Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[apri]

Αν και η άποψή σου έχει λογική, νομίζω πως εδώ θα συμφωνήσω με τον Γρηγορόπουλο. Η περίπτωση ανήκει σ' αυτό που πραγματεύεται ο Smyth, 1077, και ο Κύννερος, 543, 7, σελ. 1030 (Β΄τόμος), όπου η γενική συγκριτική (ουσιαστικού, επιθέτου, μετοχής) αποτελεί σύμπτυξη ολόκληρης πρότασης: τοῦ ὄντος, τοῦ δέοντος, τοῦ εἰωθότος, τοῦ προσήκοντος, τοῦ δικαίου, τοῦ καιροῦ, τῆς φύσεως κ.ά. Καλό παράδειγμα από τον Πλάτωνα (Πολιτ.410 d): οἱ γυμναστικῇ ἀκράτῳ χρώμενοι ἀγριώτεροι τοῦ δέοντος ἀποβαίνουσι.

Δεν αποκλείω καθόλου να ισχύει αυτό που λες. Απλώς, στην πρόταση του Ισοκράτη μπορείς να εννοήσεις ως β' όρο σύγκρισης το "φρόνημα", που είναι και ο α' όρος, ενώ στο παράδειγμα του Πλάτωνα όχι.
Δεν μπορώ να ξέρω όμως τι είχε στο μυαλό του ο Ισοκράτης, οπότε δεν επιμένω.

Άσχετο: Το ξέρεις ότι αυτός ο Ραφαήλ Κύννερος είναι ο Raphael Kuhner; Εγώ το συνειδητοποίησα τώρα τελευταία. Διάβαζα τόσο καιρό στο internet τη μεταφρασμένη γραμματική του στα ελληνικά και νόμιζα ότι ήταν κάποιος Έλληνας λόγιος...

[PDE ads]

[Sali]

Απλώς, στην πρόταση του Ισοκράτη μπορείς να εννοήσεις ως β' όρο σύγκρισης το "φρόνημα", που είναι και ο α' όρος, ενώ στο παράδειγμα του Πλάτωνα όχι.

Αυτό είναι βέβαιο· γι' αυτό και είπα πως η άποψή σου έχει λογική.

Άσχετο: Το ξέρεις ότι αυτός ο Ραφαήλ Κύννερος είναι ο Raphael Kuhner; Εγώ το συνειδητοποίησα τώρα τελευταία. Διάβαζα τόσο καιρό στο internet τη μεταφρασμένη γραμματική του στα ελληνικά και νόμιζα ότι ήταν κάποιος Έλληνας λόγιος...

Ναι, το ήξερα, από τότε κιόλας που σπούδαζα στα Γιάννενα, χάρη στους καθηγητές μου. Είχα αγοράσει από τότε το δίτομο αυτό έργο. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο με έχει βοηθήσει. Δεν με ενοχλεί καθόλου η μετάφραση του Σταθάκη (σε "βαριά" καθαρεύουσα)· εκείνο που με ενοχλεί πιο πολύ είναι η άθλια τυπογραφική εμφάνιση του βιβλίου.

[Dwrina]

H μετοχή φρονήσαντες φαίνεται να είναι αιτιολογική· η λαβόντες δεν με "χαλάει" ως αιτιολογική κι αυτή, αλλά και χρονική να την θεωρήσει κανείς, δεν αποτελεί εμπόδιο η σύνδεσή της με την προηγούμενη· κλασικό παράδειγμα σύνδεσης ανόμοιων μετοχών από το προοίμιο του Θουκυδίδη: "Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τὸν πόλεμον ... ἀρξάμενος εὐθὺς καθισταμένου καὶ ἐλπίσας μέγαν τε ἔσεσθαι..." (η πρώτη χρονική στο ρήμα, η δεύτερη αιτιολογική στην πρώτη).
 

