Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Μπορείς να πεις και τὸ δὲ πλέον αὐτῶν πολέμιον ἡγεῖσθαι.

Νομίζω πως αυτό είναι η καλύτερη ιδέα, γιατί το "αυτών" περιλαμβάνει και το πλοίο και τους επιβαίνοντες σ' αυτό. Και είναι κάτι που θα μπορούσε να παραλειφθεί ως ευκόλως εννοούμενο.

[PDE ads]

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

ὁ γὰρ τῆς Ἀσίας βασιλεὺς οὐκ ἀγαπῶν τοῖς ὑπάρχουσιν ἀγαθοῖς, ἀλλ' ἐλπίζων καὶ τὴν Εὐρώπην δουλώσεσθαι, ἔστειλε πεντήκοντα μυριάδας στρατιάν. ἡγησάμενοι δέ, εἰ τήνδε τὴν πόλιν ἢ ἑκοῦσαν φίλην ποιήσαιντο ἢ ἄκουσαν καταστρέψαιντο, ῥᾳδίως τῶν πολλῶν Ἑλλήνων ἄρξειν, ἀπέβησαν εἰς Μαραθῶνα, νομίσαντες οὕτως ἂν ἐρημοτάτους εἶναι συμμάχων τοὺς  Ἕλληνας, εἰ ἔτι στασιαζούσης τῆς Ἑλλάδος ᾧτινι χρὴ τρόπῳ τοὺς ἐπιόντας ἀμύνασθαι, τὸν  κίνδυνον ποιήσαιντο. [Λυσ. Επιτάφιος 21].
Με προβληματίζουν εδώ οι πλάγιοι υποθετικοί λόγοι:
τι είναι συντακτικά το μυριάδας;
τί είδους υποθετικός λόγος (πλάγιος) θα προκύψει από το σχήμα [εἰ ποιήσαιντο - ἄρξειν;]. Εγώ το βλέπω προσδοκώμενο [ἄν ποιήσωμεν- ἄρξομεν].
τί μετοχή θα είναι το στασιαζούσης (χρονική από το ἔτι ή αιτιολογική;]
το στασιάζω παίρνει αντικείμενο πλάγια ερώτηση;
Ο άλλος υποθετικός λόγος θα  είναι το ίδιο με τον προηγούμενο; [εἰ ποιήσαιντο - εἶναι ἄν] η θα τον θεωρήσουμε απλή σκέψη; Τότε δεν είναι κάπως ανακόλουθο το σχήμα;

[Dwrina]

τι είναι συντακτικά το μυριάδας;

Δες εδώ, https://www.pde.gr/index.php?topic=5194.1092, απάντηση 1095 κ.ε.

[Dwrina]

ὁ γὰρ τῆς Ἀσίας βασιλεὺς οὐκ ἀγαπῶν τοῖς ὑπάρχουσιν ἀγαθοῖς, ἀλλ' ἐλπίζων καὶ τὴν Εὐρώπην δουλώσεσθαι, ἔστειλε πεντήκοντα μυριάδας στρατιάν. ἡγησάμενοι δέ, εἰ τήνδε τὴν πόλιν ἢ ἑκοῦσαν φίλην ποιήσαιντο ἢ ἄκουσαν καταστρέψαιντο, ῥᾳδίως τῶν πολλῶν Ἑλλήνων ἄρξειν, ἀπέβησαν εἰς Μαραθῶνα, νομίσαντες οὕτως ἂν ἐρημοτάτους εἶναι συμμάχων τοὺς  Ἕλληνας, εἰ ἔτι στασιαζούσης τῆς Ἑλλάδος ᾧτινι χρὴ τρόπῳ τοὺς ἐπιόντας ἀμύνασθαι, τὸν  κίνδυνον ποιήσαιντο. [Λυσ. Επιτάφιος 21].
Με προβληματίζουν εδώ οι πλάγιοι υποθετικοί λόγοι:

Ο ένας υ.λ. είναι εἰ  ποιήσαιντο ἢ  καταστρέψαιντο … ἄρξειν και είναι του προσδοκώμενου.
Ο άλλος είναι εἰ ποιήσαιντο ….ἂν εἶναι και είναι της απλής σκέψης.

