Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[theodora7]

Αἱ φιλότιμοι τῶν φύσεων τῷ ἐπαίνῳ παροξύνονται.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη γενική συνάδελφοι;

[PDE ads]

[Sali]

Γενική διαιρετική. Εξαρτάται από το αι φιλότιμοι.

[theodora7]

Αναφοράς θα μπορούσε;;;

[Sali]

Αναφοράς θα μπορούσε;;;

Εξαρτώμενη από το αἱ φιλότιμοι, όχι· θα έπρεπε να βρίσκεται σε αιτιατική: τὰς φύσεις. Αλλά και πάλι ο όρος εξάρτησης θα έπρεπε να βρίσκεται σε άλλο γένος, π.χ. αρσενικό: οἱ φιλότιμοι τὰς φύσεις. Η γενική της αναφοράς, από την άλλη, εξαρτάται κυρίως από προθετικά επιρρήματα.

[PDE ads]

[Dwrina]

Ευχαριστώ για την απάντηση, Sali!

[theodora7]

Ναι δίκιο έχεις για τα προθετικα επιρρηματα. Ευχαριστώ.

[Dwrina]

 Η γενική της αναφοράς, από την άλλη, εξαρτάται κυρίως από προθετικά επιρρήματα.

Προθετικά επιρρήματα δεν είναι τα έξω, ένδον, μεταξύ, εκτός κ.λπ., από τα οποία εξαρτάται η γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού, ενώ  η γενική της αναφοράς εξαρτάται από τροπικά επιρρήματα;

Να ρωτήσω τώρα κάτι άλλο, το ούτως μπορεί να δηλώνει ποσό, ακόμη και όταν δεν ακολουθεί επίρρημα ή επίθετο; Π.χ στο Ἐπειδὴ γὰρ οἱ πρυτάνεις ἀπέδοσαν εἰς τὴν βουλὴν περὶ αὐτῶν, οὕτως ὠργίσθησαν αὐτοῖς, ὥστε ἔλεγόν τινες τῶν ῥητόρων ὡς ἀκρίτους αὐτοὺς χρὴ τοῖς ἕνδεκα παραδοῦναι θανάτῳ ζημιῶσαι, το ούτως δηλώνει τρόπο ή ποσό;

[Sali]

Προθετικά επιρρήματα δεν είναι τα έξω, ένδον, μεταξύ, εκτός κ.λπ., από τα οποία εξαρτάται η γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού, ενώ  η γενική της αναφοράς εξαρτάται από τροπικά επιρρήματα;

Ναι, έτσι είναι, αλλά σε μερικά Συντακτικά η γενική της αφετηρίας και της αναφοράς συνεξετάζονται ως κάτι το ενιαίο· δηλαδή, σύμφωνα με τα Συντακτικά αυτά, η φράση ἔξω τοῦ τείχους μπορεί να σημαίνει: (α) έξω με σημείο αφετηρίας το τείχος (γενική της αφετηρίας) ή (β) έξω σε σχέση με το τείχος, όχι με κάτι άλλο (γενική της αναφοράς ή του περιορισμού).

Να ρωτήσω τώρα κάτι άλλο, το ούτως μπορεί να δηλώνει ποσό, ακόμη και όταν δεν ακολουθεί επίρρημα ή επίθετο; Π.χ στο Ἐπειδὴ γὰρ οἱ πρυτάνεις ἀπέδοσαν εἰς τὴν βουλὴν περὶ αὐτῶν, οὕτως ὠργίσθησαν αὐτοῖς, ὥστε ἔλεγόν τινες τῶν ῥητόρων ὡς ἀκρίτους αὐτοὺς χρὴ τοῖς ἕνδεκα παραδοῦναι θανάτῳ ζημιῶσαι, το ούτως δηλώνει τρόπο ή ποσό;

Το οὕτω(ς) με ρηματικό τύπο μπορεί να δηλώνει τρόπο ή ποσό. Στο παράδειγμά σου δηλώνει σαφώς ποσό.

