος το οποίο συνοδεύεται από κατηγορούμενο ή κατηγορηματική μετοχή.
Σ' αυτές τις περιπτώσεις  κατά κανόνα το απαρέμφατο αποσιωπάται και μένει η αιτιατική και το κατηγορούμενο ή η κατηγορηματική μετοχή.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα ρήματα αισθήσεως.
πχ εἶδον αὐτοὺς πελάζοντας (εἶναι)
=τους είδαν να πλησιάζουν

Η αιτιατική φαίνεται να λειτουργεί ως αντικείμενο και πρέπει να ήταν εξ αρχής σ' αυτήν τη θέση.
Γιατί δεν μπορεί να έχει γίνει αντικείμενο από ΥΑ λόγω της αποσιώπησης του απαρεμφάτου. Δεν συνηθίζεται να αλλάζει ο σημασιολογικός ρόλος ενός όρου με παράλειψη κάποιου άλλου. Αλλάζει μόνο όταν μετακινείται σε άλλο κόμβο της πρότασης.

Αυτό που μπορεί να συμβεί με την παράλειψη είναι ένα "εξάρτημα"(επιθετικός πρ. ή συμπλήρωμα) του όρου που είναι κεφαλή της φράσης να φαίνεται ότι λειτουργεί στη θέση του.
Κλασικό παράδειγμα είναι ο επιθετικός προσδιορισμός που φαίνεται να λειτουργεί στη θέση του σύστοιχου αντικειμένου που ήταν η κεφαλή της ΟΦ: πχ πάσχουσιν μέγα (πάθος).


Είπα, λοιπόν, ότι κατά πάσα πιθανότητα αυτό ισχύει και με τα γνωστικά ρήματα που παίρνουν κατηγορηματική μετοχή ή κατηγορούμενο, δηλαδή ότι και σ' αυτά η αιτιατική πρέπει να λειτουργεί ως αντικείμενο.
Γιατί και στα νέα ελληνικά έχουμε προτάσεις με γνωστικό ρήμα+αντικείμενο +φράση σε  κατηγορηματική θέση.
πχ Τον ήξερα για τεμπέλη, αλλά με διέψευσε
      Δεν τον ήξερα ως ηθοποιό.

Φαίνεται να είναι το ίδιο μοτίβο.
     

[Sali]

Βεβαίως και στο παράδειγμα αυτό (ᾔδει αὐτὸν ὅτι μέσον ἔχοι τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος) έχουμε το αὐτὸν αντικ. κατά πρόληψη του υποκειμένου της ειδικής. Αν συμπτύξουμε την ειδική σε κατηγορημ. μτχ. θα έχουμε: ᾔδει αὐτὸν μέσον ἔχοντα τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος, και ασφαλώς δεν αλλάζει απολύτως τίποτε ως προς το αὐτόν: παραμένει αντικ. κατά πρόληψη του υποκειμένου της μετοχής. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί με τίποτε να είναι "κανονικό" αντικείμενο του ρήματος ᾔδει, εφόσον δεν ενδιαφέρει ποιον γνώριζε το υποκ. του ρήματος, αλλά τι γνώριζε σχετικά μ' αυτόν. Και την απάντηση στο ερώτημα "τι" τη δίνει μόνο η ειδική πρόταση ή μόνο η κατηγορημ. μτχ. με το υποκείμενό της. Με άλλα λόγια, το ρήμα ᾔδει ένα μόνο κανονικό συμπλήρωμα μπορεί να έχει. Αυτά ισχύουν για όλα τα γνωστικά ρήματα.

Αλλά σε ό,τι αφορά τα αισθητικά, ξέρουμε ότι πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη φυσική, διά της οράσεως ή διά της ακοής, αντίληψη και στη διά της νοήσεως αντίληψη. Και ενώ με το ὁρῶ πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά η διάκριση (ενίοτε μάλιστα είναι πολύ δύσκολη), με το ἀκούω τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, διότι μεταβάλλεται η σύνταξη. Εν πάση περιπτώσει, στη διά της νοήσεως αντίληψη η σύνταξη έχει την ίδια λογική που ισχύει με τα γνωστικά ρήματα, το κανονικό δηλαδή αντικ. των ρημάτων αυτών είναι μόνο ένα, η κατηγορημ. μτχ. ή η ειδική πρόταση.

Ωστόσο, κατά τη λογική του σχολικού συντακτικού, όλα τα ρήματα αυτά συντάσσονται με αντικείμενο και ομοιόπτωτη κατηγορηματική μετοχή (ως κατηγορημ. προσδιορισμό), χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν η διαφορά στη σημασία τους, ακόμη και για το ἀκούω. Έτσι, δεν υπάρχει ουδεμία διαφορά, ως προς τη σύνταξη, ανάμεσα σ' αυτές τις δύο δομές: (α) ἤκουσα αὐτοῦ περὶ φίλων διαλεγομένου και (β) ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα. Στην πρώτη δομή ο ομιλητής άκουσε όντως με τα ίδια του τα αυτιά τον Σωκράτη· στη δεύτερη ποιος άκουσε τον Κύρο; Ασφαλώς κανένας, αλλά για τη σχολική λογική το Κῦρον είναι "αντικείμενο" του ἤκουσε.