Το στασιαζούσης είναι χρονική μετοχή και η πρόταση από αυτό πλάγια ερωτηματική.

[PDE ads]

[apri]

ἔστειλε πεντήκοντα μυριάδας στρατιάν. [Λυσ. Επιτάφιος 21].

τι είναι συντακτικά το μυριάδας;

Όντως, το είχαμε συζητήσει ξανά με τη Dwrina και το είχα ξεχάσει.

Το έψαξα τώρα εκ των υστέρων και βρήκα μια βιβλιογραφική επιβεβαίωση.

Η Ε.Φιλιππάκη στη Γραμματική της συγκαταλέγει στα απόλυτα αριθμητικά τα ομαδικά αριθμητικά ουσιαστικά (σ. 108), τα οποία διακρίνει περαιτέρω σε: α) περιληπτικά σε -άδα (πχ δεκάδα) και β) προσεγγιστικά σε -αριά (πχ σαρανταριά).

Και στο κομμάτι της σύνταξης αυτών (σ.291-292) γράφει ότι τα περιληπτικά ουσιαστικά συντάσσονται με γενική, αλλά αυτά που δηλώνουν μεγαλύτερους στρογγυλούς αριθμούς (δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες, μυριάδες) μπορούν να προσδιορίσουν ένα ουσιαστικό στην ίδια πτώση (πχ χιλιάδες πουλιά).
Δηλαδή, συμπεριφέρονται συντακτικά όπως τα αριθμητικά επίθετα, που προσδιορίζουν ως επιθετικοί προσδιορισμοί το ουσιαστικό.
Και η αλήθεια είναι ότι δεν νομίζω ότι αντιλαμβάνεται κανείς συντακτική διαφορά μεταξύ του "τρεις άνθρωποι" και του "τρεις χιλιάδες άνθρωποι".

Στο αρχαίο κείμενο το ουσιαστικό "στρατιά" δεν είναι στον πληθυντικό, είναι όμως κι αυτό περιληπτικό και δηλώνει πλήθος. Οπότε κι εδώ έχεις ένα περιληπτικό αριθμητικό μπροστά του να το προσδιορίζει.

[Dwrina]

Και στο κομμάτι της σύνταξης αυτών (σ.291-292) γράφει ότι τα περιληπτικά ουσιαστικά ...  αλλά αυτά που δηλώνουν μεγαλύτερους στρογγυλούς αριθμούς (δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες, μυριάδες) μπορούν να προσδιορίσουν ένα ουσιαστικό στην ίδια πτώση (πχ χιλιάδες πουλιά).
Δηλαδή, συμπεριφέρονται συντακτικά όπως τα αριθμητικά επίθετα, που προσδιορίζουν ως επιθετικοί προσδιορισμοί το ουσιαστικό.

Γνωρίζεις αν αυτή η σύνταξη συνηθιζόταν και στην αρχαία Ελληνική; Γιατί ο Sali είχε γράψει ότι στο κριτικό υπόμνημα υπάρχει διόρθωση στρατιᾶς.

[apri]

Το LSJ παραθέτει μια αναφορά από τον Ρήσο του Ευριπίδη "μύριᾱδ̣ας τε πόλεις ἀνδρῶν ἀγάθων ἐκένωσεν.”(στιχ 913).

Και το λεξικό του Κριαρά για τα μεσαιωνικά ελληνικά λέει στο λήμμα:
Η λ. ως επίθ. (η χρ. ήδη αρχ.) = αναρίθμητος.

Άρα, σίγουρα η standard χρήση ήταν να λειτουργεί ως ουσιαστικό με γενική. Φαίνεται όμως ότι με την πάροδο του χρόνου άρχισε να λειτουργεί ως επίθετο, πιθανόν γιατί μια apposition σαν το "μυριάδες πόλεις" ήταν δύσκολα διακριτή από το "μυρίαι πόλεις" και τελικά η χρήση αυτή επικράτησε.