Στο παράδειγμα από τον Θουκυδίδη λες  ότι η δεύτερη μετοχή προσδιορίζει την πρώτη, παρόλο που συνδέονται μεταξύ τους. Έχεις δει να συμβαίνει αυτό και αλλού, εκτός από τον Θουκυδίδη; (Γιατί ήξερα ότι όταν προσδιορίζει η μία την άλλη δεν συνδέονται).
Στο χωρίο από τον Ισοκράτη όμως (μετὰ δὲ ταῦτα μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος, καὶ λαβόντες καὶ τὴν κατὰ γῆν καὶ τὴν κατὰ θάλατταν ἀρχήν, εἰς τοὺς αὐτοὺς κινδύνους κατέστησαν ἡμῖν) μπορεί να συνδέονται ανόμοιες μετοχές που προσδιορίζουν και οι δύο το ρήμα; Βέβαια, νοηματικά θα μπορούσε και εδώ να θεωρηθεί ότι η δεύτερη προσδιορίζει την πρώτη (αφού απέκτησαν την εξουσία και στην ξηρά και στην θάλασσα, υπερηφανεύτηκαν περισσότερο από όσο έπρεπε), αλλά κανείς δεν το μεταφράζει έτσι και ούτε είναι νομίζω ότι είναι συνήθης αυτή η σύνταξη.
Επειδή σε πολλές περιπτώσεις ο ακριβής προδιορισμός μια επιρρηματικής μετοχής προκαλεί δυσχέρειες , θα ήθελα να προσθέσω ότι ο Γρηγορόπουλος κάνει λόγο για διφυείς επιρρηματικές μετοχές, τις οποίες διακρίνει σε χρονικοαιτιολογικές, χρονικουποθετικές, χρονικοτροπικές και αιτιολογικουποθετικές. Αυτό όμως νομίζω ότι δεν διδάσκεται. Λένε βέβαια οι καθηγητές ότι η τάδε μετοχή μπορεί να εκληφθεί π.χ ως χρονική αλλά και ως τροπική, αλλά άλλο είναι αυτό και άλλο ο χαρακτηρισμός μιας μετοχής ως διφυούς.

[Sali]

Στο παράδειγμα από τον Θουκυδίδη λες  ότι η δεύτερη μετοχή προσδιορίζει την πρώτη, παρόλο που συνδέονται μεταξύ τους. Έχεις δει να συμβαίνει αυτό και αλλού, εκτός από τον Θουκυδίδη; (Γιατί ήξερα ότι όταν προσδιορίζει η μία την άλλη δεν συνδέονται).

Ένα παράδειγμα που μου έρχεται αυτή τη στιγμή στο μυαλό προέρχεται και πάλι από τον Θουκυδίδη (Α, 90, 1): Λακεδαιμόνιοι δέ ... ἦλθον πρεσβείᾳ ... τῶν ξυμμάχων ἐξοτρυνόντων (ενν. αὐτοὺς) καὶ φοβουμένων τοῦ τε ναυτικοῦ αὐτὼν τὸ πλῆθος... Η πρώτη αιτιολογική στο ρήμα, η δεύτερη αιτιολογική στην πρώτη. Ίσως στον Θουκυδίδη αυτό να είναι συχνότερο, δεν φαντάζομαι όμως να περιορίζεται σ' αυτόν.

Στο χωρίο από τον Ισοκράτη όμως (μετὰ δὲ ταῦτα μεῖζον φρονήσαντες τοῦ δέοντος, καὶ λαβόντες καὶ τὴν κατὰ γῆν καὶ τὴν κατὰ θάλατταν ἀρχήν, εἰς τοὺς αὐτοὺς κινδύνους κατέστησαν ἡμῖν) μπορεί να συνδέονται ανόμοιες μετοχές που προσδιορίζουν και οι δύο το ρήμα; Βέβαια, νοηματικά θα μπορούσε και εδώ να θεωρηθεί ότι η δεύτερη προσδιορίζει την πρώτη (αφού απέκτησαν την εξουσία και στην ξηρά και στην θάλασσα, υπερηφανεύτηκαν περισσότερο από όσο έπρεπε), αλλά κανείς δεν το μεταφράζει έτσι και ούτε είναι νομίζω ότι είναι συνήθης αυτή η σύνταξη.

Η σύνδεση ανόμοιων επιρρηματικών μετοχών στο ίδιο ρήμα βεβαίως και είναι δυνατή και μάλιστα όχι ιδιαιτέρως σπάνια: Πλάτ. Πολ. 327 a Κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾶ ... προσευξόμενός τε τῇ θεῷ καὶ ἅμα τὴν ἑορτὴν βουλόμενος θεάσασθαι... Τελική η πρώτη, αιτιολογική η δεύτερη· Θουκυδ. V, 39, 3 Λακεδαιμόνιοι δὲ εἰδότες μὲν ὅτι ἀδικήσουσιν Ἀθηναίους ... βουλόμενοι δὲ τὸ Πάνακτον παραλαβεῖν ... ἐποιήσαντο τὴν ξυμμαχίαν... Η πρώτη εναντιωματική, η δεύτερη αιτιολογική.