[apri]

Βεβαίως και στο παράδειγμα αυτό (ᾔδει αὐτὸν ὅτι μέσον ἔχοι τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος) έχουμε το αὐτὸν αντικ. κατά πρόληψη του υποκειμένου της ειδικής. Αν συμπτύξουμε την ειδική σε κατηγορημ. μτχ. θα έχουμε: ᾔδει αὐτὸν μέσον ἔχοντα τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος, και ασφαλώς δεν αλλάζει απολύτως τίποτε ως προς το αὐτόν: παραμένει αντικ. κατά πρόληψη του υποκειμένου της μετοχής. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί με τίποτε να είναι "κανονικό" αντικείμενο του ρήματος ᾔδει, εφόσον δεν ενδιαφέρει ποιον γνώριζε το υποκ. του ρήματος, αλλά τι γνώριζε σχετικά μ' αυτόν. Και την απάντηση στο ερώτημα "τι" τη δίνει μόνο η ειδική πρόταση ή μόνο η κατηγορημ. μτχ. με το υποκείμενό της. Με άλλα λόγια, το ρήμα ᾔδει ένα μόνο κανονικό συμπλήρωμα μπορεί να έχει. Αυτά ισχύουν για όλα τα γνωστικά ρήματα.

Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι στα ελληνικά η πρόληψη/ανύψωση του υποκειμένου μιας δευτερεύουσας οδηγεί σε θέση αντικειμένου.
Στο παραδοσιακό συντακτικό το λέμε.
Στο σημερινό συντακτικό υπάρχει διχογνωμία. Έχω αναφέρει στο παρελθόν την άποψη της Φιλιππάκη για το θέμα (είχα παραθέσει και απόσπασμα από βιβλίο της). Εκείνη θεωρεί ότι το υποκείμενο της δευτερεύουσας μετακινείται σε έναν κόμβο που ονομάζει περιφερειακό θέμα (peripheral topic), γιατί λειτουργεί ως το "θέμα" της δευτερεύουσας. Προσωπικά, συμφωνώ γιατί μπορεί άνετα το υποκείμενο να μην υποστεί έλξη από την αιτιατική που απαιτεί το ρήμα, αλλά να παραμείνει σε ονομαστική. πχ Φοβάμαι ο Γιώργος ότι δεν θα έρθει.


Σε σχέση με τη μετοχή, δεν ξέρω καν αν μπορούμε να μιλήσουμε για μετακίνηση του υποκειμένου της. Πολύ αμφιβάλλω.
Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που αποδίδει ιδιότητα. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Δεν είναι όπως το απαρέμφατο ή η ειδική πρόταση που δηλώνει πράξη.
Σκέψου λίγο τη διαφορά ανάμεσα στο "Σε βλέπω κουρασμένο" και στο "Βλέπω ότι κουράστηκες".
Εμείς όλες τις μετοχές τις αναλύουμε με δευτερεύουσες και γι' αυτό σκεφτόμαστε τη δήλωση ρηματικής ενέργειας, αλλά ένας αρχαίος ομιλητής είχε την αίσθηση που αφήνει η πρώτη πρόταση.

Όταν λέει "ᾔδει αὐτὸν μέσον ἔχοντα τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος", δηλώνει με ποια ιδιότητα τον γνώριζε. Αν ήθελε να πει τι ξέρει γι' αυτόν, θα είχε βάλει "έχειν" ή ειδική πρόταση.
πρβλ ὅστις οὖν ἰσχυρῶς χρήμασιν ἥδεται, εὖ ἴσθι τοῦτον καὶ δαπανῶντα ἰσχυρῶς ἀνιᾶσθαι. X. Cyr. 8.3.44
(Let me assure you, therefore, that any one who takes inordinate pleasure in the possession of money is also inordinately distressed at having to part with it.

[PDE ads]

[Dwrina]

Έχουμε ξανασυζητήσει αυτό το θέμα τους τελευταίους μήνες στα αρχαία και στα Λατινικά (με τα βόδια του Ηρακλή). Αναφέρομαι στις περιπτώσεις που ένα ρήμα συμπληρώνεται από απαρέμφατο συνδετικού ρήματος το οποίο συνοδεύεται από κατηγορούμενο ή κατηγορηματική μετοχή.
Σ' αυτές τις περιπτώσεις  κατά κανόνα το απαρέμφατο αποσιωπάται και μένει η αιτιατική και το κατηγορούμενο ή η κατηγορηματική μετοχή.