[Dwrina]

Όταν ένα αντικείμενο είναι ουδέτερο επιθέτου ή αντωνυμίας  είναι σχεδόν πάντοτε σύστοιχο; Ισχύει ότι με οποιοδήποτε ρήμα μπορεί να συντάσσεται σύστοιχο αντικείμενο; Πάντα με μπέρδευε αυτό το θέμα και βλέπω ότι ακόμη δεν μπορώ να αποφασίσω με βεβαιότητα πότε το αντικείμενο είναι σύστοιχο (ή αν πρόκειται για σύστοιχο αντικείμενο ή επιρρηματική αιτιατική). Για παράδειγμα, στις παρακάτω περιπτώσεις αυτά που έχω γραμμένα με κενά είναι σύστοιχα αντικείμενα ή όχι;

Τ ἆ λ λ α     ἐτίμησε (κάποιοι το θεωρούν αιτιατική αναφοράς).
 
Ο ὐ δ ὲ ν    διάφορον ἐνόμιζεν εὔχεσθαι ἢ εἰ κυβείαν ἢ μάχην ἢ ἄλλο   τ ι   εὔχοιντο...

Καὶ μηδείς γε ὑμῶν ἔχων   τ α ῦ τ α     νομισάτω    ἀ λ λ ό τ ρ ι α     ἔχειν.

Ὡς τοὺς θεοὺς οἴοιτο    ο ὐ δ ὲ ν     ἧττον ὁσίοις ἔργοις ἢ ἁγνοῖς ἱεροῖς ἥδεσθαι.

[Sali]

Όταν ένα αντικείμενο είναι ουδέτερο επιθέτου ή αντωνυμίας  είναι σχεδόν πάντοτε σύστοιχο;

Γενικώς ισχύει αυτό, αλλά δεν μπορώ να αποκλείσω την πιθανότητα το ουδέτερο της αντωνυμίας ή του επιθέτου να αναφέρεται σε πράγμα διαφορετικό απ' αυτό που δηλώνεται από το ρήμα, πράγμα που σημαίνει ότι θα είναι αντικείμενο αλλά όχι σύστοιχο. Γι' αυτό και υπογράμμισα το δικό σου "σχεδόν πάντοτε".

Ισχύει ότι με οποιοδήποτε ρήμα μπορεί να συντάσσεται σύστοιχο αντικείμενο;

Ναι, ισχύει.

Πάντα με μπέρδευε αυτό το θέμα και βλέπω ότι ακόμη δεν μπορώ να αποφασίσω με βεβαιότητα πότε το αντικείμενο είναι σύστοιχο (ή αν πρόκειται για σύστοιχο αντικείμενο ή επιρρηματική αιτιατική). Για παράδειγμα, στις παρακάτω περιπτώσεις αυτά που έχω γραμμένα με κενά είναι σύστοιχα αντικείμενα ή όχι;

Τ ἆ λ λ α     ἐτίμησε (κάποιοι το θεωρούν αιτιατική αναφοράς).
 
Ο ὐ δ ὲ ν    διάφορον ἐνόμιζεν εὔχεσθαι ἢ εἰ κυβείαν ἢ μάχην ἢ ἄλλο   τ ι   εὔχοιντο...

Καὶ μηδείς γε ὑμῶν ἔχων   τ α ῦ τ α     νομισάτω    ἀ λ λ ό τ ρ ι α     ἔχειν.

Ὡς τοὺς θεοὺς οἴοιτο    ο ὐ δ ὲ ν     ἧττον ὁσίοις ἔργοις ἢ ἁγνοῖς ἱεροῖς ἥδεσθαι.

Σε πολλές περιπτώσεις μια επιρρηματική αιτιατική, κυρίως η αιτιατική του ποσού (σπανιότερα κάποια άλλη), προήλθε από τη βασική της χρήση ως σύστοιχου αντικειμένου. Δηλαδή ουσιαστικά είναι σύστοιχο αντικείμενο, αλλά στη χρήση του λόγου είχε την τάση να λειτουργεί ως επίρρημα. Πρόκειται για αιτιατικές όπως: πολύ, μέγα, μεγάλα, οὐδέν, μηδέν κ.ά. Π.χ. οὐδὲν (= οὐδεμίαν διαφοράν = οὐδόλως) διαφέρει· ἡδὺ (= ἡδὺν γέλωτα = ἡδέως) γελῶ· μέγα (= μεγάλην δύναμιν = μεγάλως) δύναμαι κ.ά.
Στα τρία πρώτα παραδείγματά σου δεν έχεις κανένα λόγο να μην χαρακτηρίσεις τις αιτιατικές ως σύστοιχα αντικείμενα (στο δεύτερο παράδειγμα, μάλιστα, αυτό ενισχύεται και από το ότι τα ουσιαστικά κυβείαν και μάχην είναι ήδη αντικ. του ρ. εὔχοιντο). Στο τελευταίο παράδειγμα το οὐδὲν προσδιορίζει το ἧττον και είναι προτιμότερο να το θεωρήσεις επιρρ. προσδ. του ποσού παρά σύστοιχο αντικ. του ἥδεσθαι.