Επειδή σε πολλές περιπτώσεις ο ακριβής προδιορισμός μια επιρρηματικής μετοχής προκαλεί δυσχέρειες , θα ήθελα να προσθέσω ότι ο Γρηγορόπουλος κάνει λόγο για διφυείς επιρρηματικές μετοχές, τις οποίες διακρίνει σε χρονικοαιτιολογικές, χρονικουποθετικές, χρονικοτροπικές και αιτιολογικουποθετικές. Αυτό όμως νομίζω ότι δεν διδάσκεται. Λένε βέβαια οι καθηγητές ότι η τάδε μετοχή μπορεί να εκληφθεί π.χ ως χρονική αλλά και ως τροπική, αλλά άλλο είναι αυτό και άλλο ο χαρακτηρισμός μιας μετοχής ως διφυούς.

Ο Μπαχαράκης χαρακτηρίζει αυτές τις μετοχές ως πολυσήμαντες. Και, βέβαια, σε μια επιρρηματική μετοχή μπορούν να κρύβονται ακόμη και περισσότερες από δύο σημασίες. Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι επισημάνσεις του Smyth, 2069. Δες το παράδειγμα εκεί. Τι είδους μετοχή άραγε είναι η ἀπειλῶν;
Σίγουρα ο χαρακτηρισμός "διφυείς" ή "πολυσήμαντες" δεν έχει καθιερωθεί, αλλά καλό είναι οι μαθητές να είναι υποψιασμένοι για τέτοια ενδεχόμενα.

[PDE ads]

[apri]

@Dwrina

Μη σε παραξενεύει το γεγονός ότι μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους μετοχές ανόμοιες ή που φαίνεται να προσδιορίζουν διαφορετικούς ρηματικούς τύπους.
Μην ξεχνάς ότι οι μετοχές είναι ρηματικά επίθετα, οπότε ανεξαρτήτως συμφραζομένων δίνουν πάντα μια ιδιότητα στο υποκείμενό τους. Κι αυτές οι ιδιότητες είναι που συνδέονται με το "και".
Βεβαίως, σε κάποια συμφραζόμενα οι μετοχές μπορεί να έχουν και κάποια επιρρηματική χροιά (ενίοτε και δυο) και γι' αυτό είθισται να τις λέμε αυτές "επιρρηματικές". Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με τις αντίστοιχες επιρρηματικές προτάσεις ως προς τη λειτουργία τους στο κείμενο ούτε ότι άφηναν την ίδια αίσθηση στον αρχαίο ομιλητή.

[Dwrina]

@Dwrina

Μην ξεχνάς ότι οι μετοχές είναι ρηματικά επίθετα

Καλά κάνεις και μου το θυμίζεις, γιατί έχω την τάση να το ξεχνάω, δεν το έχω "χωνέψει" ακόμη!

 Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι επισημάνσεις του Smyth, 2069. Δες το παράδειγμα εκεί.

Η συγκεκριμένη παράγραφος είναι πράγματι διαφωτιστική για το  θέμα που συζητούσαμε. Κατά τα άλλα, με μπέρδεψε ο Smyth.
Τις μετοχές τις οποίες εντάσσει στην υποκατηγορία any attendant circumstance   “συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον” having collected an army he laid siege to Miletus” X. A. 1.1.7, παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ λαβόντι ἥκειν ὅσον ἦν αὐτῷ στράτευμα , ἐκέλευσε λαβόντα ἄνδρας ἐλθεῖν ὅτι πλείστους he ordered him to come with all the men he could (or to take . . . and come), εμείς δεν θα τις λέγαμε χρονικές (χρονική την πρώτη, χρονικοϋποθετική την δεύτερη και την τρίτη); Σε τι διαφέρουν από τις χρονικές (τις οποίες αναφέρει ως χωριστή υποκατηγορία); Επίσης, σε τι διαφέρουν από τις τροπικές  οι παρακάτω μετοχές, που εντάσσονται και αυτές στις any attendant circumstance, ενώ παραπάνω ο Smyth έχει ήδη αναφερθεί σε manner και  means,    ἔχων having, ἄγων leading, φέρων carrying (mostly of inanimate objects), χρώμενος using, λαβών taking are used where English employs with. Thus, ““ἔχων στρατιὰν ἀφικνεῖται” he arrives with an army” T. 4.30, βοῇ χρώμενοι with a shout 2. 84 ;

[apri]

