Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Sali]

Το "Αρκάς" είναι ουσιαστικό που δηλώνει τόπο καταγωγής σαν τα εθνικά "Έλλην", "Πέρσης" κλπ.
Στο "Αρκάς Λυκομήδης" έχεις δυο ουσιαστικά ίδιου γένους σε apposition, όπου το πρώτο δηλώνει ιδιότητα (καταγωγή) και περιορίζει το δεύτερο που είναι μεν κύριο όνομα, αλλά έχει αόριστη αναφορά (ένας που ονομάζεται Λυκομήδης).

Άρα, έχουμε restrictive/attributive apposition, δηλαδή το "Αρκάς" λειτουργεί σαν επιθετικός προσδιορισμός και γι' αυτό δεν χωρίζεται με κόμμα από το "Λυκομήδης".

Έχει όμως τις ιδιότητες ενός επιθέτου, όταν βρίσκεται σ' αυτή τη διάταξη, έτσι; Να προσθέσω πάντως πως στο λεξικό του Cambridge χαρακτηρίζεται ως adjective, όταν αναφέρεται σε ανθρώπους. Ως κύριο όνομα προσώπου είναι φυσικά ουσιαστικό.

Ουσιαστικοποιούνται όμως αυτά τα ονόματα, όταν δεν προσδιορίζουν αλλά προσδιορίζονται: Πλάτ. Χαρμ. 156d ἔλεγε δὲ ὁ Θρᾲξ οὗτος ὅτι...

[PDE ads]

[apri]

Έχει όμως τις ιδιότητες ενός επιθέτου, όταν βρίσκεται σ' αυτή τη διάταξη, έτσι;

Ναι, αυτό λέω. Είναι μεν γενικώς ουσιαστικό, αλλά όταν βρίσκεται σε apposition με άλλο ουσιαστικό λειτουργεί σαν επίθετο, γιατί δείχνει ιδιότητα.

Στο "ὁ Θρᾲξ οὗτος" δεν ουσιαστικοποιείται, είναι ουσιαστικό. Θα ήταν ουσιαστικό κι ας μην υπήρχε η αντωνυμία.

Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τις δεικτικές αντωνυμίες. Η κύρια φύση τους ήταν αντωνυμική. Όπου βρίσκονταν σε apposition όμως με ουσιαστικό (όπως στο ὁ Θρᾲξ οὗτος) λειτουργούσαν σαν επίθετα.
Και μία από αυτές, η "ο, η, το" στην πορεία έχασε τον δεικτικό της χαρακτήρα, ξεχώριζε απλώς αυτό που προσδιόριζε και έτσι μετατράπηκε σε οριστικό άρθρο.

[Sali]

Στο "ὁ Θρᾲξ οὗτος" δεν ουσιαστικοποιείται, είναι ουσιαστικό. Θα ήταν ουσιαστικό κι ας μην υπήρχε η αντωνυμία.

Εννοείται. Απλώς έλεγα πώς λειτουργούν όταν προσδιορίζουν και όταν προσδιορίζονται.

[Dwrina]

Το επίρρημα ἀπείρως παράγεται από το επίθετο ἄπειρος, που συντάσσεται με γενική αντικειμενική. Το αυτό ισχύει και για το επίρρημα. Δες και τη Μπίλλα, 34 δ.

Επομένως, η γενική της αναφοράς ως επιρρηματικός προσδιορισμός από επίρρημα που συνοδεύει το ρήμα ἕχω εξαρτάται μόνο από  τα συγκεκριμένα επιρρήματα  καλῶς, κακῶς, εὖ, ὅπως, ὡς, πῶς και όχι από οποιοδήποτε επίρρημα με το ρήμα ἔχω; 

[PDE ads]

[Dwrina]

Στο σύγχρονο συντακτικό, υποκείμενο είναι όλη η ΟΦ "μιαν εκάστην των πόλεων". Όμως, στο παραδοσιακό είθισται να αναφέρουμε ως Υ την κεφαλή της ΟΦ. Εδώ η κεφαλή είναι το "εκάστην", το "μίαν" είναι επιθετικός και η γενική "των πόλεων" διαιρετική.