Ίσως, στον Λυσία και στον Ευριπίδη να έχουμε πρώιμα δείγματα αυτής της αλλαγής.
Θα μπορούσε βέβαια οι δυο αυτές γραφές να είναι και "δουλειά" των μεσαιωνικών αντιγραφέων, που αντί για γενική έγραψαν αυτό που συνηθιζόταν στην εποχή τους.
Στον Ευριπίδη όμως το "πόλεων", παρότι μετρικά θα μπορούσε να είναι ισότιμο με τις "πόλεις", θα δημιουργούσε μια συσσώρευση γενικών (πόλεων ανδρων αγαθών). Πιο πιθανό είναι να είναι γνήσια η γραφή "πόλεις".

[Sali]

Γνωρίζεις αν αυτή η σύνταξη συνηθιζόταν και στην αρχαία Ελληνική; Γιατί ο Sali είχε γράψει ότι στο κριτικό υπόμνημα υπάρχει διόρθωση στρατιᾶς.

Ένας σχολιαστής του Λυσία έχει υιοθετήσει τη γραφή στρατιᾶς και λέει ότι αν το στρατιὰν είναι σωστό, stands in apposition. Αλλά το μυριάδας λειτουργεί, έστω σπανίως, και ως επίθετο· αυτό επιβεβαιώνεται και από τα λεξικά Montanari και Cambridge.

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

[ὕστερον δὲ Πελοποννησίων διατειχιζόντων τὸν Ἰσθμόν, καὶ ἀγαπώντων μὲν τῇ σωτηρίᾳ, νομιζόντων δ' ἀπηλλάχθαι τοῦ κατὰ θάλατταν κινδύνου, καὶ διανοουμένων τοὺς ἄλλους  Ἕλληνας περιιδεῖν ὑπὸ τοῖς βαρβάροις γενομένους,  ὀργισθέντες Ἀθηναῖοι συνεβούλευον αὐτοῖς, εἰ ταύτην τὴν γνώμην ἕξουσι, περὶ ἅπασαν τὴν Πελοπόννησον τεῖχος περιβαλεῖν· εἰ γὰρ αὐτοὶ ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων προδιδόμενοι μετὰ τῶν βαρβάρων ἔσονται, οὔτ' ἐκείνοις δεήσειν χιλίων νεῶν οὔτε τούτους ὠφελήσειν τὸ ἐν Ἰσθμῷ τεῖχος Λυς. Επιτάφιος 45]
Πώς λειτουργεί ο πλάγιος λόγος στο κομμάτι αυτό:
Το αντικείμενο της μετοχής διανοουμένων είναι προφανώς το περιιδεῖν. Είναι τελικό ή ειδικό το απαρέμφατο και πώς θα ήταν στον ευθύ λόγο [περιείδομεν (= αδιαφορήσαμε;)  ή  περιίδωμεν (= ας αδιαφορήσουμε…)]
Η μετοχή γενομένους θα είναι κατηγορηματική και θα  έχουμε πλάγιο λόγο κρίσης; [ Ευθύς λόγος: ἐγένοντο;]. Υπάρχει περίπτωση η μετοχή γενομένους να είναι υποθετική [ δε μας ενδιαφέρει και τόσο πολύ αν οι άλλοι Έλληνες υποδουλωθούν στους βαρβάρους]
Το περιβαλεῖν είναι πλάγιος λόγος επιθυμίας; Ο ανεξάρτητος υποθετικός λόγος θα είναι [εἰ ἕξετε- περιβάλετε (= προστακτική Αορίστου)]
Τα απαρέμφατο δεήσειν και ὠφελἠσειν  θα εξαρτηθούν από το συνεβούλευον (= τελικά)  ή θα εννοήσουμε ένα λεκτικό ρήμα εἶπον και άρα ειδικά.
Το ἐκείνοις (τοῖς Πέρσαις;)  τί θα είναι συντακτικά (το δέω συντάσσεται με δοτική;)

[Dwrina]

Το περιιδεῖν είναι τελικό απαρέμφατο.