Κατά τα άλλα, με μπέρδεψε ο Smyth.
Τις μετοχές τις οποίες εντάσσει στην υποκατηγορία any attendant circumstance   “συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον” having collected an army he laid siege to Miletus” X. A. 1.1.7, παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ λαβόντι ἥκειν ὅσον ἦν αὐτῷ στράτευμα , ἐκέλευσε λαβόντα ἄνδρας ἐλθεῖν ὅτι πλείστους he ordered him to come with all the men he could (or to take . . . and come), εμείς δεν θα τις λέγαμε χρονικές (χρονική την πρώτη, χρονικοϋποθετική την δεύτερη και την τρίτη); Σε τι διαφέρουν από τις χρονικές (τις οποίες αναφέρει ως χωριστή υποκατηγορία); Επίσης, σε τι διαφέρουν από τις τροπικές  οι παρακάτω μετοχές, που εντάσσονται και αυτές στις any attendant circumstance, ενώ παραπάνω ο Smyth έχει ήδη αναφερθεί σε manner και  means,    ἔχων having, ἄγων leading, φέρων carrying (mostly of inanimate objects), χρώμενος using, λαβών taking are used where English employs with. Thus, ““ἔχων στρατιὰν ἀφικνεῖται” he arrives with an army” T. 4.30, βοῇ χρώμενοι with a shout 2. 84 ;

Να σου πω τι περνάει από το μυαλό μου και ίσως ο Sali σε διαφωτίσει περισσότερο.
Αν προσέξεις όλα αυτά τα παραδείγματα, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: όλες οι μετοχές δείχνουν σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο την ώρα της πράξης.

Συμφωνώ μαζί σου ότι κάποιες θα μπορούσαν να εκληφθούν και ως χρονικές.

Όσο για τις τροπικές, δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με αυτές που δηλώνουν κατάσταση. Στα ελληνικά συντακτικά η αλήθεια είναι ότι είθισται την κατάσταση να την εντάσσουμε στον τρόπο, αλλά αν το σκεφθείς λίγο, αυτή είναι μια κάπως καταχρηστική ένταξη.
Σύγκρινε π.χ τις νεοελληνικές προτάσεις "Ήρθε τρέχοντας (=τρόπος) VS   Ήρθε γελαστός ή έχοντας παρέα (=κατάσταση).
Στη δεύτερη περίπτωση μαθαίνεις πραγματικά πώς έγινε η πράξη του ερχομού ή πώς ήταν το υποκείμενο στον ερχομό;

[Dwrina]

Αν προσέξεις όλα αυτά τα παραδείγματα, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: όλες οι μετοχές δείχνουν σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο την ώρα της πράξης.
Όσο για τις τροπικές, δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με αυτές που δηλώνουν κατάσταση. Στα ελληνικά συντακτικά η αλήθεια είναι ότι είθισται την κατάσταση να την εντάσσουμε στον τρόπο, αλλά αν το σκεφθείς λίγο, αυτή είναι μια κάπως καταχρηστική ένταξη.
Σύγκρινε π.χ τις νεοελληνικές προτάσεις "Ήρθε τρέχοντας (=τρόπος) VS   Ήρθε γελαστός ή έχοντας παρέα (=κατάσταση).
Στη δεύτερη περίπτωση μαθαίνεις πραγματικά πώς έγινε η πράξη του ερχομού ή πώς ήταν το υποκείμενο στον ερχομό;

  Σίγουρα υπάρχει κάποια  διαφορά, αλλά, όπως είπες, στα ελληνικά συντακτικά η κατάσταση εντάσσεται στις τροπικές και δεν το βρίσκω κακό αυτό, γιατί δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πάντοτε το τρόπο από την κατάσταση, και ακόμη περισσότερο οι μαθητές. Εξάλλου ο Smyth ονομάζει circumstamtial όλες τις μετοχές που εμείς λέμε επιρρηματικές, άρα θεωρεί ότι όλες δείχνουν (με την ευρεία έννοια προφανώς) κατάσταση / συνθήκες υπό τις οποίες γίνεται κάτι, και στην συνέχεια τις διακρίνει στις διάφορες  υποκατηγορίες. Και από όλες αυτές τις υποκατηγορίες νομίζω ότι ο τρόπος συνδέεται περισσότερο με την κατάσταση (από ότι, για παράδειγμα, ο χρόνος ή η αιτία). Για αυτό μου φαίνεται περιττή η ένταξη των μετοχών άγων, φέρων κ.λπ. σε αυτήν τελευταία υποκατηγορία (any attendant circumstance) και εντελώς ακατανόητη η ένταξη μετοχών που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως χρόνικες, αφού σύμφωνα με τον Smyth όλες οι επιρρηματικές μετοχές δηλώνουν κατάσταση.
Κάτι ανάλογο με έχει προβληματίσει και όταν κοίταζα τις δοτικές προσωπικές στον Smyth. (Μακάρι να μπορούσαμε να "μπούμε" στο μυαλό του!). Τέλος πάντων, το αφήνω το θέμα, γιατί δεν βλέπω να βγαίνει άκρη...