Νομίζω ότι θυμήθηκα τι μου είχες πει. Αν θυμάμαι καλά λοιπόν, μου είχες πει ότι, όταν το ειδικό απαρέμφατο είναι το εἶναι, η αιτιατική είναι και αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης, το οποίο, επομένως, λαμβάνεται ως δίπτωτο, και εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου, αλλά ότι αυτό ισχύει μόνο αν το απαρέμφατο είναι το εἶναι.

Δηλαδή, αν έχουμε Οἴομαι / νομίζω / λέγω ὑμᾶς πιστούς φίλους εἶναι, το ὑμᾶς είναι (και) αντικείμενο του ρήματος, ενώ αν έχουμε
Οἴομαι / νομίζω / λέγω πάντας ὑμᾶς ταῦτα γιγνώσκειν, το πάντας ὑμᾶς είναι μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου.

Αυτό όμως δεν φαίνεται λογικό...  Να αλλάζει η σύνταξη ανάλογα με το ρήμα στο οποίο ανήκει το απαρέμφατο...

Και έπειτα λες ότι και,  αν έχουμε οἶδα ὑμᾶς ταῦτα γιγνώσκοντας, η αρχική δομή θα ήταν οἶδα ὑμᾶς  εἶναι ταῦτα γιγνώσκοντας, το ὑμᾶς, το οποίο σύμφωνα με τα παραπάνω είναι αντικείμενο ρήματος και εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου, θα είναι πάλι, μετά την αποσιώπηση του απαρεμφάτου, αντικείμενο ρήματος (και εννοούμενο τώρα υποκείμενο της μετοχής). Αυτό δεν λες;

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα ρήματα αισθήσεως.
πχ εἶδον αὐτοὺς πελάζοντας (εἶναι)
=τους είδαν να πλησιάζουν

Η αιτιατική φαίνεται να λειτουργεί ως αντικείμενο και πρέπει να ήταν εξ αρχής σ' αυτήν τη θέση.

Ναι, εδώ είναι αντικείμενο η αιτιατική, γιατί, όπως επεσήμανε και ο Sali, έχουμε φυσική αντίληψη και όχι πλάγιο λόγο.

Και το ίδιο μου φαίνεται ότι ισχύει στο άλλο παράδειγμα που ανέφερες, τη διαφορά μεταξύ του "Σε βλέπω κουρασμένο" και του "Βλέπω ότι κουράστηκες". Και βέβαια έχει διαφορά, αλλά η διαφορά έγκειται πάλι στο ότι το πρώτο εκφράζει φυσική αντίληψη (πάλι δεν είναι πλάγιος λόγος), γιατί δείχνει ότι βλέπεις με τα μάτια σου τα σημάδια της κούρασης στον άλλον, ενώ το δεύτερο δείχνει ότι κάνεις μια διαπίστωση με βάση όχι απαραίτητα αυτό που βλέπεις, αλλά αυτά που σου λέει ο άλλος ή τη γενικότερη συμπεριφορά του.

Εμείς όμως μιλάμε για τις κατηγορηματικές μετοχές του πλαγίου λόγου, που εκφράζουν διανοητική αντίληψη. Και ακόμη δεν έχω καταλάβει πώς μπορεί με αυτές η αιτιατική να είναι πραγματικό (άλλο τι λέμε κατά τη διδασκαλία) αντικείμενο του ρήματος. 

[Sali]

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που αποδίδει ιδιότητα. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Δεν είναι όπως το απαρέμφατο ή η ειδική πρόταση που δηλώνει πράξη.
Σκέψου λίγο τη διαφορά ανάμεσα στο "Σε βλέπω κουρασμένο" και στο "Βλέπω ότι κουράστηκες".
Εμείς όλες τις μετοχές τις αναλύουμε με δευτερεύουσες και γι' αυτό σκεφτόμαστε τη δήλωση ρηματικής ενέργειας, αλλά ένας αρχαίος ομιλητής είχε την αίσθηση που αφήνει η πρώτη πρόταση.