Στο σύγχρονο συντακτικό υποκείμενο θα ήταν οποιαδήποτε ΟΦ.  Το ερώτημα όμως είναι αν η συγκεκριμένη ονοματική φράση μπορεί και στο παραδοσιακό συντακτικό να αναγνωρισθεί ολόκληρη ως υποκείμενο. Γιατί, διαφορετικά, με ποια λογική, νοηματικά, μπορεί το
 μία να είναι επιθετικός στο ἑκάστη; Αφού η σημασία "ο καθένας χωριστά" υπάρχει ήδη στην αντωνυμία ἕκαστος. 
 

[Dwrina]

Το "Αρκάς" είναι ουσιαστικό που δηλώνει τόπο καταγωγής σαν τα εθνικά "Έλλην", "Πέρσης" κλπ.
Στο "Αρκάς Λυκομήδης" έχεις δυο ουσιαστικά ίδιου γένους σε apposition, όπου το πρώτο δηλώνει ιδιότητα (καταγωγή) και περιορίζει το δεύτερο που είναι μεν κύριο όνομα, αλλά έχει αόριστη αναφορά (ένας που ονομάζεται Λυκομήδης).

Άρα, έχουμε restrictive/attributive apposition, δηλαδή το "Αρκάς" λειτουργεί σαν επιθετικός προσδιορισμός και γι' αυτό δεν χωρίζεται με κόμμα από το "Λυκομήδης".

Εγώ γνώριζα ότι ουσιαστικά που δηλώνουν εθνικότητα (όπως και επάγγελμα, ιδιότητα, αξίωμα, ηλικία) λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί συνήθως στις λέξεισ ἀνήρ,γυνή, ἄνθρωπος, αλλά και, πιο σπάνια, σε λέξεις όπως θυγάτηρ, παῖς, πόλις, ὁπλίτης, πελταστής, ὄλεθρος, πόλεμος. Ότι λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί σε κύριο όνομα δεν το είχα δει κάπου. Για αυτό ρώτησα αν το Ἀρκάς είναι επίθετο στο ὁ Ἀρκὰς Λυκομήδης, ώστε να το συντάξω ως επιθετικό προσδ., αφού το LSJ γράφει  also as Adj., ὁ, ἡ, Ἀ.  Ένα εθνικό ουσιαστικό όμως μπορεί να προσδιορίζει ως επιθετικός προσδιορισμός κύριο όνομα; Αναφέρεται κάπου αυτό συγκεκριμένα για κύριο όνομα;

Αυτό που λέει το σχολικό συντακτικό είναι λάθος.
Επεξήγηση θα είχαμε, αν η φράση ήταν "ο βασιλεύς, ο Αλεξάνδρος", αλλά αυτό στα αρχαία μάλλον δεν θα λεγόταν, γιατί δεν έβαζαν άρθρο στα κύρια ονόματα.

Έτσι οπως είναι, δηλαδή "ο βασιλεύς Αλεξάνδρος" είναι κι αυτό restrictive/attributive apposition, όπως το "Αρκάς Λυκομήδης" ή όπως το "στρατηγός ανήρ". Έχεις ένα ουσιαστικό που δηλώνει ιδιότητα (εδώ: αξίωμα) και ένα ουσιαστικό που δηλώνει κύριο όνομα αόριστης όμως αναφοράς (κάποιος με αυτό το όνομα). Η apposition μας λέει πως δεν είναι οποιοσδήποτε Αλέξανδρος, αλλά ο βασιλεύς Αλέξανδρος.