[apri]

Εξάλλου ο Smyth ονομάζει circumstamtial όλες τις μετοχές που εμείς λέμε επιρρηματικές, άρα θεωρεί ότι όλες δείχνουν (με την ευρεία έννοια προφανώς) κατάσταση / συνθήκες υπό τις οποίες γίνεται κάτι, και στην συνέχεια τις διακρίνει στις διάφορες  υποκατηγορίες. Και από όλες αυτές τις υποκατηγορίες νομίζω ότι ο τρόπος συνδέεται περισσότερο με την κατάσταση (από ότι, για παράδειγμα, ο χρόνος ή η αιτία). Για αυτό μου φαίνεται περιττή η ένταξη των μετοχών άγων, φέρων κ.λπ. σε αυτήν τελευταία υποκατηγορία (any attendant circumstance) και εντελώς ακατανόητη η ένταξη μετοχών που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως χρόνικες, αφού σύμφωνα με τον Smyth όλες οι επιρρηματικές μετοχές δηλώνουν κατάσταση.

Κοίτα, όλες οι μετοχές (πλην των επιθετικών που δείχνουν μόνιμη ιδιότητα) δείχνουν την κατάσταση (condition) του υποκειμένου τους την ώρα της πράξης.
Αυτές που λειτουργούν ως συμπλήρωμα του ρηματικού τύπου τις λέμε κατηγορηματικές. Αυτές που απλώς τον προσδιορίζουν, δηλ. οι επιρρηματικές, λειτουργούν περίπου σαν τα επιρρηματικά κατηγορούμενα, δηλ. αφενός αναφέρονται άμεσα στο υποκείμενό τους δείχνοντας την ιδιότητα που είχε κατά την πράξη, αφετέρου δίνουν εμμέσως πληροφορίες για τις συνθήκες/περιστάσεις (circumstances) στις οποίες γίνεται η πράξη, δηλ. τον χρόνο/τρόπο/σκοπό/προϋποθέσεις τέλεσής της.
 
Συμφωνώ μαζί σου ότι δεν χρειαζόταν ο Smyth να εντάξει μετοχές με χρονική χροιά σε ιδιαίτερη κατηγορία ("any attendant circumstance"). Όσο για τις μετοχές "άγων/φέρων" κλπ, παρόλο που δεν δείχνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα με τις λεγόμενες τροπικές, εντάσσονται στην ευρύτερη έννοια του τρόπου τέλεσης της πράξης, οπότε ίσως είναι υπερβολικό να τις ξεχωρίζει μ' αυτόν τον τρόπο. Θα μπορούσε, αν ήθελε, να τις παρουσιάσει ως ιδιαίτερη περίπτωση τροπικών μετοχών.

[primus inter pares]

Τώρα που διαλύεται η ΕΕ, να έχετε το νου σας φιλόλογοι. Θα ζητήσουν να ενταχθούν στο ΠΕ02 και οι απόφοιτοι τμημάτων Ευρωπαϊκών Σπουδών, ως ιστορικοί 

[Sali]

Συμφωνώ μαζί σου ότι δεν χρειαζόταν ο Smyth να εντάξει μετοχές με χρονική χροιά σε ιδιαίτερη κατηγορία ("any attendant circumstance"). Όσο για τις μετοχές "άγων/φέρων" κλπ, παρόλο που δεν δείχνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα με τις λεγόμενες τροπικές, εντάσσονται στην ευρύτερη έννοια του τρόπου τέλεσης της πράξης, οπότε ίσως είναι υπερβολικό να τις ξεχωρίζει μ' αυτόν τον τρόπο. Θα μπορούσε, αν ήθελε, να τις παρουσιάσει ως ιδιαίτερη περίπτωση τροπικών μετοχών.