Δεν μπορώ να συμφωνήσω απόλυτα. Έτσι γενικά όπως το θέτεις, αδικείς τη μετοχή ως προς τη ρηματική της ιδιότητα. Όπως κι η ίδια λες, η μτχ. είναι ρηματικό επίθετο, δηλαδή μετέχει των ιδιοτήτων και του επιθέτου και του ρήματος· και μάλιστα συντάσσεται όπως το αντίστοιχο ρήμα, πράγμα που αποδεικνύει τη ρηματική της φύση. Συμφωνώ ως προς το ότι σε μερικές περιπτώσεις υπερισχύει η επιθετική ιδιότητα της μετοχής, όπως στο παράδειγμα "σε βλέπω κουρασμένο" που ανέφερες (και στα α.ε. ὁ δὲ κῆρυξ ἀφικόμενος ηὗρε τοὺς ἄνδρας διεφθαρμένους)· αλλά και στις δύο αυτές περιπτώσεις η μτχ. είναι χρόνου παθητικού παρακειμένου, κι αυτό δεν μπορεί να είναι τυχαίο, καθώς δείχνει ήδη αποκτηθείσα και ισχύουσα ιδιότητα. Σε πλείστες άλλες όμως περιπτώσεις η ρηματική ιδιότητα της μετοχής είναι προφανής (ιδίως όταν αυτή είναι σε ενεστώτα), οπότε και η ανάλυσή της σε ειδική πρόταση είναι απολύτως θεμιτή: νῦν δὲ ὁρῶν τοὺς μὲν συναγορεύοντας οἷς οἱ πολέμιοι προστάττουσι, τοὺς δὲ οὐκ ἐρρωμένως ἐναντιουμένους... ἀνέστην ἀποφανούμενος... Είναι δυνατόν να ισχυριστεί κανείς πως εδώ οι δύο μετοχές δεν εκφράζουν πράξη/ενέργεια αλλά μόνο ιδιότητα; Ο ομιλητής διαπιστώνει πράξεις εξαιτίας των οποίων δικαιολογεί τη στάση του. Μπορούμε να αναφέρουμε δεκάδες παρόμοια παραδείγματα με έκδηλη τη ρηματική φύση της κατηγορηματικής μετοχής, ενώ πάμπολλες απ' αυτές (αυτές δηλαδή που εξαρτώνται από αισθητικά ρήματα φυσικής αντίληψης), ενώ βρίσκονται κατά κανόνα σε ενεστώτα και εκφράζουν σαφώς ενέργεια/πράξη, δεν αναλύονται: Ισοκρ. 1.52 τὴν μέλιτταν  ὁρῶμεν ἐφ’ ἅπαντα τὰ βλαστήματα καθιζάνουσαν. Εδώ δεν μπορούμε βέβαια να πούμε ότι βλέπουμε τη μέλισσα με κάποιαν ιδιότητα· η πράξη της μετοχής είναι προφανής και ζωντανή μπροστά στα μάτια μας.

Εν κατακλείδι, αυτό που φρονώ εγώ είναι ότι και η μετοχή από μόνη της είναι πολύ συχνά ικανή να εκφράσει πράξη, και δεν χρειάζεται τη συνδρομή ενός απαρεμφάτου. Οφείλουμε, συνεπώς, να εξετάζουμε κάθε παράδειγμα με προσοχή.

Όταν λέει "ᾔδει αὐτὸν μέσον ἔχοντα τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος", δηλώνει με ποια ιδιότητα τον γνώριζε. Αν ήθελε να πει τι ξέρει γι' αυτόν, θα είχε βάλει "έχειν" ή ειδική πρόταση.

Δηλαδή λες πως προβάλλεται η ιδιότητά του ως "κατόχου" (; ) του μέσου του περσικού στρατεύματος; Και πάλι δεν μπορώ να συμφωνήσω απόλυτα· εγώ πιστεύω πως ότι η μετοχή εκφράζει απλώς την κατάσταση που επικρατούσε κατά τη διάρκεια του ᾔδει. Το υποκ. του κύριου ρήματος γνώριζε αυτήν την κατάσταση, και αυτό μάς δείχνει το παράδειγμα.

[apri]

Αυτό όμως δεν φαίνεται λογικό...  Να αλλάζει η σύνταξη ανάλογα με το ρήμα στο οποίο ανήκει το απαρέμφατο...

Αυτό φαίνεται να συμβαίνει όμως.
Και ίσως δεν είναι και περίεργο. Μιλάμε για απαρέμφατα συνδετικά που μπορούσαν να παραλειφθούν και μη συνδετικά που δεν μπορούσαν.
Ούτως ή άλλως, δεν είχαν την ίδια συντακτική συμπεριφορά.

Επίσης, πέραν του ότι με την παράλειψη του συνδετικού απαρεμφάτου έχεις τη δομή ρημα+αντικείμενο +κατηγορ.αντικειμένου, υπάρχει και μια άλλη ένδειξη ότι η αιτιατική λειτουργεί ως αντικείμενο εξ αρχής σε τέτοιες δομές.
Είναι η μόνη περίπτωση που, επειδή η αιτιατική ως αντικείμενο ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος, χρησιμοποιείται αυτοπαθής αντωνυμία.
Αντιθέτως, όταν μια αιτιατική είναι μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει ταυτοπροσωπία αλλά όχι αυτοπάθεια,  χρησιμοποιείται η προσωπική αντωνυμία.