Πέρα από αυτό που ανέφερα παραπάνω, ότι δεν έχω δει κάπου ουσιαστικό ως επιθετικό προσδ. σε κύριο όνομα, το Ἀλέξανδρος ως επεξήγηση στο βασιλεύς (το σχολικό Συντακτικό γράφει, για την ακρίβεια, ὁ βασιλεὺς Παυσανίας)  έχει να κάνει με το εξωτερικό κριτήριο από το γενικό στο ειδικό, και από αυτήν την άποψη δεν το βρίσκω και εντελώς λάθος. Οπωσδήποτε δεν είναι επί  της ουσίας επεξήγηση, όπως είναι το "ο Ομπάμα" στο "ο πρόεδρος της Αμερικής, ο Ομπάμα", αλλά μου φαίνεται ότι είναι όπως το ἡ πόλις τῶν Ἁθηνῶν, τὸ ὅνομα τῆς ἀρετῆς, για τα οποία είχαμε πει ότι, αν και αποτελούν ένα σύνολο, κάτι σαν περίφραση, αν πρέπει, για τις ανάγκες της σχολικής σύνταξης, να τα αναγνωρίσουμε χωριστά, τότε η μόνη επιλογή είναι να θεωρήσουμε τη γενική επεξήγηση (γενική επεξηγηματική) με βάση το εξωτερικό κριτήριο (από το γενικό στο ειδικό). Και είχαμε πει ότι αυτή η γενική ορίζει το όνομα δίνοντας ένα συγκεκριμένο παράδειγμα της κατηγορίας που δηλώνει.

Με την ίδια λογική, δηλαδή όπως η Αθήνα είναι μια πόλη και η αρετή είναι ένα όνομα, δεν μπορεί να εξηγηθεί και το ὁ βασιλεὺς Ἁλέξανδρος, ότι ο Αλέξανδρος είναι ένας βασιλιάς; Τώρα θα μου πείτε ότι το ότι η Αθήνα είναι πόλη και το ότι η αρετή είναι ένα όνομα είναι αυτονόητο -θα μπορούσε να μην υπάρχει η λέξη πόλις και ὄνομα- ενώ το ότι ο Αλέξανδρος είναι βασιλιάς όχι. Αυτό είναι μία διαφορά, αλλά και πάλι δεν μου φαίνεται τόσο παράλογο να θεωρηθεί επεξήγηση το κύριο όνομα, με βάση πάντοτε το εξωτερικό κριτήριο. 
 

[apri]

Γιατί, διαφορετικά, με ποια λογική, νοηματικά, μπορεί το
 μία να είναι επιθετικός στο ἑκάστη; Αφού η σημασία "ο καθένας χωριστά" υπάρχει ήδη στην αντωνυμία ἕκαστος.

Το "έκαστος", όταν λειτουργεί ως αόριστη επιμεριστική αντωνυμία, δηλώνει "κάποιον χωριστά" (<εκάς=μακριά). Δηλώνει τον απομονωμένο δηλαδή.

Το "εις" μπροστά από αυτό τονίζει την μοναδικότητα. Είναι ένας έκαστος, ένας απομονωμένος από το σύνολο. Μπορείς να πεις ότι λειτουργεί επιτατικά, ενισχυτικά.
(πρβλ το αρχαιοπρεπές: τα δικαιώματα ενός εκάστου πολίτη).

Το "ο καθένας χωριστά" στα νέα ελληνικά αποδίδει στην ουσία όλο το "εις έκαστος".

Στο κείμενο χρειάζεται το "μία", γιατί έχεις τη μία πόλη που αντιπαραβάλλεται αριθμητικά με δύο δυνάμεις (εαυτοις/βασιλει).
Μεταξύ τους δεν υπάρχει μόνο η διαφορά απομονωμένη-ενωμένες, αλλά και 1 προς 2.