Η μετοχή γενομένους είναι κατηγορηματική, αλλά όχι του πλαγίου λόγου.
 
Το περιβαλεῖν, ναι, είναι πλάγιος λόγος επιθυμίας και ο ευθύς είναι όπως τον έγραψες.

Το ἐκείνοις είναι δοτική προσωπική από το απρόσωπο δεήσειν.

Για το δεήσειν και ὠφελήσειν μάλλον πρέπει να εννοήσουμε κάποιο λεκτικό ρήμα εξάρτησης.

[apri]

Ένας σχολιαστής του Λυσία έχει υιοθετήσει τη γραφή στρατιᾶς και λέει ότι αν το στρατιὰν είναι σωστό, stands in apposition. Αλλά το μυριάδας λειτουργεί, έστω σπανίως, και ως επίθετο· αυτό επιβεβαιώνεται και από τα λεξικά Montanari και Cambridge.

Apposition είναι σε κάθε περίπτωση, αν είναι "στρατιάν", γιατί είναι δύο ουσιαστικά στη σειρά.

Υπάρχουν όμως δύο γενικές κατηγορίες apposition.

H μια είναι η non restrictive, όπου τα δυο ουσιαστικά είναι χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους, καθώς αποτελούν εναλλακτική περιγραφή το ένα του άλλου. Γι' αυτό χωρίζονται με κόμμα.
Εδώ ανήκει η παράθεση (descriptive apposition κατά τον Smyth), η επεξήγηση (explanatory apposition) και η επιμεριστική παράθεση (partitive apposition).


Η άλλη είναι η restrictive, που τα δυο ουσιαστικά είναι στενά συνδεδεμένα και δεν χωρίζονται με κόμμα, γιατί το ένα περιορίζει το άλλο δηλώνοντας κάποια ιδιότητα (π.χ αξίωμα, εθνικότητα, ηλικία, επάγγελμα) ή ονομασία (πχ γεωγραφικό όνομα).
Ο Smyth την ονομάζει attributive apposition.
πχ ο Έλληνας πολίτης, η βασίλισσα Ελισάβετ, ο Νείλος ποταμός, οι άνδρες Αθηναίοι, ο στρατηγός ανήρ, urbs Roma.
Τέτοια apposition είναι και οι δεικτικές αντωνυμίες μαζί με ουσιαστικά και γι' αυτό λέμε ότι λειτουργούν σαν επιθετικοί προσδιορισμοί σ' αυτά.

Ε, με τα περιληπτικά αριθμητικά έχουμε τέτοια apposition. Δηλαδή, στο "μυριάδες στρατιώτες" τα δυο ουσιαστικά είναι σε restrictive/attributive apposition και γι' αυτό δεν χωρίζονται με κόμμα και θεωρούμε ότι τα αριθμητικά ουσιαστικά λειτουργούν σαν επίθετα.

Η ιδιαιτερότητα στο κείμενο του Λυσία είναι ότι δεν έχει ουσιαστικό στον πληθυντικό (όπως είναι το "μυριάδες πόλεις" του Ευριπίδη). Είναι περιληπτικό ουσιαστικό (στρατιά).
Ή έχουμε μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση apposition (σαν το νεοελληνικό "χιλιάδες κόσμος") ή είναι φθαρμένη γραφή και η αρχική ήταν "στρατιάς", όπως υποθέτει ο σχολιαστής που αναφέρεις.