Παραθέτω δύο παραδείγματα από τον Smyth:
“οἶμαι ἐμὲ πλείω χρήματα εἰργάσθαι ἢ ἄλλους σύνδυο” I think I have made more money than any two others together” P. Hipp. M. 282e

 ἡγησάμενος ἐμαυτὸν ἐπιεικέστερον εἶναι (emphatic for ἡγησάμενος ἐπιεικέστερος εἶναι) deeming myself to be too honest P. A. 36b

Και το ίδιο μου φαίνεται ότι ισχύει στο άλλο παράδειγμα που ανέφερες, τη διαφορά μεταξύ του "Σε βλέπω κουρασμένο" και του "Βλέπω ότι κουράστηκες". Και βέβαια έχει διαφορά, αλλά η διαφορά έγκειται πάλι στο ότι το πρώτο εκφράζει φυσική αντίληψη (πάλι δεν είναι πλάγιος λόγος), γιατί δείχνει ότι βλέπεις με τα μάτια σου τα σημάδια της κούρασης στον άλλον, ενώ το δεύτερο δείχνει ότι κάνεις μια διαπίστωση με βάση όχι απαραίτητα αυτό που βλέπεις, αλλά αυτά που σου λέει ο άλλος ή τη γενικότερη συμπεριφορά του.

Τις δύο προτάσεις τις παρέθεσα, για να αντιληφθείτε μέσω των νέων ελληνικών πόσο διαφορετική αίσθηση αφήνει η μετοχή από μια πρόταση.
Η μετοχή αποδίδει ιδιότητα ή κατάσταση και είναι ρηματικό επίθετο.
Η πρόταση και το απαρέμφατο εκφράζουν πρωτίστως πράξη και ισοδυναμούν με ουσιαστικό.
Δεν μπορούν να λειτουργούν συντακτικά το ίδιο, γιατί έχουν άλλη φύση.


@Sali
Δεν αδικώ τη ρηματική φύση που όντως είχε η μετοχή. Αλλά δεν μπορούμε και να την προβάλλουμε ως μοναδική και να θεωρούμε τη μετοχή απολύτως ισοδύναμη με το απαρέμφατο ή μια πρόταση, γιατί δεν ήταν έτσι ακριβώς.

Στην πρόταση "τὴν μέλιτταν  ὁρῶμεν ἐφ’ ἅπαντα τὰ βλαστήματα καθιζάνουσαν" η μετοχή δείχνει σε ποια κατάσταση είναι, τι ιδιότητα έχει η μέλισσα τη στιγμή που τη βλέπουν οι ομιλητές. Είναι "καθιζάνουσα". Αν ήθελαν οι ομιλητές να προβάλλουν τι κάνει, θα επέλεγαν άλλες δομές.

Κι εσύ για κατάσταση μιλάς. Η κατάσταση μιας οντότητας είναι η ιδιότητα που έχει κατά τη διάρκεια μιας πράξης και η οποία μπορεί να είναι αυτή του ενεργούντος προσώπου.
Άλλο είναι να έχω την ιδιότητα του ενεργούντος (αυτός είναι ο τρόπος ύπαρξης μου τη δεδομένη στιγμή) και άλλο να ενεργώ.
πρβλ  εστί βουλόμενος- βούλεται

Δεν λέω ότι το νόημα δεν είναι παραπλήσιο. Λέω ότι δεν ταυτίζεται απόλυτα, γιατί είναι διαφορετικές οπτικές.

[Sali]

Στην πρόταση "τὴν μέλιτταν  ὁρῶμεν ἐφ’ ἅπαντα τὰ βλαστήματα καθιζάνουσαν" η μετοχή δείχνει σε ποια κατάσταση είναι, τι ιδιότητα έχει η μέλισσα τη στιγμή που τη βλέπουν οι ομιλητές. Είναι "καθιζάνουσα".

Εγώ βλέπω σ' αυτό το παράδειγμα την πράξη της μετοχής να εκτυλίσσεται μπροστά μου: τη μέλισσα που πλησιάζει το άνθος και κάθεται πάνω σ' αυτό. Το γεγονός ότι η μτχ. βρίσκεται σε ενεστώτα, έχει δηλαδή μη συνοπτικό ποιόν ενεργείας, φανερώνει πράξη εν εξελίξει. Αν ο συγγραφέας ήθελε να δείξει μόνο σε ποια κατάσταση βρίσκεται η μέλισσα, θα χρησιμοποιούσε μετοχή παρακειμένου (ὁρῶμεν τὴν μέλιτταν καθημένην).

Έτσι και σ' αυτό το παράδειγμα (Ξενοφ. ΚΑ 1.5.12): τῶν δὲ Μένωνος στρατιωτῶν ξύλα σχίζων τις ὡς εἶδε Κλέαρχον διελαύνοντα. Κάποιος από τους στρατιώτες του Μένωνος είδε τον Κλέαρχο να διασχίζει έφιππος το στρατόπεδο. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι πρόκειται μόνο για πράξη εν εξελίξει, όχι απλώς για ιδιότητα κατά τη διάρκεια μιας πράξης.