Εσύ ρωτάς αν συντακτικά μπορεί να αντιμετωπιστούν ως λεξική φράση (όπως λχ το "παιδική χαρά", όπου το επίθετο προσδιορίζει το ουσιαστικό,  αλλά και τα δυο μαζί δηλώνουν μία έννοια). Από τη στιγμή που έχουν σταθερή συμπαρουσία και προκύπτει και μία ενιαία σημασία (ο καθένας χωριστά), πιστεύω πως μπορεί να θεωρηθεί λεξική φράση. Αλλά αυτό το λέω ως προσωπική άποψη.

[apri]

Εγώ γνώριζα ότι ουσιαστικά που δηλώνουν εθνικότητα (όπως και επάγγελμα, ιδιότητα, αξίωμα, ηλικία) λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί συνήθως στις λέξεισ ἀνήρ,γυνή, ἄνθρωπος, αλλά και, πιο σπάνια, σε λέξεις όπως θυγάτηρ, παῖς, πόλις, ὁπλίτης, πελταστής, ὄλεθρος, πόλεμος. Ότι λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί σε κύριο όνομα δεν το είχα δει κάπου. Για αυτό ρώτησα αν το Ἀρκάς είναι επίθετο στο ὁ Ἀρκὰς Λυκομήδης, ώστε να το συντάξω ως επιθετικό προσδ., αφού το LSJ γράφει  also as Adj., ὁ, ἡ, Ἀ.  Ένα εθνικό ουσιαστικό όμως μπορεί να προσδιορίζει ως επιθετικός προσδιορισμός κύριο όνομα; Αναφέρεται κάπου αυτό συγκεκριμένα για κύριο όνομα;

Το χαρακτηριστικό αυτής της attributive apposition είναι ότι έχεις δυο ουσιαστικά ίδιου γένους από τα οποία το ένα δηλώνει ιδιότητα και το άλλο έχει αόριστη αναφορά. Αυτός ο συνδυασμός θυμίζει πολύ τη δομή ΕΠΙΘΕΤΟ+ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ, όπου το επίθετο περιορίζει ένα ουσιαστικό με αόριστη αναφορά (πχ το κόκκινο βιβλίο). Γι' αυτό και λένε ότι το πρώτο ουσιαστικό λειτουργεί σαν να ήταν επίθετο.

Το δεύτερο ουσιαστικό έχει αόριστη αναφορά. Υπάρχουν πολλά βιβλία, πολλοί με το όνομα Λυκομήδης, πολλοί άνδρες, πολλοί άνθρωποι.
Το επίθετο ή το ουσιαστικό ιδιότητας μας λέει ποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ή πράγμα από τα υπάρχοντα είναι.
Είναι το κόκκινο βιβλίο, όχι κάποιο άλλο. Είναι ο Αρκάς Λυκομήδης, όχι κάποιος άλλος, και ούτω καθεξής.

Αντίθετα, στην επεξήγηση που είναι non restrictive apposition, και τα δυο ουσιαστικά έχουν συγκεκριμένη αναφορά στον εξωτερικό κόσμο. Απλώς το ένα έχει πιο αόριστη ταυτότητα από το άλλο (πχ ο καθηγητής, ο Νικολάου). Κι ακριβώς επειδή έχουν και τα δυο συγκεκριμένη αναφορά έχουν προαιρετική συμπαρουσία και χωρίζονται με κόμμα. Το ίδιο και: η πόλη, η Αθήνα (που σε παραλλαγή εμφανίζεται: Η πόλη της Αθήνας)

Δες κι εδώ (https://en.wikipedia.org/wiki/Apposition)
Μy brother Nathan is here.
Restrictive: I have several brothers, and the one named Nathan is here.

My brother, Nathan, is here.
Non-restrictive: I have only one brother and, as an aside, his name is Nathan.

