Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Στη δεύτερη περίπτωση το τοὺς πολεμίους είναι αντικείμενο κατά πρόληψη στο είχε.

Πώς θα το πεις αντικείμενο όμως, αφού το "έχει" εδώ έχει υπαρκτική σημασία; 

[PDE ads]

[Spes]

Καλή σκέψη, δεν το είχα σκεφτεί έτσι!
Το κίνδυνος είχε μου φαίνεται ότι είναι έκφραση κατ'αναλογία του φόβος είχε, δηλαδή με την έννοια του διακατείχε/κατέλαβε.
Εξάλλου και ο κανόνας για την πρόληψη λέει ότι το υποκείμενο της δευτερεύουσας τίθεται ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας...Νομίζω ότι θα τα μπέρδευε τα παιδιά κάτι διαφορετικό!
Πάντως το συντακτικό αναφέρει ότι οι ενδοιαστικές τίθενται ως αντικείμενο σε εκφράσεις φόβου, όπως κίνδυνος ἔχει...Άρα το ἔχει λειτουργεί μάλλον ως μεταβατικό ρήμα παρά ως συνδετικό σε αυτή την έκφραση.
 

[apri]

Ναι, γνωρίζω τον κανόνα, γι' αυτό μου έκανε εντύπωση και η πρόταση.

Μπορεί βέβαια να συμβαίνει κάτι άλλο τώρα που το σκέφτομαι. Μπορεί στα αρχαία ελληνικά να μπορούσαν να πουν "κίνδυνος καταλαμβάνει/κατέχει κάποιον", όπως έλεγαν "θυμός κατέχει κάποιον". Οπότε σ' αυτήν την περίπτωση δικαιολογούμαστε να πούμε "τους πολεμίους" αντικείμενο επιβεβαιώνοντας τον κανόνα.

Αν έχεις πρόχειρο λεξικό ή κάποιο σώμα κειμένων, μπορείς να αναζητήσεις αν ισχύει αυτό το ενδεχόμενο.

[Spes]

Ισχύει!

[PDE ads]

[sophia22]

apri και Spes σας ευχαριστώ πολύ για τις απαντήσεις σας!

[apri]

Ισχύει!

[Sali]

β.΄Κίνδυνος εἶχε τοὺς πολεμίους μὴ ἀμφοτέρωθεν κυκλωθεῖεν.
Η δευτερεύουσα ενδοιαστική πρόταση είναι υποκείμενο στην απ΄ροσωπη έκφραση Κίνδυνος εἶχε . Το τοὐς πολεμίους τι είναι;

Θα ήθελα εδώ να προτείνω κάτι "τολμηρό", πλην όμως λογικό (κατά τη γνώμη μου). Γιατί να μη θεωρήσουμε την ενδοιαστική πρόταση συμπλήρωμα του ουσιαστικού "κίνδυνος"; Η έλλειψη κόμματος μετά το "τοὺς πολεμίους" δείχνει, καθώς φαίνεται, τη διάθεση του εκδότη να συνάψει στενά την πρόταση με προηγούμενη λέξη (αλλιώς θα μπορούσαμε να δεχτούμε την πρόταση ως επεξήγηση στο "κίνδυνος"). Τέτοιες συντάξεις με ουσιαστικές προτάσεις ως συμπληρώματα ουσιαστικών ή επιθέτων σπανίζουν, αλλά σίγουρα υπάρχουν. Προσέξτε τέσσερα παραδείγματα (περιμένω γνώμες):
1. Ξενοφ. ΚΑ 4.1.6 [με ενδοιαστική πρότ.] "Οὐδεὶς κίνδυνος ἐδόκει εἶναι μή τις...ἐκ τοῦ ὄπισθεν ἐπίσποιτο". Εδώ δεν μπορούμε να πούμε ότι το "κίνδυνος εἶναι" αποτελεί απρόσωπη έκφραση, γιατί, αν συνέβαινε αυτό, το ουσιαστικό έπρεπε οπωσδήποτε να είναι σε αιτιατική ("κίνδυνον εἶναι"). Στην κύρια πρόταση το "κίνδυνος" είναι υποκ. του ρ. "ἐδόκει", τυπικώς δε εννοείται και στο "εἶναι".
2. Θουκυδ. 1.136.2 [με πλάγια ερώτηση] "καὶ διωκόμενος (Θεμιστοκλῆς)...κατὰ πύστιν ᾗ χωροίη..." (=...σύμφωνα με πληροφορίες για το πού πήγαινε). Εδώ τα πράγματα είναι ολοφάνερα: η πλάγια ερώτηση εξαρτάται αποκλειστικά από το ουσιαστικό "πύστιν".
3. Ξενοφ. Απομν. 1.1.6 [με πλάγια ερώτηση] "περὶ δὲ τῶν ἀδήλων ὅπως ἀποβήσοιτο..." (= σχετικά μ' αυτά που ήταν άγνωστο πώς θα καταλήξουν...). Και εδώ η σύνταξη δεν επιτρέπει παρά να εξαρτήσουμε την πλάγια ερώτηση από το επίθετο "ἀδήλων".
4. Πλάτ. Νόμ. 880 d [με πλάγια ερώτηση συνοδευόμενη από άρθρο] "Νόμοι δέ,..., οἱ μὲν τῶν χρηστῶν ἀνθρώπων ἕνεκα γίγνονται, διδαχῆς χάριν τοῦ τίνα τρόπον ὁμιλοῦντες ἀλλήλοις ἂν φιλοφρόνως οἰκοῖεν". Και εδώ είναι φανερό ότι η "έναρθρη" πλάγια ερώτηση εξαρτάται από το "διδαχῆς" ως γενική αντικειμενική.
Υπάρχουν και ανάλογα παραδείγματα με ειδικές προτάσεις, αλλά αυτή τη στιγμή δεν τα έχω διαθέσιμα.