Και στα δύο αυτά παραδείγματα η μετοχή δεν αναλύεται, δεν μπορεί δηλαδή να ισοδυναμεί με παρεμφατική πρόταση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η μτχ. δεν εκφράζει πράξη.

Το ίδιο ισχύει και για τις κατηγορηματικές μετοχές στον πλάγιο λόγο. Ο Smyth (2092) το λέει ξεκάθαρα: "The supplementary participle after certain verbs represents a dependent statement" και συνεχίζει λέγοντας ότι η δομή ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα "might have been according to the principles of indirect discourse, ἤκουσεν ὅτι Κῦρος ἐν Κιλικίᾳ εἴη (or ἐστί).

Για τις κατηγορηματικές μετοχές πάλι που δεν ανήκουν στον πλάγιο λόγο λέει (2094): "The supplementary participle non in indirect discourse is often like an object infinitive, the tenses denoting only stage of action and not difference of time. Thus, compare παύομέν σε λέγοντα we stop you from speaking (of continued action) with κωλύομέν σε λέγειν we prevent you from speaking (also of continued action)". Μιλάει σαφώς για συνεχιζόμενη πράξη και στη σύνταξη με μετοχή.

[apri]

Αυτό που περιγράφεις είναι η διαφορά που έχει στο ποιον ενέργειας η μετοχή παρακειμένου από τη μετοχή ενεστώτα. Κατηγορηματική μετοχή μπορεί να έχουμε και στους δύο χρόνους.

Η μετοχή παρακειμένου δείχνει μια τετελεσμένη κατάσταση. Και γι' αυτό είναι και πολύ κοντά στην έννοια του επιθέτου που δείχνει μόνιμη ιδιότητα.

Η μετοχή ενεστώτα δείχνει μια κατάσταση εν εξελίξει, με διάρκεια. Δεν διαφωνώ καθόλου.

Κάτσε, όμως, γιατί νομίζω ότι λίγο χαθήκαμε. Να το πάμε από την αρχή.

Η διαφορά μας είναι στο τι είναι η αιτιατική δίπλα σε ένα ρήμα που συνοδεύεται από ένα συνδετικό απαρέμφατο κι ένα κατηγορούμενο ή κατηγορηματική μετοχή.

Έχουμε την παρακάτω πρόταση "Κροῖσος ἐνόμιζεν ἑαυτὸν εἶναι ὀλβιώτατον" .

Για εμένα το "ἑαυτὸν" είναι εξ αρχής αντικείμενο του ρήματος. Θεωρώ πως το ρήμα εδώ λειτουργεί ως ρήμα ελέγχου καθώς το αντικείμενό του και το υποκείμενο του απαρεμφάτου αναφέρονται στο ίδιο πρόσωπο.

Και θεωρώ ότι γι' αυτό έχουμε δύο ενδείξεις:
1. Ότι το απαρέμφατο μπορεί να παραλειφθεί και τότε η αιτιατική είναι οπωσδήποτε αντικείμενο.
2. Ότι εκφράζεται με αυτοπαθή αντωνυμία, ενώ κάτι τέτοιο δεν συνηθίζεται για το υποκείμενο του απαρεμφάτου (βλ Smyth 1223). Και είναι λογικό, γιατί ο δέκτης της ενέργειας μπορεί να εκφράζει αυτοπάθεια, ενώ ο δράστης όχι.


Εσύ θεωρείς ότι η αιτιατική είναι μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου και ότι μετά την παράλειψη του απαρεμφάτου γίνεται πρόληψη του, δηλ ανύψωση (raising) σε θέση αντικειμένου.

Εδώ έχω τις εξής ενστάσεις:
Η ανύψωση δεν προϋποθέτει παράλειψη ρηματικού τύπου και κυρίως δεν αποδίδει νέο θεματικό ρόλο κι αυτό δεν το λέω ως προσωπική άποψη.
Δηλαδή, όταν λέμε "ἐφοβοῦντο τοὺς συμμάχους μὴ ἀποστῶσι", οι σύμμαχοι δεν είναι δέκτης του φόβου κι ας βρίσκονται στη θέση αντικειμένου. Παραμένουν οι δράστες της αποστασίας.
Η πρόταση λέει τι φοβούνταν για τους συμμάχους, όχι ότι φοβούνταν τους συμμάχους.
(γι' αυτό και η Φιλιππάκη προτιμά να το λέει περιφερειακό θεμα και όχι αντικείμενο).

Αντίθετα, στις προτάσεις που συζητάμε με τα αισθητικά και γνωστικά ρήματα η αιτιατική δίπλα στο συνδετικό απαρέμφατο δείχνει τον δέκτη. Κάποιος βλέπει ή ξέρει κάποιον υπό μια ιδιότητα, σε μια κατάσταση. Κι αυτό φαίνεται και από το ότι εκφράζεται με αυτοπαθή αντωνυμία που συνηθίζεται για τον δέκτη.
Δες κι εδώ:
εὑρήσετε σφᾶς αὐτοὺς ἡμαρτηκότας (εἶναι) τὰ μέγιστα




Τώρα τι να σου πω... Έτσι βλέπω τα πράγματα.