Δες κι εδώ στα restrictive appositives
https://englishintake.com/learn-english/apposition/#restrictive

[ΓΙΟΡΙΚΑΣ]

εὖ δ' οἶδ', ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι περὶ πλείστου ἂν ποιήσαιτο Πολίοχος τοῦτον τὸν ἀγῶνα κατορθῶσαι, ἡγούμενος αὑτῷ καλὴν εἶναι τὴν ἐπίδειξιν καὶ πρὸς τοὺς πολίτας καὶ τοὺς ξένους, ὅτι Ἀθήνησι τοσοῦτον δύναται, ὥσθ' ὑμᾶς τοὺς αὐτούς, περὶ ὧν ὅρκους ὀμωμόκατε, ὑμῖν  αὑτοῖς τὰ ἐναντία ποιεῖν ψηφίζεσθαι. [Λυσ. Πρί τῶν τοῦ Νικίου…12]

Με προβληματίζει η σύνταξη στο παραπάνω κομμάτι.
Το αὐτῷ   τί θα είναι συντακτικά (εμένα θα με βόλευε να είναι δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου, αλλά δε συνηθίζεται κάτι τέτοιο με το ἡγοῦμαι).
Η ειδική πρόταση ὅτι…δύναται από πού θα εξαρτηθεί; Θα είναι αντικείμενο ή επεξήγηση;
ὥσθ' ὑμᾶς τοὺς αὐτούς ὑμῖν  αὑτοῖς τὰ ἐναντία ποιεῖν ψηφίζεσθαι:
ὥστε ποιεῖν θα είναι το ρήμα – ψηφίζεσθαι αντικείμενο ή απαρέμφατο του σκοπού;
τούς αὐτούς παράθεση στο ὑμᾶς;
το περί ὧν είναι αναφορική  έλξη (= περί  τούτων οἶς / οὕς ή  ἅ; // η μετάφραση (= να σας αναγκάζει να ψηφίζετε  για  τα  ίδια  πρόσωπα  τα αντίθετα με τους όρκους, που δώσατε  ή  σχετικά  με αυτά  για τα οποία ορκιστήκατε;

[Dwrina]

εὖ δ' οἶδ', ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι περὶ πλείστου ἂν ποιήσαιτο Πολίοχος τοῦτον τὸν ἀγῶνα κατορθῶσαι, ἡγούμενος αὑτῷ καλὴν εἶναι τὴν ἐπίδειξιν καὶ πρὸς τοὺς πολίτας καὶ τοὺς ξένους, ὅτι Ἀθήνησι τοσοῦτον δύναται, ὥσθ' ὑμᾶς τοὺς αὐτούς, περὶ ὧν ὅρκους ὀμωμόκατε, ὑμῖν  αὑτοῖς τὰ ἐναντία ποιεῖν ψηφίζεσθαι. [Λυσ. Πρί τῶν τοῦ Νικίου…12]

Με προβληματίζει η σύνταξη στο παραπάνω κομμάτι.
Το αὐτῷ   τί θα είναι συντακτικά (εμένα θα με βόλευε να είναι δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου, αλλά δε συνηθίζεται κάτι τέτοιο με το ἡγοῦμαι).
Η ειδική πρόταση ὅτι…δύναται από πού θα εξαρτηθεί; Θα είναι αντικείμενο ή επεξήγηση;
ὥσθ' ὑμᾶς τοὺς αὐτούς ὑμῖν  αὑτοῖς τὰ ἐναντία ποιεῖν ψηφίζεσθαι:
ὥστε ποιεῖν θα είναι το ρήμα – ψηφίζεσθαι αντικείμενο ή απαρέμφατο του σκοπού;
τούς αὐτούς παράθεση στο ὑμᾶς;
το περί ὧν είναι αναφορική  έλξη (= περί  τούτων οἶς / οὕς ή  ἅ; // η μετάφραση (= να σας αναγκάζει να ψηφίζετε  για  τα  ίδια  πρόσωπα  τα αντίθετα με τους όρκους, που δώσατε  ή  σχετικά  με αυτά  για τα οποία ορκιστήκατε;

Το αὐτῷ   είναι δοτική προσωπική χαριστική.