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

κἀκεῖνο δ' ἐνθυμεῖσθε, ὅτι ὁ θεὶς τὸν περὶ τῶν δοκιμασιῶν νόμον οὐχ ἥκιστα περὶ τῶν ἐν ὀλιγαρχίᾳ ἀρξάντων ἕνεκα ἔθηκεν, ἡγούμενος δεινὸν εἶναι, εἰ δι' οὓς ἡ δημοκρατία κατελύετο, οὗτοι ἐν τῇ αὐτῇ πολιτείᾳ πάλιν ἄρξουσι, καὶ κύριοι γενήσονται τῶν νόμων καὶ τῆς πόλεως, ἣν πρότερον παραλαβόντες οὕτως αἰσχρῶς καὶ δεινῶς ἐλωβήσαντο. [Λυσ. Περί Ευάνδρου..., 10].  Μερικές απορίες: 
α. Μια  αναφορική προσδιοριστική μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως παράθεση όπως την ἣν πρότερον παραλαβόντες οὕτως αἰσχρῶς καὶ δεινῶς ἐλωβήσαντο  εδώ πέρα; ( ο πλήρης χαρακτηρισμός πώς θα είναι;)
β. Η αιτιολογική υποτιθέμενης αιτιολογίας εφόσον είναι επιρρηματική γιατί λειτουργεί και ως ως υποκείμενο σε απρόσωπη έκφραση; [δεινὸν εἶναι, εἰ  οὗτοι ἐν τῇ αὐτῇ πολιτείᾳ πάλιν ἄρξουσι, καὶ κύριοι γενήσονται τῶν νόμων καὶ τῆς πόλεως,]
γ.  το ἀρξάντων ἕνεκα   δηλώνει αιτία ή σκοπό;

[Sali]

α. Μια  αναφορική προσδιοριστική μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως παράθεση όπως την ἣν πρότερον παραλαβόντες οὕτως αἰσχρῶς καὶ δεινῶς ἐλωβήσαντο  εδώ πέρα; ( ο πλήρης χαρακτηρισμός πώς θα είναι;)

Και βέβαια μπορούμε· αυτό συμφωνεί πλήρως και με το σχολικό Συντακτικό (Μπίλλα 192, 3.δ, σελ. 167). Το προσδιοριζόμενο εδώ (τῆς πόλεως) είναι εκ των προτέρων γνωστό στον δέκτη του μηνύματος, οπότε η αναφορική πρόταση παρέχει πληροφορίες όχι αναγκαίες για την ταυτότητα του όρου αναφοράς, όπως ισχύει για την παράθεση. Ο πλήρης χαρακτηρισμός: αναφορική πρόταση προσδιοριστική στον όρο τῆς πόλεως ως παράθεση σ' αυτόν.

β. Η αιτιολογική υποτιθέμενης αιτιολογίας εφόσον είναι επιρρηματική γιατί λειτουργεί και ως ως υποκείμενο σε απρόσωπη έκφραση; [δεινὸν εἶναι, εἰ  οὗτοι ἐν τῇ αὐτῇ πολιτείᾳ πάλιν ἄρξουσι, καὶ κύριοι γενήσονται τῶν νόμων καὶ τῆς πόλεως,]

Διότι οι προτάσεις αυτές γενικώς έχουν και ονοματικό χαρακτήρα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η απρόσωπη έκφραση δεινὸν εἶναι δεν μπορεί να μείνει ακάλυπτη από πλευράς υποκειμένου· η αιτιολογική πρόταση καλύπτει αυτήν την ανάγκη. Δες επίσης το σχολικό Συντακτικό (Μπίλλα 179, 1, Παρατήρ. β, σελ. 153).

γ.  το ἀρξάντων ἕνεκα   δηλώνει αιτία ή σκοπό;

Πιο πολύ σκοπό μου φαίνεται παρά αιτία. Αλλά αυτά τα δύο συχνά συγχέονται.

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

καὶ εἰ μὲν βουλεύσων νυνὶ ἐδοκιμάζετο καὶ ὡς ἱππευκότος αὐτοῦ ἐπὶ τῶν τριάκοντα τοὔνομα ἐν ταῖς σανίσιν ἐνεγέγραπτο, καὶ ἄνευ κατηγόρου ἂν αὐτὸν ἀπεδοκιμάζετε

Tί μετοχή είναι το ὡς ἱππευκότος;  Δε μού ταιριάζει για αιτιολογική. Περισσότερο τη βλέπω για κατηγορηματική του πλαγίου λόγου, αλλά δεν ξέρω αν το ρήμα  ἐνεγέγραπτο  δέχεται κατηγορηματική μετοχή.
Το αὐτοῦ είναι γενική επεξηγηματική στο ὄνομα ή απλά γενική κτητική;