ΥΓ.1 Στα νέα ελληνικά δεν έχουμε κατηγορηματικές μετοχές σε ενεστώτα.
Όταν λοιπόν εσύ διαβάζεις "τῶν δὲ Μένωνος στρατιωτῶν ξύλα σχίζων τις ὡς εἶδε Κλέαρχον διελαύνοντα.", αυτομάτως στο μυαλό σου την ερμηνεύεις έτσι όπως το έγραψες: "κάποιος από τους στρατιώτες του Μένωνος είδε τον Κλέαρχο να διασχίζει έφιππος το στρατόπεδο".
Δηλαδή, παύεις ασυνείδητα να αντιμετωπίζεις τη μετοχή ως όρο που εκφράζει κατάσταση.
Γι' αυτό εξ αρχής έδωσα παράδειγμα με μετοχή παρακειμένου. Άλλη αίσθηση έχει το "σε βλέπω κουρασμένο" (τετελεσμένη κατάσταση), άλλη το "σε βλέπω να έχεις κουραστεί" (τετελεσμένη ενέργεια).

ΥΓ2. Δες και ο Smyth πώς υπογραμμίζει ότι η πρωταρχική χρήση της κατηγορηματικής μετοχής είναι να δηλώνει κατάσταση και συνεπαγωγικά μόνο δηλώνει γεγονός.
2109. The use of the participle to represent a dependent statement comes from its circumstantial use.
Thus, in οὐ γὰρ ᾔδεσαν αὐτὸν τεθνηκότα
(2106), τεθνηκότα agrees with the object of ᾔδεσαν; and from they did not know him as dead the thought passes into they did not know (the fact) that he was dead.

Το "ἐγὼ ἡδέως ἀκούω Σωκράτους διαλεγομένου (εἶναι)" ανήκει σ' αυτήν την κατηγορία.
Το "ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα (εἶναι)" συμφωνώ ότι δεν ανήκει. Σ' αυτό η αιτιατική δεν είναι αντικείμενο, αλλά μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου. Αυτή η διαφοροποίηση υπήρχε στα ρήματα που είχαν διαφορετική σύνταξη ανάλογα με το αν έδειχναν άμεση ή έμμεση αντίληψη.

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

Στη φράση [ἕως γὰρ ἂν τὰ ὑμέτερα ἔχοντες σφίσιν αὐτοῖς συνειδῶσιν, οὐδέποτε ὑμῖν παύσονται κακονοοῦντες] πώς θα συντάξουμε το ρήμα συνειδῶσιν
α.  τί είναι το σφίσιν αὐτοῖς (έμμεσο αντικείμενο;)
β. το ὑμέτερα (εκτός από αντικείμενο στη μετοχή ἔχοντες)
γ. τα αντικείμενα του συνειδῶσιν ποιά είναι.

[apri]

Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα για όσα λέγαμε πιο πάνω.

Το "συνειδῶσιν" συντάσσεται με τη δοτική σφίσιν αὐτοῖς ως αντικείμενο και την κατηγορηματική μετοχή ἔχοντες ως συμπλήρωμα.

Και πώς ξέρουμε ότι το "σφίσιν αὐτοῖς" είναι το αντικείμενο; Πρώτον, γιατί είναι αυτοπαθής αντωνυμία που δείχνει τον δέκτη της ενέργειας του ρήματος που ταυτίζεται με το υποκείμενο.  Έχουμε άμεση αυτοπάθεια δηλαδή.
Δεύτερον,  γιατί η μετοχή είναι σε ονομαστική, καθώς είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. Θα μπορούσε βέβαια να είναι και σε δοτική συνημμένη στο αντικείμενο. Πάλι όμως το σφίσιν αὐτοῖς θα είχε θέση αντικειμένου του ρήματος και όχι υποκειμένου της μετοχής.
Βλ Smyth 2108
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text;jsessionid=F9385BB9CE5B40A31AA52751D8BB73AF?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0007%3Asmythp%3D2108

Το " τα υμέτερα" είναι αντικείμενο της μετοχής.

Το νόημα ειναι:
Έως ότου έχουν συνείδηση ότι κατέχουν την περιουσία σας, δεν θα σταματήσουν να σας επιβουλεύονται (να έχουν κακές προθέσεις για εσάς).

Εδώ ο ομιλητής υποστηρίζει ότι, όταν κάποιος κατέχει παράνομα την περιουσία κάποιων, λόγω ανασφάλειας έχει μονίμως κακές προθέσεις απέναντι στους νόμιμους ιδιοκτήτες που μπορεί να διεκδικήσουν να την πάρουν πίσω. Με λίγα λόγια, τους θεωρεί ως απειλή για τα συμφέροντα του και γι' αυτό θέλει να τους καταστρέψει.