Η ειδική πρόταση, αφού υπάρχει κόμμα, θα πρέπει να θεωρηθεί επεξήγηση στο ἐπίδειξιν (αν και θα προτιμούσα να μην υπήρχε κόμμα και η ειδική να είναι συμπλήρωμα στο ἐπίδειξιν)

Το ψηφίζεσθαι είναι αντικείμενο στο ποιεῖν.

Στην αναφορική περὶ ὧν ὅρκους ὀμωμόκατε δεν βλέπω να υπάρχει έλξη, αφού ο εμπρόθετος στέκει ως εμπρόθετος αναφοράς στο ὀμωμόκατε.

Για τη συντακτική θέση της αναφορικής δεν είμαι σίγουρη. Παρόλο που είναι και αυτή μεταξύ κομμάτων, δεν μπορεί να αναφέρεται σε όρο της κύριας, αλλά πρέπει να είναι ελεύθερη. Και μου φαίνεται ότι έχει θέση εμπροθέτου αναφοράς στο ψηφίζεσθαι.

Το αὑτοῖς βλέπω ότι στην έκδοση του perseus είναι με ψιλή, και αυτή η γραφή μου φαίνεται πιο λογική. Με τη δασεία τι θα μπορούσε να είναι; Τι θέση θα μπορούσε να έχει εδώ η αυτοπαθής του γ΄ προσώπου; Μόνο αν αναφερόταν στον Πολίοχο συμπεριλαμβανομένων των συμπολιτών του (ή και των ξένων;)...

Για το τοὺς αὐτούς  με άρθρο δεν ξέρω τι μπορεί να είναι στο ὑμᾶς

[apri]

Για το τοὺς αὐτούς  με άρθρο δεν ξέρω τι μπορεί να είναι στο ὑμᾶς

Είναι επιθετικός προσδιορισμός στο "υμάς".

Αναφέρει και το σχολικό συντακτικό αυτήν τη χρήση στην §47 και φέρνει ως παράδειγμα την πρόταση "Γέγραφε καὶ ταῦτα ὁ αὐτὸς Θουκυδίδης Ἀθηναῖος".

Το "αυτός" ως κατηγορηματικός προσδιορισμός πιστοποιεί την ταυτότητα του προσώπου κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης πράξης (δηλ είναι ο ίδιος και όχι κάποιος άλλος που κάνει την πράξη).
Αντίθετα, ως επιθετικός προσδιορισμός (με το άρθρο) πιστοποιεί την ταυτότητα του προσώπου σε διαφορετικές πράξεις (δηλ είναι το ίδιο πρόσωπο που έχει κάνει και μια άλλη πράξη). Γι' αυτό άλλωστε παίρνει άρθρο, επειδή είναι το συγκεκριμένο ήδη γνωστό πρόσωπο από την άλλη πράξη.

[Dwrina]

Είναι επιθετικός προσδιορισμός στο "υμάς".

Αναφέρει και το σχολικό συντακτικό αυτήν τη χρήση στην §47 και φέρνει ως παράδειγμα την πρόταση "Γέγραφε καὶ ταῦτα ὁ αὐτὸς Θουκυδίδης Ἀθηναῖος".

Μα, επιθετικός προσδιορισμός σε προσωπική αντωνυμία γίνεται;;;

[apri]

Αν μπορεί να είναι κατηγορηματικός, γιατί να μην μπορεί να είναι επιθετικός;

Και στις δύο περιπτώσεις πιστοποιείται η ταυτότητα του προσώπου.

[Dwrina]

Αν μπορεί να είναι κατηγορηματικός, γιατί να μην μπορεί να είναι επιθετικός;

Και στις δύο περιπτώσεις πιστοποιείται η ταυτότητα του προσώπου.

Έχεις ξαναδεί επιθετικό προσδιορισμός σε προσωπική αντωνυμία; Κάποιο παράδειγμα στα νέα Ελληνικά;