Ο Goodwin είναι ακόμα πιο αναλυτικός: κατ' αρχάς κατατάσσει σε διαφορετικές κατηγορίες τις μετοχές που δηλώνουν means και αυτές που δηλώνουν manner (MT 835, 836). Επίσης, έχει κι αυτός την κατηγορία any attendant circumstance, όπου προσθέτει: "the participle being merely descriptive" (MT 843). Πολλές μετοχές αυτής της τελευταίας κατηγορίας βρίσκονται σε αόριστο και είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες φιλόλογοι προτιμούν να τις χαρακτηρίζουν χρονικές. Προσπαθώντας να ερμηνεύσω τη σκέψη των Smyth και Goodwin, θα έλεγα ότι αυτές οι μετοχές, κατά τη γνώμη αυτών των διακεκριμένων φιλολόγων, παρά την αδιαμφισβήτητη προτερόχρονη σχέση που έχουν με το ρήμα εξάρτησής τους, θέτουν τη σχέση αυτή στο παρασκήνιο και βγάζουν στο προσκήνιο τις συνθήκες που περιβάλλουν την πράξη του ρήματος εξάρτησης. Φυσικά, όλες οι επιρρηματικές μετοχές εκφράζουν κάποιες συνθήκες - ορθότατα το τόνισε η apri - και όλες έχουν κάποια χρονική σχέση με το ρήμα εξάρτησης. Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι, κατά τους Smyth και Goodwin, όταν η επιρρηματική σχέση της μετοχής με το ρήμα δεν είναι προφανής, η μετοχή "τσουβαλιάζεται" στη γενική κατηγορία any attendant circusmtance. Πρέπει να πω ότι τέτοιες "περιγραφικές" μετοχές, μη ανήκουσες σε κάποια γνωστή κατηγορία, έχω βρει και στα Λατινικά. Προσέξτε: Caes. B.G. III, 1, 5 hic vicus positus in valle, non magna adiecta planitie, altissimis montibus undique continetur (= αυτό το χωριό, ευρισκόμενο μέσα σε μια κοιλάδα, με μια όχι μεγάλη πεδιάδα απλωμένη γύρω του, πανύψηλα βουνά το κυκλώνουν από παντού)· αυτή η απόλυτη αφαιρετική δεν παίζει κανέναν άλλο ρόλο παρά να προσθέτει κάτι στην περιγραφή του τοπίου, είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο Δαυίδ Αντωνίου στα σχόλιά του γράφει: "ἀφαιρ. ἀπόλ." χωρίς άλλον χαρακτηρισμό.
Προσωπικά θεωρώ πως έχει κάποια βάση αυτή η ιδιαίτερη κατηγορία. Θα σταθώ όμως σε μία ακόμη κατηγορία επιρρηματικών μετοχών που τη βλέπω στον Goodwin, όχι όμως στον Smyth: That in which the action of the verb consists (MT 845 και 150). Εδώ βέβαια σε κάποια παραδείγματα που δίνει οι μετοχές ανήκουν σ' αυτές που για εμάς είναι κατηγορηματικές εξαρτώμενες από ρήματα νίκης, ήττας, ευπραγίας και αδικοπραγίας. Πέρα απ' αυτά όμως είναι αλήθεια πως υπάρχουν τέτοιες επιρρηματικές μετοχές, συνήθως χρόνου αορίστου, οι οποίες επιπόλαια λαμβάνονται ως χρονικές, ενώ δεν εκφράζουν πράξη διακριτή απ' αυτή του κύριου ρήματος αλλά ουσιαστικά την ίδια. Το θέμα αναλύει εξαιρετικά ο W. S. Barrett στη σχολιασμένη έκδοσή του για τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη (σχόλιο στ. 289-92), όπου με βάση το χωρίο: καὶ σὺ θ' ἡδίων γενοῦ/στυγνὴν ὀφρῦν λύσασα (289-90), ο συγγραφέας τονίζει: Ph(aedra) is to become more gracious not as a result of loosening her brow but in loolening it. This is the 'coincident' use of the aor. part., ordinary found when the leading verb is also aor." και συνεχίζει με μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση και πολλά παραδείγματα από ποιητές και πεζογράφους. Όταν πρωτοδιάβασα αυτό το σχόλιο, αμέσως μου ήρθε στο μυαλό ένα ανάλογο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα (Ανάβ. V, 7, 5): ἀκούω τινά διαβάλλειν ... ἐμὲ ὡς ἐγὼ ἄρα ἐξαπατήσας ὑμᾶς μέλλω ἄγειν εἰς Φᾶσιν, όπου η μετοχή σαφώς και δεν είναι χρονική και μάλιστα αναφερόμενη στο παρελθόν, αφού ο ομιλητής (Ξενοφών) δεν έχει εξαπατήσει κανέναν, αλλά ούτε και στο μέλλον, γιατί απλούστατα η μετοχή δεν συνιστά διακριτή πράξη από το ρήμα (μέλλω ἄγειν εἰς Φᾶσιν) αλλά την ίδια: η υποτιθέμενη εξαπάτηση του Ξενοφώντα συνίσταται στο ότι δήθεν σκοπεύει να οδηγήσει τους Έλληνες προς ανατολάς (εἰς Φᾶσιν) και όχι προς δυσμάς (προς την Ελλάδα). Ως χρονική ποιο νόημα θα είχε; Ότι πρώτα θα τους εξαπατήσει και μετά θα τους οδηγήσει στον Φάση - όπερ άτοπον, αφού οι δύο πράξεις δηλώνουν το ίδιο πράγμα ουσιαστικά.