[Dwrina]

Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα για όσα λέγαμε πιο πάνω.

Το "συνειδῶσιν" συντάσσεται με τη δοτική σφίσιν αὐτοῖς ως αντικείμενο και την κατηγορηματική μετοχή ἔχοντες ως συμπλήρωμα.

Και πώς ξέρουμε ότι το "σφίσιν αὐτοῖς" είναι το αντικείμενο; Πρώτον, γιατί είναι αυτοπαθής αντωνυμία που δείχνει τον δέκτη της ενέργειας του ρήματος που ταυτίζεται με το υποκείμενο.  Έχουμε άμεση αυτοπάθεια δηλαδή.
Δεύτερον,  γιατί η μετοχή είναι σε ονομαστική, καθώς είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος.

Το σύνοιδα όμως είναι άλλη περίπτωση. Το ρήμα σημαίνει "μοιράζομαι κάτι (μια γνώση) με κάποιον" (και από εκεί "γνωρίζω κάτι για κάποιον") και είναι δίπτωτο, συντάσσεται και με δοτ προσώπου + αιτιατική πράγματος. Επίσης συντάσσεται και με δοτική (αυτοπαθούς αντωνυμίας) + ειδική πρόταση (δεν έχω τώρα παράδειγμα, αλλά είμαι σίγουρη για αυτό, γιατί είχα ψάξει πολύ τη σύνταξη αυτού του ρήματος, όταν έκανα σημειώσεις για ανάλυση μετοχών). Ενώ π.χ. το οἶδα ή το ὁρῶ δεν συντάσσεται με αιτιατική + ειδική πρόταση, εκτός αν υπάρχει πρόληψη του υποκειμένου της ειδικής.

[apri]

Ενώ π.χ. το οἶδα ή το ὁρῶ δεν συντάσσεται με αιτιατική + ειδική πρόταση, εκτός αν υπάρχει πρόληψη του υποκειμένου της ειδικής.

Δεν μας ενδιαφέρει αυτό.
Δεν μιλάμε γενικά για τη σύνταξη με ειδική πρόταση ή με ειδικό απαρέμφατο μη συνδετικό.
Μιλάμε για τη σύνταξη αισθητικών ή γνωστικών ρημάτων που δηλώνουν άμεση αντίληψη με συνδετικό απαρέμφατο .
Και το "ορώ" και το "οιδα" δηλώνουν άμεση αντίληψη σε τέτοια σύνταξη.

Όταν λες "ορώ Κυρον ελαύνοντα (είναι)", τον βλέπεις τον Κύρο ως προελαύνοντα, δεν βλέπεις ότι ο Κύρος προελαύνει, δεν μαθαίνεις για τον Κύρο κάτι.

Όταν λέει " οὐ γὰρ ᾔδεσαν αὐτὸν τεθνηκότα", τον αντιλαμβάνονται, τον ξέρουν ως πεθαμένο.
Γι' αυτό και ο Smyth το μεταφράζει "they did not know him as dead".

Αν πεις "ἀκούω Σωκράτους διαλεγομένου (εἶναι)", ακούς τον Σωκράτη ως διαλεγόμενο, δηλαδή να μιλάει.

Αν πεις όμως "ἀκούω Σωκράτην διαλεγομένον (εἶναι)", τότε ναι, ακούς ότι ο Σωκράτης είναι διαλεγόμενος, ότι διαλέγεται.
Εδώ η αιτιατική δεν ελέγχεται από το ρήμα, είναι μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου.

[Dwrina]

Μιλάμε για τη σύνταξη αισθητικών ή γνωστικών ρημάτων που δηλώνουν άμεση αντίληψη με συνδετικό απαρέμφατο .
Και το "ορώ" και το "οιδα" δηλώνουν άμεση αντίληψη σε τέτοια σύνταξη.

Αν πεις "ἀκούω Σωκράτους διαλεγομένου (εἶναι)", ακούς τον Σωκράτη ως διαλεγόμενο, δηλαδή να μιλάει.
Αν πεις όμως "ἀκούω Σωκράτην διαλεγομένον (εἶναι)", τότε ναι, ακούς ότι ο Σωκράτης είναι διαλεγόμενος, ότι διαλέγεται.
Εδώ η αιτιατική δεν ελέγχεται από το ρήμα, είναι μόνο υποκείμενο του απαρεμφάτου.

Α, μιλάς μόνο για άμεση - φυσική αντίληψη! Ναι, σε αυτήν την περίπτωση η γενική ή η αιτιατική με το ὀρῶ είναι αντικείμενο του ρήματος.

Με το οἶδα όμως πότε έχουμε άμεση αντίληψη;

Το "ρήμα ελέγχου", που αναφέρεις κάπου, πώς ακριβώς ορίζεται;