[Dwrina]

Ευχαριστώ πολύ, Sali!

[Dwrina]

Νόμιζα ότι έλυσα τις απορίες μου σχετικά με το σύστοιχο αντικείμενο, αλλά μου προέκυψε και άλλη.
Τα παραθετικά των επιρρημάτων πώς τα διακρίνουμε από το σύστοιχο αντικείμενο;
ἴσασι δὲ ἄριστα εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω: το ἄριστα τι πρέπει να θεωρηθεί; Προσωπικά θα έλεγα επίρρημα, πρώτον, γιατί δεν έχει άρθρο και δεύτερον, γιατί μου φαίνεται ότι  θα μπορούσε να αντικατασταθεί από το εὖ αλλά όχι από το ἀγαθά. Δεν ξέρω όμως αν αυτά είναι τα σωστά κριτήρια.

Όταν μια πλάγια ερωτηματική πρόταση εκφέρεται με μέλλοντα, ο μέλλοντας αυτός ισοδυναμεί υποχρεωτικά με απορηματική υποτακτική ή μπορεί και να δηλώνει το πραγματικό; (Δεν διευκρινίζεται σε κανένα συντακτικό αυτό). Γιατί στο   ἢ ἄλλο τι εὔχοιντο τῶν φανερῶς ἀδήλων ὅπως ἀποβήσοιτο   δεν μου φαίνεται να δηλώνεται απορία περί του πρακτέου, αλλά νομίζω ότι η ευκτική αντιστοιχεί σε οριστική πραγματικού μέλλοντα (και όχι δεοντολογικού).

[apri]

Τα παραθετικά των επιρρημάτων πώς τα διακρίνουμε από το σύστοιχο αντικείμενο;
ἴσασι δὲ ἄριστα εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω: το ἄριστα τι πρέπει να θεωρηθεί; Προσωπικά θα έλεγα επίρρημα, πρώτον, γιατί δεν έχει άρθρο και δεύτερον, γιατί μου φαίνεται ότι  θα μπορούσε να αντικατασταθεί από το εὖ αλλά όχι από το ἀγαθά.

Το κριτήριο του άρθρου δεν είναι ισχυρό, γιατί μπορεί να έχουμε ως σύστοιχο αντικείμενο ένα άναρθρο επίθετο (π.χ μέγα δύναται). Θα συμφωνούσα ωστόσο μαζί σου ότι στη συγκεκριμένη πρόταση το "άριστα" θα μπορούσε να αντικατασταθεί μόνο με επίρρημα κι αυτό γιατί το ρήμα έχει ως αντικείμενο τη διμελή πλάγια ερωτηματική πρόταση.

Δεν μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι πάντα τα συμφραζόμενα βοηθούν στο να καταλάβουμε αν ένας υπερθετικός ουδετέρου λειτουργεί ως επίρρημα ή ως επίθετο (άρα, ως σύστοιχο αντικείμενο). Και το γεγονός ότι συχνά ένα τροπικό επίρρημα μπορεί να λειτουργεί σε θέση συμπληρώματος δίπλα σε ένα ρήμα (π.χ Λέγει ώδε), δηλ. να παίζει έναν παρεμφερή συντακτικό ρόλο με το σύστοιχο αντικείμενο (π.χ Λέγει ταύτα) δυσχεραίνει τη διάκριση.
(πρβλ. ν.ε: "έτσι έλεγε και χθες, ότι θα προσέχει, και την πάτησε πάλι")

Αυτός ήταν και ο λόγος που οι παλιότεροι ομιλητές μπερδεύονταν και έφτασαν να χρησιμοποιούν στους νεότερους χρόνους τους μορφολογικούς τύπους του πληθυντικού ουδετέρου των επιθέτων ως τροπικά επιρρήματα (π.χ καλά, άσχημα, γρήγορα).