Η συνήθεια ημών, των Ελλήνων φιλολόγων, ποια είναι; Όταν μια μετοχή αορίστου δεν μας ικανοποιεί ως αιτιολογική ή χρονική ή υποθετική ή εναντιωματική ή ακόμα και ως τροπική, αμέσως την χαρακτηρίζουμε χρονική. Ας δούμε όμως και με κάποια συμπάθεια τις προμνημονευθείσες περιπτώσεις.

[apri]

Ο Goodwin είναι ακόμα πιο αναλυτικός: κατ' αρχάς κατατάσσει σε διαφορετικές κατηγορίες τις μετοχές που δηλώνουν means και αυτές που δηλώνουν manner (MT 835, 836).

To "means", δηλ. "μέσο" είναι ακριβέστερος όρος για τις μετοχές που δείχνουν πώς κάνει την πράξη το υποκείμενό της (π.χ λῃζόμενοι ζῶσιν).
Το "manner", δηλ. ο "τρόπος", για εμένα είναι όρος ευρύτερος, που θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τον τρόπο τέλεσης της πράξης (δηλ. το "μέσο"), αλλά και τον τρόπο εμφάνισης του υποκειμένου (δηλ. την κατάστασή του) κατά τη διάρκειά της, που εντάσσονται στις συνθήκες τέλεσης μιας πράξης.

Όλες αυτές οι μετοχές, που o Goodwin κατατάσσει στο manner ή στο attendant circumstance ως περιγραφικές (π.χ Ἔρχεται Μανδάνη τὸν Κῦρον τὸν υἱὸν ἔχουσα), αλλά και αυτές που παραθέτεις εσύ, είναι μετοχές που ακριβώς περιγράφουν τον "τρόπο" του υποκειμένου/την κατάστασή του κατά την πράξη (όπως και όλες οι επιρρηματικές μετοχές) χωρίς όμως να δείχνουν κάποια άλλη επιρρηματική σχέση σαν τις υπόλοιπες .

Σ' αυτές θα πρόσθετα και αυτές με τα ρήματα νίκης, ευπραγίας κλπ, που λέει ο Goodwin ότι λένε σε τι συνίσταται η πράξη (π.χ Εὖ γ᾽ ἐποίησας ἀναμνήσας με/ Τόδ᾽ εἶπε φωνῶν). Για το δικό μου γλωσσικό αισθητήριο η μετοχή σ' αυτά τα παραδείγματα δείχνει την κατάσταση του υποκειμένου (άρα, τον "τρόπο" εμφάνισής/ύπαρξής του) κατά την πράξη, αλλά και την περίσταση στην οποία γίνεται η πράξη, χωρίς όμως να δηλώνεται απαραίτητα και χρονική σχέση. Ειδικά στο "καὶ σύ θ᾿ ἡδίων γενοῦ στυγνὴν ὀφρῦν λύσασα", θα έλεγα ότι η περίσταση που δηλώνει η μετοχή, έχει περισσότερο υποθετική, παρά χρονική χροιά.

[Dwrina]

 Πέρα απ' αυτά όμως είναι αλήθεια πως υπάρχουν τέτοιες επιρρηματικές μετοχές, συνήθως χρόνου αορίστου, οι οποίες επιπόλαια λαμβάνονται ως χρονικές, ενώ δεν εκφράζουν πράξη διακριτή απ' αυτή του κύριου ρήματος αλλά ουσιαστικά την ίδια... καὶ σὺ θ' ἡδίων γενοῦ/στυγνὴν ὀφρῦν λύσασα[/i] (289-90)...
 ένα ανάλογο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα (Ανάβ. V, 7, 5): ἀκούω τινά διαβάλλειν ... ἐμὲ ὡς ἐγὼ ἄρα ἐξαπατήσας ὑμᾶς μέλλω ἄγειν εἰς Φᾶσιν, όπου η μετοχή σαφώς και δεν είναι χρονική και μάλιστα αναφερόμενη στο παρελθόν, αφού ο ομιλητής (Ξενοφών) δεν έχει εξαπατήσει κανέναν, αλλά ούτε και στο μέλλον, γιατί απλούστατα η μετοχή δεν συνιστά διακριτή πράξη από το ρήμα.