[Sali]

Μόλις "ανακάλυψα" και ανάλογα παραδείγματα με ειδικές προτάσεις:
1. Δημοσθ. περί των εν Χερ., 49 "εἰ μὲν γάρ ἐστί τις ἐγγυητὴς ὑμῖν θεῶν...ὡς οὐκ ἐπ' αὐτοὺς ὑμᾶς τελευτῶν ἐκεῖνος ἥξει...". Η ειδ. πρότ. από το "ἐγγυητής".
2. Θουκυδ. 5.64.1 "ἀφικνεῖται αὐτοῖς ἀγγελία ὅτι...ἀποστήσεται αὐτῶν Τεγέα". Η ειδ. πρότ. από το "ἀγγελία".
3. Θουκυδ. 5.42.1 "οἱ πρέσβεις τῶν Λακεδαιμονίων...τὸ μὲν Πάνακτον...καθῃρημένον ηὗρον, ἐπὶ προφάσει ὡς ἦσάν ποτε...ὅρκοι παλαιοί...". Η ειδ. πρότ. από το "προφάσει".
Κατά τη γνώμη μου, δεν έχει κανένα νόημα να εγκλωβίζουμε τέτοιες συντάξεις στα καθιερωμένα από τη σχολική ανάλυση σχήματα. Είναι απολύτως φυσιολογικό, αν και σπάνιο, οι ουσιαστικές προτάσεις να εξαρτώνται και από ρηματικά ουσιαστικά ή ρηματικά επίθετα.

[apri]

Θα ήθελα εδώ να προτείνω κάτι "τολμηρό", πλην όμως λογικό (κατά τη γνώμη μου). Γιατί να μη θεωρήσουμε την ενδοιαστική πρόταση συμπλήρωμα του ουσιαστικού "κίνδυνος";

[Sali]

[MARKOS]

Το "ώρα εστι" ειναι απροσωπη εκφραση; 

[firiki]

Το "ώρα εστι" ειναι απροσωπη εκφραση; 

ναι

[MARKOS]

Και τότε το "κινδυνος έχει" γιατι να μην είναι απροσωπη εκφραση;

[apri]

Και τότε το "κινδυνος έχει" γιατι να μην είναι απροσωπη εκφραση;

Μη βλέπεις μόνο τη μορφολογική ομοιότητα, δηλαδή το ότι έχουμε παντού ουσιαστικό+ρήμα+απαρέμφατο.

Στο "κίνδυνος έχει+όνομα" έχουμε την ακολουθία  Υ+Ρ+Α.
Πώς θα πεις αντικείμενο το όνομα (πολεμίους) αν το "έχει" το εντάξεις σε περίφραση με το "κίνδυνος";

Σε φράσεις όπως π.χ "όνειδος εστί+απαρέμφατο" στην πραγματικότητα το "όνειδος" λειτουργεί ως κατηγορούμενο στο απαρέμφατο. Ωστόσο, συνήθως παίρνουμε όλη την έκφραση μαζί (όνειδος εστί) και λέμε ότι έχουμε απρόσωπη έκφραση, επειδή το υποκείμενο της είναι απαρέμφατο (άρα, λέξη που δεν δηλώνει πρόσωπο).

Στο "ώρα εστί" κατά τη γνώμη μου έχουμε διαφορετική περίπτωση.
Το απαρέμφατο που ακολουθεί κατ' εμέ παίζει το ρόλο του απαρεμφάτου του σκοπού/αποτελέσματος.
Σκέψου στα νέα ελληνικά ένα παρόμοιο παράδειγμα: είναι ώρα/καιρός/ευκαιρία (για) να φύγουμε.
Έχει καμία σχέση με το "είναι άδικο να φύγουμε"; Θα έλεγα καμία.
Ωστόσο, φαντάζομαι πως λόγω ομοιότητας με άλλες εκφράσεις όπως το "όνειδος εστί", τη λέμε κι αυτή απρόσωπη έκφραση.