Όταν μια πλάγια ερωτηματική πρόταση εκφέρεται με μέλλοντα, ο μέλλοντας αυτός ισοδυναμεί υποχρεωτικά με απορηματική υποτακτική ή μπορεί και να δηλώνει το πραγματικό; (Δεν διευκρινίζεται σε κανένα συντακτικό αυτό). Γιατί στο   ἢ ἄλλο τι εὔχοιντο τῶν φανερῶς ἀδήλων ὅπως ἀποβήσοιτο   δεν μου φαίνεται να δηλώνεται απορία περί του πρακτέου, αλλά νομίζω ότι η ευκτική αντιστοιχεί σε οριστική πραγματικού μέλλοντα (και όχι δεοντολογικού).

Αν η πρόταση έχει ευκτική του πλαγίου λόγου σε μέλλοντα (όπως στο παράδειγμα που παραθέτεις), πώς είναι δυνατόν αυτή η ευκτική να έχει προέλθει από υποτακτική, αφού ο μέλλοντας δεν έχει υποτακτική;

[Dwrina]

Αν η πρόταση έχει ευκτική του πλαγίου λόγου σε μέλλοντα (όπως στο παράδειγμα που παραθέτεις), πώς είναι δυνατόν αυτή η ευκτική να έχει προέλθει από υποτακτική, αφού ο μέλλοντας δεν έχει υποτακτική;

Μα, τα συντακτικά γράφουν ότι πολλές φορές χρησιμοποιείται απορηματικός μέλλοντας (οριστική) αντί απορηματικής υποτακτικής, ο οποίος δηλώνει απορία περί του πρακτέου, όπως η απορηματική υποτακτική, και όχι ερώτηση για κάτι πραγματικό, όπως μια οποιαδήποτε άλλη οριστική. Εκείνο που δεν γράφουν είναι αν ο μέλλοντας στις πλάγιες ερωτήσεις (και στις ευθείες βέβαια) έχε πάντοτε αυτή την λειτουργία, δηλαδή αν δηλώνει πάντοτε απορία περί του πρακτέου, ή αν μπορεί να έχει και την κοινή λειτουργία της οριστικής. Αυτό προσπαθώ να καταλάβω, γιατί στο παράδειγμα που παρέθεσα μου φαίνεται ότι η ερωτήση δεν εκφράζει απορία περί του πρακτέου, αλλά αφορά σε κάτι  πραγματικό που θα γίνει στο μέλλον.
Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζω και σε ερωτήσεις με το χρη+απαρέματο, για το οποίο επίσης γράφουν τα συντακτικά ότι χρησιμοποιείται αντί απορηματικής υποτακτικής, π.χ  "ουκ οιδα όπως χρη λέγειν". Στην περίπτωση αυτή όμως έχω και ένα παράδειγμα με χρή+απαρέμφατο που δίνεται ως παράδειγμα εκφοράς με οριστικής που δηλώνει το πραγματικό "Ο Κυρος προθύμως επυνθάνετο ποίοις ου χρή θηρίοις πελάζειν και ποια χρή θαρρουντα δίωκειν". Και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί το πρώτο να δηλώνει απορία περίου του πρακτέου, ενώ το δεύτερο ερώτηση για κάτι πραγματικό. Αντίθετα με τον μέλλοντα, για τον οποίο λογικά πιστεύω ότι μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να δηλώνει και το πραγματικό, το χρή μου φαίνεται λογικό να δηλώνει μόνο απορία περί του πρακτέου. Τι λες για όλα αυτά;

 Θα συμφωνούσα ωστόσο μαζί σου ότι στη συγκεκριμένη πρόταση το "άριστα" θα μπορούσε να αντικατασταθεί μόνο με επίρρημα κι αυτό γιατί το ρήμα έχει ως αντικείμενο τη διμελή πλάγια ερωτηματική πρόταση.

Αυτό με την πλάγια ερωτηματική το σκέφτηκα και εγώ, αλλά μετά θυμήθηκα ότι στην περίπτωση του συστοίχου αντικειμένου δεν παίζει ρόλο αν υπάρχει άλλο αντικείμενο, αφού το σύστοιχο μπορεί να συνυπάρχει με οποιοδήποτε εξωτερικό αντικείμενο. Έτσι δεν είναι; Απλώς δεν μου ταίριαζε το αγαθα ως αντικείμενο.