Αν θέλουμε όμως να χαρακτηρίσουμε αυτές τις  μετοχές (λύσασα, ἐξαπατήσας) με μια από τις γνωστές ονομασίες, δεν μπορούμε να τις πούμε τροπικές;

Πρέπει να πω ότι τέτοιες "περιγραφικές" μετοχές, μη ανήκουσες σε κάποια γνωστή κατηγορία, έχω βρει και στα Λατινικά. Προσέξτε: Caes. B.G. III, 1, 5 hic vicus positus in valle, non magna adiecta planitie, altissimis montibus undique continetur (= αυτό το χωριό, ευρισκόμενο μέσα σε μια κοιλάδα, με μια όχι μεγάλη πεδιάδα απλωμένη γύρω του, πανύψηλα βουνά το κυκλώνουν από παντού)· αυτή η απόλυτη αφαιρετική δεν παίζει κανέναν άλλο ρόλο παρά να προσθέτει κάτι στην περιγραφή του τοπίου, είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο Δαυίδ Αντωνίου στα σχόλιά του γράφει: "ἀφαιρ. ἀπόλ." χωρίς άλλον χαρακτηρισμό.

Με την αναφορά σε αυτή την αφαιρετική απόλυτη θυμήκα ότι, όταν έκανα την πτυχιακή μου (με θέμα την γενική απόλυτο στα παπυρικά έγγραφα του 3ου και 4ου αι. μ.Χ.) είχα βρει γενικές απολύτους που δεν μπορούσα να κατατάξω σε καμία από τις γνωστές κατηγορίες και έτσι, για να βγω από το αδιέξοδο, δημιούργησα δικές μου κατηγορίες. Βρήκα τώρα εκείνη την εργασία και είδα ότι μια από αυτές τις κατηγορίες, την οποία είχα ονομάσει "πρόσθεση πληροφορίας" φαίνεται να μοιάζει με τις περιγραφικές, παραθέτω δύο χωρία (το πρώτο είναι λίστα αντικειμένων προς αγορά, το δεύτερο επιστολή):
μέλαν, καλάμιον ἀντιοχήσιον, διπλοῦν ἕν ἕως κερ(ατίου) α, / δελτάριον τετράγωνον, μέγα δεκάπτυχον δεκαπτηχον, τῶν / πτυχίων πτηχιων γιγνομένων λεπτῶν, ὡσεὶ φυλλαρίων (P. Fouad 74, 9-11) .
 
σπούδασον μέλιτος / ἐπιτηδίου (l. ἐπιτηδείου) κνίδιά τέσσερα ἀποστίλέ
 (l. ἀποστείλαι ) μοι διὰ τοῦ ἀποσταλέντος ... της τιμῆς λογιζομένης σοι καθὼς δηλοῖς μοι (P. Oxy. XLVIII, 3422, 2-5).
Συμφωνείτε ότι οι παραπάνω μετοχές προσθέτουν απλώς μια πληροφορία; Αν και βρίσκονται σε ενεστώτα και όχι αόριστο (σε καμία περίπτωση δεν θα τις λέγαμε χρονικές) μπορεί να έχουν κάποια σχέση με τις περιγραφικές του Goodwin ή μήπως πρόκειται για κάτι διαφορετικό που δεν απαντά στην αττική πεζογραφία της κλασικής περιόδου (εγώ τουλάχιστον αυτό νόμιζα τότε, αλλά τώρα που έχω αναθεωρήσει πολλά δεν είμαι σίγουρη για τίποτα).


 

[Dwrina]

Παρασύρθηκα από την ενδιαφέρουσα συζήτηση για τις μετοχές και δεν ρώτησα αυτά που με επείγουν.

τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἦν ὁρᾶν, ὧν μὲν ἐτέθνασαν οἱ προσήκοντες, λιπαροὺς καὶ φαιδροὺς ἐν τῷ φανερῷ ἀναστρεφομένους, ὧν δὲ ζῶντες ἠγγελμένοι ἦσαν, ὀλίγους ἂν εἶδες, τούτους δὲ σκυθρωποὺς καὶ ταπεινοὺς περιιόντας: η πρώτη αναφορική είναι αντικείμενο στο ὁρᾶν (παρόλο που υπάρχει κόμμα) και η δεύτερη γενική διαιρετική  στο ὀλίγους;
Το τούτους τι είναι; (Ανακεφαλαιωτικό αντικείμενο δεν είναι). Εννοείται ένα δεύτερο ἂν εἶδες, στο οποίο είναι αντικείμενο ή υπάρχει κάτι άλλο που θα μπορούσαμε να πούμε;
καὶ τὰ μὲν ὀνόματα πρὸς τοὺς οἰκείους ἑκάστου τῶν τεθνεώτων ἀπέδοσαν: έτσι όπως είναι η σειρά των λέξεων το τῶν τεθνεώτων είναι γενική διαρετική στο ἑκάστου. Μπορούμε να εννοήσουμε ένα δεύτερο τεθνεώτων ως γενική διαιρετική στο ὀνόματα;